![[H O M E : Emblem Project Utrecht]](/static/images/rd-small.gif)
Aen de Jonckvrouwen van Hollandt
AEN DE
IONCVROV
WEN VAN
HOLLANDT.
Ghy liefelick gheslacht/ datVenus 1 heeft ghegeven
Te voeren in de handt den sleutel van ons leven/
Die met u ooghen saeyt dat vriendelicke saedt/
Dat in ons herten grondt2 altijdt ghewortelt staedt.
Ionckvrouvven , t’is om u/ ick sweere by de handen
Van onsen kleynenGod 3,
ick sweere by zyn banden/
Ick sweere by den pijl/ die my doorsteeckt het hert/
Die oorsaeck is gheweest van dese myne smert.
Ionckvrovven , t’is om u/ ick sweere by die schoone/
Die schoone die mijn ziel ghevanghen voert ten toone4/
Die my heeft in haer macht/ ick sweere by die pijn
Daer sonder ick niet zou in vreuchden connen zijn.
Ick sweere by dat licht dat zy my pleecht te gheven
Als zy haer ooghen wendt de Sonne van mijn leven/
Het is om dy gheweest/ alleen om dese saeck/
Dat ickCupido wil gaen
leeren onse spraeck.
SelfVenus 5 van dit jaer (het is niet langh’
gheleden)
Quam vroyelick6 en bly naer Hollandts rycke steden/
Den silveren dau7 viel ghedruppelt hier en daer
Waer zy gingh ofte stondt van haer schoon gouden haer:
Zy wou dat haren zoon by my wat zou verkeeren/
Op dat hy onse spraeck van Hollandt mochte leeren/
Ick gaf haer goeden moet/ ick seyd’ het zou wel zijn/
Het kindt was ionck ghenoech/ zy liet het daer by mijn.
Hy woonde vast8 by my/ wy zouden Hollandts spreken/
Hy hadd’ de spraecke vast9 in thien of twellef weken.
Ick hebbe menighmael als ickse ligghen vandt/
Zyn pylen ende boogh ghenomen inde handt.
Maer als hy van my ginck/ in plaetse van bedancken
Sandt hy my eenen pijl (het zijn zijn oude rancken10)
Hy heeft my eenen pijl ghedruckt in mijn ghemoet/
Die my altijdt in vreucht en smerte leven doet.
O bitter-soeten pijl! dat is hy O Jonckvrouwen/
Die my eerst heeft gheleert de hoop op een te bouwen/
Die my eerst heeft gheleert/ die my eerst voor ghewis
Doet smaecken in mijn hert wat het voor een volck is/
Dat volck/ dat soete volck/ dat volck dat met haer spreken
End’ met haer sacht ghelaet der mannen hert doet breken/
Dat met haer claer11 ghesicht/ als sterren in de nacht
Can buyghen ons ghemoet/ can buyghen onse cracht/
De oorsaeck van ons smert) de oorsaeck van ons vreuchden/
De oorsaeck van ons quaedt) de oorsaeck van ons deuchden.
Ick meen gheen soeter dier wordt van12 de Son verlicht
Als een soet meysken is van liefelijck ghesicht.
Dat ick deSonne waer13/ oft dat ick haeren waghen14
Een dagh moght ofte twee doen gaen naer mijn behaghen/
Ick soude stille staen soo dickwils inde locht
Dat ick den schoonen glans van haer aenschouwen mocht.
Dat ick deSonne waer ick
zoud’ haer ooghen maecken
Twee sterren inde locht/ dat zy my mochten naecken15.
Dat ickse moght aensien/ ick zoudese doen staen
In midden shemels throon niet verre van de Maen.
Hoe menichmael heb ick ghewenst te moghen wesen
Een bie16/ een cleyne bie/ om honich te gaen lesen17
Wt haeren gouden mondt: als hy eens open gaet
Zo wordt ick met een sap der lieflickheyt versaedt18.
Dan comt haer siel in my deur haeren mondt gheslopen
En vloeyet in mijn siel/ en doet mijn hert weer open/
Dan swem ick in de vreucht/Cupido jont19 mijn jeucht
Dat zy haer leven lanck gheniete dese vreucht.
Cupido dat ick condt zoo
licht zo cleyne wesen
Gelijck een cleyne vlieg’/ my denckt ick waer ghenesen.
Ick zoud een huysken recht gaen maecken by den mondt20
Van mijn vercozen lief daer ick in woonen cond’.
Dat zou mijn wooningh zijn/ daer zoud’ ick altijdts suyghen
Dat hemels lieflijck nat/ ick soud’ haer hert gaen buyghen/
End’ in het mijn doen gaen/ ick zoude woonen daer
Tot dat ick in haer hert oft zy int mijne waer.
Och dat ick overlangh21 niet hebbe connen smaeken/
Wat dat de liefde was/ of daer toe eens gheraken.
Ick hadd’ geen ander saeck ghenomen in den sin
Mijn leven dan alleen de liefelicke min.
NuVenus wilt my doch
vergeven myne sonde/
Dat ick voor desen tijdt niet overdencken conde/
Wat dat de liefde was: het is een soete pijn
De welck de mensch alleen doet sonder pijne zijn.
Ghelijck de crekels doen die in de bloemkens sweven
En by den soeten dau end’ ’tnat des hemels leven/
Zoo gaet het oock met ons: de liefde can ons voen
Ja sonder spijs oft cost/ oft yet22 daer by te doen.
Het is een soeten dranck/ het is een soeten reghen
Die neerdaelt in ons hert/ het is een soeten seghen/
Het is den honich dau die uyt u aenschijn vloeyt/
OVenus borghery23/ daer mede ghy bespoeyt24
Bespoeyt ons drooghe ziel[:] als ghy ons wilt begheven
En moghen wy niet eens meer dencken om te leven:
Ons leven onse ziel ons herten zijn ghestelt
In uwe stercke macht/ en vriendelick ghewelt:
WantVenus is een vrou/ zy heeft ons oock den vrouwen
Ghegeven in de macht/ dat is al ons behouwen.
Wat zou de wereldt zijn/ wat waer des werelts grond/
Ten waere datmen daer25 een lieflijck Meysken vondt?
Men secht datIupiter 26
als hy eerst alle saecken
Hier in des wereldts schoot begonnen heeft te maecken/
Hem keerde drymaels om al lacchend’/ ende sprack/
Dat in des werelts rijck noch eene saeck ontbrack.
Hy maeckt’ een aerdigh dier/ dat wy een Meysken nommen.
Maer als hyt hadt volmaeckt en sach zijn maecksel aen/
Hoe dat het hem toe loech/ en sach het voor hem staen/
Zelf in zijn eyghen werck creech hy zoo groot behaeghen
Dat hy zijn eighen min begonde te beclaeghen.
Hoe dickwils heeft denGod
27 die met zijn stercke handt
End’ ’tblixems vlammich vier doet daveren het landt/
Hoe dickwils heeft hy self al sachtiens commen cruypen/
En naer dat soet aenschijn zijns alderliefste sluypen/
Dat was altijdt zijn plaets/ den Hemel liet hy staen
Als hy maer nae den schoot van syn vriendinn’ mocht gaen.
Ick acht hem levend’ doot/ ick sluyt hem van de menschen
De welck een Meysken siet en niet en soude wenschen
Wat naerder haer28 te gaen/ ick acht hem voor een hout29
Die inde soete min al levende verstout.
Dat ick den Hemel mocht voor
Iupiter
bewaeren30
Ick zou een nieuwe soort van volck daer in vergaren/
De Meyskens souden syn het meeste volck daer in:
Dat waere recht een volck bequaem naer mijnen sin/
Het ambacht datmen sou in mijn stadt moeten leeren/
Dat souden soentjens zijn/ daer woud’ ick in verkeeren/
En wetten stellen voor/ hoe datmen dat zou doen/
En liefelick altijdt de soete minne voen.
Dees soete borghery sou van geen droefheyt weten/
Haet/ toozen/ ende nijt die moestmen daer vergeten.
Gheen crijch en souder zijn/ daer in/ dan die gheschiet/
Met vreuchden en gheneucht/ alsVenus dat ghebiet.
Doch zoo ick niet en can tot mijne wenschen comen
Soo hebb’ ick even wel u lieden voorghenomen
Dit boecxken als een merck31/ end’ als een seker pandt
Van onse groote jonst te gheven inde handt.
Ionckvrouwen , laet dan eens u lieden soete straelen
End’ blinckende ghesicht daer vriendelijck op daelen/
En wenscht my/ wenscht my toe/ dat voor den soeten loon
Ick noch besitten mach
Cupidoos
sachte Croon:
Den Hemel van dienGodt (O
die hem mocht beerven)
Is inden lieven schoot van zijn vriendinn’ te sterven:
Den Hemel van dienGodt is
by het schoon aenschijn
Van zijne alderliefst altijdt te mogen zijn.
Theocritus à Ganda.
[blanco]
IONCVROV
WEN VAN
HOLLANDT.
Ghy liefelick gheslacht/ dat
Te voeren in de handt den sleutel van ons leven/
Die met u ooghen saeyt dat vriendelicke saedt/
Dat in ons herten grondt2 altijdt ghewortelt staedt.
Van onsen kleynen
Ick sweere by den pijl/ die my doorsteeckt het hert/
Die oorsaeck is gheweest van dese myne smert.
Die schoone die mijn ziel ghevanghen voert ten toone4/
Die my heeft in haer macht/ ick sweere by die pijn
Daer sonder ick niet zou in vreuchden connen zijn.
Ick sweere by dat licht dat zy my pleecht te gheven
Als zy haer ooghen wendt de Sonne van mijn leven/
Het is om dy gheweest/ alleen om dese saeck/
Dat ick
Self
Quam vroyelick6 en bly naer Hollandts rycke steden/
Den silveren dau7 viel ghedruppelt hier en daer
Waer zy gingh ofte stondt van haer schoon gouden haer:
Zy wou dat haren zoon by my wat zou verkeeren/
Op dat hy onse spraeck van Hollandt mochte leeren/
Ick gaf haer goeden moet/ ick seyd’ het zou wel zijn/
Het kindt was ionck ghenoech/ zy liet het daer by mijn.
Hy woonde vast8 by my/ wy zouden Hollandts spreken/
Hy hadd’ de spraecke vast9 in thien of twellef weken.
Ick hebbe menighmael als ickse ligghen vandt/
Zyn pylen ende boogh ghenomen inde handt.
Maer als hy van my ginck/ in plaetse van bedancken
Sandt hy my eenen pijl (het zijn zijn oude rancken10)
Hy heeft my eenen pijl ghedruckt in mijn ghemoet/
Die my altijdt in vreucht en smerte leven doet.
O bitter-soeten pijl! dat is hy O Jonckvrouwen/
Die my eerst heeft gheleert de hoop op een te bouwen/
Die my eerst heeft gheleert/ die my eerst voor ghewis
Doet smaecken in mijn hert wat het voor een volck is/
Dat volck/ dat soete volck/ dat volck dat met haer spreken
End’ met haer sacht ghelaet der mannen hert doet breken/
Dat met haer claer11 ghesicht/ als sterren in de nacht
Can buyghen ons ghemoet/ can buyghen onse cracht/
De oorsaeck van ons smert) de oorsaeck van ons vreuchden/
De oorsaeck van ons quaedt) de oorsaeck van ons deuchden.
Ick meen gheen soeter dier wordt van12 de Son verlicht
Als een soet meysken is van liefelijck ghesicht.
Dat ick de
Een dagh moght ofte twee doen gaen naer mijn behaghen/
Ick soude stille staen soo dickwils inde locht
Dat ick den schoonen glans van haer aenschouwen mocht.
Dat ick de
Twee sterren inde locht/ dat zy my mochten naecken15.
Dat ickse moght aensien/ ick zoudese doen staen
In midden shemels throon niet verre van de Maen.
Hoe menichmael heb ick ghewenst te moghen wesen
Een bie16/ een cleyne bie/ om honich te gaen lesen17
Wt haeren gouden mondt: als hy eens open gaet
Zo wordt ick met een sap der lieflickheyt versaedt18.
Dan comt haer siel in my deur haeren mondt gheslopen
En vloeyet in mijn siel/ en doet mijn hert weer open/
Dan swem ick in de vreucht/
Dat zy haer leven lanck gheniete dese vreucht.
Gelijck een cleyne vlieg’/ my denckt ick waer ghenesen.
Ick zoud een huysken recht gaen maecken by den mondt20
Van mijn vercozen lief daer ick in woonen cond’.
Dat zou mijn wooningh zijn/ daer zoud’ ick altijdts suyghen
Dat hemels lieflijck nat/ ick soud’ haer hert gaen buyghen/
End’ in het mijn doen gaen/ ick zoude woonen daer
Tot dat ick in haer hert oft zy int mijne waer.
Och dat ick overlangh21 niet hebbe connen smaeken/
Wat dat de liefde was/ of daer toe eens gheraken.
Ick hadd’ geen ander saeck ghenomen in den sin
Mijn leven dan alleen de liefelicke min.
Nu
Dat ick voor desen tijdt niet overdencken conde/
Wat dat de liefde was: het is een soete pijn
De welck de mensch alleen doet sonder pijne zijn.
Ghelijck de crekels doen die in de bloemkens sweven
En by den soeten dau end’ ’tnat des hemels leven/
Zoo gaet het oock met ons: de liefde can ons voen
Ja sonder spijs oft cost/ oft yet22 daer by te doen.
Het is een soeten dranck/ het is een soeten reghen
Die neerdaelt in ons hert/ het is een soeten seghen/
Het is den honich dau die uyt u aenschijn vloeyt/
O
Bespoeyt ons drooghe ziel[:] als ghy ons wilt begheven
En moghen wy niet eens meer dencken om te leven:
Ons leven onse ziel ons herten zijn ghestelt
In uwe stercke macht/ en vriendelick ghewelt:
Want
Ghegeven in de macht/ dat is al ons behouwen.
Wat zou de wereldt zijn/ wat waer des werelts grond/
Ten waere datmen daer25 een lieflijck Meysken vondt?
Men secht dat
Hier in des wereldts schoot begonnen heeft te maecken/
Hem keerde drymaels om al lacchend’/ ende sprack/
Dat in des werelts rijck noch eene saeck ontbrack.
Hy maeckt’ een aerdigh dier/ dat wy een Meysken nommen.
Maer als hyt hadt volmaeckt en sach zijn maecksel aen/
Hoe dat het hem toe loech/ en sach het voor hem staen/
Zelf in zijn eyghen werck creech hy zoo groot behaeghen
Dat hy zijn eighen min begonde te beclaeghen.
Hoe dickwils heeft den
End’ ’tblixems vlammich vier doet daveren het landt/
Hoe dickwils heeft hy self al sachtiens commen cruypen/
En naer dat soet aenschijn zijns alderliefste sluypen/
Dat was altijdt zijn plaets/ den Hemel liet hy staen
Als hy maer nae den schoot van syn vriendinn’ mocht gaen.
Ick acht hem levend’ doot/ ick sluyt hem van de menschen
De welck een Meysken siet en niet en soude wenschen
Wat naerder haer28 te gaen/ ick acht hem voor een hout29
Die inde soete min al levende verstout.
Dat ick den Hemel mocht voor
Ick zou een nieuwe soort van volck daer in vergaren/
De Meyskens souden syn het meeste volck daer in:
Dat waere recht een volck bequaem naer mijnen sin/
Het ambacht datmen sou in mijn stadt moeten leeren/
Dat souden soentjens zijn/ daer woud’ ick in verkeeren/
En wetten stellen voor/ hoe datmen dat zou doen/
En liefelick altijdt de soete minne voen.
Dees soete borghery sou van geen droefheyt weten/
Haet/ toozen/ ende nijt die moestmen daer vergeten.
Gheen crijch en souder zijn/ daer in/ dan die gheschiet/
Met vreuchden en gheneucht/ als
Doch zoo ick niet en can tot mijne wenschen comen
Soo hebb’ ick even wel u lieden voorghenomen
Dit boecxken als een merck31/ end’ als een seker pandt
Van onse groote jonst te gheven inde handt.
End’ blinckende ghesicht daer vriendelijck op daelen/
En wenscht my/ wenscht my toe/ dat voor den soeten loon
Ick noch besitten mach
Den Hemel van dien
Is inden lieven schoot van zijn vriendinn’ te sterven:
Den Hemel van dien
Van zijne alderliefst altijdt te mogen zijn.
Theocritus à Ganda.
[blanco]
Translations
 |
Gij liefelijk geslacht, dat Venus de sleutel van ons leven in handen heeft
gegeven. Gij, die met uw ogen het vriendelijke zaad zaait dat in onze harten
wortel schiet. Ik zweer bij de handen van onze kleine god. Ik zweer bij zijn
banden en bij de pijl die door mijn hart steekt, de pijl die mijn smart
veroorzaakt. Jonkvrouwen, het komt door u. Ik zweer bij de schone die mijn
ziel, voor iedereen zichtbaar, gevangen houdt; de schone, die mij in haar macht
heeft. Ik zweer bij de pijn, zonder welke ik geen vreugde zou kennen. Ik zweer
bij het licht dat zij mij geeft, wanneer zij, de zon van mijn leven, haar ogen
wendt. Het is alleen om u, schone, alleen hierom, dat ik besloten heb Cupido
onze taal te leren. Venus kwam zelf dit jaar, niet lang geleden, vrolijk en blij naar de rijke steden van Holland. Waar zij ging of stond druppelde de zilveren dauw van haar mooie gouden haar. Zij wilde dat haar zoon bij mij zou blijven om de taal van Holland te leren. Ik gaf haar goede moed. Ik zei dat het wel zou lukken, haar kind was nog jong genoeg. Ze liet het daarop bij mij. Hij woonde de hele tijd bij mij, wij zouden Hollands spreken. In tien tot twaalf weken had hij de taal onder de knie. Menigmaal heb ik, als ik ze zag liggen, zijn pijl en boog ter hand genomen. Maar toen hij wegging stuurde hij, in plaats van een bedankje, een van zijn pijlen af op mijn gemoed. Het is een oude streek van hem. Hij heeft me getroffen met een pijl, die me voortdurend in vreugde en smart doet leven. O bitter-zoete pijl, want dat is die pijl, o jonkvrouwen. Die pijl heeft me geleerd mijn hoop slechts op één te vestigen. Die pijl heeft me voor het eerst in mijn hart doen voelen wat voor volk het is, dat zoete volk dat door te spreken en door haar zachte gelaat het mannenhart breekt. Dat volk dat met haar heldere gezicht, als sterren in de nacht, ons gemoed en onze kracht kan buigen. De oorzaak van ons verdriet en onze vreugde, de oorzaak van onze zonden en onze deugden. Geen zoeter dier wordt volgens mij door de zon verlicht, dan een zoet meisje met een lief gezicht. Was ik maar de zon, of zou ik in haar zonnewagen een of twee dagen naar believen mogen rijden. Ik zou steeds stilstaan in de lucht om de mooie glans van dat meisje te kunnen aanschouwen. Was ik maar de zon, ik zou van haar ogen twee mooie sterren in de lucht maken, zodat ze mij konden naderen. Wanneer ik ze zou zien, zou ik ze middenin de hemel stil doen staan, niet ver van de maan. Hoe vaak heb ik niet gewenst een bij te zijn. Een kleine bij, om honing te gaan verzamelen uit haar gouden mond, wanneer die open gaat. Ik zou door een liefelijke sap verzadigd worden. Dan zou haar ziel, via haar mond, in mij geslopen komen, in mijn ziel vloeien en mijn hart openen. Dan zal ik in vreugde zwemmen. Cupido, gun mij dat ik mijn hele jeugd van deze vreugde kan genieten. Laat mij zo klein zijn als een vlieg, ik zou genezen zijn. Ik zou een woning gaan maken bij de mond van mijn uitverkoren lief, waarin ik wonen kon. Dat zou mijn woning zijn. Daar zou ik dat hemelse, liefelijke sap opzuigen. Ik zou haar hart proberen te buigen en het in het mijne doen gaan. Ik zou daar blijven wonen tot ik in haar hart, of zij in het mijne zou zijn. Och, als ik lange tijd geleden al de liefde had kunnen proeven, ik had mijn leven aan de liefde gewijd. Venus, vergeef mij mijn zonden. Vergeef me dat ik tot nu niet kon bedenken wat de liefde was. Het is een zoete pijn, de enige pijn die de mens zonder pijn doet zijn. Het vergaat ons als de krekels die tussen de bloemen zweven en bij de zoete dauw en het hemelnat leven. De liefde kan ons voeden zonder spijs of kost. Het is een zoete drank, een zoete regen die in ons hart neerdaalt, een zoete zegen. Het is de honingdauw die uit uw aanschijn vloeit, Venus' volk, waarmee jullie onze droge ziel besproeien. Wanneer jullie ons verlaten kunnen wij ons leven wel vergeten. Ons leven, onze ziel, onze harten zijn in jullie macht en liefdevolle kracht. Omdat Venus een vrouw is, heeft zij ons ook de vrouwen in onze macht gegeven. Dat is ons behoud. Wat zou de wereld zijn, wat zou haar bestaansgrond zijn, wanneer men er geen lieve meisjes zou vinden? Men zegt dat Jupiter, nadat hij de wereld had geschapen, zich driemaal lachend omdraaide en zei dat er in het wereldrijk nog een ding ontbrak. Hij maakte een leuk wezen, dat wij een meisje noemen. Maar toen ze af was en hij zijn schepping bekeek, hoe ze hem toelachte, toen hij haar voor zich zag staan, beviel zijn eigen werk Jupiter zo goed, dat hij zijn liefde ging beklagen. Hoe dikwijls is de god, die met zijn sterke hand en het bliksemvuur het land doet daveren, niet zachtjes naar zijn lief gekropen, geslopen? Dat was zijn plekje; de hemel liet hij links liggen, wanneer hij naar de schoot van zijn vriendin kon gaan. Degene die een meisje ziet, en niet wenst haar wat dichter te naderen, is volgens mij een levende dode, is volgens mij geen mens. Ik houd de man voor dom, die de zoete liefde tijdens zijn leven niet aandurft. Zou ik de hemel namens Jupiter mogen bewaken, ik zou een nieuw volk daar verzamelen, voor het grootste deel meisjes. Dat zou een volk naar mijn zin zijn. Het ambacht dat men in mijn stad zou moeten leren, zou het zoenen zijn. Daar zou ik mij mee bezig willen houden. Ik zou wetten opstellen hoe men dat zou moeten doen, en altijd de liefde bevorderen. Deze zoete burgerij zou geen droefheid kennen. Haat, toorn en nijd zou men daar moeten vergeten. Geen strijd zou daar geleverd worden, behalve dan de strijd die met vreugde en genoegen wordt gestreden, zoals Venus het gebiedt. Maar ook als ik mijn wensen niet kan vervullen, heb ik mij voorgenomen jullie lieden dit boekje als een teken, als een onderpand van onze gunst te geven. Jonkvrouwen, laat dan eens uw zoete stralen en liefelijk gezicht op dit boekje schijnen en wens mij toe dat ik, als zoete loon, nog eens Cupido's kroon mag bezitten. De hemel van die god - o wie het mag beërven - is in de lieve schoot van zijn vriendin te sterven. De hemel van die god is altijd bij het schone schijnsel van zijn allerliefste te mogen zijn. |
|
Aan de jonkvrouwen van Holland |
Literature
-
Porteman, Inleiding tot de Nederlandse emblemataliteratuur
, pp. 100-101
- Porteman over de voorredes in Hooft, Heinsus and Vaenius: Porteman, Inleiding [Introduction to Hooft's Emblemata Amatoria], pp.
40-50
Sources and parallels
References, across this site, to this page:
No references to this emblem or page found.Iconclass
Notes
Godin van de liefde
de grond van ons hart
nl. Cupido, god van de liefde, zoon van Venus.
zichtbaar gevangen houdt
Venus zelf
vrolijk
dauw
steeds,
permanent
Hij had de taal onder de knie
listen
helder
door
ware, conjunctief van zijn
de zonnewagen, die Apollo elke dag langs de hemel
voerde
naderen
bij
verzamelen
verzadigd
gunt
Ik zou een huisje vlak bij de mond gaan
maken
reeds lang
iets
burgerij, volk
besproeid
Wanneer men daar niet
Jupiter, de oppergod, schepper van de aarde en heerser over het luchtruim. Als
god ook verantwoordelijk voor het weer, bijvoorbeeld regen en onweer.
nl. Jupiter
Wat nader
tot haar
scheldnaam, wellicht met de
connotaties: stijf, dor.
onder mijn toezicht houden
teken