XXXVIII.

Ad Roman. 7.
Ick ongheluckich mensche: vvie sal my
verlossen van het lichaem deser doodt?

ONgheluckich my gheboren
Wat al goedts heb ick verloren!
Wat al goedt ô aerem mensch
Hadd'ick eens tot mijnen vvensch!
Soude my met hier te treuren
Noch vvel soo veel goedts ghebeuren?
Neen helaecen! och het vringht
Als men het voor-léen bedinckt.
Ick en soude my niet quellen,
Noch alsoo my niet ontstellen,
Dat ick van al mijn gheluck
Maer behouden hadd' een stuck.
'T vvordt aen Adam al ghevveten
Dat hy lijsigh heeft ghebeten
In den appel die hem schanck
Eva teghen sijnen danck.
Adam, Adam moett' al hooren,
En op Eva vvy verstooren
Om dat sy-lieden zijn gheacht
Het bederf van hun gheslacht.

[493a] ↓

Ad Rom. 7.
Infelix ego homo: quis me liberabit
de corpore mortis huius?

494 ↓

Dits al oudt. Mocht ick het segghen
En mijn reden vvel belegghen
'K sou my noemen oock een deel
Van dit oudde-nieuvv krackeel.
Daerom die met dit te toonen
U soudt soecken te verschoonen
Staet vvat stil, en eens oprecht
Self uvv' fauten overleght.
Soo de kansse vvierdt gheheven
Off om sterven, off om leven,
En rechtsinnigh viel de doodt
Waert ghy mede speel-ghenoot.
Neen, naerkomers, vvild'et vveten
G'hebt al van den appel gh'eten
Waer-uyt ghy-lien tot vervvijt
Adam oock en Eua zijt.
Daer uyt komet dat den seghen
Van den hemel ons is teghen
En dat vvy om onse daedt
Zijn ghelijck bedorven saet.
Wy zijn alle naeckt en aerrem,
En om ons te houden vvarrem
Moeten vvy de beesten vlaen
En hun vellen trecken aen.
Wat vvil ick dan meer ghevvaeghen
Van ons alghemeyne plaeghen?
'K hebber al ghenoech van die
Wanneer ick my selven sie.
Op dat ick dan niet en lieghe
Soo beghin'ick van mijn vvieghe

495 ↓

Daer den eersten inne-ley
Was ghekerrem en gheschrey.
In 't saysoen van alle blommen
Met den Mey ben ick ghekommen:
Maer soo ick 't al vvel aenschouvv,
'T vvas te midden inde Lauvv.
Hadd'ick immers moghen sterven
Als ick quam dees sté be-erven?
Há de vvereldt doen vergaen,
Ten há my niet konnen schaen.
Met vvat steeckten, met vvat pranghen
Was mijn moeder oock bevanghen,
Met vvat huylingh' en ghetier
Baerde sy dit aerrem dier?
Met vvat vringhen van haer handen,
Met vvat bijten op haer tanden,
Met vvat vveedom, ende smert
Sy van my eens moeder vverdt!
Och helaecen! lieve Moeder
Ghy aenriept Godt u behoeder
Als Rebecca die te laet
Klaeghde van de moeder-staet.
Mijne voester ghinck my vvasschen,
Mijnen vaeder bleeck als asschen
Dat hem de benouvvtheydt gaf
Nam my van mijn Voester af.
En helaecen! hy versuchte
En hy seyd', och ick beduchte
Lieve kindt dat ghy noch niet
Oversien hebt u verdriet!

496 ↓

Maer het arghste noch van allen,
Was te sien my omme-vallen
Met mijn vviegh, en noch daer by
Op die averechte zy.
Mijne vrienden die dit saeghen
Kreghen in my quaedt behaeghen,
En sy riepen, aerrem kindt
Het gheluck u niet en mint!
S'hebben gaen den dagh vervloecken
Dat ick d'aerde quam besoecken
Als den alder-droefsten dach
Die daer oyt AEgypten sach.
Dat de Sonne noch de Maene
Seyden sy dien trecken aene,
En dat Ianus verr' en vvijdt
Dien oock banne vanden Tijdt.
Maer soudt immers moeten vvesen
Dat hy noch quaem aengheresen,
Dat de maenden hem niet meer
En bevvijsen eenigh' eer.
Dat hy komm' in duyster vvolcken
Tot verschrick van alle volcken
Dat alhier hem moet gheléen
Den bevrosen haeghel-steen.
Dat den blixem en den donder
Hem soo drijve vveer ten onder
En oock vvete voor ghevvis
Dat Godt sijnen vijandt is.
Soete Voester, lieve Vaeder,
Goede Vrienden alle-gaeder

497 ↓

Hoe vvel vviste te bedien
'T ghene my stondt te gheschien!
Hoe vvel vviste te verkonden
Dat ick hebbe vvaer ghevonden
Hoe vvel vviste te gheraen
Dat my soude teghen-staen!
Sonder dat ick 't moeste leeren
Deed'ick beyd' mijn ooghskens keeren
(Uyt de vvelck ick nauvv en sagh)
Tot de traenen en gheklach.
Niet en konde my ghereyen
Dan ghedurigh oyt te schreyen
Niet en heeft my meer behaeght
Dan dat ick oyt hebb' gheklaeght.
Wel is vvaer ick hebb' mijn ooghen
Altemets vvat vvillen drooghen
En verlieven mijn aenschijn:
Maer ten vvilde noyt niet zijn.
'K hebbe dicks my vvillen breken
En den gheest oock vvat op-steken:
Maer het lichaem vvas te svvaer
Om den gheest te volghen naer.
Duysent traenen my ontspronghen
Daer ick lagh in een ghevronghen,
En ghelijck uyt eenen kuyl
Liet ick hooren dit ghehuyl.
Is hier niemandt dan te vinden
Die dit lichaem soud' ontbinden
En my leyden naer de doodt
Mijnen rechten haeven-schoot.

498 ↓

Sal my niemandt hier ontsluyten
Off eens in mijn oore tuyten,
Toeft een vveynich, gh'hebt ghedaen
Siet, ick komme, ghy sult gaen.
O mijn Godt! mach dit ghebeuren
Dat de dieren my verscheuren,
Dat ick kisse, dat ick brae
Ick en vraegher al niet nae.
Dat vry iemandt my doorschiete,
Iae ghesmolten loot in-giete,
Off vergheve met fenijn
'K salt in-nemen als den vvijn!
Dat ick de metaelen koeyen
Wederom mag doen her-loeyen,
Off dat eene moorders handt
My uyt-ruckt 't inghevvandt!
Is hier niemandt dan te vinden
Die dit lichaem soud' ontbinden,
En my leyden naer de doot
Mijnen rechten haeven-schoot.
Há mijn Godt vvilt my aenhooren:
Want ick vrees' u te verstooren,
'T mochte zijn dat mijne tongh
Haer niet al te vvel en dvvongh.
Als vvy d'oude boecken lesen
Wordt de vreetheydt noch ghepresen
In 't ghesagh dat dit gheraemt
My noch houdet hier ghepraemt.
Eenen Koningh niet om nommen
Waer van alle menschen schrommen

499 ↓

(Die niet vveerdt en vvas de croon)
Bondt de levend' op de doôn.
Die allinckskens mede storven,
Daer dit lichaem nae bedorven
My ghevanghen houdt soo lanck
In het midden van de stanck!
Is dan niemandt hier te vinden
Die dit lichaem sal ontbinden,
En my leyden naer de doot
Mijnen rechten haeven-schoot?

Ad Rom. 7.
Infelix ego homo! quis me liberabit
de corpore mortis huius?

Ad Rom. 7.
Ick ongheluckich mensche! vvie sal my
verlossen van het lichaem deser doodt?

Ambr. serm. 22. in Psal. 118.
Hoe kan de siele leven / ghewonden in een
doodt-kleedt?

Nazian. orat. 16.
'Ken kan voorseker niet ghedencken / hoe
ick dus vaste ben vereenight met mijn li-
chaem / ende hoe ick gheschaepen naer de af-
beeldinghe Godts altijdt blijve wentelen in
het slijck! alle dat schoon / oprecht ende wel-
vaerende is / stelt hem om teghen my te
strijden / ende soo ick den strijdt verloren
hebbe / moet ick my bedroeven: 't ghene ick
beminne als mijnen medegeselle / moet ick als

500 ↓

mijnen vyandt haeten. Dit selve lichaem
dat ick vliede als mijne ghevanghenisse / ach-
te ick als mede-erfgenaem mijner onsterf-
felijckheydt; is 't by aldien dat ick dat soecke
te bederven / ende in als te verkrencken / soo en
hebbe ick noch hulpe noch bijstandt om my
voort-aen teghen allen aenstaenden noodt te
konnen verweiren / ende indien ick dat soe-
telijcker handele / ende daermede maecke ghe-
meynschap / terstondt willet my overmeest-
ren / het is my wederspannich / het bedwinght
my Godt af te vallen / het stelt my in boeyen
die my benouwen / die my prangen ende ech-
ten aen de aerde. Het is eenen vleyenden eñ
schoon-aenkomenden vyandt / ende eenen list-
legghenden vriendt. O wonderbaere een-
saemheydt ende teghen-een-strijdinghe! Ick
hebbe lief het ghene ick vreese / ende ben be-
vreest voor dat ick lief hebbe. Al eer de oorlo-
ghe is ten eynde / handele ick van vrede / ende
eer ick die wel gheniete ben wederom ghesint
te oorloghen.

Nazian. carm. ad Christ.
O Heere waertoe hebt ghy my ghevangen
in die stricken van dit vleesch? waertoe moet
ick zijn ghesloten in dit ellendich leven / ende
in dit vuyl onnuttich gheraemte.

Aug. in Ps. 102.
Siet het lichaem dat bederft, besvvaert de
siele. De siele leeft dan in een bedorven li-
chaem. Hoe leeft sy? sy wordt overlast met
groote packen. 'T is van noode dan dat den

501 ↓

mensche ghedencke sijnen Godt / ende sy-sel-
ven door goede wenschen tot hem verheffe:
maer hoe veel ommekeeren zijnder in dit le-
ven die dit beletten te doen? Hoe veelderlije
saecken den mensche wederom roepen / ende
trecken dien van die hooghe aendachticheyt?
wat een ghewoel van quaede ghepeysen? wat
al quaedt inne-gheven? wie en is in dit leven
de sieckten niet onderworpen? wie en ver-
noeyt niet hier langhe te blijven? alhier te
worden gheboren in een sterffelijck lichaem / is
beghinnen te vallen in sieckten. De sieckten
worden onderstandt ghedaen van weghen de
medecijnen / de medecijnen zijn der sieckten
een verquickinghe. Is den hongher niet
eene sieckte die u soude doen sterven ten ware
ghy middel vondt om dien te blusschen? sou-
de den dorst u oock niet versticken / ten ware
dat ghy dien sliste met te drincken? maer
noch en sal hy door drincken niet teenemael
vergaen / oft op-houden; maer eenichsins
verslaeghen zijnde / sal seer haest wederom
komen. Wy versoeten dan door desen mid-
del de ellende van onse kattijvicheydt. Ghy
waert moede van staen / ghy rust met sitten;
sitten is het vermack der vermoeytheydt.
In dit selve vermaeck ghy u wederom ver-
moeyt / noch ghy en sult niet langhe konnen
sitten. Alle het ghene dat men doet om de ver-
moetheydt te ghemoet te komen / is het be-

502 ↓

ghinssel van een ander vermoeytheydt die
noch eens aene komt.

Greg. c. 22. in c. 7. Iob.
Het welcke wy beter konnen betoonen / soo
wy maer en bepooghen uyt te drucken / eerst /
het ghewichte des vleeschs / ende daer naer
dat selve van den gheest; want om te spreken
van het vleesch / boven dattet wordt ghepij-
night ende opgheknaeght van de kortsen /
soo wordt het noch ghepraemt door een by-
sonder ende eyghene quaele. In ons lichaem
het ghene wy noemen ghesondtheydt is sieck-
te. Want het verdrooght door luye vaddig-
heydt / eñ het verslapt door wercken / het ver-
dwijnt door vasten / het versterckt met t'eten /
eñ overlast met eten kommet door vasten we-
deromme tot sy-selven; het wordt besproeyt
met water om niet te verdrooghen / met doec-
ken afghedrooght / om dattet door de besproey-
inge niet en soude wack blijven; het wort ver-
sterckt met arbeyt / op dat door de ruste niet en
verslappe / het wordt vermaeckt door de ruste /
op dat door den arbeyt niet en beswijcke / het
wordt vermoeyt door waecken / het bekomt
door slaepen / naer den slaep wort het wacker /
op dat door te veel slaepens hem niet en ver-
hindere / het wort bedeckt met kleederen / om
niet door-drongē te zijn vande koude / verflau-
wende door d'hitte die 't gesocht hadde / die koe-
le winden dat verpreulen / eñ daghelijcx bevin-
dende noch veel meer moeyelijckheden in sa-

503 ↓

ken daer datt' docht dat gheene en waeren /
sal 't blijven quelen in 't midden van een lang-
duerighe swaericheydt ende ellende. Over-
sulcks alle kortsen ende weedommen noch
ghestelt op d'eene sijde / soo is onse ghesontheyt
eene sieckte / tot de welcke niet en ghebreeckt
dan de toesicht om te doen ghenesen. Want soo
veel troostinghen als wy soecken tot het ghe-
bruyck des levens / soo veel middelen ont-
moeten wy tot de ghenesinghe van onse quae-
len; maer die middelen van baetvindinghe
verkeeren wederom in wonden: want te lan-
ghe bekommert gheweest te hebben met die
ter handt te krijghen / vallen wy in meerder
quaedt als voren / ende altoos wesende onlu-
stich / vallen wy van d'eene pijne tot d'ander.
Iae selver onse sielen ghesloten uyt die sekere
blijdschap der binnenster verholentheydt is
somtijts bedrogē in haer eygen hope / somtijts
gepijnigt door de vreese / somtijts neer-gevelt
door droefheydt / ende somtijts door versierde
vreughden opgeheven; want sy bemint moet-
willichlijck saecken die zijn verganckelijck / eñ
die quijt zijnde bedroeft haer om dat sy ghe-
duerich ende sonder ophouden door eenen ge-
duerighen loop haer soo vindt verandert.

Bonav. cap 1. soliloq.
O mijne siele ghy hebt eenen schijn-vriendt
iae waeren vijandt in u huys / een die u met
is / ende oock beteghent / een die u quaedt voor
goedt heeft ghegheven / ende onder vriende-

504 ↓

lijcken schijn nochtans als vyandt het selve
goedt u wederom berooft ende afghenomen.
Desen vyant behoudens uwe eere is het aer-
rem ellendich vleesch / nochtans u schijnende
weerdich / lief ghetal ende boven al aenghe-
naem. Soo ghy dat hebt ghekoestert / hebt
ghy hem aldernootsten vyandt teghen u doen
op-staen. Soo ghy dat hebt vereert / hebt ghy
den aldervreetsten teghen u doen waepenen.
O siele / spreeckt den heylighen Bernardus /
ick weet eenen die vele jaeren met u ghehan-
tiert heeft / gheseten aen u taeffel / gherust in
uwen schoot / ende naer sijnen wensch met u
ghesproken. Desen is met goeden rechte
dan uwen dienaer / maer om dieswille dat
ghy hem te leckerlijcker hebt opghevoedt / en-
de ghespaert de roeyen / soo heeft hy sijnen
voet ghestelt op uwen necke / ende u bedwon-
ghen tot slaevernije. O ellendighe siele / wie
sal u lossen uyt den strick van dese schande? O
siele ghedenckt uwe af-komste / ende dat ghy
zijt gheteeckent met het merck van Godt Al-
machtich. Wat hebt ghy te doen met het
vleesch / om wiens wille ghy soo veel hebt te
lijden? Indien ghy het selve wel besiet / noyt
en saeght ghy vuylderen mest hoop; wilt ghy
eens overslaen alle haere ellendicheden / hoe
sy is overlaeden van sonden / hoe sy jeuckt
van quaede lusten / hoe sy versmacht in liefde /
hoe sy besmet is door ydelheden / ende vol van

505 ↓

schande ende van verstroyinghe / wat hebdy
van haer anders als vuyle ende onnutte ghe-
dachten?

Nazian. carm aduers 9 carn.
Schaedelijck vleesch / helschen storrem-
windt / bedorven vleesch / uyt het welcke alle
boosheydt haelt haeren oorspronck / modde-
rich slijck / klomp loots / swaere keten / bestre-
ken met slijmighe vuylicheydt; wilde beeste
van een vervaerelijck monster totter naturen
spijt voortghekomen / pestilentiaele hitte / het
graf ende die ghevanghenisse uwer meestersse
te weten / mijn wesen / 't welck ick suyver ende
onbevleckt van den hemel hadde ontfan-
ghen.

Bernar. serm. de tripl. gen. cogitar.
Niet sonder redene en is 't gheseydt: Den
mensche ghevorremt te vvesen uyt den slijc-
ke, ende niet uyt alle aerde. Oversulcks aen-
sit sijn vuyl-slijckich lichaem / het welcke
nochtans den gheest bynae onscheydelijck is
aengheplackt / hoe dat seer quaelijck van het
selve soude konnen ontdaen worden.

Nazian. carm. de hum. nat.
Wel aen mijne siele het staet u toe naer
my alsnu te hooren; want tot u alleene is 't
dat ick spreke / ende ick sal u doen verstaen het
ghene ghy behoordet te verstaen. Mijne siele /
wie wilt ghy wesen / ende van waer is uwe
afkomste? Wie heeft u dus vaste ghebon-
den aen dit doodt ende stinckende lichaem?
van waer zijn u ghekomen die swaere ellen-
dighe ketenen die ghy sleypt / geduerende dit

506 ↓

u leven / ende waer toe draeght ghy het ghe-
sichte altijdt naer der aerden?

Orig. hom. 1. in Ps. 38.
Ieder levende mensch is een alghemeyne
ydelheydt. op dat ghy dies niet en soudt
twijffelen: maer dat voor vaste houden / hoort
den wijsen Salomon eens segghen: Ick heb-
be altijdt meer ghepresen de doode als de le-
vende, iae dan die tot noch toe hebben ghe-
leeft, ende ick achte noch gheluckigher die
hier het leven noch niet en heeft ontfan-
ghen. Soo verheft hy dan bath de doode
als de levende; want sy ten minsten hebben
dat voordeel ontslaeghen te zijn van de ban-
den des lichaems / noch dat sy niet meer en
zijn bekleedt met veel en vleesch / noch oock
ghebonden met senuen ende ghebeenten / noch
insghelijcks de noodtsaeckelijckheden des li-
chaems voort-aen oock onderworpē. Is 't by
aldien dat ghy wel hebt verstaen / wat dat is
te leven in het vleesch / soo soude hem (als oft
maer eenen Moyses / oft iemande van Gods
uytghelesen vienden) dit leven schijnen
moeyelijck / want het en is niet vry van de
verderffenisse / als wesende omvanghen met
een aerdtsch ende sterffelijck lichaem. Be-
denckt dan hoe ieder levende mensche is ee-
ne algemeyne ydelheydt. Laet ons dit leven
dan verfoeyen / ende ons haesten naer een an-
der / dat heylich / gheluckich / ende versekert
is. Laet ons dan afgeleyt hebbende alle ydel-

507 ↓

heydt / naer het selve kloeck moedelijck henen
loopen.

Aug. lib. 13. de Ciuit. cap. 10.
Want t'sedert dat men heeft begonst te we-
sen in dit sterffelijck lichaem / soo en is daer
gheen ghedueren / oft men wilt naer de doodt /
dit veroorsaeckt ons levens veranderinghe /
(indien men dat een leven behoorde te noe-
men) dat wy altoos spoeyen naer de doodt.

Ambr. lib. de bono mortis cap. 2.
Job seyde: Dat den dach vergae in vvelc-
ken ick ben geboren. Want hoe is 't moge-
lijck dat dit teghenwoordich leven ons soude
konnen ghereyen / zijnde al-om vol sorghen
ende vol ellenden / in het welcke dat wesen soo
veelderhande op-spraken ende klappernijen /
soo veel moeyelijckheden / soo veel traenen
der verdruckte / ende daer en is niemandt
seght hy / die hun vertroost. Ende daerom
prijst den Wijsen man veel meer de doode als
de leuende / Ende den alderbesten seght hy / vā
dese tvvee, is die niet en is geboren, ende den
selvē op een ander plaetse houdt voorseker / hoe
dat het suygelinck / 't welck de moeder vā d'u-
re sijnder geboorte heeft geleyt te vondelingh /
gheluckigher is dan eenigen ouden ende vol-
daeghden grijsaert; want het selve noch niet
en heeft ghesien het quaedt dat men daeghe-
lijcks is doende / noch en heeft ghewandelt
inde ydelheydt deser wereldt. Want wat
goedt kan den mensche in dit leven ghe-
schieden?

508 ↓

Aug. in Ps. 102.
Den Apostel Paulus heeft wel gheweten
dat hy leefde in ellende / in traenen / in ver-
driet / in twist ende in gheschille / iae met sijn
eyghen selven niet over-een komende / maer
hem sy-selven teghen stellende / seyde wen-
schende den vrede: maer die waere ende die
hoochste vrede: Ick ongheluckich mensche
vvie sal my verlossen van het lichaem deser
doodt?

Back to top ↑