Jacob Cats, Sinne- en minnebeelden (1627)

Table of contents ↑

← Content: PreviousContent: Next →

Captis oculis, capitur bellua. [10]


beeld010

Back to top ↑
56 ↓

OVID. METAM. 3.
Non bene conveniunt, nec in una sede morantur
Maiestas & amor.

MANTUAN.
Quisquis amat, servit; sequitur captivus amatam,
Fert domita cervice iugum, fert dulcia tergo
Verbera, fert stimulos, trahit & bovis instar aratrum.

57 ↓
Verwonnen oogh, begonnen min.
Ghy sult een leeuwe selfs haest maecken u ghevanghen,
Verwint hem maer het oogh. Soo eens de soete wangen
Van eenigh aerdigh dier verblinden u ghesicht,
Ach! van een dapper man en blijfje maer een wicht:
Al treets' u op den neck, ghy sult haer trotsheyt lyden;
Al spouts' u inden baert, ghy sult de gramschap myden;
Wat dienter veel gheseyt? al waer oyt minne quam,
Daer wort de felste leeuw soo mack ghelijck een lam.

Captis oculis, capitur bellua.
Mox leo captus erit, si lumina capta leoni:
Si nescis, oculis vincitur omnis amans.
Sensibus ergo tuis ubi dulcis inhaesit imago,
Perque oculos intrans corde resedit amor,
Mox domita cervice iugum, gratosque labores,
Dulcia mox tergo verbera nempe feres:
Et licet aut leo sis, aut tigride saevior orba,
Accipies leges, quas tibi dictat amor.

Par des yeux les deux fenestres:
Darts d'amour deviennent maistres.
Quand on jecte au lion un drap dessus la teste,
La veue luy prenant, on prendra tost la beste;
Farouche nul sera quant il est pris aux yeux,
Apprivoisé seras, si tu es amoureux.

If that thyne eyes be conquered, sure,
Then loves torments thou must indure.
The lyon thats both stout and stronge, beinge but debard of sight,
As captive mayst thou gouverne him, and bringe him to thy might:
Even so the lovely ruddy cheeke, of comely maydens hew,
Once gazde upon, getts eyes consent, and doth thy hart subdue.
Then of a valiant man forthwith, thou must becomme her drudge,
Her tauntes, her checks, her frompes, her frownes, gainst them thou must not grudge.
In fine, thy lyons hart shee wil so worke upon with might,
That like a lambe, shee'le leade thee forth, and feare thee with her sight.

58 ↓
Is 'toogh verrast, 'tbeest is in last.
Besiet, het moedigh dier de Leeuwe staet ghebonden,
Om datmen synen aert ten lesten heeft ghevonden:
Ach! Sampson is ghevat, om dat sijn machtich haer
Wert, door een ontrou wijf, zyn vyant openbaer.
Wil yemant inder haest syn vyandt overwinnen,
Die leere sijnen gront en aenghebore sinnen.
Want soo hy dat gheheym ten vollen weten kan,
Daer is gheen twijfel aen hy isser meester van.

59 ↓
Primo vincuntur oculi.
Vincere si saevum cupis, & vincire leonem,
Fac oculos vincas, & leo victus erit.
Dum vocat in pugnam validas tuba rauca cohortes,
Ferreaque horrendo fulminat aere seges,
Dux oculos visu, dux murmure territat aures
Hostibus, & pavidos excitat arte metus.
In pugnis oculi primum vincuntur, & aures:
Lumina qui potuit vincere, victor abit.

?il gaigné, corps perdu.
L'oeil au lion perdu, pert aussi tost sa vie:
Le chef d'armée ainsi faict p?ur a sa partie,
Par monstres non cognus, ou quelque aspect hideux.
Il gaignera le c?ur, qui a gaigné les yeux.
TACIT. DE MORIB. GERM.
Primi, in omnibus praeliis, oculi vincuntur.

Lips. Doct. Civil. lib. 5. Cap. 16.
Clamor repentinus aliquis, aut imago, aut aspectus fuga saepe exercitum implevit: & haec talia magis, quam gladius, consternant hostem, videbisque militem vanis & inanibus magis, quam iustis formidinis causis moveri.

LIVIUS.
Nihil tam leve est, quod non magnae interdum rei momentum faciat.

OCULI PRIMO VINCUNTUR.
Movent ac turbant homines non res, sed, quas de rebus habent, opiniones: primae istae notiones mirum est quantum valeant; nec animos semel praeiudicio ocupatos facile quis in integrum restituat. Novum imperium inchoantibus utilem esse clementiae famam; invisumque principem seu bene seu male facta premere, prudenter notat Tacitus. Valet hoc sane etiam in rebus privatis. Recens coniugatos dissidia, ut scopulos, vitare iubet Plutarchus, ne videlicet simultas praematura animos, antequam coaluerint, dissolvat. Qui amoris scita tradidere, amanti, primis praesertim alloquiis, ut Dominae oculis ac auribus blandiatur, vehementer incumbendum putant. Scivit id, ac in usum deduxit Venus, apud Virg. quid enim Dea nescit amoris? ideoque Aeneam suum primo aspectu Didoni os humerosque Deo similem videndum exhibuit. Eodem stratagemate Iuditha primo vigiles, mox Imperatorem ipsum Assyriorum Holofernem circumvenit. Ut vidit, ut periit usque adeo.

De menschen werden voor het meerendeel gheleyt, niet soo seer door de dinghen selfs, als door de inbeeldinghe die sy vande selve in't hooft krijghen. 'tIs te verwonderen wat den eersten inval by yder een van ons al vermach, want soo haest wy eens zijn inghenomen, en konnen wy nauwelijcx, om yet anders te ghevoelen, ghebracht werden. Voor een Prince seyt Tacitus, die eerst aen't rijck komt, ist oorboir voor een ghenadich en goedertieren Vorst by den ghemeenen roep ghehouden te werden. Voor een man die nieuwelijcx een jonghe vrouwe ghetrout heeft seyt Plutarchus, ist gheraden alderley scherpheydt te schouwen, om de inbeeldinghe van haer teer ghemoet t'hemwaerts te trecken. Die vande liefde handelen, schryven 'teerste ghesichte en ontmoetinghe sonderlinghe kracht toe om harten te stelen. Met desen treck heeft Venus de ooghen van Dido, inde eerste verthooninghe van haren Aeneas, Iudith het ghesichte van Holofernes t'haerder eerster ghesichte vervoert ende inghenomen. Letter op die't aengaet.

60 ↓
MATH. 6. 23.
Indien u ooghe boos is, soo sal u gheheele lichaem duyster wesen.
Al is de felle Leeuw de koninck vande dieren,
En dat hem al het wout en alle menschen vieren,
Wint yemant niettemin het ooghe van het beest,
Sijn lijf is sonder kracht, zyn herte sonder gheest.
Siet! wat het oogh vermagh; het oogh heeft vreemde krachten,
En over ons bedrijf, en over ons ghedachten,
O! sooje tucht bemint, en schouwt den vuylen brant,
Hout doch het dertel oogh gheduerigh inden bant.

PSALM. 11. 9.
Averte oculos meos ne videant vanitatem.
Qui modo liber erat, victis leo servit ocellis:
Quisquis es, a victo lumine, victus eris.
Credite, peccati sunt lumina nostra fenestrae,
Hac & avarities, & levis intrat amor.
Pande fores, subit hostis, & omnia caede cruentat:
Pande oculos, Satanas cordis in arce furit.
Cura sit, o, teneri tibi ne capiantur ocelli,
Ni servum vitiis subdere pectus ames.

LUCE 11. 35.
Regarde que la lumiere qui est en toy, ne soyent tenebres.
Le fin-rusé veneur le grand Lion attrape,
En luy gaignant les yeux, d'un voile de sa cappe;
Combien des braves gens sont par leur yeux frappez!
Noz yeux, helas! nous sont fenestres de pechez.
LUC. 11. 34.
Lucerna corporis tui, est oculus tuus; si oculus tuus fuerit simplex, totum corpus lucidum erit, si autem nequam fuerit, etiam corpus tuum tenebrosum erit. Vide ergo ne lumen quod in te est, tenebrae sint.

NILUS IN SENTENT.
Cohibe oculum: cum enim non attenderis, circum volvitur. Munito aures & oculos, per illa enim ingrediuntur omnia tela malitiae.

61 ↓
NEQUITIAE DUCES, OCULI.
...

Als haer de Slanghe door een enghe plaetse wil indringhen, kan sy maer het hooft daer in krijghen, het gheheele lijf sal lichtelijck volghen. 'tGaet even soo met de oude Slanghe, den Duyvel, de welcke ons soo verre open vindende, dat hy maer de begintselen der sonde daer in kan vesten, hy sal lichtelijck alderley grouwelen daer by voeghen. Daer is wel een Iacobs-ladder, om opwaerts ten Hemel te klimmen, maer daer is mede een nederhellenden wech, leydende ten verderve. Den Duyvel, uyt zijnde om yemant te verlocken, ghebruyckt gantsch kleyne, ende naulijck yet van het goede afwijckende begintselen, glijdende alsoo, onghevoelijcker wijse, allengskens dieper. Hy, willende den David tot een doodtslager maecken, berijt hem voor eerst met het sacht toomken van ledicheydt, maer verweckt daer by in hem, een krielen sin, vuylen lust, overspel, en ten laetsten den dootslach selfs, schier als een nootwendigh gevolgh van't voorgaende. De sonde is trots van aert, sy en wil niet alleen gaen, sy moet t'elcken den eenen laquay of den anderen achter haer steert hebben. Elck dan, die alle sonden niet wil inlaten, moet elck vande selve van eersten af wederstaen. 'tIs ghevoechlijcker, seyt den borgher, een moetwilligen gast de deure voor 'thooft te sluyten, als inghelaten zijnde, hem uyt te jaghen. 'tIs voorsichtelijcker, seyt den crijgsman, des vyants inganck te beletten, als binnen landts met hem te oorloghen. 'tIs wijsselijck gedaen seyt den medecijn, de sieckten in haer beginselen te bejegenen. 'tIs goet, seyt den lantman, de schapen voor den dam te schutten. Het beste van alle is, seyt den Christen, de sonde al in hare gheboorte den neck te breken.

Back to top ↑

Sources and parallels


Back to top ↑

References, across this site, to this page: