Jacob Cats, Sinne- en minnebeelden (1627)
Table of contents ↑Mite pyrum vel sponte fluit. [11]
Indienje minnen wilt, en dat met korte swieren,
En stelt u sinnen noyt op al te jonghe dieren;
Te licht, eylaes! te licht, en dickmael op een spronck,
Wort yemant daer gheseyt; mijn dochter is te jonck.
Een rijper dient u best, daer vrijtje veel gheruster,
Doch meest indien u lief nu krijght een vlugghe suster;
Groen freuyt is wonder tay, ten wil niet vanden tack;
Tast naer een rijpe peer, soo pluckje met ghemack.
En stelt u sinnen noyt op al te jonghe dieren;
Te licht, eylaes! te licht, en dickmael op een spronck,
Wort yemant daer gheseyt; mijn dochter is te jonck.
Een rijper dient u best, daer vrijtje veel gheruster,
Doch meest indien u lief nu krijght een vlugghe suster;
Groen freuyt is wonder tay, ten wil niet vanden tack;
Tast naer een rijpe peer, soo pluckje met ghemack.
Mite pyrum vel sponte fluit.
Si grave prolixos tibi pectus abhorret amores,
Candida coniugii si tibi meta placet,
Hanc ut ames sit cura, soror cui nubilis instat:
Nonne vides? frondes fronde premente ruunt.
Haec sit amica tibi, cui serior ingruit aetas:
Crede mihi, causam tempus amantis agit.
Mitia sponte fluunt, pyra cruda tenacius haerent:
Nec sequitur facilem, quae viret uva, manum.
Candida coniugii si tibi meta placet,
Hanc ut ames sit cura, soror cui nubilis instat:
Nonne vides? frondes fronde premente ruunt.
Haec sit amica tibi, cui serior ingruit aetas:
Crede mihi, causam tempus amantis agit.
Mitia sponte fluunt, pyra cruda tenacius haerent:
Nec sequitur facilem, quae viret uva, manum.
To wedlocks sacred rytes if thou thy mynde meanst to prepare,
Then settle thyne affection not on maydes that too yonge are:
For after many a troubled thought, and many a journey longe
This answere shalt thou gett att last: My douchter is too yonge.
A mayde of rypere yeares with you, farre better wil agree:
If that your sweet-hartes sister bee of ryper yeares then shee.
For unrype fruite is sowre and greene, and will not from the tree;
But ryper fruite with lesse adoe is easy pluckt wee see.
Then settle thyne affection not on maydes that too yonge are:
For after many a troubled thought, and many a journey longe
This answere shalt thou gett att last: My douchter is too yonge.
A mayde of rypere yeares with you, farre better wil agree:
If that your sweet-hartes sister bee of ryper yeares then shee.
For unrype fruite is sowre and greene, and will not from the tree;
But ryper fruite with lesse adoe is easy pluckt wee see.
Rijp ooft, haest gherooft.
Wil yemant jonck ghewas van groene boomen trecken,
Soo moet hy tot het werck sijn gantsche leden strecken.
Maer komt hy metter handt ontrent een rijpe peer,
Die scheyt van stonden aen, en sijght in haesten neer.
Dus gaetet met den mensch, wanneer de leste stuypen
Hem pranghen aende ziel, of inde leden kruypen;
De jeught is wonder tay, en worstelt mette doodt,
Maer die veel jaren telt, en houft maer eenen stoot.
Soo moet hy tot het werck sijn gantsche leden strecken.
Maer komt hy metter handt ontrent een rijpe peer,
Die scheyt van stonden aen, en sijght in haesten neer.
Dus gaetet met den mensch, wanneer de leste stuypen
Hem pranghen aende ziel, of inde leden kruypen;
De jeught is wonder tay, en worstelt mette doodt,
Maer die veel jaren telt, en houft maer eenen stoot.
Homo pomo similis.
Poma, sub autumnum curvos onerantia ramos,
In calathos, digito vix bene tacta, fluunt:
At movet, & totam quatit aspera villica matrem,
Dum pyra praepropera vellit acerba manu.
Vix luctantem animam, post vulnera multa, resolvit
Cum petit imberbes mors inopina genas.
At tremulo vix parca seni fatalia tangit
Stamina, & ille suum labitur in tumulum.
In calathos, digito vix bene tacta, fluunt:
At movet, & totam quatit aspera villica matrem,
Dum pyra praepropera vellit acerba manu.
Vix luctantem animam, post vulnera multa, resolvit
Cum petit imberbes mors inopina genas.
At tremulo vix parca seni fatalia tangit
Stamina, & ille suum labitur in tumulum.
CIC. LIB. DE SENECT.
Adolescentes mihi mori sic videntur ut aquae multitudine flammae vis opprimitur. Senex autem, sicut, sua sponte nulla vi adhibita consumptus ignis extinguitur: & quasi poma ex arboribus, cruda si sint, vi velluntur, si matura & cocta, decidunt. Sicut vitam adolescentibus vis aufert, sic senibus maturitas.
Adolescentes mihi mori sic videntur ut aquae multitudine flammae vis opprimitur. Senex autem, sicut, sua sponte nulla vi adhibita consumptus ignis extinguitur: & quasi poma ex arboribus, cruda si sint, vi velluntur, si matura & cocta, decidunt. Sicut vitam adolescentibus vis aufert, sic senibus maturitas.
MATURUM VEL SPONTE CADIT.
Ou meurs tombent en terre, ou verds sont arrachez.
Il m'est advis que bien a propos se peut icy apliquer un bon mot françoys, dont faict mention le Sieur du Vair au
traicté des responses d'Epictete (pour l'amour du quel je parleray françoys pour ceste fois)
un homme, un pomme, dict il, y adjoustant ce verset,
Noz corps, comme les fruicts, aux arbres attachez,
Ou meurs tombent en terre, ou verds sont arrachez.
In modo itaque moriendi homo pomo non absimilis est. Et me semble que la dicte comparaison est propre & vive pour
exprimer la façon de mourir, & d'un robuste jouvenceau, qui est encore en la fleur de son aage, & d'un bon vieil homme, qui
jà va penchant vers la terre.
Omnia quae secundum naturam fiunt (ait Philosophus) sunt habenda in bonis
: Mais tout ce que nous advient au revers du cours de la nature, est ordinairement fascheux. Ciceron semble ceste
mesme façon de parler avoir emprunté d'Epictete, de laquelle il s'est servi au livre de la vieillesse, mais en termes plus
aigus & eslevez. entendez doncq parler ce grand Orateur en sa propre langue.
Tgaet metten mensch, als mette peer,
De dees is rijp, en sijght ter neer;
De geen, noch groen, dient niet gepluckt,
Wert lijckwel vanden boom gheruckt.
De dees is rijp, en sijght ter neer;
De geen, noch groen, dient niet gepluckt,
Wert lijckwel vanden boom gheruckt.
Dit is een spreucke Epicteti,
door de welcke hy ons aerdichlijck afbeeldt het onderscheyt tusschen het sterven van een Iongelinck, noch groen en
tay zijnde van jeucht, en tusschen een out man, alreede nae der eerden hellende, en metten hoofde wysende werwaerts hy haest
heenen
moet. Welcke maniere van spreken Cicero van Epicteto schijnt ontleent te hebben. De Ionghelinghen seyt hy sterven,
gelijck als het vyer door kracht van water wert uytgheblust; de Oude gelijck een vyer dat van selfs verteert zijnde, begraeft
sick
onder d'asschen, en vergaet: of wel ghelijck boom-vruchten de welcke groen zijnde werden van den boom gheruckt, rijp
zijnde druypen van selfs daer henen.
Alsoo, seyt hy sterven de jonghe door ghewelt, de oude als van rijpheydt.
PHILIP. 1. 23.
Ick begheere te verscheyden vanden lichame, ende met Christo te zijn; want dat is verre het beste.
Ick begheere te verscheyden vanden lichame, ende met Christo te zijn; want dat is verre het beste.
Wanneer den bogartman het fruyt begint te plucken,
En dat hy met ghewelt moet aende tacken rucken,
Dat is een vaste peyl van haren wranghen aert,
Die even inde pluck haer wesen openbaert.
Wanneer de bleecke doot comt trecken aende menschen,
En datse strevigh zijn, en om te leven wenschen.
Dat is van stonden aen, dat is ghenoegh gheseyt,
Dat haer noch wranghe sucht ontrent den boesem leyt.
En dat hy met ghewelt moet aende tacken rucken,
Dat is een vaste peyl van haren wranghen aert,
Die even inde pluck haer wesen openbaert.
Wanneer de bleecke doot comt trecken aende menschen,
En datse strevigh zijn, en om te leven wenschen.
Dat is van stonden aen, dat is ghenoegh gheseyt,
Dat haer noch wranghe sucht ontrent den boesem leyt.
Quod crudum, idem & pertinax.
Villicus irrigui dum munera colligit horti,
Prodiga maturum sponte dat arbor onus:
Si qua legi renuunt, ramisque tenacibus haerent,
Scilicet ingrati poma saporis erunt.
Corpora mors hominum manibus cum vellit avaris,
Mens bona, ne saevi; sponte sequemur, ait.
Qui negat avelli se posse, Deoque resistit,
Exhibet, heu! crudi pectoris ille notas.
Prodiga maturum sponte dat arbor onus:
Si qua legi renuunt, ramisque tenacibus haerent,
Scilicet ingrati poma saporis erunt.
Corpora mors hominum manibus cum vellit avaris,
Mens bona, ne saevi; sponte sequemur, ait.
Qui negat avelli se posse, Deoque resistit,
Exhibet, heu! crudi pectoris ille notas.
SENECA EPIST. 26.
Quis exitus melior quam in finem suum natura solvente dilabi? lenis haec via est, subduci.
Quis exitus melior quam in finem suum natura solvente dilabi? lenis haec via est, subduci.
CHRYS. SUPER MATH. 10.
Mors, munus necessarium est naturae iam corruptae, quae non est fugienda, sed potius amplectenda: ut fiat voluntarium, quod futurum est necessarium.
Mors, munus necessarium est naturae iam corruptae, quae non est fugienda, sed potius amplectenda: ut fiat voluntarium, quod futurum est necessarium.
QUOD CRUDUM IDEM ET PERTINAX.
Feram avem cavea inclusam non opus est ut aliquis abigat, vel exire compellat, sed simulatque cavea aperta est, statim
in liberiorem campum avolat. Corporis ergastulo inclusi sumus miseri mortales, purum & apertum aerem, in morte, nobis recludit
Deus: quid stamus? nunquid, cum naulum exigitur, signum est nos in portu esse? Solem oriri quotidie & occidere videmus, nec
turbamur, quia assuevimus, & naturae hunc ordinem scimus. Quidni idem de vita ac morte iudicamus? Quid uspiam delectabilius
quam animo securo, vel cum Simeone dicere posse,
nunc dimitte servum tuum Domine?
vel cum Paulo;
cupio dissolvi, & esse cum Christo?
Taedio vitae tamen mortem optare, quia vel adversa corporis vel animi patimur, nec animosum foret, nec commendabile.
Timidus aeque habendus est, & qui mori non vult, cum opus est, & qui vult, cum non oportet, ait Ioseph. Agedum ergo mi Christiane,
nec tantus sit dolor, qui in mortem te impellat ante tempus moriendi, nec tanta voluptas, quae te detineat, cum est tempus
moriendi. Non eripitur haec vita, sed interrumpitur, ut meliori reddatur; non consumitur, sed mittitur ad certiora spiritus.
Tis onnoodich eenen wilden voghel, die in een hutte
opghesloten is, uyt de selve
wech te dryven: want, de hutte maer open zijnde, sal van selfs ghenoech
wech vlieghen. Wy menschen zijn in dit lichaem, als in een muyte,
ghevanckelijck henen gheset: Godt heeft ons de doot, als tot een ontsluyter van desen kercker,
toebereydet. Wat schricken wy, als den verlosser tot ons komt?
het afeyschen van veerschat,
is dat niet een teycken dat wy ontrent die haven zijn, daer wy henen poochden?
wy sien de Sonne dach aen dach rijsen en ondergaen, sonder dat sulcx ons eens verschricke. en waerom dat? overmidts
dat wy weten dat sulcx den ghemeenen
loop der natueren is. Waerom en oordeelen wy mede soo niet, van ons leven en sterven? daer en is (mijns oordeels)
niet heuchelijcker als, met vollen mont
en met een bereyt ghemoet, te moghen segghen of met den ouden Simeon,
nu laet Heere uwen knecht henen gaen in vrede: ofte met Paulo,
ick wensche ontbonden te zijn, om met Christo te wesen. Door
verdriet nochtans des levens, ofte om teghenspoet, 'tzy dan inden lichaem ofte ghemoede, en waert noch kloeckmoedelijck,
noch prijselijck om de dood te wenschen. Hy is even vreesachtich en den ghenen die schroomt te sterven, als hy sterven
moet, en
den ghenen die sterven wil, als hy niet en moet. Wel aen dan, wie ghy zijt, ghy Christelijck ghemoet, laeter gheen
weedom zijn, die u ter doodt dringhe, eer het tijdt is, laeter gheen wellust wesen die u voor de doodt doe eerselen,
wanneer uwe tijdt ghekomen is.
Ons lichaem wert ons ghenomen, om een beter te gheven. Onsen gheest wert niet uytgheblust, maer herstelt.
Sources and parallels
-
Lebey, Emblemata a Iano Iac. Boisardo, HL. V
-
Bry, Emblemata, HL. 44
-
Philostratus, Imagines, HL. 21/29
-
Alciato, Emblemata, HL. 364/CCIII
-
Cats, Spiegel, HL. 62
-
Mite pyrum vel sponte fluit. [10] (in: Jacob Cats, Proteus (1618))
[Compare
]
References, across this site, to this page:
- Mite pyrum vel sponte fluit. [10] (in: Jacob Cats, Proteus (1618))