Jacob Cats, Sinne- en minnebeelden (1627)

Table of contents ↑

← Content: PreviousContent: Next →

Amica amanti anima. [41]


beeld041

Back to top ↑
242 ↓

PHILIP. BEROAL.
Quod in navigio gubernator, quod in civitate magistratus, quod in mundo sol, hoc inter mortales amor est: navigium sine gubernatore labascit, civitas sine magistratu periclitatur, mundus sine sole tenebricosus efficitur: & mortalium vita sine amore vitalis non est. Tolle ex hominibus amorem, solem e mundo sustulisse videberis.

243 ↓
U gunst, mijn leven.
Ghy broet een hinnen ey, en crijght een geestig kiecken,
En siet een doode romp beweegt haer vlugge wiecken,
Ghy noemt dit wonder, lief, maer, mochtet mijn geschien,
Ghy sout in mijn gelaet al meerder wonder sien.
Ick was eens op een tijt tot aen het graf gedreven,
Maer siet ick kreegh terstont meer als mijn vorigh leven,
So haest u gunstigh oogh maer eens op my en viel:
Ghy zijt mijn ander ick, de ziele mijner ziel.

Amica, amanti anima.
Quae foves gremio, tener hinc tibi prodit alumnus,
Quid! teneros, inquis, id potuisse sinus?
Idne stupes, mea lux? res haec tibi mira videtur
Phyllis? videbis idem, me quoque conde sinu.
Mens sine mente iacet, gremio latus abde, resurget:
Si foveas, moveor: ni faveas, morior;
Ut foveas faveasque precor: pulloque mihique
Vita fovendo venit, vita favendo manet. Rationes physicas vide apud Card. lib. 2. de subtil. ubi & Liviam Augustam ova suo calore fovisse & pullos exclusisse memorat.

Ta faveur, ma vigeur.
Ne pense pas ce traict tant merveilleux, m'amye,
Que ta faveur a mis un rude amas en vie;
Et que tu vois produit, d'un ?uf, un beau poulet,
Car me traictant ainsi, tu verras mesme effect.

When dead I was, and spake no worde
Your favoure mee to life restorde.
A hens egge in your handes you broode, so hatch a chickin younge;
Tis wonder, say you, 'twas late dead, now stirrs both head & tounge.
Thinke you that this a wonder is? Sweet-harte shew mee like love,
And at an instant you shall see, a greater matter move.
Remember that of late you onely grac'de mee with a smyle,
Which quickned such a liffe in mee, my Veines so welde a whyle
And beate, Though I as voyde of sence here sitt; sweet mistris An.
But grace mee with your favour, and I'le prove a Iolly man.

244 ↓
Uyt de reden, kent de zeden.
U dochter heeft een ey in haren schoot genomen,
En daer is naderhant een kiecken uyt gecomen;
Des seytse menigmael; hier ben ic moeder van:
Ghy vraegt wat dit beduyt, mijn dunct zy wil een man:
Siet als een grage cat het spit begint te lecken,
So dientmen het gebraet wel dichte toe te decken:
Ghy daerom letter op, en hout de vrijster uyt;
Of Els sal vrouwe zijn, ooc eerse wort de bruyt.

245 ↓
Ex signis, futura.
Ova fovet volucrum, tenerisque inserta papillis
Lydia bombycum semina parva gerit:
Hinc veniunt foetus, hinc se vocat illa parentem,
Hei mihi! ludendo nomina vera petit:
Re cupit esse parens, quae matris imagine gaudet.
Si sapis, o pater, haec signa reconde sinu:
Quin age, quemque voles habeat tua nata maritum,
Quem noles, generum vel dabit illa tibi.

Par les meurs, cognoit-on les humeurs.
Margot ayant au sein couvé un ?uf, fretille,
En mere se nommant. Jean marie ta fille,
Un gendre, que te plaist, bien tost te faut choisir;
Ou ta Margot prendra mary a son plaisir.
LUCRET.
Ut bibere in somnis sitiens cum quaerit, & humor
Non datur, ardorem in membris qui stinguere possit,
Tum laticum simulacra petit, frustraque laborat.

[Apud Senecam]
Apud Senecam virgo vestalis, quia hunc versiculum scripsisset, Foelices nuptae! moriar, nisi nubere dulce est : incesti postulatur: & in eam sic dicitur Foelices nuptae, cupientis est. Moriar nisi, affirmantis. Dulce est quam expressa vox! quam eximis visceribus emissa! Incesta est, etiam sine stupro, quae stuprum cupit.

EX SIGNIS, FUTURA.
Patri, anne nupturiat filia, secum deliberanti, testimoniis longe petitis neutiquam opus est; oculi, supercilia, vultus denique totus, sermo quidam tacitus mentis est, ait Cicero, &, ut poeta,
Ex tacito vultu scire futura licet
Posthumia, virgo vestalis, de incestu causam dixit, ob suspicionem elegantioris cultus, ingeniumque liberius, quam virginem deceret. Ut Liv. & Plutarch, testantur. Ex vultu, ex cultu, ex incessu, imo & sermone, qui saepe incautis excidit, praeiudicialem de moribus totaque vita quaestionem veteres instituisse, satis patet: Loquere, inquiebat Socrates ad puerum, ut te videam; speculum enim animi, sermo est. Concludam, cum Hieronimo: pro signo, inquit, interioris hominis sunt verba erumpentia; libidinosum, qui sua vitia callide celat, interdum turpis sermo demonstrat. Vultu & oculis dissimulari non potest conscientia, dum luxuriosa ac lasciva mens elucet in facie, & secreta cordis, motu corporis ac gestibus indicat. Plura de indiciis filiae ad nuptias properantis, vide in quinto ac sexto emblemate libelli nostri de officio virginis in cast. amor.

Een vader willende ondersoecken of sijn dochter het hooft nae't houwen begint te hanghen, en behoeft de bewijsredenen van sulcx by stoelen en bancken (soomen seydt) niet te gaen soecken, hy en hoeft maer acht te nemen op haer manieren van doen. De oogen, woorden, ende het wesen selfs zijn als geduerige boden, en stil-swygende ghetuygen des herten, seyt Cicero.
Uyt het trecken van de mont
Kent men dickwils 's herten gront.
Ovidi. Posthumia, een van de nonnen vande Goddinne Vesta, is van oneere verdacht en beticht ghewerden, alleenlijck om haer gheestighe kleedinge wille, en overmits sy wat vrymoediger van gelaet was, als sodanige maegt wel betaemde. Eenige van de oude hebben uyt yemandts uyterlijc gelaet, en insonderheyt uyt sijn woorden, over des selfs gheheele leven wel derven vonnis strijcken. Spreeckt seyde Socrates tot den jonghelingh, op datmen sien mach wat ghy voor een zijt. Des menschen reden is een spieghel sijns herten.

246 ↓
1. CORINT. 7. 9.
Beter ghemant, als ghebrant.
Ghy hebt (gelijck het blijct) een hinnen ey genomen
En daer is metter tijt een kiecken uyt gecomen;
Nu hebje so veel op met datter is ghebroet,
Dat ghy u van het jonck de moeder noemen doet:
Wel smaect u dese naem, en dat maer om te mallen?
So dunct my dat de daet u beter sou bevallen.
Vriendinne kent u selfs; het is u minder schant
Voor alle man getrout, als heymelijck gebrant.

Praestat nubere, quam uri.
Et fovet, & calidis pullos educit ab ovis
Phyllis, &, en! matris iam mihi nomen, ait.
Phylli quid hoc sibi vult, animum tibi prurit imago?
Ah! cui ficta placent nomina, vera iuvant.
Ova foves gremio, veros imitantia partus,
Aestuat in tacito dum tibi flamma sinu.
Improba nube viro: faciat peiora necesse est,
Si qua sub invisa virginitate gemit.

PROVERB. 5. 18.
Ta source soit benite & te resiouy de la femme de ta jeunesse.
Il vaut bien mieux le corps lier par mariage,
Que se brusler le c?ur d'une impudique rage.
Que soüilles tu te doncq par plaisirs contrefaicts?
Veu que peus sans peché avoir les vrays effects.

247 ↓
GREG. LIB. 26. MORAL.
Qui tentationum procellas cum difficultate tolerat, coniugii portum petat: melius enim est nubere quam uri.

PROVERB. 5. 2.
Pour quoi mon fils serois tu transporté de l'amour de l'estrangere, & embrasserois tu le sein de la foraine?

MELIUS EST NUBERE, QUAM URI.
Non tantum melius esse pronuntiat Apostolus nubere, quam scorti societate se polluere; verum etiam melius esse asserit nubere, quam uri. Ne ergo blandiatur sibi quae foeminea venere non utitur, quum intrinsecus libidine ardeat. Pudicitiam enim esse, coniunctam cum castitate corporis animi puritatem, recte notatur ex Paul. 1. Cor. 7. 34. Idque respiciens, virginem carne, sed non mente, praemium nullum manere, dixit Isidorus. Hinc cum donum continentiae plerumque non nisi ad tempus a Deo homini conferatur, tamdiu a nuptiis abstinere aliquis se poterit, quamdiu ad servandum coelibatum idoneum sese senserit: at simulatque domandae libidini vires deficere sibi comperiet, coniugii necessitatem a Deo sibi impositam plane intelligat. Et, ne tanquam castitati adversum, id genus vitae quis damnare audeat, audiat D. Chrisostomum. Primus, inquit ille, castitatis gradus, virginitas immaculata; secundus, coniugii fides fideliter servata. Est ergo, vel teste Chrysostomo (qui alioqui nuptiis favere vix solet) coniugum castus amor species quaedam virginitatis.

De Apostel en verklaert niet alleenlijck, dattet beter is te trouwen, als in hoererie sich te verloopen: maer selfs dattet beter is sich ten houwelijcke te begheven, als te branden. Niemant dan en ketele hem selven, als of hy wat goets dede, die sich van het gheselschap der vrouwen onthout, indien hy middeler tijt inwendichlijck van vuyle lusten brant. Maechdelijcke reynicheydt is een tsamenvoeginghe vande suyverheyt des gemoets met een onbevleckt lichaem, gelijck klaerlijck af te meten is uyt de plaetse Pauli 1. Cor. 7. 34. Ten welcken insiene seyt Isidorus seer wel, dat een maeght inden vleesche, ende niet inden gemoede, geen belooninge te verwachten en heeft. Maer also kennelijck is dat de gave van onthoudinghe veeltijts alleenlijck voor een tijdt den mensche by Gode wert toegelaten: So isset gheoorloft, sich so lange vanden huwelijcken staet te onhouden, ter tijt toe, datmen ghewaer wert dat ons de krachten ontbreken om het vleesch te connen betoomen, doch tot sulcx ons onmachtich gevoelende, moghen wy vryelijcken wel dencken, dat ons duydelijck van Godes wege wert gelast, dat wy ons souden ten houwelijcke begheven. Doch op dat niemant dese maniere van leven, als teghens de suyverheyt strydende, en verwerpe, dat hy lese ende hoore den oudtvader Chrysostomum. De hooghste trap (seyt hy) van suyverheydt, is reyne ende onbesmette maeghdom: de tweede, de staet des houwelijcx als de selve tusschen man en vrouwe eerlijck beleeft wert. So is dan het huwelijck (selfs na het segghen van Chrysostomus, die nochtans over al ten besten van het huwelijck niet en ghevoelt) als een tweede soorte van maeghdelijcke reynicheyt.

Back to top ↑

Sources and parallels


Back to top ↑

References, across this site, to this page: