Jacob Cats, Sinne- en minnebeelden (1627)

Table of contents ↑

← Content: PreviousContent: Next →

Quid non sentit amor. [43]


beeld043

Back to top ↑
254 ↓

Plat. lib. 6. de leg.
Vetus verbum est, similitudinem amoris auctorem esse.

CYPR. TRACT. DE SPONS. CAP. 7.
Experientia notum est arcanam quandam & occultam inter homines esse naturarum affinitatem aut odium, vel naturae quadam occulta vi, vel astrorum influentia, vel, &c. Unde fit ut aliquis ab altero toto pectore abhorreat, in alterum vero propensus sit, nec rogatus causam dicere posset cur hunc amet, illum oderit, iuxta illud Catulli, Non amo te Volusi, nec possum dicere quare, hoc tantum possum dicere, non amo te.

BEROALD.
Quid non cernit amor! quid non vestigat amator!

255 ↓
Al wat mint, wonder versint.
Eens was ick op een tijt by Rosemont gecomen,
Ic hadde met beleyt twee luyten met genomen;
Op d'eene lagh een stroo (siet! wat een vreemde streeck)
Dat sprongh in haesten op, met dat de toon geleeck. 1 Waer door dese beweginghe veroorsaeckt wert, leest by Cardanum int 8. boeck de subtil.
Ghy roert my, Rosemont, ghy roert my sonder raecken,
En, schoon ick elders ben, noch condy my ghenaecken:
Siet; daer twee herten zijn op eenen toon gepast,
Daer voeltmen menichmael ooc datmen niet en tast.

Quid non sentit amor!
Dum iacet in muta positum testudine stramen
Saltat, ut aequalem dat lyra pulsa sonum 1 Huius rei rationem acute declarat Cardan. lib. 8. de subtil. ;
Chorda manu non tacta tremit, non mota movetur:
Quid mirum? quod amat, sentit adesse sibi.
Te video, mea lux, nec te mea lumina cernunt:
Audio te, loquitur cum tua lingua nihil:
Sentio te, nec me tua dextera contigit: i nunc
Et cordi, quod amat, numen inesse nega.

Ceux qui s'entre ayment, s'entre entendent.
Remarque en ton esprit l'estrange simpathie
Des chordes de ces luths, & puis va t'en m'amie,
Pour contempler par là des deux amants le c?ur
Simbolisants tousiours en un esgal humeur.

This wonder lately I outsought,
That lovers alike, have alike thought.
With Rosamond I lately went abroad to walke i'th' fielde,
Wee tooke two lutes for our delighte, which might us solace yeelde:
I tunde the one iuste to the other, and layde a strawe o'th'one:
So soone as both these tunes agreed the strawe lept thence anone.
Looke Rosamonde, so you, (quoth I) doe move mee without touch,
And without handes can drawe: for loves conditions are such
That whosoever Venus bringes, within her power, to lye,
Shee makes them feele and see what they before coulde not descrye.

256 ↓
Bly metten blyden.
Wanneer de soete luyt heeft wel gestelde snaren,
En voelt een ander luyt op haer gestalte paren,
Soo toontse bly gelaet, als ofse vreugde schiep,
Dat yemant haers gelijc tot eer en vreugde riep,
Leert hier uyt swarte nijt uyt uwen boesem weren,
Leert voordeel, leert geluck, voor uwen vrient begeeren;
Het is een wreede vreught, een vinnigh onbescheyt,
Dat yemant lacchen derf, om dat een ander schreyt.

257 ↓
Gaudendum cum gaudentibus.
Apta chelys tremulo testatur gaudia motu,
Ut sociae similem sentit inesse sonum.
Barbarus est, si quis mortalia corda flagellat,
Alterius laeta conditione, dolor.
Disce tuas lachrimas lachrimis miscere sodalis,
Quisquis es, alterius gaudia disce sequi;
Nec satis hoc, sed sponte iuva, sed provehe coepta,
Et facilem placidis vultibus adde manum.

Au jour de feste, ne fay la beste.
Tu verras resiouir du luth la chanterelle,
Lors quant un autre luth en son s'accorde a elle.
Soyez joyeux au c?ur, prestez la bonne main
A la commodité & joye du prochain.
BERNARD. IN CANT. SERM. 49.
Gaudendum in bono alieno magno, magis quam in proprio parvo. Id cum agendum sit, quam procul a livore debeat recedere aequus animus, facile quivis colliget.

CUM GAUDENTIBUS GAUDENDUM.
Nihil magis inhumanum est, quam ex malo alterius boni aliquid sibi augurari, & nunquam, nisi ex luctu alieno, gaudium sentire.
Nihil magis aequum, quam hominem gaudere si bene agi cum homine videat: nihil magis humanum, quam iniquis hominum casibus homines ingemiscere.
Utque sinistrarum partium ictus redundant in dexteram, ita nos civium nostrorum commodis & incommodis oportet affici.
Congratulandum est, inquit Libavius, amicis, cum praeclare cum ipsis agitur; contra condolescendum est, si dolore afficiantur: nam quibus infortunia civium voluptati sunt, non intelligunt fortunae casus omnibus communes esse.
O miseros! quorum dolor est, aliena voluptas :
O miseros! inquam, quibus
Risus abest, nisi quem visi movere dolores.

Daer en is niet min menschelijck, als uyt eens anders quaedt, yet goedts te verhopen, en uyt eens anders droefheyt, blydtschap te scheppen.
Daer en is niet heusscher, als verblijdt te zijn in eens anders blijdtschap, niet beleefder, als dat een mensche sich verheughe, wanneer het een ander mensche wel gaet: niet menschelijcker, als het suchten van den mensche, als het een ander mensche teghenloopt.
Want ghelijck een slach inde slincker zyde ontfanghen, oock de rechter zyde des lichaems ontset, Soo behooren wy beweecht te zijn, met den voorspoedt of teghenspoedt van ons even mensche. En dat soo verre (ghelijck Bernard. seydt, super Cant.) dat wy ons meer behooren te verblyden, als onsen naesten een groot, dan als ons selfs een kleyn voordeel aenkomt.
Het welck naedemael betracht moet werden, hoe verre een redelijck ghemoedt van haet ende nijdt moet af-wijcken, kan yeder een, uyt 't gunt voorschreven is, lichtelijcken af nemen.
Ach! hoe ellendigh is de man,
Die nimmer vrolijck wesen kan,
Dan als een ander is beducht,
Of in benautheyt leydt en sucht,
Ach! hoe ellendich is de mensch,
Die als een ander krijght zijn wensch,
Van spijt zijns herten bloet verteert.
O vrient, die plaghe van u weert.

258 ↓
PSALM. 16. 11.
Ghy doet my condt den wegh ten leven, voor u is vreughde de volheyt, ende lieffelijck wesen tot uwer rechter-hant eeuwichlijck.
De luyt, de soete luyt, by niemant aenghedreven,
Die salmen hel geklanck by wijlen hooren geven;
Daer is geen meesters hant, geen vinger aende snaer,
Maer slechts een stille lucht komt sijgen over haer.
Daer is een soete vreugt, een heymelijcke zegen,
Die op de zielen daelt, door onbekende wegen,
Mijn herte luystert toe, het is het hoochste soet
Dat sonder menschen hulp beweegt een stil gemoet.

Intacta movetur.
Chorda manu non tacta salit, non mota susurrat.
Ut chelys aequalem sentit adesse sonum.
Quanta piis tacitam pertentant gaudia mentem,
Cum Deus, occulto numine pectus agit!
Non videt assessor, non hoc notat assecla motus,
At pia mens intus sentit adesse Deum.
Mortales oculi mortalia gaudia cernunt,
Quae Deus instillat gaudia, nemo videt.

2. CORINT. 4. 18.
Nous avons un poids eternel d'une gloire excellement excellente, quand nous ne regardons pas aux choses visibles ains aux invisibles.
Heureux esprit fidel! qui mesme en ceste vie,
Avec Dieu tout mouvant a grande sympathie.
On oit un luth sonner qui toutefois est coy,
Le juste sent plaisir, & nul ne scait pourquoy.
BERNARD. SUPER CANT.
Iesus, mel in ore, melos in aure, iubilus in corde.

GREGOR. IN MORAL.
Iubilatio dicitur, quando ineffabile gaudium mente concipitur, quod nec abscondi potest, nec sermonibus aperiri, & tamen quibusdam modis proditur. Illud est verum ac summum gaudium quod non de creatura, sed de creatore concipitur, quod cum acceperis nemo tollet a te.

259 ↓
VERA GAUDIA NON CAPIUNT OCULI.
Vera gaudia ut ex rebus corporeis non proveniunt, ita nec oculis corporeis conspici possunt. Animus incorporeus non nisi cognato sibi gaudio, id est, incorporali, afficitur; reliqua, cuiuscunque generis oblectamenta, corticem tantum, id est corpus, contingunt, ad interiores vero animi sensus nunquam penetrant. At pax illa conscientiae, vitae aeternae praenuntia, occulto numine mentibus infusa, ineffabili atque incredibili dulcedine tacitum pectus perfundit. Nihil Deo clausum, interest animis nostris, ac mediis cogitationibus intervenit. Amen, amen, dico vobis (inquit Servator Iohan. 5. 24.) qui audit verbum meum, & credit ei qui misit me, habet vitam aeternam, id est, ut Paulus interpretatur, pacem conscientiae, ac gaudium in spiritu sancto, vera futurae beatitudinis praeludia. Tanta enim alacritas animi (inquit Cass.) quanta fuerit consideratio rei, est enim mensura laetitiae secundum magnitudinem nuntii.

Gelijck de ware vreucht niet en spruyt uyt lichamelijcke oorsaecken, soo en kan oock de selve met de lichamelijcke oogen niet werden aenghesien. Het onlichamelijck ghemoedt en werdt door gheen ander blydtschap vervrolijckt, als door de sulcke, die ghelijckmaticheyt heeft met haren aert, dat is, die in gheen lichamelijcke dinghen en bestaet. Alle de vermakelijckheden deses levens en gaen niet dieper als in de schorsse, dat is, en raecken maer het lichaem, ende en dringhen noyt in het binnenste onser zielen: Maer die lieffelijcke vrede des ghemoets, een voorbode der eeuwiger gelucksalicheyt, heymelijcken door Godes gheest in onse herten uytghestort zijnde, vervult ons den gantschen boesem onser zielen met onuytspreeckelijcke soeticheyt. Voor Gode en is niet ghesloten, hy woont in onse herten, en sweeft midden onder onse innerste gedachten. Voorwaer (seyt de Heere Christus Iohan. 5. 24.) die mijn woort hoort, en gelooft den ghenen die my ghesonden heeft, die heeft het eeuwighe leven, dat is, (ghelijck de apostel Paulus 'tselve uytleght) vrede des ghemoets, en blijtschap in den heylighen Geest, ghewisse voorteyckenen vande toekomende gelucksalicheyt. De Godsalighe ghevoelen midts dien oock in dit leven onbegrypelijcke vermakelijckheydt, want de blijdtschap die in de ghedachten is, heeft haer groote, na de ghelijckmaticheydt van de sake diemen bedenckt.

Back to top ↑

Sources and parallels


Back to top ↑

References, across this site, to this page: