Jacob Cats, Sinne- en minnebeelden (1627)

Table of contents ↑

← Content: Previous

Amor elegantiae pater. [52]


beeld052

Back to top ↑
308 ↓

PHOEDRUS APUD PLATON.
Nec ullus adeo ignavus est quem amor non inflammet ad virtutem divinumque reddat; ut par viro fortissimo evadat; nam quod Homerus vim furoremque a Deo quibusdam heroibus inspiratum, ait, hoc amor amantibus efficit.

PHILIP. BEROAL.
Venuste Plautinus senex amorem Deum mundiciantem appellat; eumque nitidis coloribus ait antecellere: Da mihi hominem incultum, ab amore cultissimus efficietur; da rusticanum, ab amore fiet ingeniosus: denique segnities omnis somnus lethargicus, marcor, squallor, incuria, ex amoris contubernio eliminatur.

Memini me legere lepidam descriptionem amantis Dominae suae propinquantis, quam ex Gallico quodam auctore hic adscribere visum.
Celuy, dit il qui voit de loing venir celle qu'il ayme, il redresse le collet de sa chemise, agence le bonnet sur la teste, retrouche ses moustaches, redresse son manteau sur les espaules, se leve sur la pointe de ses pieds, monstre un visage ioyeux, & semble qu'il se renouvelle de tout, pour se rendre agreable aux yeus de sa dame.

309 ↓
Lieven doet leven.
Ic lach als in het graf, ick was als doot geschreven,
Eer my u soon en son, o Venus, had genaect;
Sijn vleugels gaf u soon, u son gaf my het leven,
Dies ben ick van een romp een levend dier gemaect:
Ick, die verholen was, ben dapper opgesteken,
Ick, die int duyster lagh, vliegh om het helder licht;
Ick, die geen dier geleeck, ben geestig opgestreken;
Siet! wat al wonders doet een lodderlijck gesicht.

Amor elegantiae, pater.
Truncus iners aeruca iacet, vivumque cadaver:
Ut tamen hanc phoebi calfacit igne iubar,
Apparet niveae mox papilionis imago,
Et coeli, volucris iam nova, carpit iter.
Barbarus excolitur, facies nitet altera rerum,
Ut gelidum flammis cor tepefecit amor.
Ergo dioneae pectus rude trade magistrae,
Et fieri si vis ingeniosus, ama.

Cœur sans flame, corps sans ame.
I'estois un troncq n'ayant ni mouvement, ni vie,
Me voila! tout gaillart, par les yeus de m'amie.
Petit fils de Venus, ton feu m'a faict joli,
Jamais au vrai amant le c?ur est endormi.

Love, causeth mirth, Ioy, and delight
And love revives the spiritlesse wight.
Like dead in grave I lay, of liffe berefte, O Venus bright,
Untill your Sonne, and Sunne revyvde, & made mee stand upright.
My winges your Sonne did give, your Sunne restord'e my liffe forlorne,
And so of a dead stock was I a lively Creature borne.
I who was but a drowsie droane, now trickt and trymd'e am I,
I who in darkenesse late was lod'gde, abroad i'th' light now flie,
I, that of late crept like a worme, now lifted to the skye:
Loe, al these wonders doe proceede from one glance of her eye.

310 ↓
Komt niet tot yet, 't is elcx verdriet.
So haest de vuyle rups verlaet haer oude vellen,
Soo vliegtse door het huys, en gaet de menschen quellen,
Sy wint haer in het bont, of in een sijden cleet,
En doet tot aller tijt aen alle menschen leet.
Als yemant uyt den dreck ter eeren wert verheven,
Die weyt dan al te breet; een yeder dient te beven,
Hy pocht, hy graut, hy straft, hy spreect met groot gebiet,
Van klein tot groot gemaeckt, is alle mans verdriet.

311 ↓
Stultitiam patiuntur opes.
Quae nigris aeruca diu fuit obsita pannis,
Ecce! novae formam papilionis habet:
Qui prandebat olus vili modo vermis in horto,
Atria nunc regum per laqueata volat;
Infestaque dapes, funaliaque ipsa lacessit,
Inque togis procerum sordida blatta cubat.
Ex humili fortuna iocans quem tollit in altum,
Omnibus elata fronte molestus abit.

Il n'est orgueil, que de pauvre enrichy.
Ce papillon estant n'a guere un ver de terre
Aux vestemens royaux se maintenant enserre.
Jamais ne trouverez un si facheux humeur,
Que d'un petit galant monté en grand honneur.
CLAUD.
Asperius nihil est humili, cum surgit in altum.

SENECA.
Fortuna nimis quem fovet, stultum facit:

STULTITIAM PATIUNTUR OPES.
De Bucephalo Alexandri magni equo memoriae proditum est, eum, cum nudus esset, equisonem, nihil reluctando, admittere solitum; regiis vero phaleris ornatum, neminem, nisi regem ipsum, ferre voluisse: in reliquos saeviisse. eodem modo plurimos hominum affici, prudentiores notant. Plerumque videas foelicitatis ac moderationis dividuum contubernium esse, ait Valer. Difficilius est reperire virum, qui bona pulchre ferat, quam qui mala: illa enim luxuriam & impotentiam multis, haec vero moderationem adferunt, ait Xenophon. pauci, qui multum vini ferant: pauciores qui, dulci fortuna ebrii, non labantur. Magnae foelicitatis est, inquit Curtius, a foelicitate non vinci. Da mihi circumspectum virum, tamen inter multa obsequia fortunae, non satis cauta mortalitas. Novi ego duos, quorum alter mendicum in famulum, alter ancillam in uxorem sibi assumpserat, ut memoria scilicet beneficii magis obsequentes experiretur: falsus est. Ille, quod proprium mendicorum est, ventro curato, nihil curabat: illa, protinus fit foeta truculentior ursa, at miser ille dum
Ancillam voluit ducere, duxit heram

Een landt (seydt Salomon Prover. 30. 21.) wert door driederley saken onrustich; ende het vierde en kan't niet verdragen: een knecht wanneer hy coninck werdt, een sot wanneer hy broodts te sat werdt, &c. Een boose vrouwe wanneer die ten echte ghenomen werdt, een dienstmaecht wanneer die haer vrouwen erfghenaem werdt.
Men schrijft van Bucephalo, het peert van Alexander de groote, dat het, alst slecht en ongheciert uyt den stal quam, de stal-knechten toeliet op hem te klimmen: maer als het selve met het conincklijck cieraedt kostelijck omhanghen was, en mochter niemandt ontrent komen, als de coninck selfs.
Dusdanighe is den aert by-naest van alle menschen: arm zijnde, zijn sy kleyn in haer ooghen, maer soo haest sy wat beter vermoghen, werden sy als onverdraechelijck, ende en willen haer slechte vrienden niet kennen.
Ick hebbe wel eer twee luyden ghekent, den eenen nam eenen bedelaer van de strate, ende stelde hem over sijn saken: den anderen troude sijn meyssen, beyde om ghewillighen ende nederighen dienst van hun te trecken.
Wat wasset? de bedelaer synen buyck besorcht hebbende, liet voorts fiolen sorghen, ende soo haest hem de kruymen begosten te steecken, speelde dapperlijck de beest. Het meyssen des nachts de vrouwe zijnde, en wilde voor al des daeghs het jonghwijf niet wesen: en steldet soo aen dat de goeden man sijn hooft kloude.
Soo yemant brengt een sloir ter eer,
Sy speelt de juffvrou al te seer.
Soo qualijck konnen gheluck en maticheydt te samen woonen.

312 ↓
OPENB. 21. 5.
Siet! ick maket al nieu.
Een romp, geen dier gelijck, een maecsel sonder wesen
Is tot het schoon verwelf des hemels opgeresen;
En dat maer in het stof, maer in het duyster lach,
Heeft nu geen ander vreugt als inden hellen dagh.
Op, mijn gedachten, op: die na den hemel stijgen,
Die moeten over-al een ander wesen crijgen:
Wel aen dan, weerde ziel, verlaet den ouden mensch,
Dat is mijn eenigh wit, dat is mijn hertsen wensch.

313 ↓
Ecce! nova omnia.
Truncus iners Aeruca fuit, nunc alba volucris
Ambrosium coeli carpere gaudet iter:
Antea vermis erat, mutatio quanta, videtis;
Corporis antiqui portio nulla manet.
Vestis, opes, habitus, convivia, foedera, mores,
Lingua, sodalitium, gaudia, luctus, amor,
Omnia sunt mutanda viris, quibus entheus ardor,
Terrenae decet hos faecis habere nihil.

2. CORINT. 5.
Soyez nouvelle creature.
Ce papillon n'avoit jadis façon de beste,
Mais monstre maintenant des aisles, pieds, & teste,
Comme animal formé, dressant son vol en haut.
Changer toi, o Chrestien, de tout en tout il faut.
2. CORINTH. 5. 17.
Si quis fit in Christo, nova sit creatura, vetera transierunt, ecce! nova facta sunt omnia.

EPHES. 4. 21.
Despouillez le vieil homme, quant a la conversation precedente, & soyez renouvellés en l'esprit, revestus du nouvel homme.

ECCE! NOVA OMNIA.
Viri pii, dum hominis Christiani excellentiam describunt, non hominem tantum a bestia differre asserunt, quantum homo spiritualis a carnali. Id si verum est, quid mirum si scriptura, & eiusdem administri indies tantopere nos admoneant, ut hominem istum veterem, totum & integrum, cum omnibus attributis, ac qualitatibus exuamus? Proiicite a vobis omnes praevaricationes vestras (inquit Ezech. cap. 18. 33.) & facite vobis cor novum & spiritum novum. Serpentes, cum senectutem exuunt, cutem integram deglubere, memoriae proditum est; adeo ut exuvias viator conspiciens, integrum sese serpentem videre existimet; idem sane in nostri renovatione exigit Deus. Difficile ac durum id esse, quis non fateatur? At sane regnum coelorum vim patitur (ait Salvator) & violenti rapiunt istud. Tria tantummodo vestimentorum genera sunt piis, aut in veste nigra iis lugendum, aut in rubra persecutio toleranda, aut in nivea triumphus agendus. Nihil referre putemus, cuius coloris sint vestes, quas hic gerimus, dummodo tandem veste nivea conspicui, in aeternum cum Christo gaudeamus. Annue summe Deus.

Eenighe Godsalighe mannen, beschryvende de sonderlinghe uytnementheydt van een recht Christen, verklaren datter niet soo grooten onderscheydt en is tusschen een beest, ende een mensche; alsser is tusschen onsen verdorven aert, en een recht christelijck ende vernieut ghemoedt. Het welcke alsoo zijnde, soo en isset niet te verwonderen dat wy dagelijcx soo ernstelijck werden aenghemaent, door de ghene die ons Godes woordt uytdeelen, om dien ouden mensche, met synen gheheelen aert en eyghenschappen, gantsch en al te verlegghen. Doet van u alle overtredinghe (seydt de propheet Ezechiel, cap. 18. 33.) daer ghy mede overtreden hebt, maeckt u een nieu herte, ende eenen nieuwen gheest. Men houdt dat de slanghen, nu veroudt zijnde, haer huyt geheel ende al uyt trecken, in voeghen dat een reysende man het verworpen vel in sijnen wegh siende ligghen, niet beter en weet, of hy en siet een gheheele slanghe. In ghelijcker voeghen diende onse oude huyt gantsch ende al afghestroopt, ende de vernieuwinghe in al ons doen en laten inghevoert te zijn. Dat het selve gantsch beswaerlijck is, weten wy alle: maer het rijcke der hemelen wert ingenomen by de gheweldighe. 'tIs met de ware Christgeloovige also ghestelt, datse ofte rouwe moeten dragen, in een swart kleet: ofte vervolginghe lijden in een root kleet: ofte verheerlijckt staen in een wit kleet. Wat leytter aen hoedanich ons kleet hier zy, als ons maer hier naermaels mach ghewerden die witte kleedinghe, duerende inder eeuwicheyt? Daer toe ons helpe de eeuwighe ende eenighe Godt, door synen lieven sone Iesum Christum in eeuwicheyt ghepresen. Amen.

314 ↓
OP ’T SELVE BEELT, EEN ANDEREN SIN.
DANIEL. 12. 2.
Die onder der aerden ligghen en slapen, sullen opwaken.
Als ons beschijnen sal die grooten dach des Heeren,
Den boosen tot verdriet, de vromen t'sijner eeren,
Dan sal het vanden slaep al worden opgewect,
Dat in het duyster graf te voren lagh gestrect;
Dat maer een worrem scheen in dit ellendich leven.
Sal stijgen inde lucht, en inder hoochte sweven;
God Vader, God de Soon, en God de reyne Geest,
Maect tegen desen dagh ons herten onbevreest.

Aeternitas!
Cum suprema dies rutilo grassabitur igni,
Perque solum sparget fulmina, perque salum;
Protinus erumpet gelido pia turba sepulchro,
Et tolletur humo, quod modo vermis erat:
Hic, cui squallor iners, cui pallor in ore sedebat,
Veste micans nivea conspiciendus erit.
Alma dies optanda bonis, metuenda profanis,
O ades, & parvum suscipe Christe gregem.

IOB. 19. 25.
Dans ma chair je verray mon Dieu.
Bien que je sois enclos en ceste sepulture,
Un jour m'esveillera; car ceste mort ne dure:
Un jour m'eslevera en haut de ces bas lieux,
Des aisles me donnant pour m'en voler aux cieux.

315 ↓
AETERNUS NON ERIT SOPOR.IOHAN. 5. 28.
Nolite mirari hoc quia venit hora, in qua omnes qui in monumentis sunt audient vocem filii Dei, & procedent, qui bona fecerunt, in resurrectionem vitae: qui autem mala, in resurrectionem iudicii.

AUGUST. IN SACH.
Resurgent sanctorum corpora sine ullo vitio, sine ulla deformitate, sine ulla corruptione, in quibus quanta facilitas, quanta foelicitas erit!

SCHONAEUS EX D. HYERONIMO.
Seu vigilo intentus studiis, seu dormio; semper
Iudicis aeterni nostras tuba personat aures.

Back to top ↑

Sources and parallels


Back to top ↑

References, across this site, to this page: