Jacob Cats, Sinne- en minnebeelden (1627)

Table of contents ↑

← Content: PreviousContent: Next →

Fac sapias et liber eris. [24]


beeld024

Back to top ↑
140 ↓

TIBULL.
Servitium mihi triste datur teneorque catenis
Et nunquam misero vincla remittit amor.

OVID. 3. METAM.
Sed tamen haeret amor crescitque dolore repulsae
Et tenuant vigiles corpus miserabile curae
Adducitque cutem macies,

OVID.
Dii faciant possis dominae transire relictae
Limina, proposito sufficiantque pedes,
Et poteris, modo velle tene.

DAN. HEYNS.
Scilicet angusto nimium concludimur orbe:
Iudicio peccat qui sapienter amat.

141 ↓
Waer hier verstant, daer waer gheen bant.
Moy Brechtje speelt de beest, en Fop laet met hem gecken,
'Ken can (so roept de vent) mijn hert niet van haer trecken,
Sy is vol enckel gheest, vol alle moy ghetast,
Dies ben ick aen mijn lief met stale ketens vast.
Maer segh eens, lieve Fop, en hebje noyt ghevonden,
Een nar, die met een stroo was aen een pael ghebonden,
En die noch efter stont als met een boey aen't been?
Ghy zijt (al weetjet niet) van dese gecken een.

Fac sapias, & liber eris.
Usque rogas, negat usque tibi crudelis amica:
Ecquid adhuc duro mens in amore gemit?
Me remorantur, ais, formosae vincla puellae,
Vincla vel herculea non solvenda manu:
Vincla genae mihi, vincla comae, mihi vincla papillae:
Hei mihi? quot vinclis corda ligatur amans.
Stulte puer, stulti vel stramine crura tenentur,
Et, moriar, vinclum tu nisi tale geras.

Qui veut, il peut.
Ne vistes vous jamais un fol lié de paille
N'avoir l'entendement ny force qu'il s'en aille?
Ie vais le vous monstrer, voila ce sot languir
En malheureux amour, & ne s'en peut partir.

If any witt there were, then hee,
From such like bondes, were soone set free.
Fie Floris plaies the beast, and Iack, at him doth scoffe and floute,
I cannot drawe my mynde from that faire mayden, (quoth the loute)
For such a spirit I perceave to be in her so pure,
That to my love I am lockt fast, with chaines of Iron sure.
Why dotinge foole, (for such thou art) didst never heare of one,
That onely with one strawe was bounde, and there hee stood alone,
As if with fetters hee had bene, fast chayned to a post
Thou art (although thou know'st it not) of all such fooles the most.

142 ↓
Der dwasen bant, is onverstant.
Wat isser menich mensch in onsen tijt te vinden
Die aen een enckel stroo sich plach te laten binden.
Wat isser menich mensch die wat een ander doet
Houdt voor een stalen bant die niemant breken moet.
So plach het domme vee met onghewisse schreden
Oock op een quaden wegh een ander na te treden.
Ghy leeft ghelijck een mensch dat is na wijsen raet
Doet na de reden eyscht niet so de werelt gaet.

143 ↓
O demens! ita servus homo est?
Multa quidem totam patrantur inepta per urbem,
Cumque petis causam, mos iubet ista, ferunt.
Anne igitur stolidi nos stringat opinio vulgi?
Regula num vitae factio plebis erit?
Stamine sic fragili, vel stramine morio vinctus
Vah! sibi compedibus crura sonare putat.
Serviles vilesque sumus: pro vincimur, imo
Vincimur miseri, causaque nulla subest.

Ce que me lie, c'est ma folie.
Force actes, que faisons, sont pleines de bestise,
Demandez en raison, on vous les autorise
Par la costume, helas! un fantastique lien,
Le fol se tient lié, & que le tient, n'est rien.
SEN. EPIST. 51.
Non ego ambitiosus sum, sed nemo aliter Romae potest vivere. Non ego sumptuosus, sed urbs ipsa magnas impensas exigit. Non est meum vitium quod iracundus sum, quod nondum constitui certum genus vitae, adolescentia haec facit. Quid nos decipimus?

IDEM EPIST. 58. IN FIN.
Inter causas malorum nostrorum est, quod vivimus ad exempla, nec ratione componimur, sed consuetudine abducimur. Quod pauci faciunt, nolumus imitari: quum plures facere coeperunt, quasi honestius sit quia frequentius, sequimur, & recti apud nos locum tenet error, &c.

O DEMENS! ITA SERVUS HOMO EST.
Sensus morbi, & origo eius detecta initium sanitatis est. Magna vitiorum scaturigo est, consuetudinis, plerumque non bonae, impressa nobis auctoritas. Vivimus plerique ad exempla, &, non quid rectum, sed quid usitatum sit, inquirimus. Quis nostrum, lautitiarum aut superflui sumptus si culpetur, non statim recurret ad antiquam illam, & non probam excusationem, non ego sumptuosus sum, sed mores, ut hodie sunt, tantas impensas exigunt? Nae nos lepidi sumus! Sumptuositatem excusando, dementiam culpamus. Nihil peccati antiquitas, nihil errantium multitudo nos moveat. Mala consuetudo; vetustas erroris est, dixit Theologus. non exemplis, sed legibus iudicandum pronuntiant iurisconsulti. non consuetudine, sed ratione vivendum clamant Ethici. Concludo antecedentium gregem sequi, pecudum esse, non hominum. Nec enim bene currere potest, cui cura est alienis vestigiis pedem infigere.

Een ingebeelde grootachtinge van de gewoonte des volcx, is als een spring-ader van alderley misgrepen. Vele van ons leven alleen maer na exempelen van andere, niet ondersoeckende wat recht, maer wat ghebruyckelijck is. Wie doch berispt zijnde over onmaticheyt van spijse in maeltijden, en gaet niet terstondt sijn toevlucht nemen tot de oude, doch ondeugende, uytvlucht. 'Tis so de maniere? ist niet wat frays? met ons te willen verontschuldigen van kostelijckheyt, beschuldigen wy ons inder daet van dwaesheyt. Niemant bedriege sich selven: noch de outheyt vande misbruycken, noch de menichte van die hun misgrijpen, kan immermeer dat slim is, recht maken. Quade gewoonten zijn oude dwalingen. Men moet na wetten, niet naer exempelen wijsen. Men behoort na reden, niet na ghewoonte te leven. Slechtelick sijn neus te volgen, en, de ghene die voorgaen na te loopen, is beesten, geen menschen werck. Niemant gaetter wel die sijn voeten geduerichlijck wil voegen na eens anders voetstappen.

[144] ↓
GAL. 5. 13. 1.
Ghy zijt tot vryheydt gheroepen broeders, staet dan inde vryheyt, alleenlijck dat ghy de vryheyt niet en ghebruyckt tot een oorsake den vleesche.
Hoe staet de geck en kijckt al waer hy vast gebonden!
En daer is maer een draet hem om het been gewonden;
Een stroo, een eenich stroo is hem een stalen bant,
Siet waer de mensche valt door enckel onverstant.
Wat zijn, o weerde ziel, wat zijn doch al de touwen
Die ons den Christen aert hier vast gheknevelt houwen?
'Tis lucht tot ydel eer, of seght tot vuyl ghewin,
Al niet als enckel stroo, ja webben van de spin.

145 ↓
Stultitia ligamur, non compedibus.
Spiritus excelso se tollit in astra volatu,
At caro, compedibus deprimor, inquit humi.
Tu quid vincla voces, age, nunc videamus inepta;
Morio vel stramen, compedis instar, habet.
Vile lucrum, popularis honos, fugitiva voluptas,
Haeccine sint pedibus pondera iusta tuis?
Pro viles animas! devotaque crura catenis!
Vincimur, nervus nec tamen ullus adest.

ECCLES. 10. 2.
Le sage a le c?ur a sa droite: mais le fol a le c?ur a sa gauche.
L'esprit soushaite au ciel son noble c?ur estendre,
Mais cest amas de chair au monde se va rendre,
Causant captivité, esclave se faisant;
Un sot est garotté de paille seulement.
PAUL. ROM. 7. 22.
Delector lege Dei secundum interiorem hominem, video autem aliam legem in membris meis, repugnantem legi mentis meae: & capientem me sub lege peccati.

AUGUST. LIB. CONFES.
O Amator mundi! cuius Dei gratia militaris? hic quid nisi fragile nisi plenum periculis, & per quot pericula pervenitur ad maius periculum? pereant haec omnia, & dimittamus haec vana & inania: conferamus nos ad solam inquisitionem eorum quae finem non habeant.

STULTITIA LIGAMUR, NON COMPEDIBUS.
Quoties rerum humanarum interior aliqua cogitatio animum mihi subit, non possum non serio deplorare, imo & indignari, affectuum nostrorum, non inscitiam modo, sed insaniam. Irretitos nos mundi, nescio quibus, illecebris sat scimus, & futile iugum excutiendi ardor nos aliquis interdum invadit: sed irrito plerumque conatu. Quin age, & serio rem tangamus. Quid si tota haec machina plena manu, quidquid in sese delitiarum complectitur, in nos parata sit effundere, qualia tandem aut quanta nobis conferre possit, enumeremus. Honores dabit, inquies; fumi sunt. Divitias; umbrae. Nomen ac famam, aura ac strepitus. Voluptatem denique; fallax prurigo est, primo blandiens, postea dolens. Et quidem ista omnia deteriores non raro nos reddiderunt, meliores fere nunquam. Nec enim aut firmiora latera, aut vita longior, aut mens beatior hinc alicui futura est. Ex adverso, quidsi, effusis habenis, in nos saeviat orbis terrarum, adeo ut
Ruina coeli sidera misceat,
Ingens tamen solatium in praesentium brevitate, in futurorum perseverantia.

Als ick somwylen, met innighe ghedachten de menschelijcke dinghen in my selven overweghe, so en kan ick niet laten droevich, ja gram te werden, over de slofficheydt, jae dwaesheyt, onser gheneghentheden. Wy sien voor de handt dat wy inde wereldtsche saken gantsch verwerret zijn, des kryghen wy somtijts goeden wille, om ons daer van te ontwerren: maer, och armen! wy slabacken telcken in ons goet voornemen. Wel aen dan, laet ons teghenwoordelijcken eens de sake wat naerder ondertasten. Ghenomen dan dat de gantsche wereldt haren schoot als open dede, om ons, met al datse weet by te brengen, op het vriendelijckste te troetelen, wat soudt doch al te beduyden hebben? Sy kan ons eer-staten geven, suldy segghen. Maer wat zijn die anders, als roock? Sy kan ons rijckdom toe brenghen. Maer wat zijn die anders als een schaduwe? Sy kan ons een heerlijcken naem verheffen. Maer wat is die anders als een suysende windeken? Sy kan ons met wellust vrolijck maken. Maar wat is dat anders, als een bedriechelijcke ketelinghe? Dit alles, maeckt ons veeltijts slimmer, selden beter. Ten gheeft ons noch langher leven, noch stercker lichaem, noch geruster ghemoet, maer wel het teghendeel. Of dan schoon de wereldt, ons al quame af nemen, watse kan en mach, soo sal, in allen ghevalle, voor ons groote vertroostinghe ontstaen, eerstelijck uyt de kortheydt van de jegenwoordighe ellende, ende ten tweeden, uytte lanckduyricheyt vande toekomende gelucksalicheyt.

Back to top ↑

Sources and parallels


Back to top ↑

References, across this site, to this page: