Jacob Cats, Sinne- en minnebeelden (1627)
Table of contents ↑Laedit ineptos. [22]
De Pieterman is nut voor spijs te zijn gegeten
Van die sijn vreemden aert en loose rancken weten;
Maer die hier onbewust of onervaren zijn
Vervallen in geraes, door onverwachte pijn:
Ghy sult daerom den visch van desen hooren prijsen,
Ghy sult om desen visch een ander hooren grijsen;
Ey siet! uyt een gheval lacht d'een, en d'ander schreyt:
De min is Pieter-man, daer isset al gheseyt.
Van die sijn vreemden aert en loose rancken weten;
Maer die hier onbewust of onervaren zijn
Vervallen in geraes, door onverwachte pijn:
Ghy sult daerom den visch van desen hooren prijsen,
Ghy sult om desen visch een ander hooren grijsen;
Ey siet! uyt een gheval lacht d'een, en d'ander schreyt:
De min is Pieter-man, daer isset al gheseyt.
Laedit ineptos.
Extrahitur nostro mirabilis aequore piscis,
(Effuge piscator ni tibi docta manus:)
Quem si forte rudi quis tangere sustinet ausu
Ille venenata cuspide laesus, abit:
Qui caute tenet hunc doctaque eviscerat arte,
Mox impune coquo tradere monstra potest;
Hic quod edat, quod laedat habet contrarius alter,
Quid multis opus est? hoc in amore valet.
(Effuge piscator ni tibi docta manus:)
Quem si forte rudi quis tangere sustinet ausu
Ille venenata cuspide laesus, abit:
Qui caute tenet hunc doctaque eviscerat arte,
Mox impune coquo tradere monstra potest;
Hic quod edat, quod laedat habet contrarius alter,
Quid multis opus est? hoc in amore valet.
The quaviver is dainty fish, for those that knowe his trickes;
And knowe to grype it cunningly, to shune his dangerous prickes;
This fish you prudently must grype, beware of handlinge badd;
For by wronge handlinge of the same, some foolish are, some madd.
Therefore some folkes this fish doe praise, and much desire the same,
And others doe the same detest, and loathe the very name:
So for one and the selffesame thinge, some laugh, and others crie;
Then love is right this quaviver, in th'handling all doth lie.
And knowe to grype it cunningly, to shune his dangerous prickes;
This fish you prudently must grype, beware of handlinge badd;
For by wronge handlinge of the same, some foolish are, some madd.
Therefore some folkes this fish doe praise, and much desire the same,
And others doe the same detest, and loathe the very name:
So for one and the selffesame thinge, some laugh, and others crie;
Then love is right this quaviver, in th'handling all doth lie.
't Is kunst te leven.
Siet hoe de werelt gaet, daer twee gesellen vissen
Heeft dickmael een het nut, en d'ander moetet missen:
Een lachter inde vuyst, gantsch blijde metten vangh,
En d'ander schreyter om, en jammert uren langh;
Daer is een seker greep om dit en gint te raken,
Niet yeder is bequaem tot alderhande saken;
Wat desen heeft verrijckt, heeft ghenen uytgeput,
't Was yeder even na, maer gheensins even nut.
Heeft dickmael een het nut, en d'ander moetet missen:
Een lachter inde vuyst, gantsch blijde metten vangh,
En d'ander schreyter om, en jammert uren langh;
Daer is een seker greep om dit en gint te raken,
Niet yeder is bequaem tot alderhande saken;
Wat desen heeft verrijckt, heeft ghenen uytgeput,
't Was yeder even na, maer gheensins even nut.
Non omnibus, omnia.
Pascitur ille cibo, depascitur iste veneno;
Inque pari causa quod gemat alter habet.
Res eadem quare iuvet hunc, cur torqueat illum
Quaeritis; in causa est laeva, vel apta manus:
Apta manus festos & tristia vertit in usus,
Ipsa vel evertit gaudia laeva manus.
Artis opus vita est, non omnibus omnia quadrant
Quod nocet huic, illi commoda saepe tulit.
Inque pari causa quod gemat alter habet.
Res eadem quare iuvet hunc, cur torqueat illum
Quaeritis; in causa est laeva, vel apta manus:
Apta manus festos & tristia vertit in usus,
Ipsa vel evertit gaudia laeva manus.
Artis opus vita est, non omnibus omnia quadrant
Quod nocet huic, illi commoda saepe tulit.
THEODORET.
Neque ensis caedium causa est, sed is qui ense male usus est, neque divitiae & paupertas, aliaeque vitae prosperitates & adversitates reprehendi & accusari merentur, sed qui unoquoque eorum praeter leges utuntur.
Neque ensis caedium causa est, sed is qui ense male usus est, neque divitiae & paupertas, aliaeque vitae prosperitates & adversitates reprehendi & accusari merentur, sed qui unoquoque eorum praeter leges utuntur.
NON OMNIBUS, OMNIA.
Nec satis clavus, nec satis est fraenum, nisi adsit qui arte moderetur, non satis cythara, nisi qui scite moduletur. omnia
non pariter rerum sunt omnibus apta. Egregie, ut caetera, Arist. tantum, inquit, ad unumquemque foelicitatis pervenit, quantum
cuique virtutis ac prudentiae. priscis mortalibus ferae damno fuere, utpote identidem ab eis laesis; posteriores etiam in
suum commodum vertere coeperunt, carnibus vesci, pellibus vestiri, felle mederi. Nam quemadmodum unius & eiusdem herbae apis
florem sequitur, capra fruticem, sus radicem, bos folium, aves semen; ita quisque pro ingenii modo utilia aut futilia ex re
quapiam colligit. Aqua maris inutilis est potui, sed alit pisces, ac servit navigantibus. Ars utentis rerum usum distinguit,
& sapiens, ut ait comicus, fingit fortunam sibi. longe aliter Penelopen Ulysses, aliter Eurimachus spectabat; aliter solem
Pythagoras, aliter Anaxagoras; ille ut Deum, hic ut lapidem prospectabat: virtutem denique ipsam non eodem modo Socrates atque
Epicurus. Socrates quidem tanquam beatitudinis, Epicurus tanquam voluptatis amator sequebatur. Quid tandem: Peregrinemur ut
apes, non ut araneae, &, quod in quaque re commodi est, id excerpamus.
Noch het roer aen het schip, noch den toom aen het peert baten yet, sooder niemant en is diese wel bestiere. Luyt
ende cyther zijn vergheefs, sonder goede meester die daer op spele. Alle dingen staen alle man niet even wel ter handt,
maer yeder een treckt soo veel voordeels uyt eenich dinck, als hy wijsheydt heeft.
De wilde dieren zijn in oude tyden by de onervaren menschen schadelijck gheacht gheweest, midts
zy-lieden t'elcken daer van gequetst wierden. De nakomelingen daerenteghen hebben uyt de selve
groot voordeel weten te trecken, als der selver vleesch tot spyse ghebruyckende, de vellen tot kleedinghe, de galle
tot ghesondtmaeckinge:
want ghelijck aen een ende het selve kruyt
de bie na de bloeme tracht, de geyte na de spruyte, het vercken na de wortels, den os naer het blat, den voghel na
het zaet: alsoo plach
een yeghelijck na den inval van sijn vernuft, uyt een en de selve sake den eenen nutte dingen, den anderen niet dan
beuselinghen
te trecken. Een purpuren kleedt sal den mensche verheugen ende tot vreuchde verwecken, ende den stier doen woeden.
Het zee-water en deught niet tot dranck, is evenwel bequaem totte visscherie ende de schipvaert. De konste des gebruyckers
onderscheyt de dinghen, ende een vernuftich mensche kan sijn eyghen gheluck smeden.
De deucht selfs en werdt niet op eene wyse
by Socrates en by Epicurus betracht, want den eenen volght dese om der ghelucksalicheydt, den anderen om der wellust
wille.
Voor besluyt, laet ons handelen ende wandelen als byen; ende niet als spinnen, op dat wy uyt alle dinghen het beste
verkiesen.
2. CORINTH. 2. 16.
Den desen een reuck des doots, ter doot: Ende den genen een reuck des levens ten leven.
Den desen een reuck des doots, ter doot: Ende den genen een reuck des levens ten leven.
Daer wort een seker visch hier uyt de zee ghetogen
Daer, by een handich mensch, wort voetsel uyt gesogen;
Maer die het seltsaem dier niet recht en heeft gevat
Die raest gelijck een hont, oock schoon hy niet en at.
Siet wat misbruycken werct. Het boeck van God geschreven
Doot somtijts die het leest, en siet! 'tis enckel leven:
Daer 't bietje suycker vint, juyst uyt dat eyghen kruyt
Daer suyght de vuyle spin vergiftich voetsel uyt.
Daer, by een handich mensch, wort voetsel uyt gesogen;
Maer die het seltsaem dier niet recht en heeft gevat
Die raest gelijck een hont, oock schoon hy niet en at.
Siet wat misbruycken werct. Het boeck van God geschreven
Doot somtijts die het leest, en siet! 'tis enckel leven:
Daer 't bietje suycker vint, juyst uyt dat eyghen kruyt
Daer suyght de vuyle spin vergiftich voetsel uyt.
Piscis idem genus huic alimenta benigna ministrat,
Piscis idem genus huic causa doloris erit:
Cur aliquis piscem pronuntiet esse malignum?
Cum nocet, haud piscis, sed, coce, culpa tua est.
Sancta Dei lex est, fert pagina sacra salutem,
Quo pereat, tamen hinc lector iniquus habet.
Libet apis violas, & aranea libet easdem;
Haec aconita trahit floribus, illa favos.
Piscis idem genus huic causa doloris erit:
Cur aliquis piscem pronuntiet esse malignum?
Cum nocet, haud piscis, sed, coce, culpa tua est.
Sancta Dei lex est, fert pagina sacra salutem,
Quo pereat, tamen hinc lector iniquus habet.
Libet apis violas, & aranea libet easdem;
Haec aconita trahit floribus, illa favos.
PROV. 8.
Iusti sunt omnes sermones mei, non est in iis pravum quid, neque perversum: recti sunt intelligentibus & aequi invenientibus scientiam.
Iusti sunt omnes sermones mei, non est in iis pravum quid, neque perversum: recti sunt intelligentibus & aequi invenientibus scientiam.
1. CORINTH. 1. 18.
A ceux qui perissent la parolle de la croix leur est folie, ains a nous qui obtenons salut, elle est vertu de Dieu.
A ceux qui perissent la parolle de la croix leur est folie, ains a nous qui obtenons salut, elle est vertu de Dieu.
BONIS BONA, MALIS MALA.
Ab ipso conditore nihil malum aut turpe, ait Hermes: turpia enim sunt affectiones inhaerentes generationi, sicut aerugo aeri,
sordes corpori; atqui nec aeruginem fecit faber, nec sordes auctor produxit, nec malitiam Deus. Scripturam sacram, ad stabiliendas
omnium fere aetatum haereses, detorquere omnes videmus; atqui id non scripturae vitio, sed naturali hominum sive ambitione,
sive pravitate fieri, ratio docet. Vultures ad male olentia corpora, praeteritis amoenis ac odoriferis, feruntur; muscae sana
corpora praetervolant, ad ulcera properant. Ita isti, claris ac perspicuis scripturae locis omissis, obscuris ac dubiis adhaerescunt,
aut non raro perversa interpretatione dubios facere conantur. Imo vero quemadmodum eadem purpura homines delectat, ac ad gaudium
provocat, tauros offendit, ac irritat ad pugnam: sic ex eodem loco, hic doctrinae salutaris, ille schismatis ac sectae occasionem
saepe arripuit. Unde hoc? verbo dicam: Deus bonus, scriptura sancta, homo perversus.
Van den schepper en komt niet quaedts, seydt Hermes,
want het ghene dat inden mensche quaedt is, zijn des selfs aengheboren gheneghentheden, hem aenhanghende gelijck den
roest het yser, ende de vuylicheydt het lichaem doet, nochtans en is de smit geen oorsaecke van den roest, noch den ghenen
die het lichaem geteelt heeft van de vuylicheyt, noch Godt van den quade. Dat de heylighe schrift tot versterckinghe van alle
ketterijen werdt te berde ghebracht, ofte door verdorventheydt, ofte
door eergiericheydt der menschen, leert de ervarentheydt. De giervoghels, al wat wel rieckt voorby vlieghende, vallen
op de stinckende en bedorven lichamen. De vlieghen ghesonde leden verlatende, gaen suyghen aen sweeren ende etter-buylen.
Veel menschen effene
en nutte schriftuer-plaetsen van de handt slaende, nemen geneuchte vremde besluyten te smeden,
uyt eenighe twijfelachtighe ofte duystere redenen. Ia gelijck een ende het selve purperen kleedt de mensche vervrolickt,
de stieren vergramt en doet rasen; op ghelijcke wijse sal den eenen somwylen Godsalighe leerstucken, een anderen schadelijcke
ketterijen, uyt een en de selve plaetse
trecken. Wat is hier de reden van? int korte; Godt is goedt, de schrift is heylich, maer den mensche is verkeert.
Als quaet, uyt goedt, ons wedervaert,
Dat komt uyt ons verdorven aert.
Sources and parallels
-
Plinius, Natural history, HL. IX/LXX/155
-
Van Vaeck, Adriaen van de Venne, HL HL. 100 370
-
Corrozet, Hecatongraphie, HL. Fviverso/Fviirecto
-
Laedit ineptos. [21] (in: Jacob Cats, Proteus (1618))
[Compare
]
References, across this site, to this page:
- Laedit ineptos. [21] (in: Jacob Cats, Proteus (1618))