Jacob Cats, Sinne- en minnebeelden (1627)
Table of contents ↑Inter manum et mentum. [32]
Tusschen hant en tant, raect veel te schand.
De proye die ick jaegh heeft wonder vreemde streken,
Heeft, ick en weet niet wat, om lusten aen te steken;
Sy sweeft my voor het oogh, ja schier tot inden mont,
Maer als ick naerder coom so wijctse na den gront:
Dies word' ick bijster graegh, ick reyck, ick blaes, ick hijge,
Ick happ', ic grijper na, het schijnt dat icse crijge;
En siet! noch gliptse wech, dies 'thert eylaes! my berst,
Doen ic was aldernaest, doen was ic alderverst.
Heeft, ick en weet niet wat, om lusten aen te steken;
Sy sweeft my voor het oogh, ja schier tot inden mont,
Maer als ick naerder coom so wijctse na den gront:
Dies word' ick bijster graegh, ick reyck, ick blaes, ick hijge,
Ick happ', ic grijper na, het schijnt dat icse crijge;
En siet! noch gliptse wech, dies 'thert eylaes! my berst,
Doen ic was aldernaest, doen was ic alderverst.
Inter manum & mentum.
Post varios tandem, qui me pressere, labores,
Obtigit haec oculis praeda videnda meis:
Hanc sequor ingenti conamine, iamque propinquo,
Iam crepitant fauces, iam mihi guttur hiat.
Sed, dum capturiens vestigia proxima stringo,
Ah! reliquum video nil mihi, praeter aquas,
Somniat heu! vigilans, & se quoque ludit amator,
Bulla, vapor, nihil est, se quod habere putat.
Obtigit haec oculis praeda videnda meis:
Hanc sequor ingenti conamine, iamque propinquo,
Iam crepitant fauces, iam mihi guttur hiat.
Sed, dum capturiens vestigia proxima stringo,
Ah! reliquum video nil mihi, praeter aquas,
Somniat heu! vigilans, & se quoque ludit amator,
Bulla, vapor, nihil est, se quod habere putat.
Sweet duck, how longe have I assayde thee to my wil to gayne?
When shall this swimminge end, & when shall I be freed from payne?
My wish I see at hand, and ofte am present at her syde;
My breath sometymes upon her blowes; shee by my mouth doth glyde
At one plunge more shee's myne, (I thought) I pant, I blowe, I snatch,
I gape, I happ, and ofte it seems, I have her at each catch.
But woe is mee, shee ducks and dyves, how comes this so to passe.
For when I thought I had her fast, I farthest from her was.
When shall this swimminge end, & when shall I be freed from payne?
My wish I see at hand, and ofte am present at her syde;
My breath sometymes upon her blowes; shee by my mouth doth glyde
At one plunge more shee's myne, (I thought) I pant, I blowe, I snatch,
I gape, I happ, and ofte it seems, I have her at each catch.
But woe is mee, shee ducks and dyves, how comes this so to passe.
For when I thought I had her fast, I farthest from her was.
Ydele hoop, wakenden droom.
Het wilt-braet dat ic wensch, dat jaegh ic met verlangen,
My dunct schier even staeg, my dunct het is gevangen,
Ick sie het met vermaeck, ic sie het voor my staen,
Ick hygh', ick happ', ic hoop, ic hebbet; 'tis gedaen:
Dit roep ic menigmael, maer als ic meen te grijpen,
Dan isset enckel droom, en niet als leure-pijpen:
Eylaes! ic heb om niet mijn nutten tijt gequist,
Ick meynd' ic haddet al, en nu ist al gemist.
My dunct schier even staeg, my dunct het is gevangen,
Ick sie het met vermaeck, ic sie het voor my staen,
Ick hygh', ick happ', ic hoop, ic hebbet; 'tis gedaen:
Dit roep ic menigmael, maer als ic meen te grijpen,
Dan isset enckel droom, en niet als leure-pijpen:
Eylaes! ic heb om niet mijn nutten tijt gequist,
Ick meynd' ic haddet al, en nu ist al gemist.
Spes chymica, vigilantis somnium.
Dum volucrem sequitur, dum spe iam devorat escam,
Dum canis in praedam fervidus ore ruit,
Guttura latrantis, nil tale timentia fallit,
Seque paludoso gurgite mergit anas:
Ergo miser, praedam studio qui captat inani,
Ora refert solis plena molossus aquis.
Sit canis hic, ficta sub imagine, chymicus, hospes,
Spes cui semper adest, res cui semper abest.
Dum canis in praedam fervidus ore ruit,
Guttura latrantis, nil tale timentia fallit,
Seque paludoso gurgite mergit anas:
Ergo miser, praedam studio qui captat inani,
Ora refert solis plena molossus aquis.
Sit canis hic, ficta sub imagine, chymicus, hospes,
Spes cui semper adest, res cui semper abest.
CICERO. 3. DE ORAT.
O fallacem hominum spem, fragilemque fortunam! & inanes nostras contentiones! quae in medio spacio saepe franguntur & corruunt; & ante in ipso portu obruuntur, quam portum contingere potuerunt.
O fallacem hominum spem, fragilemque fortunam! & inanes nostras contentiones! quae in medio spacio saepe franguntur & corruunt; & ante in ipso portu obruuntur, quam portum contingere potuerunt.
Francis. Guicciard. Hist. lib. 4.
Plerumque hominum proprium est quod ratione difficile cognoscunt, id sibi cupiditate & spe facile fingere.
Plerumque hominum proprium est quod ratione difficile cognoscunt, id sibi cupiditate & spe facile fingere.
SPES CHYMICA, VIGILANTIS SOMNIUM.
Omne vel immensum verti mare posset in aurum
Spei alumnus si quisquam, certe chymicus, sive alcumista, nuncupandus est. Nam, si cui unquam verba dedit lubrica illa Dea,
id huic hominum generi contingere, usus docet. Spem enim magis ipsam, ut Livii verbis utar, quam spei causam intuentur. Nam
quamvis plurimi eo rerum sese pervenisse constanter aliquando assererent, ut iam emersurum foetum illum aureum, lapidem, inquam,
philosophicum pleno ore inclamarent; nihilominus, potiundi tempore in ipso, tanquam corvi hiantes delusi, viderunt, non sine
aliorum risu, ac suo luctu, collapsam in cineres facem: Idque licet illis iterum atque iterum contingat, ab incepto nihilomimus
non dimoventur, sed indies nova spe inescati, identidem eandem serram reciprocare non desinunt. quid mirum? cum propositi
istam tenacitatem in principiis artis ponat Geber, proposito laborum praemio, ex Augurelli testimonio, ut vel minima lapidis
parte,
... Argentum modo vivum si foret aequor,
Omne vel immensum verti mare posset in aurum
Dicamus cum Polibio, non esse sapientis praefidere constanter iis, quae aliter evenire nata sunt.
Indiender erghens een voester-kindt
van hope te vinden is, seeckerlijck den alcumist moet voor sulcx ghehouden werden: want aen niemandt en heeft oyt
dese glibber-gladde Goddinne
soo seer den honich om den mondt ghestreken, als aen dese soorte van menschen, dewelcke, schoon sy-lieden hun ten
diepsten menichmael inbeelden tot het hoochste van haren wensch gekomen te zijn, en allen oogenblick dien wonderbaren steen,
in sijn geheele volkomentheydt, voor haer meynen te sien: even wel nochtans, alst op een toegrijpen komt, so verliest
sich veeltijts haer groote inbeeldinghe als tusschen hant en tant,
doch wederom, gheketelt
door (ick en weet niet wat) nieuwe hope, gaen weder en weder aen, na de lesse van haren Geber,
die voor een grontstuck
van dese konste stelt een onvermoeyelijcke hals-sterckigheydt,
belovende tot loon van alles dien wonderbaren steen, daer haren poët Augurellus
aldus van schrijft:
Schoon al de Zee quickzilver waer,
En dat ghy, in haer diepten, maer
Een stucxken steens eens werpen wout,
De gantsche zee waer enckel gout.
'T is beter, met wyse luyden, sich niet te seer te verlaten, op dingen, die gemeenlijck altijdt anders, alsmen meynt,
uyt vallen.
Als ghy naer een saecke tracht,
Hoe de hoop u meer belacht,
Hoe de spijt u dieper bijt,
Als het hopen u ontglijt.
ROM. 7. 24.
Ick ellendich mensche! wie sal my verlossen van dit lichaem des doots? Ick dancke God door Iesum Christum.
Ick ellendich mensche! wie sal my verlossen van dit lichaem des doots? Ick dancke God door Iesum Christum.
Ick lach eens uytgestrect in bangheyt mijner zielen,
Ick sach een open graf, de doot was op mijn hielen,
De helle stont bereyt, als met een open mont,
So dat ick (waer ic socht) geen raet of rust en vont.
Maer inden meesten noot doen is my troost verschenen,
Mijn druck (danck hebbe God) mijn commer is verdwenen;
Siet! als het diepste leet tot aen de ziele rijst,
Dat even is de wegh die ons den hemel wijst.
Ick sach een open graf, de doot was op mijn hielen,
De helle stont bereyt, als met een open mont,
So dat ick (waer ic socht) geen raet of rust en vont.
Maer inden meesten noot doen is my troost verschenen,
Mijn druck (danck hebbe God) mijn commer is verdwenen;
Siet! als het diepste leet tot aen de ziele rijst,
Dat even is de wegh die ons den hemel wijst.
In agone, liberatio.
Quam prope me stygio nuper canis ore vorabat!
Quam prope tartareis faucibus esca fui!
Sulfureo afflabant me guttura panda vapore,
Praeque meis oculis nil nisi funus erat.
At Pater omnipotens, mediis mihi portus in undis,
Lassa salutiferis pectora texit aquis.
Mens, age, pone metus; quae ducit ad aethera callis,
Nescio quid, tristi de Phlegetonte tenet.
Quam prope tartareis faucibus esca fui!
Sulfureo afflabant me guttura panda vapore,
Praeque meis oculis nil nisi funus erat.
At Pater omnipotens, mediis mihi portus in undis,
Lassa salutiferis pectora texit aquis.
Mens, age, pone metus; quae ducit ad aethera callis,
Nescio quid, tristi de Phlegetonte tenet.
2. TIM. 4. 16.
Nul ne m'a assisté en ma premiere defense, ains tous m'ont abandonnées. Mais le seigneur m'a assisté & m'a fortifié.
Nul ne m'a assisté en ma premiere defense, ains tous m'ont abandonnées. Mais le seigneur m'a assisté & m'a fortifié.
IACOB. 1. 10.
Beatus vir, qui suffert tentationem: quoniam cum probatus fuerit, accipiet coronam, quam repromisit Deus diligentibus se.
Beatus vir, qui suffert tentationem: quoniam cum probatus fuerit, accipiet coronam, quam repromisit Deus diligentibus se.
BRADFORT.
Si ad superos iter tendere velis, ad inferos prius navigandum est: cuncta enim Dei opera sunt in mediis contrariis.
Si ad superos iter tendere velis, ad inferos prius navigandum est: cuncta enim Dei opera sunt in mediis contrariis.
IN AGONE, LIBERATIO.
Sceleratos ingenti plerumque improboque somno frui, ac in utramque aurem dormire; pios contra dissidio interno exagitari quid
mirum?
Parcere subiectis, & debellare superbos
& principi huius seculi, diabolo inquam, solenne est. Quamdiu enim robustus ille possessioni suae incumbit, omnia ibi placida
ac tranquilla sunt: at simulatque fortis fortiori succubuit, omnia in tumultu sunt, cunctaque sursum, deorsum aguntur. Quid
te excrucias, mens pia? Non ex peccato sensus peccati est; corruptionem tuam non per corruptionem, sed ex gratia percipis.
Timor enim Dei eodem modo vulnerat, inquit Augustinus, quemadmodum medici ferramentum; id putredinem tollit, & videtur quasi
vulnus augere; nam dum putredo esset in corpore, minus erat vulnus, sed periculosum; accedit ferramentum medici, minus dolebat
illud vulnus, quam dolet modo, cum curatur. Sed ideo plus dolet, accedente medicina, ut nunquam doleat, succedente salute.
Periculosum fortissimis imperat dux. Nunquam impugnari debilitatis est.
T'en is niet te verwonderen, al sien wy
somwylen de goddeloose gherust, en goedts moets daer henen gaen:
de vrome daerenteghen met innerlijcke aenvechtinghen
gequelt te zijn. Niemandt en doet oorloghe aen,
de ghene die hem onderdanich zijn: den duyvel en bestoockt niet de ghene, die hem alreede de overhant gegeven hebben.
So langhe als dien stercken ghewapenden sijn vaten bewaert,
soo isset al in stilte: maer als den stercken van een stercker bestreden en overwonnen werdt: dan ister al in roere.
Wat quelt ghy u doch, Godtvreesende ziele? Ten is niet van
de sonde, dat ghy u sonde ghevoelt: 't is van Gods ghenade, niet van uwe verdorventheydt,
dat ghy uwe verdorventheyt ghewaer wert. De vreese des Heeren, quetst den mensche, seydt Augustinus, op de selve wyse,
gelijck de vliem
de etterbuyle, sy schijnt wel de wonde grooter te maken, maer sy jaechter den etter en dracht
uyt, want terwylen die vuylicheydt noch in het lichaem lach, was de wonde, 'tis waer, wel kleynder, maer veel sorghelijcker,
sy is veel pynelijcker, nu daer de vliem by komt, als te voren eerder den meester
aen quam: maer sy is daerom pynelijck, terwylen datmense meestert,
om datse
niet meer pynelijck zijn en soude alsse genesen is. Een veltoverste sendt sijn kloeckste
gasten, ter plaetsen daer het ghevaer alderheetst is. Nimmermeer bestreden te werden is een teycken van swackheyt.
Niemant treter in ghevecht, met sijn knecht,
Maer met die hem tegen streven:
Die den duyvel wederstaen, tast hy aen;
Niet die na sijn wetten leven.
Sources and parallels
-
Inter manum et mentum. [31] (in: Jacob Cats, Proteus (1618))
[Compare
]
References, across this site, to this page:
- Inter manum et mentum. [31] (in: Jacob Cats, Proteus (1618))