Jacob Cats, Sinne- en minnebeelden (1627)
Table of contents ↑Nuda movet lachrimas. [28]
ANNAEN. ROBERT. RER. IUD. LIB. 4. CAP. 10.
Nuditas in viro indecens, in muliere probrosa: unde Herodotus apud Lydos ac plerasque gentes, etiam barbaras, viris indecorum fuisse tradit se nudos ostendere, nam (ut ait Cicero) hoc solum animal natum est, pudoris & verecundiae particeps.
Nuditas in viro indecens, in muliere probrosa: unde Herodotus apud Lydos ac plerasque gentes, etiam barbaras, viris indecorum fuisse tradit se nudos ostendere, nam (ut ait Cicero) hoc solum animal natum est, pudoris & verecundiae particeps.
Vermijt u, domme jeught ajuyn te willen schellen,
Of, siet! u treurich oogh sal vande tranen swellen;
Maer sooje met de vrucht wilt spelen sonder leet,
Soo raectse sachtjens aen, en laet het ding gekleet.
Ghy meught u, jongh gesel, ter eeren wel vermaken,
Maer pleegt geen ander min als door eerbiedigh raken:
'T is noch al, soo het plach. Acteon naect verdriet,
Indien hy sonder kleet de jonge nymphen siet.
Of, siet! u treurich oogh sal vande tranen swellen;
Maer sooje met de vrucht wilt spelen sonder leet,
Soo raectse sachtjens aen, en laet het ding gekleet.
Ghy meught u, jongh gesel, ter eeren wel vermaken,
Maer pleegt geen ander min als door eerbiedigh raken:
'T is noch al, soo het plach. Acteon naect verdriet,
Indien hy sonder kleet de jonge nymphen siet.
Nuda movet lachrimas, vestitam impune videbis.
Saepe licet tractata manu, non laedit ocellos,
Dum latus inclusum cortice caepa gerit:
Hanc tenui spoliare toga si forte iuvabit,
Protinus uda tibi lumina, nuda dabit.
Huc animos adverte, puer; mihi caepa puella est;
Quisquis amare voles, fac reverenter ames.
Ne teneram spectare iuvet, sine veste, Dianam;
Haec dea, nuda magis, quam pharetrata, ferit.
Dum latus inclusum cortice caepa gerit:
Hanc tenui spoliare toga si forte iuvabit,
Protinus uda tibi lumina, nuda dabit.
Huc animos adverte, puer; mihi caepa puella est;
Quisquis amare voles, fac reverenter ames.
Ne teneram spectare iuvet, sine veste, Dianam;
Haec dea, nuda magis, quam pharetrata, ferit.
If any goe about to pill, the Onion of his shell,
His cheekes with teares it will bedeawe, for I doe know it well.
But they that will with Onions play, and handle with good skill;
Must let the coate still cover it, and so may play his fill.
You may well with your love converse, and that in modest fashion,
But come not too neare to the bare, to touch without discretion.
For still it fares as it was wante, Acteons fore head budds,
So soone as hee Diana spyde uncloathed in the woods.
His cheekes with teares it will bedeawe, for I doe know it well.
But they that will with Onions play, and handle with good skill;
Must let the coate still cover it, and so may play his fill.
You may well with your love converse, and that in modest fashion,
But come not too neare to the bare, to touch without discretion.
For still it fares as it was wante, Acteons fore head budds,
So soone as hee Diana spyde uncloathed in the woods.
Een waterlantsche trijn sat eens ajuyn en schelde,
En klaeghde dat de lucht haer oogen dapper quelde,
En kijck eens (sprack de meyt) ick hebber mé gespeelt,
En doen heeft my het dingh int minste niet verveelt.
Dus gatet, lieve moer, gingh Els hier tegen seggen,
Met die soo metter haest haer spillen tsamen leggen;
'T is wel soo langh men vrijt, maer trect het rockjen uyt,
Een reuck daer 'toogh af loopt verneemtmen vande bruyt.
En klaeghde dat de lucht haer oogen dapper quelde,
En kijck eens (sprack de meyt) ick hebber mé gespeelt,
En doen heeft my het dingh int minste niet verveelt.
Dus gatet, lieve moer, gingh Els hier tegen seggen,
Met die soo metter haest haer spillen tsamen leggen;
'T is wel soo langh men vrijt, maer trect het rockjen uyt,
Een reuck daer 'toogh af loopt verneemtmen vande bruyt.
Dos est uxoria lites.
Vestibus indutum nil caepe nocebit ocellis,
Tegmina tollenti fletibus ora fluunt.
Caepe quod est nobis, teneris hoc uxor ephoebis;
Cum verbis agitur, tum bene constat amor:
Intret hymen thalamos, sit zona soluta puellae,
Ibit demissis vir novus auriculis.
Mira vides, uxor quem nunc iubet esse maritum,
Vah! puer est, sed vir, cum puer esset, erat.
Tegmina tollenti fletibus ora fluunt.
Caepe quod est nobis, teneris hoc uxor ephoebis;
Cum verbis agitur, tum bene constat amor:
Intret hymen thalamos, sit zona soluta puellae,
Ibit demissis vir novus auriculis.
Mira vides, uxor quem nunc iubet esse maritum,
Vah! puer est, sed vir, cum puer esset, erat.
ARIST. LIB. 2. RETH.
Iuvenes ex corporeis voluptatibus, venereis potissimum dediti, earumque impotentes sunt, & inconstantes; resque quas concupiverunt, fastidiunt: Valde concupiscunt, sed protinus conquiescunt; quia acutas habent voluptates, non longas, ut aegrotantium fames, & sitis.
Iuvenes ex corporeis voluptatibus, venereis potissimum dediti, earumque impotentes sunt, & inconstantes; resque quas concupiverunt, fastidiunt: Valde concupiscunt, sed protinus conquiescunt; quia acutas habent voluptates, non longas, ut aegrotantium fames, & sitis.
SIMUL AC NUDATA, DOLEBIS.
Eos, qui ex incitato iuvenilium affectuum impetu foelices matrimoniorum successus augurantur, toto plerumque coelo
errare, dicere non abhorreo. Leves enim istos ac fluctuantes iuvenum ardores, & stabile hoc ac venerandum matrimonii sacrum
mutuas sibi operas tradere, vix unquam comperi. Longe quippe alius lascivi istius amoris, alius sane sedati coniugii scopus
est; magisque contraria illa inter sese, quam cognata aut coniuncta non abs re quis dixerit. Prudentes utique usuque edocti,
& inter eos Vives, inconsultum putant eam matrimonio sibi copulare, cui quis in amoribus nimis sese submisit, quamque dominam,
heram, lumen, votorumque suorum finem, non minus impie, quam stulte appellare, aliisque amatoriis ac hyperbolicis ineptiis
extollere solitus est. Iudicant enim viri prudentes nimiam istam demissionem efficere ut mariti dignitatem, contracto tandem
matrimonio, male providus adolescens sustinere non possit; Quid tandem? fit facetus iste amator, ridiculus maritus, ut lepide
noster
Heynsius.
Sy vergrypen hen grootelijcx,
die daer meynen dattet noodelijck
een goet houwelijck moet zijn, alsser twee ghelievekens, die met hittige
genegentheyt malkanderen aenhangen, te samen komen. Men heeft selden ghesien dat schielijcke invallen van de kalver-liefde
den ghesetten
standt ende bandt des houwelijcx eenich behulp hebben aengebracht, maer menichmael het teghendeel. Een ander oogmerck
heeft den echten en hechten staet,
een andere de swevende en bevende minne.
Veel ervaren mannen ontraden een jonckman in houwelijck te versamelen mette
gene aende welcke hy sich door quistige beleeftheyt
van vryagie al te seer heeft verpandt. Want hoe ist moghelijck (segghen sy) dat yemandt de selve,
die hy recht te voren heeft verheven tot sijn meestersse,
princesse, jae goddinne (en wat een vleyende tonghe, vervoert door dwase minne-stuypen, meer weet by te brenghen)
dat (segghen sy)
hy de selve
terstondt daer na, als hooft en voocht, sal konnen ofte derven heten
en gebieden? en of schoon hy sulcx al derfde bestaen, soo en is niet te vermoeden dat sy, die in so vollen besit is
van
over al
het hoochste woordt te voeren, sulcx sal willen lyden of ghedooghen, in voeghen dat,
de dese haer oude vryheydt, den ghenen sijn nieu-verkreghen recht pooghende voor te staen,
uyt sulcx niet anders en staet te verwachten, als van een al te beleefden vryer, een al te geckelijcken
man.
Speelt yemant met ajuyn, doch sonder hem te schellen,
So sal die niemants oogh in eenich deel ontstellen,
Maer alsmen dese vrucht van haren rock ontbloot
Soo wort het gantsch ghesicht van enckel tranen root.
Veel menschen zijn beleeft, en weten schoon te praten,
Soo langh sy voor een vrient gheen hayr en moeten laten;
Maer als het qualijck gaet dan isset uytghemalt;
'Men kent de vrienden best wanneerder schade valt'.
So sal die niemants oogh in eenich deel ontstellen,
Maer alsmen dese vrucht van haren rock ontbloot
Soo wort het gantsch ghesicht van enckel tranen root.
Veel menschen zijn beleeft, en weten schoon te praten,
Soo langh sy voor een vrient gheen hayr en moeten laten;
Maer als het qualijck gaet dan isset uytghemalt;
'Men kent de vrienden best wanneerder schade valt'.
Amicus certus in re incerta cernitur.
Caepe levi tractare manu sit cura, viator,
Stringenti lachrimis lumina rubra tument.
Qui facilem laudas, & amica fronte sodalem,
Signa sodalitii num sat aperta tibi?
Dum ioca miscentur, dum luditur inter amicos,
Aspera qui moveat iurgia, rarus erit.
Damna probant socios; tunc cum de iure remittet,
Te cupiente suo, respice qualis erit.
Stringenti lachrimis lumina rubra tument.
Qui facilem laudas, & amica fronte sodalem,
Signa sodalitii num sat aperta tibi?
Dum ioca miscentur, dum luditur inter amicos,
Aspera qui moveat iurgia, rarus erit.
Damna probant socios; tunc cum de iure remittet,
Te cupiente suo, respice qualis erit.
ISID. LIB. 3. DE SUM. BON.
In prosperitate incerta est amicitia nescitur enim an persona an foelicitas diligatur.
In prosperitate incerta est amicitia nescitur enim an persona an foelicitas diligatur.
AMICUS CERTUS IN RE INCERTA CERNITUR.
Magis moralis, quam theologici argumenti est carmen huic emblemati adscriptum; nos id paulo aliter, pro subiecta materia,
hic interpretemur. Caepa, levi brachio dum tractatur, prorsus sensibus humanis innoxia est, durius pressa, mox odore nares
oculosque offendit. Ita plerosque homines affectos esse accusator ille fratrum, diabolus inquam, in personam Iobi (licet in
eo falsus) callide inclamat: nunquid, inquit, Iob frustra timet Deum? nonne tu operibus manuum ipsius benedixisti? Sed extende
paululum manum tuam, & tange ea quae possidet; mox in faciem benedicet tibi. Ea sane est naturae humanae fragilitas, Deum,
dum leniter nos habet, laudamus; si castiget, ilico voces impiae, ac murmura. Verissime veritas; qui super petrosa seminatus
est, inquit, hic est, qui verbum audit & continuo cum gaudio illud accipit, non habens autem in se radicem, temporalis est,
ac facta tribulatione continuo scandalisatur. At tu, ne nos inducas in tentationem, Domine, potiusque nobiscum age ex verbo
tuo quod locutus es (in Psal. 89. 52.) Si iustitiam meam profanaverint, visitabo in virga iniquitates eorum; Misericordiam
autem meam non dispergam ab iis.
Na dien het ghedicht op dit sinne-beeldt meer op de seden-leere, als op een Christelijcke bedenckinghe schijnt te
trecken:
soo sullen wy d'uytlegginghe daer van wat naerder brenghen tot de stoffe, die wy in dit deel
verhandelen. Den ajuyn maer sachtjens aengheraeckt, en gheeft van sich gheen quade lucht, maer gheperst zijnde, quetst
beyde de ooghen ende den neuse vande omstanders. De menschen meest aldus gheneghen
te zijn, poocht den lasteraer der broederen (den duyvel) waer te maken, in den persoon vanden lijdtsamen Iob:
Meyndy (seyde hy) dat Iob om niet Godt vreest? ghy hebt het werck sijner handen gesegent, sijn huys bewaret, &c. steeckt
u hant uyt, en tastet hem aen, hy sal u seghenen
in u aensicht. 'T is een swackheyt van veel menschen, dat zy, soo langhe hun saken wel gaen, Godt loven, maer als
sy eens hardt werden aenghetast, werpen strax, ick en weet niet wat, lasterwoorden teghens den Hemel. Het zaet (seydt den
mont der waerheyt)
dat op steenachtighe plaetsen ghezaeyt is, zijn dese, die het woordt hooren, en ontfanghen het selve met vreuchden,
maer, den tijt van vervolginge komende, als gheen wortel hebbende, werden terstondt gheerghert. Maer, O Heere onsen Godt,
en leyt ons niet in versoeckinghe:
maer handelt liever met ons na uwen woorde, dat du door dijnen Propheet ghesproken hebst
(Psal.
89. 32.) Soo sy mijn ghebodt niet en houden, soo wil ick hen metter roede te huys soecken,
ende hare misdaet met plaghen: Doch myne ghenade en wil ick van hun niet wenden.
Sources and parallels
-
Van Veen, Raadtselen, HL. 7/127/II
-
Nuda movet lachrimas. [27] (in: Jacob Cats, Proteus (1618))
[Compare
]
References, across this site, to this page:
- Nuda movet lachrimas. [27] (in: Jacob Cats, Proteus (1618))