Psalm. 118.
Vtinam dirigantur viæ meæ ad custodien-
das iustificationes tuas!

Psalm. 118.
Och oft mijne vveghen gheschickt vvierden om
uvve rechtveerdichmaeckinghen te onder-
houden!

Aug. lib. 2. de op. merit.
HIeremias seght: Ick vveet Heere; want
den mensche en vveet sijnen wegh niet,
noch 't en is in hem niet dat hy vvandele, en-
de wel schicke sijne ganghen: ende dien-
volghende soo eenen in de Psalmen tot Godt
hadde gheseydt: Ghy hebt bevolen dat uwe
gheboden te seer nauvve moeten zijn gaede
gheslaeghen; terstondt en heeft hy dit van

sy-selven niet voorghenomen / maer heeft ge-
wenscht dat hy mocht volbrenghen het ghene
hy sagh gherechtelijck te zijn bevolen. Soo
seght hy dan: Och oft mijne vveghen ghe-
schickt vvierden om uvve rechtveerdich-
maeckinghen te onderhouden.

Amb. in Psal. 118.
Den Krijgher treckende te velde / en be-
schickt sy-selven den wegh niet / noch hy en
mach niet gaen daer hy wilt / noch hy en
neemt gheen quartier naer sijn eyghen ghe-
sintheydt: maer hy ontfanght sijn ordre van
den oppersten Veldt-Heer / die hy by hem
houdt / ende moet op-trecken soo hem is voor-
gheschreven / hy houdt den rechten wech / op
dat hy vinde al het ghene hem dient tot on-
derstandt! Ick soude wel wenschen dat dese
ordonantie van op-trecken onder het beleydt
van Christus Iesvs , ende van sijne Heyligen /
u-lieden oock waere kennelijck. Onse Voor-
vaeders zijn oock ghetrocken uyt het landt
van Aegypten / door langhe / verdrietighe / en-
de moeyelijcke weghen / ende wy bemercken
ghenoech uyt de schrifture hunne sterckten /
ende de plaetsen daer sy ondertusschen heb-
ben ghebleven: ende wie hun de selve be-
schickt heeft / ende in wat manieren de kin-
deren van Israel waeren wandelende; want
Godt by daeghe die voren ghinck in een Co-
lomme der wolcken / ende by nachte in een
colomme des viers / op dat hy hun soude den

wegh wijsen / ende weeren de duysternissen.
De wegh-wijsers waeren de colomme / het
vier / ende de wolcke.

Bernar. serm. 11. super Qui habitat in adiutorio.
In dit leven zijn veel weghen / ende veel
verscheyden paeden / die den gaenden man
seer dickmael brenghen in groot perijckel.
Hoe lichtelijck sal hy in alle dese weghen do-
len / die de verscheydentheydt der weghen
niet en is onder-kennende / daerom laet ons
onse weghen wel onder-soecken / jae selfs de
weghen der quaede / ende der goede gheesten /
om ten lesten te moghen gheraecken in de we-
ghen des Heeren.

Amb. in Psal. 118.
Want soo ghy te veldt zijnde verstelt staet /
u vindende aen eenen cruys-wegh (ende niet
en weet waar ghy moet inne-slaen) soo over-
leght ghy by u selven / oft ghy wilt kiesen den
eersten / tweeden / oft den derden wegh / dien
ghy wilt volghen / noch ghy en denckt niet
eer uwe reyse te voorderen / ten zy ghy die
met de sinnen wel hebt over-slaeghen: hoe
veel te meer behoort ghy dan dit te versinnen
ghy die daer treckt naer het rijcke der heme-
len / ende te betrachten by u selven dat alle we-
ghen ons derwaerts niet en leyden / ende dat
alle weghen niet recht en loopen naer dat he-
melsche Ierusalem. Daer zijn weghen die
quaede uytganghen hebben des doodts. Dese

zijn de weghen van de welcke men leest:
VVant daer zijn vveghen die den mensche
schijnen recht te vvesen, maer het eyndeken
der selver helt naer den afgrondt der hellen.

Bernar. serm. 11. super Qui habitat in adiutorio.
De weghen dan van de kinderen van
Adam draeyen in noodt ende in begheerte /
oversulcks wy worden van beyde gheleydt
ende ghetrocken / ten zy dat wy meer schijnen
ghedwonghen te worden door noot / dan ghe-
trocken te worden door begheerte; want den
noot schijnt bysonder ghegheven te worden
aen het lichaem / noch hy en is niet alleene /
maer heeft veel omme-keeren , door welcke
men veel tijdts ende veel weghs is verliesen-
de / ende zijnder ievers eenighe weghen die
recht loopen / sy zijn seer weynich: Soo moet
den mensche dan leeren / hoe noodich dat is te
roepen tot Godt / verlost my niet alleene van
desen wegh des noots / maer verlost my uyt
alle mijnen noot. Ende alle mensche die
met gheen doove oore en heeft ontfanghen de
vermaeninge van den Wijsen-man / sal wen-
schen niet alleene gheleydt te worden van de-
sen wegh des noots / maer oock van den wegh
der begheerte. Maer wat seght den Wijsen-
man? Hebt af-keer van uvven vville, noch
en gaet niet naer uvve begheerlijckheden.
Dese zijn de weghen die alle menschen schij-
nen goedt te wesen / maer sy en hebben gheen

eynde / ten zy dat sy sincken in het alder-
diepste.

Ibid.
Is 't by aldien dat ghy ghespeurt hebt de
menschelijcke weghen / overmerckt eens oft
van de selve niet en is gheseydt: In hunne
weghen is leetschap ende ongheluck. Droef-
heydt ende leetschap ontmoeten elck-ander in
noot / ende het ongheluck in begheerte. Laet
ons oock sien de weghen der quaede gheesten /
laet ons die sien ende die wachten / laet ons
die sien ende die schouwen; want hunnen
wegh is hooghe vermetelheydt ende krijgel-
heydt. Och van wat quaet ende verkeert her-
te zijn de kinderen der menschen / die daer tre-
den in de weghen des duyvels? want ghe-
heel dese woelinge der quaeder gheesten is te-
ghen ons / om ons te verleyden / ende ons te
brenghen in hunne weghen / ende tot dien be-
stelden eynde / die voor hun ende hunne naer-
volghers bereydt is. Maer welck zijn daer
die weghen der heyligher Enghelen? Het zijn
de selve die den eenighen Godt heeft uytghe-
sproken / segghende: Ghy-lieden sult de En-
ghelen sien op-klimmen ende neder-daelen
op den Sone des menschen. Soo zijn dan
dese op-klimminghen ende neder-daelinghen
hunne weghen / de op-klimminghe voor hun-
lieden / de neder-daelinge voor ons. Ick denc-
ke oock dat ghy-lieden wilt hooren de wegen

van den Heere. Hy heeft ons sijne weghen
gheleert / als hy heeft ontsloten de lippen van-
den Propheet / om te segghen: Allegaeder de
vveghen van den Heere zijn ghenaede ende
vvaerachticheydt.
Alsoo komt hy tot ieder in 't besonder / al-
soo komt hy ghemeynelijck tot alle menschen /
te weten / in genaede ende in waerachticheyt.
Van dese vveghen zijn gheboghen de ghe-
berghten des vvereldts, de hooveerdicheyt /
de duyvels, ende de Princen deser aerde.

Aug. in Psalm.
Als men reyst / oft op-treckt / bemerckt
eens de ordre die men houdt / eenighe gaen vo-
ren / en leyden de ander / ende dese volghen in
sijn gheleydt. Die voren gaen gheven hen
uyt tot leydts-mannen voor die hun naer-vol-
ghen. Maer wilt ghy segghen dat sy van nie-
mandt gheleydt en worden? indien sy van
niemandt gheleydt en wierden sullen den
wegh faelen / ende sullen dolen. Dese leydts-
mannen hebben oock eenen die hun leydt / te
weten / Christum Iesvm, ende ghy kont noch
bemercken hoe hy dese weghen beschickt heeft
by den Apostel Paulus / als hy seght: VVeest
naervolghers Christi, ghelijck ick ben. De
recht-veerdighe slaen hun oogh-merck op de
ghene die hun in deughden zijn voor-ghe-
gaen / ende sy volghen hun op ghelijcke ma-

niere. Hoedaenelijck is 't dat sy volghen? De
rechtveerdige sullen sien eñ vreesen. Sy sul-
len sien ende vreesen te volghen de quaede we-
ghen / principaelijck hebbende ghesien dat ee-
nighe andere die beter waeren dan sy-lieden /
oock de beste weghen hebben verkoren. Ende
dese segghen by hun-selven / ghelijcker-wijs
dat segghen die daer achter lande gaen / als sy
twijffelachtich zijn van hunnen wegh die sy
moeten houden / ende staende aldus bekom-
mert / sien eenighe ander lieden die daer he-
nen gaen sonder achter-dencken / soo segghen
sy by hun selven / dese die daer voor gaen moe-
ten den wegh wel kennen / om dat sy naer
den selven niet eens en vraeghden / ende dat sy
onsen selven wegh houden. Ende waerom
gaen sy met goedt betrouwen alhier / ten zy
dat elders quaedt is ende periculeus? soo sul-
len dan de rechtveerdighe sien ende vreesen.
Alhier sien sy eenen enghen wegh / alhier lut-
tel menschen / ende aldaer vele: maer zijt ghy
goedt ende rechtveerdich / en wilt niet tellen /
noch acht slaen op de ghene die den breeden
wegh inne-trecken. Den breeden wegh ont-
fanghter vele / eñ den enghen wegh seer luttel.

Greg. c. 17. lib. 7. moral. in cap. 6. Iob.
De weghen der verworpene zijn altoos
krom-loopende / soo dat die / gheneghen zijnde
tot quaede begheerlijckheden / oft gheen goedt
en begheeren / oft dat begheerende / met een

flauw-herticheydt tot het selve de vrije gan-
ghen des ghemoets niet voort en wenden;
want oft sy en beghinnen niet dat goedt is / oft
op den wegh vermoeyt zijnde / en konnen tot
het selve niet gheraecken / oversulcks dat sy-
lieden / ghelijck 't ghemeynelijck ghebeurt)
vermoeyt ende verslaeft wederom keeren / en-
de hun selven in wellusticheydt des vleeschs
neder vellen / ende dencken alleene op dat ver-
ganckelijck is / niet eens achtende op 't ghene
dat hun soude konnen voor altoos by-blij-
ven.

Aug. in Psal. 139.
Het eynde van hunnen omme-keer? wat
is hunnen omme-keer? dat sy souden omme-
gaen ende niet stille staen / dat sy souden
draeyen in den keer hunder dolinghe / daer dat
den wegh is sonder eynde; want die in de
lenghde gaet / moet ievers beghinnen / ende
ievers eynden / ende die omme-draeyt en kan
nievers eynde nemen. Desen is dan den ar-
beydt der quaede / die ons klaerder wordt be-
wesen in eenen anderen Psalm: De quaede
wandelen in den omme-keer.

Greg. lib. 7. moral. cap. 14. in cap. 6. Iob.
Seer ghevoeghlijck wordt dan gheseydt
van die verworpene / De vveghen van hunne
ganghen zijn krom ende om-loopende;
want sy begheeren wel in hun voornemen al-
le dat goedt is / maer sy worden wederom ge-

brocht tot hun oude ghewoonte / ende als ver-
doolt uyt hun eyghen selven / door eenen om-
me-keer / komen van herr' tot hun selven / sy
begheeren wel het goedt; maer sy en wijcken
nimmermeer van het quaedt.

Bonav. in Ps. 36.
Ende eenighe vallen uyt den wegh / ghe-
lijck die noyt en hebben gheweest van de Kerc-
ke / sommighe vallen van den wegh / ende zijn
dese. Het is beter niet te kennen den wegh
der rechtveerdicheydt, dan naer dat men
den selven ghekent heeft, achter-waerts te
deysen. sommighe vallen in den wegh / ghe-
lijck men seght: Den rechtveerdighen valt
seven mael 's daeghs.

Origen. hom. 4. in Ps. 36.
Maer daer is groot verschil van den val
der rechtveerdighe / ende van den val der on-
rechtveerdighe. Den rechtveerdighen, seght
hy / soo hy ghevallen is, en wordt niet sef-
fens neder-ghevelt. Den onrechtveerdighen /
ende die sijn betrouwen niet en heeft ghestelt
in Godt / indien hy valt / wordt seffens te neer
gheroeyt / ende hy en staet niet op / dat is / in
dien hy heeft ghesondight / en heeft gheen leet-
schap / ende en kan sijn sonde niet versoenen.

August. conf. 6. cap. 16.
O draeyende weghen! wee die onver-
saefde siele / die ghehopt heeft / waert dat sy / ô
Godt / van u ghegaen hadde / dat sy wat be-

ters soude ghehadt hebben / sy is ghegaen / sy
is ghekeert naer den rugghe / naer de sijde /
naer den buyck / ende het heeft haer alles seer
swaer ghevallen / ende ghy alleene / ô Godt /
zijt de eenighe rust-plaetse. Ende siet / ghy
zyt by ons / ende ghy verlost ons van onse el-
lendighe dolingen / ende ghy stelt ons in uwen
wegh / ghy troost ons / ende ghy seght: Loopt
ende ick sal 't verdraeghen, ick sal u-lieden
gheleyden, iae ick selve sal u-lieden op-ne-
men.

Amb. in Psal. 36.
Veel beter wierden van den Heere bestiert
de ganghen der ghene aen wie 's nachts was
lichtende een colomme des viers / eñ s'daeghs
een colomme der wolcken. Wel aen ghy
Christene menschen / verdient dan door goe-
de wercken / ende bidt / hoe dat uwwe weghen
moghen bestiert worden van den Heere, op
dat uvve voeten niet en beruren. Siet oock
toe dat ghy de rechte baene houdt / noch dat de
omme-keeren der krinckel-vveghen u niet
en bedrieghen; daerom seght hy: Maeckt
bereet de vveghen des Heeren / maeckt recht
sijne voet-paeden. Laet ons recht maken de
weghen onser siele / op dat wy niet en vallen /
ende onse voeten niet uyt en schieten / ghelijck
sy deden vande huys-vrouwe van Loth / die /
omme-siende / haere ganghen niet en heeft
konnen voort-wenden. Dat sy niet uyt en

schieten / ghelijck van die van Aegypten / wiens
ganck de zee-baeren hebben ghebroken. En
sal men niet oprechtelijck konnen segghen
van de ghene die 't leet is wel gheleeft te heb-
ben / hunne ganghen zijn uyt-gestort?

Amb. in Psal. 36.
O die verlaeten hebt de rechte weghen om
te komen in de weghen der duysterheydt! O
die verheughen hebt in het quaedt / ende u-lie-
den verblijdt in boosheydt / ende wiens we-
ghen quaedt zijn / ende vviens loopen krom
ende slom zijn, ghelijck hunnen Meester is
door-trocken ende geneghen tot wulpscheyt:
waerom hebdy begonst te haeten den rechten
wegh? sonder twijffel den Heere en heeft niet
gheweest u-lieden leydts-man.

Aug. soliloq. cap. 4.
O Heere / die zijt het licht / die zijt den wegh /
de waerheydt / ende het leven / in welcke geen
duysternissen / gheene dolinghen / gheen ydel-
heydt / noch gheene doodt en kan ghewesen.
O licht sonder duysterheydt / wegh sonder do-
linghe / waerheyt sonder ydelheydt / leven son-
der doodt: Heere / seght het woordt: dat het
licht kome, op dat ick het licht aenschouwen-
de / mach schouwen de duysternissen: dat ick
den wegh sie / ende mach schouwen de dolin-
ghe / dat ick de waerheydt sie / ende mach
schouwen de ydelheydt / dat ick het leven sie /
ende mach schouwen de doodt. Verlicht, seg-

ghe ick / verlicht desen blinden, sittende in
duysternissen, ende in de schaduvven des
doodts, ende bestiert sijne voeten in den
vvegh der vrede.

Nyssen. orat. 4. in Cant.
Ghedult dat mijne siele zy den schicht in
de handt van den Al-moghenden / om ghe-
schoten te worden naer dat opperste wit: ick
weet dat dat selve is onsen Bruydegom / ende
dat hy insghelijcks is den schutter. Ghedult
oock dat de selve siele ghelijckelijck zy den
schicht / ende de Bruydt / die hy als eenen
schicht ghebruyckt / ende soo drijve tot het wit
van al het goedt dat daer boven is te be-er-
ven.