Jacob Cats, Sinne- en minnebeelden (1627)
Table of contents ↑Nescit habere modum. [46]
Van groot tot grooter.
De groenen crocodil ontrent den nijl geschapen
Dien noem ic met bescheyt het rechte minne-wapen;
Dit beest wast alle tijt, en wort geduerigh groot
Tot aenden ouden dach, ja midden inden doot.
Ick dacht al over langh, hoe kan ick hooger minnen?
En noch so gingh het vier mijn dieper inde sinnen;
En hoe het langher duert, hoe dattet heeter gloeyt;
Siet dat is rechte min die sonder eynde groeyt. Van het ghestadich wassen des crocodils ende des selfs groote. Siet Plin. lib. 8. cap. 25.
Dien noem ic met bescheyt het rechte minne-wapen;
Dit beest wast alle tijt, en wort geduerigh groot
Tot aenden ouden dach, ja midden inden doot.
Ick dacht al over langh, hoe kan ick hooger minnen?
En noch so gingh het vier mijn dieper inde sinnen;
En hoe het langher duert, hoe dattet heeter gloeyt;
Siet dat is rechte min die sonder eynde groeyt. Van het ghestadich wassen des crocodils ende des selfs groote. Siet Plin. lib. 8. cap. 25.
Nescit habere modum.
Crescit in immensum phariis crocodilus in arvis,
Inque dies nili maior ab amne redit:
Augendi metas non huic dedit aegra senectus,
Morsque vel ipsa paret vulnera, crescit adhuc.
Tu genuina mei, crocodile, furoris imago,
Augetur nostro pectore semper amor.
Frigida mors calidos olim mirabitur ignes,
Cum gelida tanget fervida corda manu. Crocodilum crescere quamdiu vivat, & excrescere ad longitudinem duodeviginti cubitorum, & alia vide apud Plin. lib. 8. cap. 25.
Inque dies nili maior ab amne redit:
Augendi metas non huic dedit aegra senectus,
Morsque vel ipsa paret vulnera, crescit adhuc.
Tu genuina mei, crocodile, furoris imago,
Augetur nostro pectore semper amor.
Frigida mors calidos olim mirabitur ignes,
Cum gelida tanget fervida corda manu. Crocodilum crescere quamdiu vivat, & excrescere ad longitudinem duodeviginti cubitorum, & alia vide apud Plin. lib. 8. cap. 25.
True love may well compared bee, to th' crocadyle by kynde,
Who alwaeis growes, and never is full growne as wee doe fynde
From day to day it doth increase, it growes in all assaies,
Untill that death gives fatall blowe, to end his groweinge daies.
Now, longe since I thought with my selffe, my love cannot be more
Then this already, yet loves weight, is greater then before
It was, for yet I feele it groweth, which makes mee to desire,
Although at highest pointe I was, yet higher I aspire.
Who alwaeis growes, and never is full growne as wee doe fynde
From day to day it doth increase, it growes in all assaies,
Untill that death gives fatall blowe, to end his groweinge daies.
Now, longe since I thought with my selffe, my love cannot be more
Then this already, yet loves weight, is greater then before
It was, for yet I feele it groweth, which makes mee to desire,
Although at highest pointe I was, yet higher I aspire.
Noyt groot ghenoech.
Al is de crocodil maer uyt een ey gekomen,
Hy wort een grousaem beest waer van de menschen schromen
Hy sloct gelijck een vraet en wast noch alle tijt,
Tot dat de bleecke doot hem opte leden rijt.
Wie sucht van hooger staet, of gelt-begeerte quellen,
Die willen even staegh tot meerder hooghte swellen:
Al wat een mensch gelijckt dat heeft een kantigh hert,
En siet! daer is een hoeck die nimmer vol en wert.
Hy wort een grousaem beest waer van de menschen schromen
Hy sloct gelijck een vraet en wast noch alle tijt,
Tot dat de bleecke doot hem opte leden rijt.
Wie sucht van hooger staet, of gelt-begeerte quellen,
Die willen even staegh tot meerder hooghte swellen:
Al wat een mensch gelijckt dat heeft een kantigh hert,
En siet! daer is een hoeck die nimmer vol en wert.
Non modus augendi.
Cum, crocodile, tibi praecordia vasta replevit
Praeda petita solo, praeda petita salo,
Crescis, & exiguo quamvis progressus ab ovo,
Exsuperat cubitos bis tua forma novem:
Incrementa tibi non sistit anhela senectus,
Finis & augendi vix tibi funus erit.
Ambitiose tibi, tibi convenit istud avare;
Scilicet augendi nescit uterque modum.
Praeda petita solo, praeda petita salo,
Crescis, & exiguo quamvis progressus ab ovo,
Exsuperat cubitos bis tua forma novem:
Incrementa tibi non sistit anhela senectus,
Finis & augendi vix tibi funus erit.
Ambitiose tibi, tibi convenit istud avare;
Scilicet augendi nescit uterque modum.
BOËT. DE CONS. LIB. 2.
Quis tam compositae foelicitatis ut non aliqua ex parte cum status sui qualitate rixetur? Anxia enim res est humanorum conditio bonorum, ut quae vel nunquam perpetua subsistat.
Quis tam compositae foelicitatis ut non aliqua ex parte cum status sui qualitate rixetur? Anxia enim res est humanorum conditio bonorum, ut quae vel nunquam perpetua subsistat.
AUGENDI MODUS OMNIS ABEST.
Qui naturae arcana scrutati sunt, asinas per omnem vitam gignere tradiderunt, nec unquam provectae adeo aetatis fieri quin
partui partum identidem accumulent. de homine ambitioso simile quid dici posse, nemini, cui id vitii innotuit, obscurum est.
Adepti aliquid inexperti boni (ait Thucyd.) semper, propter praesentem ex inopinato prosperitatem, plura sperantes, maiora
concupiscunt. Notantur hanc ob causam plerique principum, quod nimis effuse, & celerius quam par est, honores, in eos quibus
favent, conferant, quos non nisi carptim ac paulatim depromere, magis consultum est: idque duplici ratione: primo, ne merces
totius diei summo mane, vel circa meridiem exsoluta, reliquum lucis non iusto labore, sed ignavia, consumendi occasionem praebeat.
Secundo, ne quis exquisitis honoribus tempestivius decoratus, identidem ad altiora enitens (prout mores sunt ambitionis) tandem
maiora, quam par est, audeat, & res novas moliatur. Corrumpuntur enim homines magnitudine honorum, nec cuiuslibet est, in
rebus tam prolixis, magnam fortunam concoquere, inquit Dio.
De ghene die de gheheymenissen der natueren ondersocht hebben, schryven dat d'eselinnen (hoe oudt sy oock zijn moghen)
altijdt noch jonghen voort-brenghen.
Van eergierighe menschen yet sulcx
gheseydt te konnen werden, weten alle de ghene, die den aert van dit ghebreck
bekent is. Elck (seydt Thucyd.)
die eenich onverwacht gheluck aenkomt,
is gheneghen altijdt nae meer te trachten.
Hierom verloopen haer
veel princen, midts de selve ghemeenlijck te grooten weerdicheden al te schielijck, en veel te vroech, aen haer troetel-kinderen
toevoeghen: dewelcke veel beter allenxkens en met tusschen-val van tyde dienden uytghegheven.
Om verscheyden redenen; eerstelijck, op dat de loon des gheheelen daechs des morghens vroech betaelt zijnde, het overighe
vanden dach in luyernie
niet deurghebracht en soude worden.
Ten tweeden, op dat niemandt te vroech al te hooghe gheset zijnde, en altijdt (naer de wyse vande eergierighe) verder
willende gaen, eyndelijck
niet hoogher dan het betamelijck is, en soude opstyghen, en nieuwicheden ter hant trecken.
De menschen (seydt Dion)
werden veeltijdts door te grooten eere diemen hun aendoet, buyten de palen
van hun schuldighen plicht wech gheruckt, want voorwaer t'en is alle mans werck niet, grooten voorspoedt en uytmuntende
eer-ampten te konnen verdouwen.
De groote crocodil die noyt en laet te wassen,
Die is met alle vlijt ons ziele toe te passen;
Ghy, die oyt zijt een stap ghenaerdert totte deught,
Weet dat ghy naderhant noyt stille wesen meught.
Laet daer Hiskias son, die wert te rugh ghetogen,
Laet Josua de sijn' die niet en wert bewoghen,
Maer let op Davids son die staegh en veerdigh rijt,
Want wie hier stille staet die is sijn voordeel quijt.
Die is met alle vlijt ons ziele toe te passen;
Ghy, die oyt zijt een stap ghenaerdert totte deught,
Weet dat ghy naderhant noyt stille wesen meught.
Laet daer Hiskias son, die wert te rugh ghetogen,
Laet Josua de sijn' die niet en wert bewoghen,
Maer let op Davids son die staegh en veerdigh rijt,
Want wie hier stille staet die is sijn voordeel quijt.
Nullum virtuti solstitium.
Crescis, & extremis vel iam, crocodile, sub annis,
Maius adhuc nili tollis ab amne caput.
Incrementa decent Christum, tam longa, professos,
Nescius augmenti vir bonus esse nequit.
Nuniades sistat, retrotrahat Hiskia phoebum,
Dux solymi vatis sol tibi solus eat:
Ille, velut sponsus thalamo redit, altaque lustrat
Sidera. virtutem non decet ulla quies.
Maius adhuc nili tollis ab amne caput.
Incrementa decent Christum, tam longa, professos,
Nescius augmenti vir bonus esse nequit.
Nuniades sistat, retrotrahat Hiskia phoebum,
Dux solymi vatis sol tibi solus eat:
Ille, velut sponsus thalamo redit, altaque lustrat
Sidera. virtutem non decet ulla quies.
PHILIP. 1. 13.
En oubliant les choses qui sont en derriere, & m'avancant aux choses qui sont en devant, ie tire vers le but.
En oubliant les choses qui sont en derriere, & m'avancant aux choses qui sont en devant, ie tire vers le but.
HIERONIM. AD DEMETR.
Sanctae vitae ratio processu gaudet, & crescit: cessatione torpescit & deficit: Quotidianis & recentibus incrementis instauranda mens est, & vivendi hoc iter non de transacto, sed de reliquo metiendum.
Sanctae vitae ratio processu gaudet, & crescit: cessatione torpescit & deficit: Quotidianis & recentibus incrementis instauranda mens est, & vivendi hoc iter non de transacto, sed de reliquo metiendum.
VIRTUTI NULLUM SOLSTITIUM.
Qui subigit remis, si brachia forte remisit,
Ecce! illum in praeceps prono rapit alveus amne
Nec oscitatio, nec torpor, sed cura diligens, atque actio continua hominem christianum decent. Coeli proprium est, animique
ad coelestia properantis, moveri semper, ac progredi. Inque id nisi summa nitatur opum vi mens pia, facile impetuoso decursu
humanae corruptionis abripietur:
Ac veluti si quis adverso flumine lembum
Qui subigit remis, si brachia forte remisit,
Ecce! illum in praeceps prono rapit alveus amne
Nec utique vere bonus est, qui indies, ut melior fiat, operam non dat. Saepe nos nobis examinandi sumus, saepe conscientia
velut interroganda est, ecquid profecerimus, ecquid iracundiae, avaritiae, ac reliquis vitiis decesserit, ecquid virtutibus
accesserit, nisi enim in illis decrementum; in hisce accrementum percipimus, vero divini Spiritus oestro percitos nos esse
certi esse non possumus. Sane apud viros pios magnum fluxae fidei indicium esse solet, non proficere. Quid de externis hisce,
deque status nostri conditione futurum sit, haud quidem scimus; nec id quidem multum curandum est: animae sane ut indies adiiciam
aliquid, in animo nobis, & in votis est. Lumen ad hoc nobis infunde, o Numen.
Geen ledicheyt, maer een ghestadige besigheydt, is het ghene dat eyghentlijck
een christen mensche betaemt. 't Is den hemel, en alle die ten hemel-waerts hun
spoeden, gantsch eyghen, haer gheduerichlijck te beweghen: want indien sulcx
niet met alle ernst en werdt betracht (nadien wy inde verdorventheydt der werelt woonen) soo sullen wy lichtelijck,
door de kracht der selve,
als door het aendringen
van een nederloopende
riviere, werden wech gheruckt.
Die tegens stroom zijn schuytjen roeyt,
Dient nimmermeer te zijn vermoeyt;
Want, rust hy maer een cleyne tijdt,
Hy is terstont zijn voordeel quijt:
Midts, t'wijl zijn riemen liggen stil,
Hy swiert,
al waer het water wil;
En wert soo, door den snellen val,
Ghedreven teghens leegher wal.
Hy en is niet recht goet, die van dage tot dage niet en tracht om beter te werden. Wy dienen onse eygen ziele menichmael
te vragen, wat sy, sedert eenigen tijt herwaerts,
ghevoelt heeft in Godtsalicheydt
ghevoordert
te hebben, watse op de giericheydt,
korselheydt,
en andere onse gebreken verneemt gewonnen te hebben. Want ten zy sake wy
int quade eenige afbreucke, int goede eenigen aenwas, van tijde tot tijde, ghewaer werden, laet ons vryelijck dencken,
dat wy de ware kracht des geestes noch niet recht en hebben. Wat ons in het uytwendighe sal ghewerden,
is ons onbekent: Maer wat het inwendige belangt, wy hebben, door Gods genade, vaste hope om tot het selve van tyde
tot tijde wat goets te sullen toebrengen.
De Heere, die den wille geeft, geve oock het volbrengen.
Sources and parallels
-
Camerarius, Symbolorum & emblematum centuriam, HL. III/LXVI
-
Aresi, Liber de SS. papis, HL. II/169/XV
-
Nescit habere modum. [45] (in: Jacob Cats, Proteus (1618))
[Compare
]
References, across this site, to this page:
- Nescit habere modum. [45] (in: Jacob Cats, Proteus (1618))