Jacob Cats, Sinne- en minnebeelden (1627)
Table of contents ↑Qua non nocet. [2]
Grijpjet wel, soo ist maer spel.
Het brant-hout en de Min zijn twee verscheyden saecken,
Maer op gelijcken voet van yeder aen te raecken;
Want of men naer het Vyer, of nae de Minne spoet,
Daer is een seker konst hoe datmen grypen moet,
Tast daer het leyt en gloeyt, ghy sult het laeten vallen;
Tast daer het niet en brant, soo isset om te mallen,
De liefde, soete Ieught, is, ick en weet niet wat,
Sy dient, of dient u niet, nae datse wort ghevat.
Maer op gelijcken voet van yeder aen te raecken;
Want of men naer het Vyer, of nae de Minne spoet,
Daer is een seker konst hoe datmen grypen moet,
Tast daer het leyt en gloeyt, ghy sult het laeten vallen;
Tast daer het niet en brant, soo isset om te mallen,
De liefde, soete Ieught, is, ick en weet niet wat,
Sy dient, of dient u niet, nae datse wort ghevat.
Qua non nocet, arripe.
Pars sudis igne calet, pars altera nescia flammae est:
Haec impune manu tangitur, illa nocet.
Dextra voluptates Veneris serit, altera curas:
Hinc iuvat, aligeri fax nocet inde Dei.
Elige, quisquis amas, sed, quae iuvat, elige partem:
Ipse Cupido facem, qua caret igne, tenet.
Tristia Democriti salso delude cachinno,
Lude, iocus Venus est; nil nisi ludus, Amor.
Haec impune manu tangitur, illa nocet.
Dextra voluptates Veneris serit, altera curas:
Hinc iuvat, aligeri fax nocet inde Dei.
Elige, quisquis amas, sed, quae iuvat, elige partem:
Ipse Cupido facem, qua caret igne, tenet.
Tristia Democriti salso delude cachinno,
Lude, iocus Venus est; nil nisi ludus, Amor.
Who dallies with fonde love, or with a burninge fierie brande:
Except hee looke wel to his holde, may chance to burne his hande;
Two endes each of these have, the one is colde the other burninge:
Who grypeth fast the one is well: but th'other turnes to mourninge.
A twofolde end fonde love procures, and bringes us in her powre,
Of wealth, and woe, of joy and payne, whose taste is sweete and sowre,
Yet all hereof dependes you see, in th'handlinge of this brande,
For th'one with this shee doth assist, but th'other burnes his hande.
Except hee looke wel to his holde, may chance to burne his hande;
Two endes each of these have, the one is colde the other burninge:
Who grypeth fast the one is well: but th'other turnes to mourninge.
A twofolde end fonde love procures, and bringes us in her powre,
Of wealth, and woe, of joy and payne, whose taste is sweete and sowre,
Yet all hereof dependes you see, in th'handlinge of this brande,
For th'one with this shee doth assist, but th'other burnes his hande.
Slaet de handt, daer't niet en brandt.
Tis twee-sins aen te doen al watje kont bedencken,
Grijpt hier, tis sonder noot; grijpt daer, het sal u krencken:
Wie isset die terstont de vinghers niet en schroeyt
Indien hy vat het hout juyst daer het leyt en gloeyt?
In vreught is dickmael pijn, in plaghen, volle zeghen;
Ten is niet in de saeck, maer aen den man gheleghen.
Wel, draeght dan met ghedult al wat den hemel doet,
Sijt willigh, datje zijt, en datje wesen moet.
Grijpt hier, tis sonder noot; grijpt daer, het sal u krencken:
Wie isset die terstont de vinghers niet en schroeyt
Indien hy vat het hout juyst daer het leyt en gloeyt?
In vreught is dickmael pijn, in plaghen, volle zeghen;
Ten is niet in de saeck, maer aen den man gheleghen.
Wel, draeght dan met ghedult al wat den hemel doet,
Sijt willigh, datje zijt, en datje wesen moet.
Omnia in meliorem partem.
Hinc rubet igne sudes, nullis crepat inde favillis;
Hinc poterit tangi, sauciat inde manum.
Res humana bifrons: tu, qua iuvat, arripe quidquid
Te super aetherea de regione fluit.
Damna suum lucrum, sua gaudia luctus habebit,
Excipis incumbens, si sapienter, onus.
Morosum nec laeta iuvant, &, rideat orbis,
Quod gemat ille tamen, quodque queratur, habet.
Hinc poterit tangi, sauciat inde manum.
Res humana bifrons: tu, qua iuvat, arripe quidquid
Te super aetherea de regione fluit.
Damna suum lucrum, sua gaudia luctus habebit,
Excipis incumbens, si sapienter, onus.
Morosum nec laeta iuvant, &, rideat orbis,
Quod gemat ille tamen, quodque queratur, habet.
Senec. de Tranq.
Assuescendum est conditioni suae, & quidquid habet circa se commodi, apprehendendum: invenies in quovis vitae genere oblectamenta, & remissiones, & voluptates. Nihil tam acerbum est in quo non aequus animus solatium inveniat.
Assuescendum est conditioni suae, & quidquid habet circa se commodi, apprehendendum: invenies in quovis vitae genere oblectamenta, & remissiones, & voluptates. Nihil tam acerbum est in quo non aequus animus solatium inveniat.
Besold. Axiomat. Philosophico-theol.
Cur quidam sunt divites, cur alii mendici, ambo probi? quia nihil refert utrumvis sies, si utroque sciveris uti.
Cur quidam sunt divites, cur alii mendici, ambo probi? quia nihil refert utrumvis sies, si utroque sciveris uti.
OMNIA IN MELIOREM PARTEM.
Apposite ad rem, de qua hic agimus, dixisse mihi visus est Epictetus, unamquamque rem habere ansam suam, eaque appraehendendam
esse ei, qui foeliciter hac uti velit; scire enim quorsum quaeque res spectet, & quis eius sit usus, non minima pars est civilis
Prudentiae. Apis ex Thymo, herba amarissima, suavissimum mel extrahit; Hirudo contra ex sano corpore vitiosum sanguinem. Sapiunt,
mea quidem sententia, non qui ex laetis tristia, sed qui ex tristibus laeta norunt elicere. Echini semper spinis involuti
sunt; quid mirum? cum eas ex sese gignant. Magna pars hominum misera est, non alia de causa, quam quia querulus ipsis est
animus. Melius Caesar, qui in terram prolapsus etiam casum suum benigne interpretatus est, Teneo, inquit, te Terra mater;
quodque morosior aliquis mali praesagii loco habuisset, ille in victoriae bonum omen, non minus lepide, quam animose convertit.
Et Zeno omnibus rebus naufragio amissis, Iubet me Fortuna, inquit, expeditius philosophari.
Alle dingen, seydt Epictetus,
hebben hare handt-have,
ende diese wel handelen
wil, dientse daer by te grijpen. 't Recht ghebruyck der dingen wel te verstaen, is eene van de nutste wetenschappen
des Burgherlijcken levens. De Bye trect soeten honich uyt bitteren Thym,
de Yle
ofte Bloetsuyger bedorven bloedt uyt een gesont lichaem. Wyse luyden suygen soet uyt bitter, dwase bitter uyt soet:
den eenen
is goets moets, selfs midden in swaricheden, den anderen klaecht en knaecht hem selven,
oock dan alst hem wel gaet, soeckende altijt een knoop in de biese,
ende (soomen seyt) een manneken in de mane.
Een Egel draecht het lijf vol stekels; ist wonder?
hy brengtse selver voort. Veel werdender ghequelt, alleenlijck daerom, om datse een quellijcken gheest
hebben. 'tIs moeyelijck met yemant om te gaen, die alle swaricheden inkropt
en ter herten neemt,
alle vermaeckelijcke dinghen daerenteghen onghevoelijcken
laet voorby gaen. Wech Egels, wech Ezels. Hoe veel beter dede Caesar,
als hy ter Aerden neder ghestort zijnde, selfs sijnen val sich ten goeden naduyde,
Ick houde u vast, o Aerde onser aller moeder, seyde hy, treckende tot een voorteycken van toekomende overwinninghe,
dat een swaerhooft
ontwijffelijck als een voorbode van ongheluck soude hebben genomen. Ende Zeno
door Schipbreucke alle zijn goet verloren hebbende, my wert nu, seyde hy, gelegentheyt ghegheven om sonder beslommeringe
en bekommeringhe naer wijsheyt te trachten. Merckt hoe een pack
wel ghevat,
ende ghewillichlijck ghedraghen lichter werdt.
Het brant-hout daer het gloeyt en machmen niet genaken,
Maer daer geen voncken zijn daer isset aen te raken;
Gheen mensch en grijpe toe alleen op lossen waen,
Want die het qualijck vat die isser qualijck aen.
De zeghen met den vloeck, de dood, en oock het leven
Die zijn u, weerde ziel, van Gode voorgeschreven,
Wel neemt dan, lieve, neemt het goede by der hant,
En vlucht nae Zoar toe ter wijlen Sodom brant.
Maer daer geen voncken zijn daer isset aen te raken;
Gheen mensch en grijpe toe alleen op lossen waen,
Want die het qualijck vat die isser qualijck aen.
De zeghen met den vloeck, de dood, en oock het leven
Die zijn u, weerde ziel, van Gode voorgeschreven,
Wel neemt dan, lieve, neemt het goede by der hant,
En vlucht nae Zoar toe ter wijlen Sodom brant.
Qua non urit.
Pars Sudis igne caret, rapidis calet altera flammis,
Hinc nocet, illaesam calfacit inde manum.
Ecce! bonum Deus, Ecce! malum mortalibus offert,
Quisquis es, en tibi mors, en tibi vita patet.
Optio tota tua est, licet hinc, licet inde capessas;
Elige, sive iuvet vivere, sive mori:
Quid tibi cum Sodoma? nihil hic nisi sulphur & ignis,
Quin potius placidum, Loth duce, Zoar adi.
Hinc nocet, illaesam calfacit inde manum.
Ecce! bonum Deus, Ecce! malum mortalibus offert,
Quisquis es, en tibi mors, en tibi vita patet.
Optio tota tua est, licet hinc, licet inde capessas;
Elige, sive iuvet vivere, sive mori:
Quid tibi cum Sodoma? nihil hic nisi sulphur & ignis,
Quin potius placidum, Loth duce, Zoar adi.
DEUT. 30. 19.
Testes invoco hodie coelum & terram quod proposuerim vobis vitam & mortem, benedictionem & maledictionem. Elige ergo vitam, ut & tu vivas & semen tuum.
Testes invoco hodie coelum & terram quod proposuerim vobis vitam & mortem, benedictionem & maledictionem. Elige ergo vitam, ut & tu vivas & semen tuum.
QUA NON URIT.
In peccatoris conversione tria requiri satis decisum est, Verbum nimirum, Spiritum Dei, & Voluntatem hominis. Nec
enim ut passiva tantum voluntas humana consideranda est, sed actionis non nihil eidem, in prima animi mutatione, adscribendum
esse credimus. Quoties enim aliquis convertitur, Deus opus illud non in invitum, sed in volentem exercet: Atque eo ipso quidem
momento, quo fit conversio, Dei gratia mediante, conversionem suam vult, is qui convertitur. Hinc recte August. Serm. 15.
de Verb. Apost.
Qui te creavit sine te, inquit,
salvare te non vult, sine te. Et rursus;
Voluntatem nostram, ut bonum aliquod opus bene faciamus, requiri certum est, atqui etiam ex nobis, nostra potentia,
non habemus; voluntatem quippe in nobis operatur Deus. Ecce enim! eo ipso tempore, quo gratiam Deus largitur, hoc ipsum quoque
nobis confert, posse velle, & actu velle recipere.
In de bekeeringe des sondaers drie dingen van noode te zijn,
te weten, het Woordt, Godes gheest, ende den Wille des menschen, wert by God-salige mannen
in deser voegen,
toegestaen:
te weten, Dat des menschen wille niet slechtelijck als
lijdende,
maer oock als eenighe werckinghe in haer hebbende,
in de eerste veranderinghe des ghemoets,
haer
vertoont. Want so wanneer de mensche bekeert wert, Godt de Heere en werckt op den selven
niet tegens danck vanden selven,
ende als onwillich, maer met sijn danck, ende als gewillich: in voegen dat,
dien selven oogenblick dat de bekeeringe aengaet,
den genen, die bekeert wert, by middel van Godes genade, sijn bekeeringhe selfs
oock wil. En hierom seyt Augustinus
seer wel. Ser. 15. de verb. Apost. De ghene die u gheschapen heeft sonder u, en wil u niet salich maken sonder u:
ende wederom, Onse wille van noode te wesen
om een goedt werck te doen, is gants vast en seker. Maer dese selve wille en hebben wy nochtans door eyghen macht
niet, noch uyt ons selven: maer de Heere werckt
dit selve willen. Want siet! ter selver stondt dat
God ons sijne ghenade schenckt, so geeft hy ons met eene dat wy connen willen, en dat wy het willen metter daet
konnen aennemen.
Wy zijn te vooren dood en stil,
Godt geeft ons 'troeren en den wil.
Sources and parallels
-
Covarubbias, Emblemas, HL. III/229/29
-
Villava, Empresas, HL. II/23/12
-
Lipsius, Epistularum selectarum, HL. 5/6
-
Qua non nocet. [1] (in: Jacob Cats, Proteus (1618))
[Compare
]
References, across this site, to this page:
- Qua non nocet. [1] (in: Jacob Cats, Proteus (1618))