Ad Rom. 7.
Infelix ego homo! quis me liberabit
de corpore mortis huius?

Ad Rom. 7.
Ick ongheluckich mensche! vvie sal my
verlossen van het lichaem deser doodt?

Ambr. serm. 22. in Psal. 118.
Hoe kan de siele leven / ghewonden in een
doodt-kleedt?

Nazian. orat. 16.
'Ken kan voorseker niet ghedencken / hoe
ick dus vaste ben vereenight met mijn li-
chaem / ende hoe ick gheschaepen naer de af-
beeldinghe Godts altijdt blijve wentelen in
het slijck! alle dat schoon / oprecht ende wel-
vaerende is / stelt hem om teghen my te
strijden / ende soo ick den strijdt verloren
hebbe / moet ick my bedroeven: 't ghene ick
beminne als mijnen medegeselle / moet ick als

mijnen vyandt haeten. Dit selve lichaem
dat ick vliede als mijne ghevanghenisse / ach-
te ick als mede-erfgenaem mijner onsterf-
felijckheydt; is 't by aldien dat ick dat soecke
te bederven / ende in als te verkrencken / soo en
hebbe ick noch hulpe noch bijstandt om my
voort-aen teghen allen aenstaenden noodt te
konnen verweiren / ende indien ick dat soe-
telijcker handele / ende daermede maecke ghe-
meynschap / terstondt willet my overmeest-
ren / het is my wederspannich / het bedwinght
my Godt af te vallen / het stelt my in boeyen
die my benouwen / die my prangen ende ech-
ten aen de aerde. Het is eenen vleyenden eñ
schoon-aenkomenden vyandt / ende eenen list-
legghenden vriendt. O wonderbaere een-
saemheydt ende teghen-een-strijdinghe! Ick
hebbe lief het ghene ick vreese / ende ben be-
vreest voor dat ick lief hebbe. Al eer de oorlo-
ghe is ten eynde / handele ick van vrede / ende
eer ick die wel gheniete ben wederom ghesint
te oorloghen.

Nazian. carm. ad Christ.
O Heere waertoe hebt ghy my ghevangen
in die stricken van dit vleesch? waertoe moet
ick zijn ghesloten in dit ellendich leven / ende
in dit vuyl onnuttich gheraemte.

Aug. in Ps. 102.
Siet het lichaem dat bederft, besvvaert de
siele. De siele leeft dan in een bedorven li-
chaem. Hoe leeft sy? sy wordt overlast met
groote packen. 'T is van noode dan dat den

mensche ghedencke sijnen Godt / ende sy-sel-
ven door goede wenschen tot hem verheffe:
maer hoe veel ommekeeren zijnder in dit le-
ven die dit beletten te doen? Hoe veelderlije
saecken den mensche wederom roepen / ende
trecken dien van die hooghe aendachticheyt?
wat een ghewoel van quaede ghepeysen? wat
al quaedt inne-gheven? wie en is in dit leven
de sieckten niet onderworpen? wie en ver-
noeyt niet hier langhe te blijven? alhier te
worden gheboren in een sterffelijck lichaem / is
beghinnen te vallen in sieckten. De sieckten
worden onderstandt ghedaen van weghen de
medecijnen / de medecijnen zijn der sieckten
een verquickinghe. Is den hongher niet
eene sieckte die u soude doen sterven ten ware
ghy middel vondt om dien te blusschen? sou-
de den dorst u oock niet versticken / ten ware
dat ghy dien sliste met te drincken? maer
noch en sal hy door drincken niet teenemael
vergaen / oft op-houden; maer eenichsins
verslaeghen zijnde / sal seer haest wederom
komen. Wy versoeten dan door desen mid-
del de ellende van onse kattijvicheydt. Ghy
waert moede van staen / ghy rust met sitten;
sitten is het vermack der vermoeytheydt.
In dit selve vermaeck ghy u wederom ver-
moeyt / noch ghy en sult niet langhe konnen
sitten. Alle het ghene dat men doet om de ver-
moetheydt te ghemoet te komen / is het be-

ghinssel van een ander vermoeytheydt die
noch eens aene komt.

Greg. c. 22. in c. 7. Iob.
Het welcke wy beter konnen betoonen / soo
wy maer en bepooghen uyt te drucken / eerst /
het ghewichte des vleeschs / ende daer naer
dat selve van den gheest; want om te spreken
van het vleesch / boven dattet wordt ghepij-
night ende opgheknaeght van de kortsen /
soo wordt het noch ghepraemt door een by-
sonder ende eyghene quaele. In ons lichaem
het ghene wy noemen ghesondtheydt is sieck-
te. Want het verdrooght door luye vaddig-
heydt / eñ het verslapt door wercken / het ver-
dwijnt door vasten / het versterckt met t'eten /
eñ overlast met eten kommet door vasten we-
deromme tot sy-selven; het wordt besproeyt
met water om niet te verdrooghen / met doec-
ken afghedrooght / om dattet door de besproey-
inge niet en soude wack blijven; het wort ver-
sterckt met arbeyt / op dat door de ruste niet en
verslappe / het wordt vermaeckt door de ruste /
op dat door den arbeyt niet en beswijcke / het
wordt vermoeyt door waecken / het bekomt
door slaepen / naer den slaep wort het wacker /
op dat door te veel slaepens hem niet en ver-
hindere / het wort bedeckt met kleederen / om
niet door-drongē te zijn vande koude / verflau-
wende door d'hitte die 't gesocht hadde / die koe-
le winden dat verpreulen / eñ daghelijcx bevin-
dende noch veel meer moeyelijckheden in sa-

ken daer datt' docht dat gheene en waeren /
sal 't blijven quelen in 't midden van een lang-
duerighe swaericheydt ende ellende. Over-
sulcks alle kortsen ende weedommen noch
ghestelt op d'eene sijde / soo is onse ghesontheyt
eene sieckte / tot de welcke niet en ghebreeckt
dan de toesicht om te doen ghenesen. Want soo
veel troostinghen als wy soecken tot het ghe-
bruyck des levens / soo veel middelen ont-
moeten wy tot de ghenesinghe van onse quae-
len; maer die middelen van baetvindinghe
verkeeren wederom in wonden: want te lan-
ghe bekommert gheweest te hebben met die
ter handt te krijghen / vallen wy in meerder
quaedt als voren / ende altoos wesende onlu-
stich / vallen wy van d'eene pijne tot d'ander.
Iae selver onse sielen ghesloten uyt die sekere
blijdschap der binnenster verholentheydt is
somtijts bedrogē in haer eygen hope / somtijts
gepijnigt door de vreese / somtijts neer-gevelt
door droefheydt / ende somtijts door versierde
vreughden opgeheven; want sy bemint moet-
willichlijck saecken die zijn verganckelijck / eñ
die quijt zijnde bedroeft haer om dat sy ghe-
duerich ende sonder ophouden door eenen ge-
duerighen loop haer soo vindt verandert.

Bonav. cap 1. soliloq.
O mijne siele ghy hebt eenen schijn-vriendt
iae waeren vijandt in u huys / een die u met
is / ende oock beteghent / een die u quaedt voor
goedt heeft ghegheven / ende onder vriende-

lijcken schijn nochtans als vyandt het selve
goedt u wederom berooft ende afghenomen.
Desen vyant behoudens uwe eere is het aer-
rem ellendich vleesch / nochtans u schijnende
weerdich / lief ghetal ende boven al aenghe-
naem. Soo ghy dat hebt ghekoestert / hebt
ghy hem aldernootsten vyandt teghen u doen
op-staen. Soo ghy dat hebt vereert / hebt ghy
den aldervreetsten teghen u doen waepenen.
O siele / spreeckt den heylighen Bernardus /
ick weet eenen die vele jaeren met u ghehan-
tiert heeft / gheseten aen u taeffel / gherust in
uwen schoot / ende naer sijnen wensch met u
ghesproken. Desen is met goeden rechte
dan uwen dienaer / maer om dieswille dat
ghy hem te leckerlijcker hebt opghevoedt / en-
de ghespaert de roeyen / soo heeft hy sijnen
voet ghestelt op uwen necke / ende u bedwon-
ghen tot slaevernije. O ellendighe siele / wie
sal u lossen uyt den strick van dese schande? O
siele ghedenckt uwe af-komste / ende dat ghy
zijt gheteeckent met het merck van Godt Al-
machtich. Wat hebt ghy te doen met het
vleesch / om wiens wille ghy soo veel hebt te
lijden? Indien ghy het selve wel besiet / noyt
en saeght ghy vuylderen mest hoop; wilt ghy
eens overslaen alle haere ellendicheden / hoe
sy is overlaeden van sonden / hoe sy jeuckt
van quaede lusten / hoe sy versmacht in liefde /
hoe sy besmet is door ydelheden / ende vol van

schande ende van verstroyinghe / wat hebdy
van haer anders als vuyle ende onnutte ghe-
dachten?

Nazian. carm aduers 9 carn.
Schaedelijck vleesch / helschen storrem-
windt / bedorven vleesch / uyt het welcke alle
boosheydt haelt haeren oorspronck / modde-
rich slijck / klomp loots / swaere keten / bestre-
ken met slijmighe vuylicheydt; wilde beeste
van een vervaerelijck monster totter naturen
spijt voortghekomen / pestilentiaele hitte / het
graf ende die ghevanghenisse uwer meestersse
te weten / mijn wesen / 't welck ick suyver ende
onbevleckt van den hemel hadde ontfan-
ghen.

Bernar. serm. de tripl. gen. cogitar.
Niet sonder redene en is 't gheseydt: Den
mensche ghevorremt te vvesen uyt den slijc-
ke, ende niet uyt alle aerde. Oversulcks aen-
sit sijn vuyl-slijckich lichaem / het welcke
nochtans den gheest bynae onscheydelijck is
aengheplackt / hoe dat seer quaelijck van het
selve soude konnen ontdaen worden.

Nazian. carm. de hum. nat.
Wel aen mijne siele het staet u toe naer
my alsnu te hooren; want tot u alleene is 't
dat ick spreke / ende ick sal u doen verstaen het
ghene ghy behoordet te verstaen. Mijne siele /
wie wilt ghy wesen / ende van waer is uwe
afkomste? Wie heeft u dus vaste ghebon-
den aen dit doodt ende stinckende lichaem?
van waer zijn u ghekomen die swaere ellen-
dighe ketenen die ghy sleypt / geduerende dit

u leven / ende waer toe draeght ghy het ghe-
sichte altijdt naer der aerden?

Orig. hom. 1. in Ps. 38.
Ieder levende mensch is een alghemeyne
ydelheydt. op dat ghy dies niet en soudt
twijffelen: maer dat voor vaste houden / hoort
den wijsen Salomon eens segghen: Ick heb-
be altijdt meer ghepresen de doode als de le-
vende, iae dan die tot noch toe hebben ghe-
leeft, ende ick achte noch gheluckigher die
hier het leven noch niet en heeft ontfan-
ghen. Soo verheft hy dan bath de doode
als de levende; want sy ten minsten hebben
dat voordeel ontslaeghen te zijn van de ban-
den des lichaems / noch dat sy niet meer en
zijn bekleedt met veel en vleesch / noch oock
ghebonden met senuen ende ghebeenten / noch
insghelijcks de noodtsaeckelijckheden des li-
chaems voort-aen oock onderworpē. Is 't by
aldien dat ghy wel hebt verstaen / wat dat is
te leven in het vleesch / soo soude hem (als oft
maer eenen Moyses / oft iemande van Gods
uytghelesen vienden) dit leven schijnen
moeyelijck / want het en is niet vry van de
verderffenisse / als wesende omvanghen met
een aerdtsch ende sterffelijck lichaem. Be-
denckt dan hoe ieder levende mensche is ee-
ne algemeyne ydelheydt. Laet ons dit leven
dan verfoeyen / ende ons haesten naer een an-
der / dat heylich / gheluckich / ende versekert
is. Laet ons dan afgeleyt hebbende alle ydel-

heydt / naer het selve kloeck moedelijck henen
loopen.

Aug. lib. 13. de Ciuit. cap. 10.
Want t'sedert dat men heeft begonst te we-
sen in dit sterffelijck lichaem / soo en is daer
gheen ghedueren / oft men wilt naer de doodt /
dit veroorsaeckt ons levens veranderinghe /
(indien men dat een leven behoorde te noe-
men) dat wy altoos spoeyen naer de doodt.

Ambr. lib. de bono mortis cap. 2.
Job seyde: Dat den dach vergae in vvelc-
ken ick ben geboren. Want hoe is 't moge-
lijck dat dit teghenwoordich leven ons soude
konnen ghereyen / zijnde al-om vol sorghen
ende vol ellenden / in het welcke dat wesen soo
veelderhande op-spraken ende klappernijen /
soo veel moeyelijckheden / soo veel traenen
der verdruckte / ende daer en is niemandt
seght hy / die hun vertroost. Ende daerom
prijst den Wijsen man veel meer de doode als
de leuende / Ende den alderbesten seght hy / vā
dese tvvee, is die niet en is geboren, ende den
selvē op een ander plaetse houdt voorseker / hoe
dat het suygelinck / 't welck de moeder vā d'u-
re sijnder geboorte heeft geleyt te vondelingh /
gheluckigher is dan eenigen ouden ende vol-
daeghden grijsaert; want het selve noch niet
en heeft ghesien het quaedt dat men daeghe-
lijcks is doende / noch en heeft ghewandelt
inde ydelheydt deser wereldt. Want wat
goedt kan den mensche in dit leven ghe-
schieden?

Aug. in Ps. 102.
Den Apostel Paulus heeft wel gheweten
dat hy leefde in ellende / in traenen / in ver-
driet / in twist ende in gheschille / iae met sijn
eyghen selven niet over-een komende / maer
hem sy-selven teghen stellende / seyde wen-
schende den vrede: maer die waere ende die
hoochste vrede: Ick ongheluckich mensche
vvie sal my verlossen van het lichaem deser
doodt?