Justus de Harduwijn, Goddelycke wenschen (1629)
Table of contents ↑In lectulo meo per noctes quæsivi quem diligit anima mea [25]
XXV.
Cant. 3.
In mijn beddeken hebbe ick by nachte ghe-
socht die mijne siele bemint, ick hebbe
hem ghesocht, ende niet ghevonden.
In mijn beddeken hebbe ick by nachte ghe-
socht die mijne siele bemint, ick hebbe
hem ghesocht, ende niet ghevonden.
NEen, ick en singh' hier anders niet
Dan een soet-eerbaer Bruyloft liedt,
Den ouden Hymen laet ick vaeren.
Soo 't lichaem in een liefde blaeckt,
VVordt even-eens de siel gheraeckt:
Maer nimmermeer tot haer besvvaeren.
Het vier dat in een siele brandt
Heeft boven 't lichaem d'overhandt,
Het is om liefden op te bouvven.
Een hemel-fackel dat ontsteeckt,
Noch alsoo licht oock niet en breeckt
Als van die 't lichaem maer en trouvven.
Hoe vreughdich-suyver-soet voorvvaer
Zijn hier de soentjens allegaer,
Hoe vriendelijck is 't hier om vvesen!
Een ledekant staet hier bereydt,
Waer alle nacht te ruste leydt
Den Bruydegom sijn uytghelesen,
Dan een soet-eerbaer Bruyloft liedt,
Den ouden Hymen laet ick vaeren.
Soo 't lichaem in een liefde blaeckt,
VVordt even-eens de siel gheraeckt:
Maer nimmermeer tot haer besvvaeren.
Het vier dat in een siele brandt
Heeft boven 't lichaem d'overhandt,
Het is om liefden op te bouvven.
Een hemel-fackel dat ontsteeckt,
Noch alsoo licht oock niet en breeckt
Als van die 't lichaem maer en trouvven.
Hoe vreughdich-suyver-soet voorvvaer
Zijn hier de soentjens allegaer,
Hoe vriendelijck is 't hier om vvesen!
Een ledekant staet hier bereydt,
Waer alle nacht te ruste leydt
Den Bruydegom sijn uytghelesen,
Maer 't lacke dertel Venus-kindt
En heeft alhier gheen ondervvindt
Om konnen broen sijn quaede lusten.
Het bedd' alhier is onbesmet,
En vvel soo suyver, en soo net,
Om Vesta selver op te rusten.
Niet dat 't daerom ghevult moet zijn
Met svvaene-pluymen sacht en fijn,
Off staetelijck oock ligghen proncken:
Maer 't is ghenoech dat 't selv' alleen
Voor tvvee ghelievers is ghemeen,
Die in een liefde t'saemen voncken.
Hier is het bedde daer de Vré
Ghevvoon is t'houden haere sté,
Hier is het hoff vol alle vvelde,
En daer en boven ooc de pleck
Daer d'alder-liefst houdt sijn vertreck,
En daer hy oyt soo gheeren spelde!
Op dit hebb'ick ( ô soet ghedacht!)
Soo menich urken overbracht
Met niet een ooghsken toe te luycken,
En die van oudts mijn herte kent
Is allen nacht hier oock ghevvent
Hem neven my te komen duycken.
Op dit ist dat ghelijcke gloet
VVel soo vervvarremt ons ghemoet,
Dat vvy van liefde by-nae smachten,
Als vvy daer vrijen sonder vaeck,
Met traenen meer als met de spraeck,
Om dat sy zijn van meerder krachten.
Maer nu en vveet ick vvat bediedt
VVaerom dat hy van my nu vliedt
Van my die hem oyt soo beminde!
VVee my! helaes! het geeft my aen
Dat hy my is soo haest ontgaen,
En dat ick hem nu niet en vinde!
Sou sijne liefd' ooc zijn verkeert,
Off mach hy elders zijn vereert
Met beter bedd', off vvitter laecken?
Ey my helas! 't valt my soo suer,
Dat ick alree soo menigh' uer
Moet slaepeloos hier sitten vvaecken!
'T vvas nu de midder-nacht ontrent
Dat Cynthia half há-door-rent
Den omme-loop van haere baene,
Als ick een holle stem vernam
Die van ontrent de sponde quam
En sey, u lief soeckt vvech te gaene.
Als ick die hoorde vloogh' ick op
Met een gesvvymel in den kop,
En vryvende vast bey mijn ooghen
Met een verdvvellemtheydt ick riep,
Off hy misschien noch erghens sliep,
Dat hy hem soud' aen my vertooghen.
Maer vvat ellend', en vvat verdriet,
VVant ick en hoord' hem nerghens niet
Off ick tot nu toe há gheroepen.
Ick nam het licht-vat in mijn handt,
En merckelijck ick doen bevandt
Al vvaer dat hy my vvas ontslopen.
Mitsdien soo maeckt'ick groot gherucht
En riep vvaer mach hy zijn ghevlucht
Kébeddeken laet my dit vveten!
Ick socht hem boven en benéen
Ghelijck sy S. Alexis déen,
Met d'ooghen laes! half uytghekreten?
Maer ick en vveet vvat al ghevvoel
Dat ick invvendich nu ghevoel!
Het beddeken dat mijne leden
Al avondt-stondt te ruste nam
Soo vvonder vvel aen my bequam
Dat my daer lustet in te treden.
Maer laecen nu ist verr' van daer,
Als ick ghelijck een loot soo svvaer
Hier lanckx ter aerde ligh' ghestreken?
'K en ben niet machtich mijn ghesicht
Eens t'heffen naer het hemel-sticht,
Off mijn ghebedt meer uyt te spreken!
'K verdvvijne siet van dagh te dagh
En 't ghen'ick eertijdts gheeren sagh
Is my nu perssingh' ende pijne.
Och als ick leefd' in volle spoet
Mijn beddeken docht my soo soet
En heughdelijck om op te zijne.
Alsdoen als eenen Krygher staut
(Die 't meesten-deel heeft in de kaut)
VVenscht'ick mijn lijf te mogen vvaeghen
Of mijnen hals te gheven bloot,
En t'onderstaen een edel doot
Om lof en eer van hier te draeghen.
Alsdoen S. Apolloni vier
Scheen my maer eenen Eglentier
Off eenen struyck vol schoone bloemen;
En Catharina met heur vviel
Soo slechtelijck my inne-viel
Da'ckt' eenen top vvel derfde noemen.
Alsdoen S. Agatha my schéen
Met bey heur boesems af geesnéen
In goude ketens te ghelincken.
Den Sier van die Blandina schoon
Die haer aendede duysent dôon
Kost my een lam oock maer ghedincken.
En alle de bloedt-storterij
Die d'Heylighen tot allen tij
Standtvastelijck hier onder-stonden,
Docht my te vvesen kinder-spel,
Als ick ghemackelijck en vvel
In mijn doeckskens lagh ghevvonden.
Maer dit ghevoelen my ontgonck
Met dat de liefste my ontspronck,
Ghelijck een ys ick doen verkilde.
Soo vvord'et roosken dat daer vvast
Met eenen nevel haest verpast
Dat Zephyrus op-queecken vvilde.
Soo vvordt de keersse die daer laeyt
Seer lichtelijck oock uyt-ghevvaeyt.
Met dat sy vat hoe kleyne vvinden.
O Bruydegom vvaer ben ick brocht
Om dat ick u op 't bedde socht
Die aen het Cruyce vvaert te vinden!
Mijn beddeken lagh binnen huys
En 't uvv', ô Lief, recht op het Cruys
Daer hadd'ick u gaen moeten soecken!
VVant daer is 't dat ghy liever vvoont,
En lieffelijcker u vertoont
Dan off ghy laeght in schoone doecken.
En heeft alhier gheen ondervvindt
Om konnen broen sijn quaede lusten.
Het bedd' alhier is onbesmet,
En vvel soo suyver, en soo net,
Om Vesta selver op te rusten.
Niet dat 't daerom ghevult moet zijn
Met svvaene-pluymen sacht en fijn,
Off staetelijck oock ligghen proncken:
Maer 't is ghenoech dat 't selv' alleen
Voor tvvee ghelievers is ghemeen,
Die in een liefde t'saemen voncken.
Hier is het bedde daer de Vré
Ghevvoon is t'houden haere sté,
Hier is het hoff vol alle vvelde,
En daer en boven ooc de pleck
Daer d'alder-liefst houdt sijn vertreck,
En daer hy oyt soo gheeren spelde!
Op dit hebb'ick ( ô soet ghedacht!)
Soo menich urken overbracht
Met niet een ooghsken toe te luycken,
En die van oudts mijn herte kent
Is allen nacht hier oock ghevvent
Hem neven my te komen duycken.
Op dit ist dat ghelijcke gloet
VVel soo vervvarremt ons ghemoet,
Dat vvy van liefde by-nae smachten,
Als vvy daer vrijen sonder vaeck,
Met traenen meer als met de spraeck,
Om dat sy zijn van meerder krachten.
Maer nu en vveet ick vvat bediedt
VVaerom dat hy van my nu vliedt
Van my die hem oyt soo beminde!
VVee my! helaes! het geeft my aen
Dat hy my is soo haest ontgaen,
En dat ick hem nu niet en vinde!
Sou sijne liefd' ooc zijn verkeert,
Off mach hy elders zijn vereert
Met beter bedd', off vvitter laecken?
Ey my helas! 't valt my soo suer,
Dat ick alree soo menigh' uer
Moet slaepeloos hier sitten vvaecken!
'T vvas nu de midder-nacht ontrent
Dat Cynthia half há-door-rent
Den omme-loop van haere baene,
Als ick een holle stem vernam
Die van ontrent de sponde quam
En sey, u lief soeckt vvech te gaene.
Als ick die hoorde vloogh' ick op
Met een gesvvymel in den kop,
En vryvende vast bey mijn ooghen
Met een verdvvellemtheydt ick riep,
Off hy misschien noch erghens sliep,
Dat hy hem soud' aen my vertooghen.
Maer vvat ellend', en vvat verdriet,
VVant ick en hoord' hem nerghens niet
Off ick tot nu toe há gheroepen.
Ick nam het licht-vat in mijn handt,
En merckelijck ick doen bevandt
Al vvaer dat hy my vvas ontslopen.
Mitsdien soo maeckt'ick groot gherucht
En riep vvaer mach hy zijn ghevlucht
Kébeddeken laet my dit vveten!
Ick socht hem boven en benéen
Ghelijck sy S. Alexis déen,
Met d'ooghen laes! half uytghekreten?
Maer ick en vveet vvat al ghevvoel
Dat ick invvendich nu ghevoel!
Het beddeken dat mijne leden
Al avondt-stondt te ruste nam
Soo vvonder vvel aen my bequam
Dat my daer lustet in te treden.
Maer laecen nu ist verr' van daer,
Als ick ghelijck een loot soo svvaer
Hier lanckx ter aerde ligh' ghestreken?
'K en ben niet machtich mijn ghesicht
Eens t'heffen naer het hemel-sticht,
Off mijn ghebedt meer uyt te spreken!
'K verdvvijne siet van dagh te dagh
En 't ghen'ick eertijdts gheeren sagh
Is my nu perssingh' ende pijne.
Och als ick leefd' in volle spoet
Mijn beddeken docht my soo soet
En heughdelijck om op te zijne.
Alsdoen als eenen Krygher staut
(Die 't meesten-deel heeft in de kaut)
VVenscht'ick mijn lijf te mogen vvaeghen
Of mijnen hals te gheven bloot,
En t'onderstaen een edel doot
Om lof en eer van hier te draeghen.
Alsdoen S. Apolloni vier
Scheen my maer eenen Eglentier
Off eenen struyck vol schoone bloemen;
En Catharina met heur vviel
Soo slechtelijck my inne-viel
Da'ckt' eenen top vvel derfde noemen.
Alsdoen S. Agatha my schéen
Met bey heur boesems af geesnéen
In goude ketens te ghelincken.
Den Sier van die Blandina schoon
Die haer aendede duysent dôon
Kost my een lam oock maer ghedincken.
En alle de bloedt-storterij
Die d'Heylighen tot allen tij
Standtvastelijck hier onder-stonden,
Docht my te vvesen kinder-spel,
Als ick ghemackelijck en vvel
In mijn doeckskens lagh ghevvonden.
Maer dit ghevoelen my ontgonck
Met dat de liefste my ontspronck,
Ghelijck een ys ick doen verkilde.
Soo vvord'et roosken dat daer vvast
Met eenen nevel haest verpast
Dat Zephyrus op-queecken vvilde.
Soo vvordt de keersse die daer laeyt
Seer lichtelijck oock uyt-ghevvaeyt.
Met dat sy vat hoe kleyne vvinden.
O Bruydegom vvaer ben ick brocht
Om dat ick u op 't bedde socht
Die aen het Cruyce vvaert te vinden!
Mijn beddeken lagh binnen huys
En 't uvv', ô Lief, recht op het Cruys
Daer hadd'ick u gaen moeten soecken!
VVant daer is 't dat ghy liever vvoont,
En lieffelijcker u vertoont
Dan off ghy laeght in schoone doecken.
Cant. 3.
In mijn beddeken hebbe ick by nachte ge-
socht die mijne siele bemint: ick hebbe
hem ghesocht, ende niet ghevonden.
In mijn beddeken hebbe ick by nachte ge-
socht die mijne siele bemint: ick hebbe
hem ghesocht, ende niet ghevonden.
Bernar. serm. 75 in Cant.
DEn Bruydegom en is niet ghekeert op
den roep / noch op de begheerte van sijne
beminde / die hem wederomme riep. Waer-
om dit? om meer te doen onsteken haere be-
geerte / ende om versekerder te wesen in de lief-
de / ende om haerselven in alle desen lieffelijc-
ken handel meer ende meer te oeffenen.
Waerachtelijck 't en is dan maer eene ghe-
veynstheydt / ende gheene verachtinghe / noch
anders en isser niet / dan dat hy die niet en is
wederom ghekeert / gheroepen zijnde / hem
sal laeten vinden / soo saen men hem sal neer-
stelijck ghesocht hebben / achtervolghende dese
woorden: Alle die soeckt die vindt. Sy
soeckt hem eerstmael op haer beddeken: maer
sy en is hem gheensins vindende / noch oock
dit soecken en is niet van eenen nacht alleene
naedemael dat sy selver is segghende: Ick
hebbe hem ghesocht gheduerende de nach-
ten.
DEn Bruydegom en is niet ghekeert op
den roep / noch op de begheerte van sijne
beminde / die hem wederomme riep. Waer-
om dit? om meer te doen onsteken haere be-
geerte / ende om versekerder te wesen in de lief-
de / ende om haerselven in alle desen lieffelijc-
ken handel meer ende meer te oeffenen.
Waerachtelijck 't en is dan maer eene ghe-
veynstheydt / ende gheene verachtinghe / noch
anders en isser niet / dan dat hy die niet en is
wederom ghekeert / gheroepen zijnde / hem
sal laeten vinden / soo saen men hem sal neer-
stelijck ghesocht hebben / achtervolghende dese
woorden: Alle die soeckt die vindt. Sy
soeckt hem eerstmael op haer beddeken: maer
sy en is hem gheensins vindende / noch oock
dit soecken en is niet van eenen nacht alleene
naedemael dat sy selver is segghende: Ick
hebbe hem ghesocht gheduerende de nach-
ten.
Gisler. in Cant. c. 3. exposit. 3.
Wy lesen in den 76. Psalm / dat gedueren-
de den nacht eene Godt-minnende siele Godt
ghesocht hadde / ende dit niet alleene met bey-
de de handen: maer oock met de stemme / en-
de dat haer soecken niet en was te vergheefs;
want sy selver door haere woorden in 't open-
baer ghetuyghde het goedt dat haer hier door
was aenghekomen / 't welck sy oock wilde
dat gheheel de wereldt soude weten. Ick heb-
be, seght sy / in den dagh mijnder droefheydt
beyde mijne handen uytghestreckt, op dat
ick Godt soude vinden, gheduerende de
nacht, ende ick en ben niet gevveest bedro-
ghen: maer in deser manieren als sy seght:
gheduerende den nacht hebbe ick hem ghe-
socht op het beddeken, de heylighe siele ghe-
tuyght dat sy haeren Heere ghesocht heeft by
nachte / dat is te segghen / seer dickmaels / ende
te weten in veel verscheyden nachten / ende dat
sy naer langhe soeckinghen hem niet en heeft
konnen betraepen.
Wy lesen in den 76. Psalm / dat gedueren-
de den nacht eene Godt-minnende siele Godt
ghesocht hadde / ende dit niet alleene met bey-
de de handen: maer oock met de stemme / en-
de dat haer soecken niet en was te vergheefs;
want sy selver door haere woorden in 't open-
baer ghetuyghde het goedt dat haer hier door
was aenghekomen / 't welck sy oock wilde
dat gheheel de wereldt soude weten. Ick heb-
be, seght sy / in den dagh mijnder droefheydt
beyde mijne handen uytghestreckt, op dat
ick Godt soude vinden, gheduerende de
nacht, ende ick en ben niet gevveest bedro-
ghen: maer in deser manieren als sy seght:
gheduerende den nacht hebbe ick hem ghe-
socht op het beddeken, de heylighe siele ghe-
tuyght dat sy haeren Heere ghesocht heeft by
nachte / dat is te segghen / seer dickmaels / ende
te weten in veel verscheyden nachten / ende dat
sy naer langhe soeckinghen hem niet en heeft
konnen betraepen.
Bernar. serm. 75. in Cant.
Wat heeft dit te bedieden / dat hy ghesocht
zijnde niet en is te vinden? nochtans hoe
neerstelijck hy alomme ghesocht wordt / ende
dat hy selver is segghende: Soeckt, ende ghy-
lieden sult vinden, ende die soeckt die vindt.
Hoe sullen dan die Schrifturen vervult wor-
den? want de ghene die hier nu tegenwoor-
dich is soeckende / en is noch uyt het ghetal
van die ongheluckighe niet / tot de welcke hy
eens seyde: Ghylieden sult my soecken, ende
niet vinden.
Wat heeft dit te bedieden / dat hy ghesocht
zijnde niet en is te vinden? nochtans hoe
neerstelijck hy alomme ghesocht wordt / ende
dat hy selver is segghende: Soeckt, ende ghy-
lieden sult vinden, ende die soeckt die vindt.
Hoe sullen dan die Schrifturen vervult wor-
den? want de ghene die hier nu tegenwoor-
dich is soeckende / en is noch uyt het ghetal
van die ongheluckighe niet / tot de welcke hy
eens seyde: Ghylieden sult my soecken, ende
niet vinden.
Gisl. in c. 3. Cāt. expos. 3.
In het ghesagh deser veranderinghe was
ick eerstmael verstelt / want mijnen gheest
en kost hem niet laeten voor-staen / dat desen
Bruydegom hadde eenighe redene om sulcke
koelicheydt te ghebruycken / om dieswille dat
achtervolghens den gemeynen sin redelijc-
ker scheen dat Godt hem hadde behooren te
laeten vinden / ende hem soo langhe niet doof
te veysen op die klaeghelijcke stemme van die
siele / die door de liefde soo was onsteken / ende
principaelijck door sulck eene liefde als daer
toe-stondt van sulck eene Bruydt tot dusdae-
nen Bruydegom.
Nochtans soo ick wat dieper hebbe door-
grondt de woordekens van alle beyde dese sie-
len / soo hebbe ick lichtelijck begrepen de rede-
nen haerder verscheydentheydt. Ick hebbe
oock konnen verstaen ter wat oorsaecke dat
die siele / sprekende in den Psalm / Godt heeft
moghen vinden / ende niet dese Bruydt. De
reden is om dies wille / dat sy / hoe wel sy hae-
ren Bruydegom hadde ghesocht metter han-
den / ende metter stemme / den selven hadde
ghesocht op haer beddeken / daer de ruste was
ende den vollen vrede. Sy hadde hem schoon
te soecken / ende metter handen naer hem te
tasten; want verre was 't van daer dat sy hem
soude vinden daer hy niet en was. Maer dese
andere socht hem te midden der droefheydt /
van de welcke sy tot hem was roepende om
hulpe ende bijstandt / die oock gheeft voor ant-
woorde: Van vvat hoedaene droefheydt dat
sy my sullen aenroepen, ick sal hun verhoo-
ren. soo en heeft sy hem alleene niet sonder
grooten arbeydt ghevonden; maer aen-reest
om macht te doen gheven die woorden die hy
hadde ghesproken: Ick ben met hem in pijne
ende in droefheydt / ende daerom vervolght
sy hem op dat sy sijne belofte soude waer hou-
den / ende sy seght: Ick hebbe Godt ghesocht
in den dagh der droefheydt, ick hebbe hem
ghesocht met mijne handen ende mijne
stemme, ende in het minste en ben ick niet
bedroghen.
In het ghesagh deser veranderinghe was
ick eerstmael verstelt / want mijnen gheest
en kost hem niet laeten voor-staen / dat desen
Bruydegom hadde eenighe redene om sulcke
koelicheydt te ghebruycken / om dieswille dat
achtervolghens den gemeynen sin redelijc-
ker scheen dat Godt hem hadde behooren te
laeten vinden / ende hem soo langhe niet doof
te veysen op die klaeghelijcke stemme van die
siele / die door de liefde soo was onsteken / ende
principaelijck door sulck eene liefde als daer
toe-stondt van sulck eene Bruydt tot dusdae-
nen Bruydegom.
Nochtans soo ick wat dieper hebbe door-
grondt de woordekens van alle beyde dese sie-
len / soo hebbe ick lichtelijck begrepen de rede-
nen haerder verscheydentheydt. Ick hebbe
oock konnen verstaen ter wat oorsaecke dat
die siele / sprekende in den Psalm / Godt heeft
moghen vinden / ende niet dese Bruydt. De
reden is om dies wille / dat sy / hoe wel sy hae-
ren Bruydegom hadde ghesocht metter han-
den / ende metter stemme / den selven hadde
ghesocht op haer beddeken / daer de ruste was
ende den vollen vrede. Sy hadde hem schoon
te soecken / ende metter handen naer hem te
tasten; want verre was 't van daer dat sy hem
soude vinden daer hy niet en was. Maer dese
andere socht hem te midden der droefheydt /
van de welcke sy tot hem was roepende om
hulpe ende bijstandt / die oock gheeft voor ant-
woorde: Van vvat hoedaene droefheydt dat
sy my sullen aenroepen, ick sal hun verhoo-
ren. soo en heeft sy hem alleene niet sonder
grooten arbeydt ghevonden; maer aen-reest
om macht te doen gheven die woorden die hy
hadde ghesproken: Ick ben met hem in pijne
ende in droefheydt / ende daerom vervolght
sy hem op dat sy sijne belofte soude waer hou-
den / ende sy seght: Ick hebbe Godt ghesocht
in den dagh der droefheydt, ick hebbe hem
ghesocht met mijne handen ende mijne
stemme, ende in het minste en ben ick niet
bedroghen.
Bernar. serm. 75. in Cant.
Leert dan datter zijn dry oorsaecken / die
somtijdts overkomen ende bedrieghen de
verwachtinghe der ghene die soecken / te we-
ten / soo wanneer men niet en soeckt als 't tijdt
ende stondt is / noch soo men behoort / noch op
die plaetse daer men behoorde te soeckē. Want
is 't by aldien dat alle tijdt bequaem waere
om te soecken: waerom heeft den Prophete
gheseydt? Soeckt tervvylent men kan vin-
den. soo is 't van noode achtervolgens den
sin van dese woorden / datter eenen tijdt is die
onbequaem is om te vinden / ende datter oock
eene oorsaecke is dat den Bruydegom niet en
soude worden ghevonden van weghen die
hem zijn soeckende / soo sy dat buyten tijde
zijn doende. Maer dit en verhindert gheen-
sins dese Bruydt die hem ter bequaemer ure
is versoeckende / ende oock aenroepende; noch
oock om die tweede redene / naedemael sy hem
niet flauwhertelijck en soeckt / maer wel met
eene vierighe begheerte / sonder ophouden /
goedts moets / ende oock oprechtelijck mey-
nende. Nu en staet ons anders niet te weten /
oft wel het derde beletsel hem oock soude kon-
nen beteghenen / te weten / dat sy hem soeckt
daer sy hem niet en behoorde te soecken. Op
mijn beddeken hebbe ick gheduerende de
nachten ghesocht den ghenen die mijne siele
lief heeft. Sullen wy segghen dat wy niet
en behoorden te segghen / beddeken, maer wel
bedde / ende aldaer hem te soecken? Iae voor
wien gheheel dese wereldt te enghe eñ te kleyn
is? maer ick weet dat dit woordt beddeken
hem oock is ghenoeghende / mits ick hem soo
kleyn ende als een kindt ghekent hebbe. Oft
en soude dit beddeken niet wel beteeckenen
sijn kribbeken / oft wel den schoot van sijne
moeder? want aengaende den schoot van sij-
nen hooghen Vaeder en is gheen beddeken /
maer wel een groot bedde; van 't welcke hy
spreeckt tot sijnen Sone: Ick hebbe voor den
dagheraet u voortghebrocht uyt mijnen
schoot. hoe wel dat men misschien desen
schoot gheen bedde noemen en mach: maer
wel eenen throon / ende eene plaetse die meer
bequaem is van om van daer over al te heer-
schen / dan te ligghen. Maer om alle twijffe-
linghen te ontgaen / soo is 't dat dese Bruydt
te kennen gheeft op wat bedde dat sy hem
was soeckende / te weten / op haer eyghen / en-
de niet op eens anders? Maer arme verdool-
de wat wilt ghy daer soecken? meynt ghy te
vinden in u goedt die langhen tijdt te voren
naer het sijne was vertrocken? Weet ghy niet
hoe den sone des menschen is gheklommen
daer hy te voren gheweest heeft? Als nu heeft
hy verlaten het graf om te trecken naer den
hemel / ende soeckt ghy hem noch ter tijdt op
u beddeken? Hy is opghestaen, hy en is hier
niet, voorwaer ghy komt te spaede. Wat?
soeckt ghy den stercken op een kleyn bedde-
ken? soeckt ghy hem in eenen stal / als oft hy
laeghe onder de beesten? oft als verheven in
eenen stoel van volle groot-daedigheydt?
Neen / neen / hy is ghetrocken in de vermo-
ghentheden des Heeren: Hy heeft hem ghe-
kleedt met sterckte, ende met schoonicheyt.
Ende den selven die eens heeft gheleghen on-
der eenen graf-steen / is nu gheseten boven de
heyrkrachten der Enghelen. Onthoudt dan
dat hy nu niet meer en is gheleghen: maer
wel hooghe gheseten / ende alle die ghereet-
schap die ghy maeckt om hem te doen liggen
is onbequaem ende noodeloos. Wel aen om u
te onderrechten van de oprechte waerheydt /
soo is 't / dat hy oft sit om te oordeelen / oft dat
hy staet om ons te helpen: Van doen af is dā
den Bruydegom te vergheefs ghesocht ghe-
weest op het beddeken. Maer naedemael dese
Bruydt hem nerghens en is vindende / seght
sy seer wel: Ick en hebbe niet ghesocht die
ick beminne, maer wel die mijne siele be-
mint; ghevende daer door te kennen / dat dese
liefde haere siele alleene is aengaende / ende
dat haere herts-trecken tot hem-waerts sijn
gheheel heylich / ende gheestelijck. Want soo
de siele iet bemint / oft dat meer is / iet begeert
naer den vleesche / dese liefde wordt meer ghe-
acht eene liefde des vleeschs / als van de siele.
Voorts seght sy seer wel / dat sy hem ghesocht
heeft gheduerende de nachten; want het en
past niet quaelijck indien men seght / dat de
ghene die ievers om in pijn zijn / als iet verlo-
ren hebbende / dat dit ongheluck hun meer
verhindert by nachte / als by daeghe / ende ooc
dat die sulcke die iet zijn soeckende / meer schij-
nen te soecken by nachte / als by klaeren dae-
ghe. Wat sal iemandt bestaen te soecken het
ghene hy daer daedelijck voor sijne ooghen is
siende? Als hem dan desen Bruydegom soo
laet soecken / het is by nachte; want waert by
daeghe / hy soude komen ten voorschijne / noch
oock ten waere gheenen noot hem te soecken.
Maer iemandt sal segghen dat dese Bruyt soo
blindt oft soo verwaent niet en is van het
licht te gaen soecken in de duysterheydt / ende
haeren alderliefsten onder de ghene die hem
niet en kennen / noch oock lief en hebben?
Neen / te vergheefs tijght men haer op dat sy
hem soude soecken gheduerende de nachten /
ende dat sy hem van te voren niet en soude ge-
socht hebben? sy en seght niet / ick soecke hem /
Maer ick hebbe gheduerende de nachten ge-
socht den ghenen die mijne siele lief heeft.
Ende den sin is; want soo sy jonck ende kley-
ne was / en hadde maer verstandt als eene die
jongh ende kleyne was / noch en sochte oock
de waerachticheydt daer sy was / herr' ende
ghints haer verloopende / ende de deught niet
vindende / soo daer staet in den Psalm: Ick
hebbe gedoolt ghelijck een schaep 't welck
verloren vvas.
Leert dan datter zijn dry oorsaecken / die
somtijdts overkomen ende bedrieghen de
verwachtinghe der ghene die soecken / te we-
ten / soo wanneer men niet en soeckt als 't tijdt
ende stondt is / noch soo men behoort / noch op
die plaetse daer men behoorde te soeckē. Want
is 't by aldien dat alle tijdt bequaem waere
om te soecken: waerom heeft den Prophete
gheseydt? Soeckt tervvylent men kan vin-
den. soo is 't van noode achtervolgens den
sin van dese woorden / datter eenen tijdt is die
onbequaem is om te vinden / ende datter oock
eene oorsaecke is dat den Bruydegom niet en
soude worden ghevonden van weghen die
hem zijn soeckende / soo sy dat buyten tijde
zijn doende. Maer dit en verhindert gheen-
sins dese Bruydt die hem ter bequaemer ure
is versoeckende / ende oock aenroepende; noch
oock om die tweede redene / naedemael sy hem
niet flauwhertelijck en soeckt / maer wel met
eene vierighe begheerte / sonder ophouden /
goedts moets / ende oock oprechtelijck mey-
nende. Nu en staet ons anders niet te weten /
oft wel het derde beletsel hem oock soude kon-
nen beteghenen / te weten / dat sy hem soeckt
daer sy hem niet en behoorde te soecken. Op
mijn beddeken hebbe ick gheduerende de
nachten ghesocht den ghenen die mijne siele
lief heeft. Sullen wy segghen dat wy niet
en behoorden te segghen / beddeken, maer wel
bedde / ende aldaer hem te soecken? Iae voor
wien gheheel dese wereldt te enghe eñ te kleyn
is? maer ick weet dat dit woordt beddeken
hem oock is ghenoeghende / mits ick hem soo
kleyn ende als een kindt ghekent hebbe. Oft
en soude dit beddeken niet wel beteeckenen
sijn kribbeken / oft wel den schoot van sijne
moeder? want aengaende den schoot van sij-
nen hooghen Vaeder en is gheen beddeken /
maer wel een groot bedde; van 't welcke hy
spreeckt tot sijnen Sone: Ick hebbe voor den
dagheraet u voortghebrocht uyt mijnen
schoot. hoe wel dat men misschien desen
schoot gheen bedde noemen en mach: maer
wel eenen throon / ende eene plaetse die meer
bequaem is van om van daer over al te heer-
schen / dan te ligghen. Maer om alle twijffe-
linghen te ontgaen / soo is 't dat dese Bruydt
te kennen gheeft op wat bedde dat sy hem
was soeckende / te weten / op haer eyghen / en-
de niet op eens anders? Maer arme verdool-
de wat wilt ghy daer soecken? meynt ghy te
vinden in u goedt die langhen tijdt te voren
naer het sijne was vertrocken? Weet ghy niet
hoe den sone des menschen is gheklommen
daer hy te voren gheweest heeft? Als nu heeft
hy verlaten het graf om te trecken naer den
hemel / ende soeckt ghy hem noch ter tijdt op
u beddeken? Hy is opghestaen, hy en is hier
niet, voorwaer ghy komt te spaede. Wat?
soeckt ghy den stercken op een kleyn bedde-
ken? soeckt ghy hem in eenen stal / als oft hy
laeghe onder de beesten? oft als verheven in
eenen stoel van volle groot-daedigheydt?
Neen / neen / hy is ghetrocken in de vermo-
ghentheden des Heeren: Hy heeft hem ghe-
kleedt met sterckte, ende met schoonicheyt.
Ende den selven die eens heeft gheleghen on-
der eenen graf-steen / is nu gheseten boven de
heyrkrachten der Enghelen. Onthoudt dan
dat hy nu niet meer en is gheleghen: maer
wel hooghe gheseten / ende alle die ghereet-
schap die ghy maeckt om hem te doen liggen
is onbequaem ende noodeloos. Wel aen om u
te onderrechten van de oprechte waerheydt /
soo is 't / dat hy oft sit om te oordeelen / oft dat
hy staet om ons te helpen: Van doen af is dā
den Bruydegom te vergheefs ghesocht ghe-
weest op het beddeken. Maer naedemael dese
Bruydt hem nerghens en is vindende / seght
sy seer wel: Ick en hebbe niet ghesocht die
ick beminne, maer wel die mijne siele be-
mint; ghevende daer door te kennen / dat dese
liefde haere siele alleene is aengaende / ende
dat haere herts-trecken tot hem-waerts sijn
gheheel heylich / ende gheestelijck. Want soo
de siele iet bemint / oft dat meer is / iet begeert
naer den vleesche / dese liefde wordt meer ghe-
acht eene liefde des vleeschs / als van de siele.
Voorts seght sy seer wel / dat sy hem ghesocht
heeft gheduerende de nachten; want het en
past niet quaelijck indien men seght / dat de
ghene die ievers om in pijn zijn / als iet verlo-
ren hebbende / dat dit ongheluck hun meer
verhindert by nachte / als by daeghe / ende ooc
dat die sulcke die iet zijn soeckende / meer schij-
nen te soecken by nachte / als by klaeren dae-
ghe. Wat sal iemandt bestaen te soecken het
ghene hy daer daedelijck voor sijne ooghen is
siende? Als hem dan desen Bruydegom soo
laet soecken / het is by nachte; want waert by
daeghe / hy soude komen ten voorschijne / noch
oock ten waere gheenen noot hem te soecken.
Maer iemandt sal segghen dat dese Bruyt soo
blindt oft soo verwaent niet en is van het
licht te gaen soecken in de duysterheydt / ende
haeren alderliefsten onder de ghene die hem
niet en kennen / noch oock lief en hebben?
Neen / te vergheefs tijght men haer op dat sy
hem soude soecken gheduerende de nachten /
ende dat sy hem van te voren niet en soude ge-
socht hebben? sy en seght niet / ick soecke hem /
Maer ick hebbe gheduerende de nachten ge-
socht den ghenen die mijne siele lief heeft.
Ende den sin is; want soo sy jonck ende kley-
ne was / en hadde maer verstandt als eene die
jongh ende kleyne was / noch en sochte oock
de waerachticheydt daer sy was / herr' ende
ghints haer verloopende / ende de deught niet
vindende / soo daer staet in den Psalm: Ick
hebbe gedoolt ghelijck een schaep 't welck
verloren vvas.
Gisl. in c. 3. Cāt. expos. 3.
Wilt iemant houden staene dat dese Bruyt
hier soude verhaelen alle het ghene aen haer
gheschiedt is / terwijlent sy soo hertelijck ende
met desen uytersten brandt der liefden Godt
haeren beminden was soeckende? men soude
moeten segghen dat dit woordt beddeken
niet en beteeckent alle rustinghe: maer allee-
ne die rustinghe door de welcke die heylige sie-
le is rustende in inwendighen vrede / welcken
vrede door den Propheet Isaias ghenoemt
wordt een beddeken / ende slaep-kamer; want
soo hy spreeckt van den rechtveerdigen / heeft
gheseydt: Dat kome den vrede en de ruste op
het bedde van die heeft ghevvandelt naer
haere belijdinghe.
Wilt iemant houden staene dat dese Bruyt
hier soude verhaelen alle het ghene aen haer
gheschiedt is / terwijlent sy soo hertelijck ende
met desen uytersten brandt der liefden Godt
haeren beminden was soeckende? men soude
moeten segghen dat dit woordt beddeken
niet en beteeckent alle rustinghe: maer allee-
ne die rustinghe door de welcke die heylige sie-
le is rustende in inwendighen vrede / welcken
vrede door den Propheet Isaias ghenoemt
wordt een beddeken / ende slaep-kamer; want
soo hy spreeckt van den rechtveerdigen / heeft
gheseydt: Dat kome den vrede en de ruste op
het bedde van die heeft ghevvandelt naer
haere belijdinghe.
Gregor. ho. 49. in Ezech. & 25. in Euang.
VVy soecken onsen beminden op het bed-
deken, soo wanneer wy in hoe weynighe ru-
ste van dit teghenwoordich leven versuchten /
om te wesen by onsen Verlosser: want soec-
ken hem by nachte / wat is 't anders dan dat
onsen gheest in hem is waeckende / nochtans
wy schemer-ooghen / noch en zijn niet mach-
tich te sien.
VVy soecken onsen beminden op het bed-
deken, soo wanneer wy in hoe weynighe ru-
ste van dit teghenwoordich leven versuchten /
om te wesen by onsen Verlosser: want soec-
ken hem by nachte / wat is 't anders dan dat
onsen gheest in hem is waeckende / nochtans
wy schemer-ooghen / noch en zijn niet mach-
tich te sien.
Gisl. in c. 3. Cāt. expos. 3.
Maer aenmerckt hier noch eene nieuwe
swaericheyt / hoe mach het geschieden / dat de-
se heylighe siele haeren Godt soude ghesocht
hebben op alsulck een beddeken / ende niet ge-
vonden? daer sy nochtans op eene andere
plaetse belijdt dat sy op het selve beddeken met
den selven ghemackelijck soude willen slae-
pen; sy seght: Ick sal op dat selve slaepen en-
de rusten in vrede. want ghelijck een ieder
is kennelijck / dat de plaetse des Heeren in
vrede ghemaeckt is. Is't by aldien dat Godt
dan woont in vrede / ende dat de vresaemighe
siele met hem op het beddeken der vrede is ru-
tende; waer toe loochent die Bruyt hem ge-
vonden te hebben / daer hy nu is teghenwoor-
dich? Laet ons in 't kort daer op geven ant-
woordt / ende segghen / hoe dat Godt wel te-
ghenwoordich is / ende dat hy rust in inwen-
dighen vrede / als op sijne eyghene plaetse / niet
teghenstaende dies dat hy hem somtijts door
eene wonderbaere voorsichticheydt is verber-
ghende voor die siele / met de welcke hy is heb-
bende eene ghemeyne bedt-stede / laetende de
selve haecken / quelen / ende suchten / als haer
ontreckende sijne soete ende aengenaeme om-
helsinghen.
Maer aenmerckt hier noch eene nieuwe
swaericheyt / hoe mach het geschieden / dat de-
se heylighe siele haeren Godt soude ghesocht
hebben op alsulck een beddeken / ende niet ge-
vonden? daer sy nochtans op eene andere
plaetse belijdt dat sy op het selve beddeken met
den selven ghemackelijck soude willen slae-
pen; sy seght: Ick sal op dat selve slaepen en-
de rusten in vrede. want ghelijck een ieder
is kennelijck / dat de plaetse des Heeren in
vrede ghemaeckt is. Is't by aldien dat Godt
dan woont in vrede / ende dat de vresaemighe
siele met hem op het beddeken der vrede is ru-
tende; waer toe loochent die Bruyt hem ge-
vonden te hebben / daer hy nu is teghenwoor-
dich? Laet ons in 't kort daer op geven ant-
woordt / ende segghen / hoe dat Godt wel te-
ghenwoordich is / ende dat hy rust in inwen-
dighen vrede / als op sijne eyghene plaetse / niet
teghenstaende dies dat hy hem somtijts door
eene wonderbaere voorsichticheydt is verber-
ghende voor die siele / met de welcke hy is heb-
bende eene ghemeyne bedt-stede / laetende de
selve haecken / quelen / ende suchten / als haer
ontreckende sijne soete ende aengenaeme om-
helsinghen.
Bernar. ser. 31. in Cant.
Want daer zijnder die vermoeyt wesende
door gheestelijcke oeffeninghen / ende verkeert
in flauwicheydt / ende verslaepen in den
gheest / wandelen gheheel droeve in den
wegh des Heeren: soo dat de daghen hun
langh schijnen / ende vernoeyelijck / sy be-
klaeghen hun oock van die langhduerighe
nachten / segghende met Job: Als ick heb-
be gheslaepen, dan sal ick segghen: wan-
neer sal ick opstaen? ende daer naer noch
eens verwachten den Avondt? Denckt dat
sy anders wilt te kennen gheven die daer
seght: Mijne siele is slaeperich gheworden
door vernoeyelijckheydt, versterckt my in
uvve vvoorden.
Want daer zijnder die vermoeyt wesende
door gheestelijcke oeffeninghen / ende verkeert
in flauwicheydt / ende verslaepen in den
gheest / wandelen gheheel droeve in den
wegh des Heeren: soo dat de daghen hun
langh schijnen / ende vernoeyelijck / sy be-
klaeghen hun oock van die langhduerighe
nachten / segghende met Job: Als ick heb-
be gheslaepen, dan sal ick segghen: wan-
neer sal ick opstaen? ende daer naer noch
eens verwachten den Avondt? Denckt dat
sy anders wilt te kennen gheven die daer
seght: Mijne siele is slaeperich gheworden
door vernoeyelijckheydt, versterckt my in
uvve vvoorden.
Gisl. in cap. 3. Cant. expos. 3.
Voorts desen af-keer is ghebeurt om
dryderhande redene / Ten eersten / op dat
door dese hoe weynighe vervremtheydt dese
siele in meerdere volmaecktheydt haer sel-
ven soude vervoorderen. Ten tweeden / op
dat sijne wederkomste haer soude wesen
aenghenaemer. Ten derden / ghelijcker-
wijs eene pese / hoe die meer wordt ghe-
spannen / ende haer voorder vanden boghe
is vertreckende / hoe sy met meerder ghe-
welt / wederom keert ende by komt / ghe-
vende boven dien stercker kracht aen den
schicht die door den boghe wordt uytghe-
sonden: Alsoo gheschiedet oock / want hoe
voorder dat Godt hem schijnt te vertrecken /
daer naer vereenight hy hem met de selve
door eene meerdere ende een hertelijcker
goedwillicheydt dan als voren. Maer in-
dien hy om die redenen te voren verhaelt /
hem is vertreckende; waerom en laet hy
hem van de selve niet vinden die hem soo
neerstelijck ghesocht heeft in die plaetse daer
hy wilt dat men hem soecke? sy seght:
Ick hebbe hem ghesocht, ende niet ghevon-
den / sonder twijffel hy wilde proeven ha-
re volle standtvasticheydt / ende weten /
waer sijne Bruydt henen wilde / soo sy som-
tijts uyt het beddeken van inwendighen vre-
de was rijsende.
Voorts desen af-keer is ghebeurt om
dryderhande redene / Ten eersten / op dat
door dese hoe weynighe vervremtheydt dese
siele in meerdere volmaecktheydt haer sel-
ven soude vervoorderen. Ten tweeden / op
dat sijne wederkomste haer soude wesen
aenghenaemer. Ten derden / ghelijcker-
wijs eene pese / hoe die meer wordt ghe-
spannen / ende haer voorder vanden boghe
is vertreckende / hoe sy met meerder ghe-
welt / wederom keert ende by komt / ghe-
vende boven dien stercker kracht aen den
schicht die door den boghe wordt uytghe-
sonden: Alsoo gheschiedet oock / want hoe
voorder dat Godt hem schijnt te vertrecken /
daer naer vereenight hy hem met de selve
door eene meerdere ende een hertelijcker
goedwillicheydt dan als voren. Maer in-
dien hy om die redenen te voren verhaelt /
hem is vertreckende; waerom en laet hy
hem van de selve niet vinden die hem soo
neerstelijck ghesocht heeft in die plaetse daer
hy wilt dat men hem soecke? sy seght:
Ick hebbe hem ghesocht, ende niet ghevon-
den / sonder twijffel hy wilde proeven ha-
re volle standtvasticheydt / ende weten /
waer sijne Bruydt henen wilde / soo sy som-
tijts uyt het beddeken van inwendighen vre-
de was rijsende.
Greg. lib. 5. moral. cap. 4.
Soo dan den Bruydegom ghesocht we-
sende / verberght hem / op dat hy ghevonden
zijnde / met meerderen yver soude ghesocht
worden: ende de soeckende Bruydt wordt
uyt-ghestelt / ende sy en is hem niet machtich
te vinden / op dat sy door haere traegheyt be-
hendigher gheworden zijnde / soude vinden /
ende daer naer beter behouden het ghene sy
soo langhen tijdt hadde ghesocht.
Soo dan den Bruydegom ghesocht we-
sende / verberght hem / op dat hy ghevonden
zijnde / met meerderen yver soude ghesocht
worden: ende de soeckende Bruydt wordt
uyt-ghestelt / ende sy en is hem niet machtich
te vinden / op dat sy door haere traegheyt be-
hendigher gheworden zijnde / soude vinden /
ende daer naer beter behouden het ghene sy
soo langhen tijdt hadde ghesocht.
Anselm. in protolog. cap. 1.
Maer Heere zijt ghy hier niet teghenwoor-
dich? waer is 't dat ick u sal vinden in uwe
af-wesentheydt? Indien ghy zijt over-al /
waerom en wordt my niet toe-ghelaeten uwe
teghenwoordicheydt te aenschouwen? maer
seker ghy bewoont een on-aengheraeckelijck
licht. Ende waer is dat on-aengheraec-
kelijck licht / ende hoe sal ick tot het selve ghe-
raecken? oft wie sal my tot dat selve gheley-
den / op dat ick u in het selve vermach te be-
sichtighen? uwen dienaer wenscht te komen
tot u / maer men kan tot uwe woon-stede
niet gheraecken. Hy wenscht u te vinden /
ende hy weet niet waer ghy zijt. Ick bid-
de u ô Heere / leert my u soecken / ende ver-
toont u aen die u is soeckende: Want ick
en kan u niet soecken / ten zy dat ghy my
wijst de plaetse / noch ick en kan u niet vin-
den / ten zy / dat ghy u selven aen my ver-
toont: dat ick u soecke al wenschende / ende
u wensche al soeckende / ende lief-hebbende u
vinde / ende u vindende eeuwelijck lief
hebbe.
Maer Heere zijt ghy hier niet teghenwoor-
dich? waer is 't dat ick u sal vinden in uwe
af-wesentheydt? Indien ghy zijt over-al /
waerom en wordt my niet toe-ghelaeten uwe
teghenwoordicheydt te aenschouwen? maer
seker ghy bewoont een on-aengheraeckelijck
licht. Ende waer is dat on-aengheraec-
kelijck licht / ende hoe sal ick tot het selve ghe-
raecken? oft wie sal my tot dat selve gheley-
den / op dat ick u in het selve vermach te be-
sichtighen? uwen dienaer wenscht te komen
tot u / maer men kan tot uwe woon-stede
niet gheraecken. Hy wenscht u te vinden /
ende hy weet niet waer ghy zijt. Ick bid-
de u ô Heere / leert my u soecken / ende ver-
toont u aen die u is soeckende: Want ick
en kan u niet soecken / ten zy dat ghy my
wijst de plaetse / noch ick en kan u niet vin-
den / ten zy / dat ghy u selven aen my ver-
toont: dat ick u soecke al wenschende / ende
u wensche al soeckende / ende lief-hebbende u
vinde / ende u vindende eeuwelijck lief
hebbe.
Sources and parallels
-
Remake of image, not mirrored, in: In lectulo meo per noctes quæsivi quem diligit anima mea [25] (in: Jan Suderman, De godlievende ziel (1724))
[Compare
]
-
Compare Quarles, Emblems, divine and moral, embl. 4.10
-
Same pictura and motto: Hugo, Pia desideria, bk/embl. 2/10