Justus de Harduwijn, Goddelycke wenschen (1629)
Table of contents ↑Anima mea desideravit te in nocte [1]
I.
WEe my! wat somber nacht, wat gruwsaem duysterhedē!
Sulcx was hy die te voor Aegypten had bestreden /
Hel-doncker / tastelijck / verdrietigh / vuyl en koudt /
Onweerdich dat hy plaets by alle d'ander houdt.
In 't Noorden alsoo droef de nachten noyt en saghen
Daer dat heur Kerre-wiel Calisto doet vertraghen /
Noch in Cimmeria de duysternis soo hoopt
Al is 't dat 't sonnen glants dat nimmermeer beloopt /
Noch donckerder en zijn die schrickelijcxste kuylen
Daer Pluto met de nacht / en die Verdoemde schuylen:
En oft schoon Sonn' oft Maen besprietelt hun ghesicht
Daerom en zijn sy niet berooft van alle licht:
Want 't midden van den nacht sy hunnen nacht aenschouwen /
Die van Cimmeria standt-vastelijck betrouwen /
Al is 't dat hun de Sonn' wilt eeuwelijck ontvlien /
Dat elck / al is het nacht / de duysterheydt kan sien.
Soo nu de Noordsche Maen' ses mael heeft komen blincken /
Dan gaet sy voor een maendt haer Broer een poose schincken /
Maer lacen! mijn misdaedt heeft my soo verr' ghebracht
Dat ick hier altoos sitt' in 't midden van den nacht /
Iae 't selfs het ghene dient tot troost van alle blinde /
Ick mijnen eyghen nacht / hoe 'ck soecke / niet en vinde.
Het duyster ick bemin / de klaericheydt ick haet /
In schaduwe des nachts mijn jonghe jeughdt vergaet:
Want soo mijn Hoovaerdy heur op beghint te trecken
Komt sy met eenen douck mijn ooghen overdecken /
De slaefsch' Eer-giericheydt my mijnen dach belet /
Het vier van mijnen gheest de quade lust besmet.
Sulcx was hy die te voor Aegypten had bestreden /
Hel-doncker / tastelijck / verdrietigh / vuyl en koudt /
Onweerdich dat hy plaets by alle d'ander houdt.
In 't Noorden alsoo droef de nachten noyt en saghen
Daer dat heur Kerre-wiel Calisto doet vertraghen /
Noch in Cimmeria de duysternis soo hoopt
Al is 't dat 't sonnen glants dat nimmermeer beloopt /
Noch donckerder en zijn die schrickelijcxste kuylen
Daer Pluto met de nacht / en die Verdoemde schuylen:
En oft schoon Sonn' oft Maen besprietelt hun ghesicht
Daerom en zijn sy niet berooft van alle licht:
Want 't midden van den nacht sy hunnen nacht aenschouwen /
Die van Cimmeria standt-vastelijck betrouwen /
Al is 't dat hun de Sonn' wilt eeuwelijck ontvlien /
Dat elck / al is het nacht / de duysterheydt kan sien.
Soo nu de Noordsche Maen' ses mael heeft komen blincken /
Dan gaet sy voor een maendt haer Broer een poose schincken /
Maer lacen! mijn misdaedt heeft my soo verr' ghebracht
Dat ick hier altoos sitt' in 't midden van den nacht /
Iae 't selfs het ghene dient tot troost van alle blinde /
Ick mijnen eyghen nacht / hoe 'ck soecke / niet en vinde.
Het duyster ick bemin / de klaericheydt ick haet /
In schaduwe des nachts mijn jonghe jeughdt vergaet:
Want soo mijn Hoovaerdy heur op beghint te trecken
Komt sy met eenen douck mijn ooghen overdecken /
De slaefsch' Eer-giericheydt my mijnen dach belet /
Het vier van mijnen gheest de quade lust besmet.
O nacht / ô droeve nacht / nacht teghen my ghesworen
Hoe komt my nu helaes! dijn schildery te voren!
T is beter met de ghen' daer altoos Sonn' en Maen
Op den ghewoonen tijdt elckanderen begaen.
Want dat verschoven volck houdt dees twee Hemels vieren
Om allen hun ghesint / en reden te bestieren /
Die d'ooghen heeft om sien / en niet me' sien en magh /
Is qualijcker daer aen dan die noyt iet en sagh.
Den reyser met de nacht siend' hem te vroech omvanghen /
Spoeyt in den dagheraedt veel wackerder sijn ganghen:
Maer laecen! mijnen nacht die reckt hem wel soo langh /
Hoe dat hy onbeschaemt houdt Phœbus in bedwangh /
En soo nu sijne koets' het Noorden komt ghenaedert /
Elck een / om die te sien / van alle kant vergaedert /
En 's morghens naer het Oost een ieghelijck hem keert
En met een blijde groet het nieuwe licht ver-eert.
'K heb oock soo menich-mael mijn ooghen opgheheven
Naer u / mijn weerde Sonn' / oft ghy wat licht soudt gheven /
Ick hebbe dicks gebee'n / mijn Sonne / laet u sien /
Wilt ghy my dijnen glants voor eeuwelijck verbi'en!
Neen / het is my ghenoegh te sien u half ghesichte /
Iae selfs maer eenen strael die my ten hemel lichte /
En wordt my dien ontseydt als aen een sondich mensch /
Och het is al ghenoegh dat dit zy mijnen wensch.
Hoe komt my nu helaes! dijn schildery te voren!
T is beter met de ghen' daer altoos Sonn' en Maen
Op den ghewoonen tijdt elckanderen begaen.
Want dat verschoven volck houdt dees twee Hemels vieren
Om allen hun ghesint / en reden te bestieren /
Die d'ooghen heeft om sien / en niet me' sien en magh /
Is qualijcker daer aen dan die noyt iet en sagh.
Den reyser met de nacht siend' hem te vroech omvanghen /
Spoeyt in den dagheraedt veel wackerder sijn ganghen:
Maer laecen! mijnen nacht die reckt hem wel soo langh /
Hoe dat hy onbeschaemt houdt Phœbus in bedwangh /
En soo nu sijne koets' het Noorden komt ghenaedert /
Elck een / om die te sien / van alle kant vergaedert /
En 's morghens naer het Oost een ieghelijck hem keert
En met een blijde groet het nieuwe licht ver-eert.
'K heb oock soo menich-mael mijn ooghen opgheheven
Naer u / mijn weerde Sonn' / oft ghy wat licht soudt gheven /
Ick hebbe dicks gebee'n / mijn Sonne / laet u sien /
Wilt ghy my dijnen glants voor eeuwelijck verbi'en!
Neen / het is my ghenoegh te sien u half ghesichte /
Iae selfs maer eenen strael die my ten hemel lichte /
En wordt my dien ontseydt als aen een sondich mensch /
Och het is al ghenoegh dat dit zy mijnen wensch.
Aug. soliloq. cap. 31.
DEn tijdt was eens dat ick u niet en ken-
de! wee dien tijdt dat ick u niet en hebbe
ghekent! wee die verblindtheydt als ick u
niet en sagh! ô licht des werelts ghy hebt my
verlicht / ende ick hebbe u aenschouwt.
DEn tijdt was eens dat ick u niet en ken-
de! wee dien tijdt dat ick u niet en hebbe
ghekent! wee die verblindtheydt als ick u
niet en sagh! ô licht des werelts ghy hebt my
verlicht / ende ick hebbe u aenschouwt.
Ibidem cap. 33.
Waerachtigh Licht / ick hebbe u te laete ghe-
kent / ick hebbe u te late ghekent. Want voor
de ooghen mijnder ydelheyt was eene groote
dicke-duyster wolcke / soo dat ick niet en was
machtigh te aenschouwen de Sonne der ghe-
rechticheydt / noch het schijnsel der waerheyt.
Ick een kindt der duysternissen was gewon-
den in duysterheydt. Mijn duysterheydt ick
beminde / om dat ick het licht niet en kende.
Ick was blindt / ende ick beminde de blindt-
heydt / ende wandelde by nachte in 't midden
der duysternissen. Maer wie heeft my uytghe-
trocken? daer ick blindt mensche was sitten-
de in duysterheydt / ende in de schaduwe des
doodts? Wie heeft my om uyt te trecken / ghe-
nomen by der handt? wie is dan desen mijnen
verlichter? Ick en socht hem niet / eñ hy heeft
my ghesocht? Ick en riep hem niet / ende hy
heeft my gheroepen! want ghy my hebt ghe-
roepen by uwen name / ghy hebt met luyder
stemme van hooghe ghedondert in de binnen-
ste oore van mijn ghemoet / dat schijne het
licht / ende het licht is gheschenen / die groote
wolcke is verschoven / ende die duysternisse
die mijn ooghen bedeckt hadde is t'eenemael
verdwenen / ende ick hebbe ghesien uwen
dach / ende onderkennende uwe stemme / heb-
be ghesproken: Waerachtelijck / Heere / ghy
zijt mijnen Godt die my hebt ghetoghen uyt
den donckeren / ende uyt de schaduwe des
doodts / ende die my hebt gheroepen tot uwe
wonderbare verlichtinghe / ende siet ick sie nu
klaerelijck. Ick bedancke u mijnen Verlich-
ter / ick ben af-ghekeert / ick hebbe bemerckt de
duysternisse / in de welcke ick te voren hadde
gesteecken / eñ den donckeren afgront in welc-
ken ick hadde gheleghen / daerom hebbe ick ge-
beeft / daerom hebbe ick verschrickt eñ gespro-
ken: Wee / wee / mijne duysternissen / in de welc-
ke ick gelegē hebbe! Wee / wee / die verblintheyt
door welcke ick niet machtich en was te aen-
schouwen het licht des hemels. Wee / wee mijn
voorgheleden onwetentheydt / als ick u o Hee-
re niet en kende. Ick dancke u ô mijnen Ver-
lichter / ende mijnen Verlosser; want ghy hebt
my beschenen / ende ick heb u ghekent. Seer
late hebbe ick u ghekent / ô oprechte waerach-
ticheydt! Ghy waert in het licht / ende ick in
de duysterheydt / ende ick en kende u niet om
dat ick sonder u niet en konde verlicht wor-
den / ende daer en is gheen licht buyten u.
Waerachtigh Licht / ick hebbe u te laete ghe-
kent / ick hebbe u te late ghekent. Want voor
de ooghen mijnder ydelheyt was eene groote
dicke-duyster wolcke / soo dat ick niet en was
machtigh te aenschouwen de Sonne der ghe-
rechticheydt / noch het schijnsel der waerheyt.
Ick een kindt der duysternissen was gewon-
den in duysterheydt. Mijn duysterheydt ick
beminde / om dat ick het licht niet en kende.
Ick was blindt / ende ick beminde de blindt-
heydt / ende wandelde by nachte in 't midden
der duysternissen. Maer wie heeft my uytghe-
trocken? daer ick blindt mensche was sitten-
de in duysterheydt / ende in de schaduwe des
doodts? Wie heeft my om uyt te trecken / ghe-
nomen by der handt? wie is dan desen mijnen
verlichter? Ick en socht hem niet / eñ hy heeft
my ghesocht? Ick en riep hem niet / ende hy
heeft my gheroepen! want ghy my hebt ghe-
roepen by uwen name / ghy hebt met luyder
stemme van hooghe ghedondert in de binnen-
ste oore van mijn ghemoet / dat schijne het
licht / ende het licht is gheschenen / die groote
wolcke is verschoven / ende die duysternisse
die mijn ooghen bedeckt hadde is t'eenemael
verdwenen / ende ick hebbe ghesien uwen
dach / ende onderkennende uwe stemme / heb-
be ghesproken: Waerachtelijck / Heere / ghy
zijt mijnen Godt die my hebt ghetoghen uyt
den donckeren / ende uyt de schaduwe des
doodts / ende die my hebt gheroepen tot uwe
wonderbare verlichtinghe / ende siet ick sie nu
klaerelijck. Ick bedancke u mijnen Verlich-
ter / ick ben af-ghekeert / ick hebbe bemerckt de
duysternisse / in de welcke ick te voren hadde
gesteecken / eñ den donckeren afgront in welc-
ken ick hadde gheleghen / daerom hebbe ick ge-
beeft / daerom hebbe ick verschrickt eñ gespro-
ken: Wee / wee / mijne duysternissen / in de welc-
ke ick gelegē hebbe! Wee / wee / die verblintheyt
door welcke ick niet machtich en was te aen-
schouwen het licht des hemels. Wee / wee mijn
voorgheleden onwetentheydt / als ick u o Hee-
re niet en kende. Ick dancke u ô mijnen Ver-
lichter / ende mijnen Verlosser; want ghy hebt
my beschenen / ende ick heb u ghekent. Seer
late hebbe ick u ghekent / ô oprechte waerach-
ticheydt! Ghy waert in het licht / ende ick in
de duysterheydt / ende ick en kende u niet om
dat ick sonder u niet en konde verlicht wor-
den / ende daer en is gheen licht buyten u.
Aug soliloq. cap. 17a
Heere ghy zijt het licht / ghy zijt het licht
van de kinderen des lichts / ghy zijt den dagh
die noyt en gaet onder / in welcken dat wande-
len uwe kinderen / sonder te misdoene / ende die
in den selven niet en wandelen / zijn in duy-
sterheydt / om dat sy u / ô eenich licht des we-
reldts niet en hebben.
Heere ghy zijt het licht / ghy zijt het licht
van de kinderen des lichts / ghy zijt den dagh
die noyt en gaet onder / in welcken dat wande-
len uwe kinderen / sonder te misdoene / ende die
in den selven niet en wandelen / zijn in duy-
sterheydt / om dat sy u / ô eenich licht des we-
reldts niet en hebben.
D. Greg. in Iob. cap. 21.
Want dit teghenwoordich leven eenē nacht
is / in welcken wy soo langhe schemer-ooghen /
om dieswille dat wy het inwendich onder een
onseker inbeeldinghe alhier aenschouwen.
Want den Prophete om Godt te sien bevoelde
hem met eenighe verduystertheydt te zijn ghe-
dwonghen / als hy seyde: Mijn siele heeft u
ghevvenscht in den nacht. Als oft hy opent-
lijck wilde segghen: In de duysternisse van
dit teghenwoordich leven / hebbe ick begeerte
om u te aenschouwē / maer alsnoch ter tijt ben
ick gevangen in een wolcke der katijvicheyt.
Want dit teghenwoordich leven eenē nacht
is / in welcken wy soo langhe schemer-ooghen /
om dieswille dat wy het inwendich onder een
onseker inbeeldinghe alhier aenschouwen.
Want den Prophete om Godt te sien bevoelde
hem met eenighe verduystertheydt te zijn ghe-
dwonghen / als hy seyde: Mijn siele heeft u
ghevvenscht in den nacht. Als oft hy opent-
lijck wilde segghen: In de duysternisse van
dit teghenwoordich leven / hebbe ick begeerte
om u te aenschouwē / maer alsnoch ter tijt ben
ick gevangen in een wolcke der katijvicheyt.
Aug. in Psal 76.
Het is licht voor de menschen alle dinck te
wenschen van den Heere / ende niet te wenschē
den Heere selver.
Het is licht voor de menschen alle dinck te
wenschen van den Heere / ende niet te wenschē
den Heere selver.
Bern. in Cant. ser. 75.
Want dese werelt heeft hare nachten / ende
die seer veele. Wat segghe ick? want de werelt
heeft hare nachten omme dat sy selve gheheel
nacht is / ende altijdt is verkeerende in duy-
sterheydt. De Ioodsche meyn-eedicheydt is
eenen nacht; de Heydensche onwetentheydt is
eenen nacht; den ketterschen teghen-strijdt is
eenen nacht; insghelijckx is eenen nacht de
beestachtighe vleeschelijckheydt van alle men-
schen. Moetet aer niet nacht wesen / alwaer
het ghene dat van den heylighen Gheest is
niet en wordt ontfanghen? Te vergheefs in
den nacht souckt-men de sonne der gherech-
ticheydt / ende het licht der waerheydt: Welck
licht is den Bruydegom; want gheender-
hande ghemeynschap het licht en heeft met de
duysterheydt.
Want dese werelt heeft hare nachten / ende
die seer veele. Wat segghe ick? want de werelt
heeft hare nachten omme dat sy selve gheheel
nacht is / ende altijdt is verkeerende in duy-
sterheydt. De Ioodsche meyn-eedicheydt is
eenen nacht; de Heydensche onwetentheydt is
eenen nacht; den ketterschen teghen-strijdt is
eenen nacht; insghelijckx is eenen nacht de
beestachtighe vleeschelijckheydt van alle men-
schen. Moetet aer niet nacht wesen / alwaer
het ghene dat van den heylighen Gheest is
niet en wordt ontfanghen? Te vergheefs in
den nacht souckt-men de sonne der gherech-
ticheydt / ende het licht der waerheydt: Welck
licht is den Bruydegom; want gheender-
hande ghemeynschap het licht en heeft met de
duysterheydt.
Bern. de ascens. Domin. serm. 6.
Welaen dan van waer sal ons in dese duy-
sterheydt aenkomen de waerachtigheydt?
Van waer sal ons in desen tijdt aenkomen
de liefde / naedemael de heele wereldt gestelt is
in boosheydt? meynt ghy dat daer iemandt
sal wesen die 't verstandt sal verlichten / ende
oock ontsteken de liefde? och iae 't waerach-
tich / Indien wy keeren tot Christum daer
sal iemandt wesen / die ons het herte sal ver-
lichten; want desen is waer van staet geschre-
ven: Daer is een licht gheschenen voor die
vvoonen in het landt van de schaduvve des
doodts.
Welaen dan van waer sal ons in dese duy-
sterheydt aenkomen de waerachtigheydt?
Van waer sal ons in desen tijdt aenkomen
de liefde / naedemael de heele wereldt gestelt is
in boosheydt? meynt ghy dat daer iemandt
sal wesen die 't verstandt sal verlichten / ende
oock ontsteken de liefde? och iae 't waerach-
tich / Indien wy keeren tot Christum daer
sal iemandt wesen / die ons het herte sal ver-
lichten; want desen is waer van staet geschre-
ven: Daer is een licht gheschenen voor die
vvoonen in het landt van de schaduvve des
doodts.
Aug. in Ps 138.
Hem zy danck / die my wech-loopende heeft
ghesocht / die my roepende / heeft ghetrocken
uyt de bederffenisse / ende die my mijnen nacht
heeft licht ghemaeckt. Want het is nacht soo
langhe als duert dit leven. Hoe is dan den
nacht verlenght gheweest? Christus is af-
ghekomen in den nacht. Christus heeft sijn
vleesch ghetrocken van dese wereldt / ende hy
heeft voor ons den nacht komen verlichten /
want die vrouwe hadde verloren haer drach-
ma / Sy ontsteeckt de lampe. Godts wijsheyt
hadde verloren die drachma. Wat is die
drachma? eenen penninck op welcken stondt
het beeld van onsen Koningh (ende siet hy is
mensch gheworden naer de afbeeldinghe
Godts / ende hy was verloren) ende wat doet
die wijse vrouwe? Sy onsteeckt de lampe. De
lampe is van pot-aerde / maer sy draeght het
licht waer mede den penninck wiert ghebon-
den. Soo dan de lampe der wijsheydt is de
menschelijckheydt Christi. Sy is ghemaeckt
van aerde / maer sy verlicht door haer woort /
ende sy heeft ghevonden die waren verloren /
Ende den nacht is een verlichtinghe tot
mijn verheughen: Den nacht is bede-
ghen ter vreughd / ende mijn vreughd is
Christus.
Hem zy danck / die my wech-loopende heeft
ghesocht / die my roepende / heeft ghetrocken
uyt de bederffenisse / ende die my mijnen nacht
heeft licht ghemaeckt. Want het is nacht soo
langhe als duert dit leven. Hoe is dan den
nacht verlenght gheweest? Christus is af-
ghekomen in den nacht. Christus heeft sijn
vleesch ghetrocken van dese wereldt / ende hy
heeft voor ons den nacht komen verlichten /
want die vrouwe hadde verloren haer drach-
ma / Sy ontsteeckt de lampe. Godts wijsheyt
hadde verloren die drachma. Wat is die
drachma? eenen penninck op welcken stondt
het beeld van onsen Koningh (ende siet hy is
mensch gheworden naer de afbeeldinghe
Godts / ende hy was verloren) ende wat doet
die wijse vrouwe? Sy onsteeckt de lampe. De
lampe is van pot-aerde / maer sy draeght het
licht waer mede den penninck wiert ghebon-
den. Soo dan de lampe der wijsheydt is de
menschelijckheydt Christi. Sy is ghemaeckt
van aerde / maer sy verlicht door haer woort /
ende sy heeft ghevonden die waren verloren /
Ende den nacht is een verlichtinghe tot
mijn verheughen: Den nacht is bede-
ghen ter vreughd / ende mijn vreughd is
Christus.
August. lib. 7. confess. cap. 10.
O eeuwighe waerheydt / ende ware lief-
de / ende lieve eeuwicheydt? Ghy zijt mij-
nen Godt / voor u versuchte ick dagh ende
nacht. Ende als ick u eerstmael hebbe ghe-
kent / soo hebt ghy my opghetoghen / op dat
ick soude sien / dat ick sagh / ende dat ick noch
niet en was dien ick was schijnende. Ende
ghy hebt ghegheven uwen weder-schijn aen
de kranckheydt van mijn ghesichte / my sterck
bestraelende / ende door verschricktheydt ende
door liefde hebbe ick ghebeeft / ende bevonden
dat ick verre was van u in het landt der on-
ghelijckenisse.
O eeuwighe waerheydt / ende ware lief-
de / ende lieve eeuwicheydt? Ghy zijt mij-
nen Godt / voor u versuchte ick dagh ende
nacht. Ende als ick u eerstmael hebbe ghe-
kent / soo hebt ghy my opghetoghen / op dat
ick soude sien / dat ick sagh / ende dat ick noch
niet en was dien ick was schijnende. Ende
ghy hebt ghegheven uwen weder-schijn aen
de kranckheydt van mijn ghesichte / my sterck
bestraelende / ende door verschricktheydt ende
door liefde hebbe ick ghebeeft / ende bevonden
dat ick verre was van u in het landt der on-
ghelijckenisse.
Sources and parallels
-
Remake of image, not mirrored, in: Anima mea desideravit te in nocte [1] (in: Jan Suderman, De godlievende ziel (1724))
[Compare
]
-
Compare Quarles, Emblems, divine and moral, embl. 3.1
-
Same pictura and motto: Hugo, Pia desideria, bk/embl. 1/1
References, across this site, to this page:
- De Ziele haer alleen tot Christum houdende [12] (in: Jan Luyken, Jesus en de ziel (1685))
- De Ziele betracht de nabyheyt Godts [18] (in: Jan Luyken, Jesus en de ziel (1685))
- Anima mea desideravit te in nocte [1] (in: Jan Suderman, De godlievende ziel (1724))