Willem den Elger, Zinne-beelden der liefde (1703)
Table of contents ↑Liefde is zotterny [46]
LIEFDE IS ZOTTERNY.
De Liefde door den Helm van welgegronde rede
Gehaalt, word anders niet dan enk'le zotterny;
Zie minnaars zie wat nu het allerfynste zy
Van al uw teêr gezugt, van al uw moey'lykheden:
Die slegts de werken van de Liefde wel beziet
Bevint haar zotterny te zyn, en anders niet.
Gehaalt, word anders niet dan enk'le zotterny;
Zie minnaars zie wat nu het allerfynste zy
Van al uw teêr gezugt, van al uw moey'lykheden:
Die slegts de werken van de Liefde wel beziet
Bevint haar zotterny te zyn, en anders niet.
[blanco]
LIEFDE IS ZOTTERNY.
En l'amoureuse affection,
Nous nous exerçons tous a faire
La sottise en perfection.
Van wien ick ben gemint, wie tot myn staet behooren,
Hoort nu of ik het ook niet overwaardigh ben
Dat men my overal voor een Godinne ken.
Komt met onzydigheyd uw ooren hier besteeden:
Hoort wat ik voor gemack en deugd en nuttigheden
Aen Goon en Menschen doe: hoe wyd myn Godlykheyd,
Hoe verre myn gesach zich over al verbreydt.
So in voorleden tyd met reden by den ouden
Die Menschen bystandt deên voor Goden zyn gehouden:
Verdiend' hy sulcken naem die Wyn en Koren vond
Of eenigh ander ding dat menschen helpen kond':
Hoe werd my dan die naem voor allen niet gegeven
Die 't al aen allen geef? wat is so soet als 't leven,
Wat is so aengenaem so kostelyck, so waerd?
Maer wie geeft het begin van 't leven op der aerd?
Wien is, als my alleen den aenvangh danck te weten?
De telingh sonder my wierd lichtelyck vergeten,
Want dat de Wereldt niet van Menschen uit en sterf,
Is my, en niet de lans of stormhoed van Minerf,
Of schild van Jupiter, of and're toe te schryven.
Selfs hy die Blixems voert mag niet gewapent blyven,
Maer moet syn Donder-bus en straelen werpen heen,
En van syn Majesteyt sich voor een tydt ontkleen,
En als een Camerist veranderen van kleeren,
En kruypen nu in 't Dons en sachte Swaene-veeren,
Nu sich hervormen in een Regen-vlaegh van Goud
Om 't meysje te verraen terwyl s'haer keurs op hout
Om van de druppelen in haeren schoot te gaeren,
Nu als een jonge stier met haegel-witte hayren
Sich geven in de wey by 't Konincklycke vee
Om 't schoon Agenors Kindt te voeren over Zee,
(Want min en Majesteit zyn strydelycke saecken)
Nu een Diane zyn als hy wil Kindermaecken,
Dat is, als hy wil doen het geen hy noit en laet.
Dus leyt het by de Goon, hoort hoe 't den menschen gaet.
De Filosofen, die haer na den Stoa noemen
Syn mannen die zich naest in wysheydt derven roemen
Te koomen by de Goon: maer brengt 'er voor den dagh
Van seven honderd een, van wien men segghen magh
Dat hy, so hy syn baert niet af begeert te leggen
(Des wysheyds eygen merk, ten waerder viel te seggen
Dat oock den botten bock die met hem heeft gemeen)
Niet mede voor een tyd van zich sal werpen heen
Syn strengh en strack gelaet en 't voorhooft eens ontvouwen
(Dat altyds staet gefronst) en leer nog les onthouwen,
Maer mallen met de rest, so menighmaelen als
Hy Vaeder werden wil. Want hooft, noch borst, noch hals,
Noch neus, noch hand, noch oor, noch aengesight nogh deelen
Die men voor eerlyck hout, syn 't die de mensen teelen:
Maer een so mallen dingh, dat selden vrou of man
Het sonder lachen noemt of hooren noemen kan.
Dit is de put, de bron, de sprong, den Heyl'gen aeder
Daer 't vruchbaer nat uytvloeyt; dit maekt den man tot Vaeder.
Dit teelt de menschen voort; dit 's de Fonteyn daer 't al
Syn leven uit ontfanght. Segt my wat man doch zal
Den wreeden Cappeson van 't houlyck lyden willen,
Wie voor die naem alleen niet sidderen en trillen,
So hy te vooren, eer hy zich daer toe begeeft
Bedenckt wat ongemack dat sulcken leven heeft?
Wat vrou sou leggen, gaen, of met een man vergaren
So sy de pyn, de ween, den arbeyd van het baeren,
So sy de moey'lyckheydt van kinders op te voen
Voorheenen overley eer dat zy 't quam te doen?
De Sinne-loosheydt, een van myne Staet-jonkvrouwen;
Beleyt de Hyliken: 't is dese, die men 't trouwen
Voor al moet weeten danck: maer so men 't houwelyck
Syn leven schuldig is, wat eyscht gy dan voor blyck
Hoe dapper dat ghy aen de Sotheydt syt verbonden?
Wie sou 't oock weer bestaen, die 't eens heeft ondervonden,
So de vergetenheyt niet tussen beiden quam
En uit der vrouwen hooft de heugenisse nam?
So dat hier Venus selfs vrywillich sal belyden
(Of schoon Lucretius daer tegens wilde stryden)
Dat zy, en ook haer Soon, niet veel te seggen had
Indien zy sonder my op hare waghen sat.
Uyt dit belach'lyck spel wert yder een gebooren,
De wyzen dezes tydts, hoe stemmigh, hoe geschoren,
(Men noemtse Geest'lyckheyd) 't zy graeu, of swert van kap:
De purp're Koningen, 't Godtvruchtich Priesterschap,
Den dobbel Heil'gen Paus, zyn al hier uit gekomen,
En so veel Heilige (door waerheyd of door droomen
Op deeze rol geraeckt) dat heel den Almanach
Niet groot genoech en waer kreegh yder daer een dagh.
Dit geeft ons sulcken hoop van Goden der Poeeten,
Dat selver Jupiter sich haest zal op sien eeten,
En zyn Ambroos vernielt, zyn nectar uytgepooyt,
En zich in korten tyd verloopen en berooyt,
So zyn Surintendent niet naerstigh op en lette
En in zyns Heeren hof een beter regel sette
En brengh' het laeger huys op dagelycx rantsoen,
Ja so hy selfs een deel niet uit den Hemel boen'.
Dat ik heb groot ongelyck;
Sotte wysen, willen stryden
Tegens het noodsaeckelyck;
Die in yemand wil behaelen
Een noodsaeckelyck gebreck,
Moet het selfs aen wysheyt falen,
Of hy is van wysheydt geck.
Al u volgen, al u list;
Al u waken, al u sluypen,
Al u lieven tydt verquist;
Al u veynsen, al u swygen
Al u woorden, al u kal
(Och ik sou de nock wel krygen)
Is 't Noodsaeckelycke Mal.
Het is zeker dat de uitwerkingen van de Liefde, in-
dien men haar met de gezonde rede wil overwee-
gen, en buiten die drift waar uit zy voortkomen,
beschouwen, enkele Zotternyen zyn, en dat Theo-
phile heel wel gezegt heeft in zyn Parnasse Satyrique,
,,dat wy, om de Juffers in haare verliefde driften te behaagen,
,,de Zotheid op het volmaakste leeren vertoonen:
Ainsi, mes Dames, pour vous plaire
dien men haar met de gezonde rede wil overwee-
gen, en buiten die drift waar uit zy voortkomen,
beschouwen, enkele Zotternyen zyn, en dat Theo-
phile heel wel gezegt heeft in zyn Parnasse Satyrique,
,,dat wy, om de Juffers in haare verliefde driften te behaagen,
,,de Zotheid op het volmaakste leeren vertoonen:
En l'amoureuse affection,
Nous nous exerçons tous a faire
La sottise en perfection.
Erasmus
zegt het zelve in zyn lof der Zotheid, niet ver van 't
begin, alwaar de Zotheid, haar geslagt, geboorte, opvoeding,
en gezelschap opgehaalt hebbende, dus voortgaat: Nunc ne sine
causa &c. ik zal het Latyn voorby gaan om dat het door den Heer
van Brandwyk in duitze vaarzen is overgezet.
Ghy hebt gehoort van wien en waer ik ben gebooren,
begin, alwaar de Zotheid, haar geslagt, geboorte, opvoeding,
en gezelschap opgehaalt hebbende, dus voortgaat: Nunc ne sine
causa &c. ik zal het Latyn voorby gaan om dat het door den Heer
van Brandwyk in duitze vaarzen is overgezet.
Van wien ick ben gemint, wie tot myn staet behooren,
Hoort nu of ik het ook niet overwaardigh ben
Dat men my overal voor een Godinne ken.
Komt met onzydigheyd uw ooren hier besteeden:
Hoort wat ik voor gemack en deugd en nuttigheden
Aen Goon en Menschen doe: hoe wyd myn Godlykheyd,
Hoe verre myn gesach zich over al verbreydt.
So in voorleden tyd met reden by den ouden
Die Menschen bystandt deên voor Goden zyn gehouden:
Verdiend' hy sulcken naem die Wyn en Koren vond
Of eenigh ander ding dat menschen helpen kond':
Hoe werd my dan die naem voor allen niet gegeven
Die 't al aen allen geef? wat is so soet als 't leven,
Wat is so aengenaem so kostelyck, so waerd?
Maer wie geeft het begin van 't leven op der aerd?
Wien is, als my alleen den aenvangh danck te weten?
De telingh sonder my wierd lichtelyck vergeten,
Want dat de Wereldt niet van Menschen uit en sterf,
Is my, en niet de lans of stormhoed van Minerf,
Of schild van Jupiter, of and're toe te schryven.
Selfs hy die Blixems voert mag niet gewapent blyven,
Maer moet syn Donder-bus en straelen werpen heen,
En van syn Majesteyt sich voor een tydt ontkleen,
En als een Camerist veranderen van kleeren,
En kruypen nu in 't Dons en sachte Swaene-veeren,
Nu sich hervormen in een Regen-vlaegh van Goud
Om 't meysje te verraen terwyl s'haer keurs op hout
Om van de druppelen in haeren schoot te gaeren,
Nu als een jonge stier met haegel-witte hayren
Sich geven in de wey by 't Konincklycke vee
Om 't schoon Agenors Kindt te voeren over Zee,
(Want min en Majesteit zyn strydelycke saecken)
Nu een Diane zyn als hy wil Kindermaecken,
Dat is, als hy wil doen het geen hy noit en laet.
Dus leyt het by de Goon, hoort hoe 't den menschen gaet.
De Filosofen, die haer na den Stoa noemen
Syn mannen die zich naest in wysheydt derven roemen
Te koomen by de Goon: maer brengt 'er voor den dagh
Van seven honderd een, van wien men segghen magh
Dat hy, so hy syn baert niet af begeert te leggen
(Des wysheyds eygen merk, ten waerder viel te seggen
Dat oock den botten bock die met hem heeft gemeen)
Niet mede voor een tyd van zich sal werpen heen
Syn strengh en strack gelaet en 't voorhooft eens ontvouwen
(Dat altyds staet gefronst) en leer nog les onthouwen,
Maer mallen met de rest, so menighmaelen als
Hy Vaeder werden wil. Want hooft, noch borst, noch hals,
Noch neus, noch hand, noch oor, noch aengesight nogh deelen
Die men voor eerlyck hout, syn 't die de mensen teelen:
Maer een so mallen dingh, dat selden vrou of man
Het sonder lachen noemt of hooren noemen kan.
Dit is de put, de bron, de sprong, den Heyl'gen aeder
Daer 't vruchbaer nat uytvloeyt; dit maekt den man tot Vaeder.
Dit teelt de menschen voort; dit 's de Fonteyn daer 't al
Syn leven uit ontfanght. Segt my wat man doch zal
Den wreeden Cappeson van 't houlyck lyden willen,
Wie voor die naem alleen niet sidderen en trillen,
So hy te vooren, eer hy zich daer toe begeeft
Bedenckt wat ongemack dat sulcken leven heeft?
Wat vrou sou leggen, gaen, of met een man vergaren
So sy de pyn, de ween, den arbeyd van het baeren,
So sy de moey'lyckheydt van kinders op te voen
Voorheenen overley eer dat zy 't quam te doen?
De Sinne-loosheydt, een van myne Staet-jonkvrouwen;
Beleyt de Hyliken: 't is dese, die men 't trouwen
Voor al moet weeten danck: maer so men 't houwelyck
Syn leven schuldig is, wat eyscht gy dan voor blyck
Hoe dapper dat ghy aen de Sotheydt syt verbonden?
Wie sou 't oock weer bestaen, die 't eens heeft ondervonden,
So de vergetenheyt niet tussen beiden quam
En uit der vrouwen hooft de heugenisse nam?
So dat hier Venus selfs vrywillich sal belyden
(Of schoon Lucretius daer tegens wilde stryden)
Dat zy, en ook haer Soon, niet veel te seggen had
Indien zy sonder my op hare waghen sat.
Uyt dit belach'lyck spel wert yder een gebooren,
De wyzen dezes tydts, hoe stemmigh, hoe geschoren,
(Men noemtse Geest'lyckheyd) 't zy graeu, of swert van kap:
De purp're Koningen, 't Godtvruchtich Priesterschap,
Den dobbel Heil'gen Paus, zyn al hier uit gekomen,
En so veel Heilige (door waerheyd of door droomen
Op deeze rol geraeckt) dat heel den Almanach
Niet groot genoech en waer kreegh yder daer een dagh.
Dit geeft ons sulcken hoop van Goden der Poeeten,
Dat selver Jupiter sich haest zal op sien eeten,
En zyn Ambroos vernielt, zyn nectar uytgepooyt,
En zich in korten tyd verloopen en berooyt,
So zyn Surintendent niet naerstigh op en lette
En in zyns Heeren hof een beter regel sette
En brengh' het laeger huys op dagelycx rantsoen,
Ja so hy selfs een deel niet uit den Hemel boen'.
Erasmus
heeft in dit bovenstaande geestig genoeg afgebeelt,
hoe de zotheid in de Liefde-handelingen de voornaamste rol
speelt; en het is niet te ontkennen dat'er duizend zotheden da-
gelyks van de Minnaars begaan worden, het welk, myns oor-
deels daar van daan komt, dat de Liefde (die in haar zelve goed
is, maar over alles, gelyk ik in myne aanteekeningen over het
tweede Zinne-beeld gezegt heb, heerst) zoo sterk word, dat
zy de rede ten onderbrengende, den mens voor een tyd het ge-
bruik daar van beneemt, en dus zomtyds dingen doet by der
hand neemen, die hy anders buiten die drift en met zyn volle
verstand niet zou doen; behalven dat het, zoo men het al een
zotheyd wil noemen het een noodzaakelyke zotheyd is, ge-
lyk de Heer van Brandwyk heel wel aanmerkt; dewelke, na
dat hy de zotheid van de Liefde in zyn noodzaakelyk mal, lang
genoeg bespot had, dus eindigt:
Treves Vryers, 'k sal belyden
hoe de zotheid in de Liefde-handelingen de voornaamste rol
speelt; en het is niet te ontkennen dat'er duizend zotheden da-
gelyks van de Minnaars begaan worden, het welk, myns oor-
deels daar van daan komt, dat de Liefde (die in haar zelve goed
is, maar over alles, gelyk ik in myne aanteekeningen over het
tweede Zinne-beeld gezegt heb, heerst) zoo sterk word, dat
zy de rede ten onderbrengende, den mens voor een tyd het ge-
bruik daar van beneemt, en dus zomtyds dingen doet by der
hand neemen, die hy anders buiten die drift en met zyn volle
verstand niet zou doen; behalven dat het, zoo men het al een
zotheyd wil noemen het een noodzaakelyke zotheyd is, ge-
lyk de Heer van Brandwyk heel wel aanmerkt; dewelke, na
dat hy de zotheid van de Liefde in zyn noodzaakelyk mal, lang
genoeg bespot had, dus eindigt:
Dat ik heb groot ongelyck;
Sotte wysen, willen stryden
Tegens het noodsaeckelyck;
Die in yemand wil behaelen
Een noodsaeckelyck gebreck,
Moet het selfs aen wysheyt falen,
Of hy is van wysheydt geck.
En een weinig verder:
Al u loeren, al u kruypen
Al u volgen, al u list;
Al u waken, al u sluypen,
Al u lieven tydt verquist;
Al u veynsen, al u swygen
Al u woorden, al u kal
(Och ik sou de nock wel krygen)
Is 't Noodsaeckelycke Mal.
Sources and parallels
-
Same copperplate, slightly altered, as in:Antidotum Amoris [42] (in: Ludovicus van Leuven, Amoris divini et humani antipathia (1629))
[Compare
]
References, across this site, to this page:
- Antidotum Amoris [42] (in: Ludovicus van Leuven, Amoris divini et humani antipathia (1629))