Jacob Cats, Sinne- en minnebeelden (1627)
Table of contents ↑Ludite, sed caste. [35]
Draeghje doecken, wacht voor hoecken.
Siet wat een egel doet om sijnen cost te rapen,
Hij wort ghelijck een bol, en blijft so liggen gapen:
Wel aen nu, muysen springt; maer schout het duyster gat,
Want wie het hol genaect die is terstont gevat.
Speelt heus en open spel, want alle sluypers hoecken
Zijn lagen voor de jeught, en plagen voor de doecken:
Men schildert Venus wicht van oude tijden blint
Om datmen sijn bejagh veel in het duyster vint.
Hij wort ghelijck een bol, en blijft so liggen gapen:
Wel aen nu, muysen springt; maer schout het duyster gat,
Want wie het hol genaect die is terstont gevat.
Speelt heus en open spel, want alle sluypers hoecken
Zijn lagen voor de jeught, en plagen voor de doecken:
Men schildert Venus wicht van oude tijden blint
Om datmen sijn bejagh veel in het duyster vint.
Ludite, sed caste.
Muribus insidias glomeratus echinus in orbem
Dum struit, effingit, qua locat ora, specum:
Vicinas mures saliunt impune per herbas,
Ficta sed excurrat si quis ad antra, perit.
Nostra Venus purasque manus, & pectus honestum
Exigit, & tenebras ac vada caeca fugit.
Plectitur obscoenis qui furta tegenda latebris
Cogitat, & cuius gaudia crimen habent.
Dum struit, effingit, qua locat ora, specum:
Vicinas mures saliunt impune per herbas,
Ficta sed excurrat si quis ad antra, perit.
Nostra Venus purasque manus, & pectus honestum
Exigit, & tenebras ac vada caeca fugit.
Plectitur obscoenis qui furta tegenda latebris
Cogitat, & cuius gaudia crimen habent.
CIC. PRO MAR. CAELIO.
Detur aliquid aetati, sit adolescentia liberior, non omnia voluptatibus denegentur. Dummodo illa in hoc genere praescriptioque moderatioque teneatur, parcat iuventus pudicitiae suae, ne spoliet alienam, ne probrum, castis, labem integris, infamiam bonis inferat.
Detur aliquid aetati, sit adolescentia liberior, non omnia voluptatibus denegentur. Dummodo illa in hoc genere praescriptioque moderatioque teneatur, parcat iuventus pudicitiae suae, ne spoliet alienam, ne probrum, castis, labem integris, infamiam bonis inferat.
The Urchin makes himselffe a ball, the mouse for to deceave,
And makes his mouth, like to a hole wyde gapinge to receave
The dancinge mouse. Thus play you may, but of all holes beware,
Who creepe in corners let them looke, even as this mouse to fare.
Use honest sportes; away with trickes, least you the smarte doe feele,
Pack Ruffians hence, goe craftie knaves and wenches shorte of heele,
Faire Maydes, when merry you will bee, playe then in honest sorte,
Beware of holes and corners, then abroad you may well sporte.
And makes his mouth, like to a hole wyde gapinge to receave
The dancinge mouse. Thus play you may, but of all holes beware,
Who creepe in corners let them looke, even as this mouse to fare.
Use honest sportes; away with trickes, least you the smarte doe feele,
Pack Ruffians hence, goe craftie knaves and wenches shorte of heele,
Faire Maydes, when merry you will bee, playe then in honest sorte,
Beware of holes and corners, then abroad you may well sporte.
Het kleyn verdraghen, om 'tgroot te bejaghen.
De egel wort een kloot, en gaet soo leggen gapen,
Om door een open mont den kost te mogen rapen;
Doch of hy schoon een muys vry dichte by hem siet,
Hy des al niet-te-min en roert sijn leden niet;
Maer komt het weligh dier hem inden mont te dwalen,
Soo moet het metter doot sijn eerste spel betalen:
Een die bedriegen wilt verdraeght ten eersten wat,
Tot hy eens sijn bejagh met vollen monde vat.
Om door een open mont den kost te mogen rapen;
Doch of hy schoon een muys vry dichte by hem siet,
Hy des al niet-te-min en roert sijn leden niet;
Maer komt het weligh dier hem inden mont te dwalen,
Soo moet het metter doot sijn eerste spel betalen:
Een die bedriegen wilt verdraeght ten eersten wat,
Tot hy eens sijn bejagh met vollen monde vat.
Parva patitur, ut magnis potiatur.
Fit globus, inque globi medio caput abdit echinus,
Et vafer in parvum contrahit ora specum:
Tegmina mus spinosa, peti se nescius, ambit;
Et vagus impunem fertque refertque gradum;
At caecas ineat latebras, &, non sua, lustra;
Tum demum in praedam promptus echinus erit.
Ut fallat tunc cum pretium putat esse laboris,
Praestruit in parvis fraus sibi magna fidem.
Et vafer in parvum contrahit ora specum:
Tegmina mus spinosa, peti se nescius, ambit;
Et vagus impunem fertque refertque gradum;
At caecas ineat latebras, &, non sua, lustra;
Tum demum in praedam promptus echinus erit.
Ut fallat tunc cum pretium putat esse laboris,
Praestruit in parvis fraus sibi magna fidem.
LIVIUS.
Fraus in parvis fidem sibi praestruit, ut, cum operae praetium est, cum mercede magna fallat.
Fraus in parvis fidem sibi praestruit, ut, cum operae praetium est, cum mercede magna fallat.
PARVA PATITUR, UT MAGNIS POTIATUR.
Apposite ad aevum quod vivimus, ad rem quam tractamus, dixisse mihi visus est Guicciardinus,
Niuno piu facilimente inganna gli altri, che chi è solito, & ha fama, di non gli ingannare. Nemo, inquit, facilius
fallit, atque ille, qui in fama est non fallendi. Idem, sed aliter, Cicero, Totius iniustitiae nulla capitalior, quam eorum,
qui, cum maxime fallunt, id agunt, ut boni videantur. Scorpius, si manu tractes, ludere paulisper videtur at mox obliqua cauda
ferit. Qui dolos a dolis incipit, simplex veterator est. Fallacioribus solenne est bonae fidei actus aliquot praemittere,
mox laedere. Qui aucupantur, aut venantur, facilius fallunt aves, aut feras, si aliud agentes, hoc est, iter facientes, aut
agros colentes id faciant. In capiendis hominibus, idem est. Multis, inquit Cicero simulationum involucris tegitur, & velis
quibusdam obducitur mens hominis fraudulenti; frons, oculi, vultus, persaepe mentiuntur, oratio vero saepissime. Vigor ingentibus
negotiis par, eo acrior, quo somnum & inertiam magis ostentat, inquit Tacitus. Cave, cave vulpiones istos.
Niemandt (seydt Guicciard.)
bedriechter lichtelijcker een ander, als den ghenen die den naem heeft van niet te bedrieghen. De schorpioenen by
yemant ghehandelt
werdende, schynen eerst wat te spelen, maer terstondt daer na gheven sy een doodelijcken steeck. Die sijn bedroch,
met bedroch begint, en is in verre nae de slimste
bedriegher niet. Andere, die hier op meer afgeveerdicht
en geslepen zijn, senden eenighe handelinghen van goede trouwe als voren uyt, ende spelen daer na eerst haer personagie.
Voghelaers
ende jagers vanghen dan best en meest, wanneerse, als maer slechtelijck
voorby gaende, oft eenich landtswerck schynen te doen, 'tgedierte onverhoets op het lijf vallen. Int verstricken
van menschen, ist al het selve. De meeste schalcken
trachten eerst te wege te brengen, door eenigen schijn van trouwicheyt, datmen hun gheloof gheve, en dan eens haer
open
siende, ende haren slach waernemende, tasten in't vet tot aen de kneuckels toe.
In't korte, hoe een bedriegher voor min bedrieghlijck werdt aenghesien, hoemen door hem meer bedroghen wert.
Is eenich mensch voor goet vermaert,
Die midd'ler tijt is quaet van aert,
De sulcke door sijn slimmen gheest,
Bedrieght de werelt aldermeest;
Want op een lincker diemen kent,
Heeft yeder een het oogh ghewent;
Maer daer is niemant die hem wacht
Voor een die deughdsaem werdt gheacht.
De egel kent den muys en sijn ghemeene ganghen
En weet daerom het dier ooc met ghemack te vangen;
Hy toont den muys een hol en tis zijn grage muyl
En siet in korten tijdt het dier is inden kuyl.
De vyand vande mensch heeft even dese vonden,
Hy kent ons inder aert, hy weet ons lieve sonden;
En die nae vrouwen helt, die worter door bekoort:
En wie den wint bemint, die worter in ghesmoort.
En weet daerom het dier ooc met ghemack te vangen;
Hy toont den muys een hol en tis zijn grage muyl
En siet in korten tijdt het dier is inden kuyl.
De vyand vande mensch heeft even dese vonden,
Hy kent ons inder aert, hy weet ons lieve sonden;
En die nae vrouwen helt, die worter door bekoort:
En wie den wint bemint, die worter in ghesmoort.
Obiecta movent.
Fit globus, insidias muri dum tendit echinus;
Et iacet immoto corpore fusus humi,
Os latet in medio, quod dum putat esse cavernam
Musculus, ad socios non rediturus, init.
Cum vitium, quod quisque colit, rex calleat orci;
Illius obiectu pectora nostra trahit.
Lurco cibi capitur, vinosus imagine bacchi;
Virginis aspectu mota libido furit.
Et iacet immoto corpore fusus humi,
Os latet in medio, quod dum putat esse cavernam
Musculus, ad socios non rediturus, init.
Cum vitium, quod quisque colit, rex calleat orci;
Illius obiectu pectora nostra trahit.
Lurco cibi capitur, vinosus imagine bacchi;
Virginis aspectu mota libido furit.
2. CORINT. II. 3.
Je crains qu'ainsi que le Serpent a seduit Eve pas sa ruse, semblablement en quelque sorte vos pensées ne soyent corrumpues.
Je crains qu'ainsi que le Serpent a seduit Eve pas sa ruse, semblablement en quelque sorte vos pensées ne soyent corrumpues.
GREG. LIB. 29. MORAL.
Prius complexionem uniuscuiusque adversarius perspicit, & tunc tentationis laqueos apponit. Alius namque laetis, alius tristibus, alius timidis, alius elatis moribus existit. Quo ergo adversarius occultis facile capiat, vicinas complexionibus deceptiones parat: & quia laetitia voluptas proxima est laetis moribus luxuriam proponit. Et quia tristitia in iram facile labitur, tristibus poculum discordiae porrigit: Et quia timidi supplicia formidant, paventibus terrores intentat. Et quia elatos extolli laudibus conspicit, eos ad quaecunque voluerit blandis favoribus trahit.
Prius complexionem uniuscuiusque adversarius perspicit, & tunc tentationis laqueos apponit. Alius namque laetis, alius tristibus, alius timidis, alius elatis moribus existit. Quo ergo adversarius occultis facile capiat, vicinas complexionibus deceptiones parat: & quia laetitia voluptas proxima est laetis moribus luxuriam proponit. Et quia tristitia in iram facile labitur, tristibus poculum discordiae porrigit: Et quia timidi supplicia formidant, paventibus terrores intentat. Et quia elatos extolli laudibus conspicit, eos ad quaecunque voluerit blandis favoribus trahit.
OBIECTA MOVENT.
Internas animi cogitationes diabolum non videre, certi sumus, inquit Augustinus; secreta enim cordis ille tantum diiudicat,
ad quem dicitur;
Tu solus nosti corda filiorum hominum
: eum tamen ex indiciis signisque exterioribus naturales hominum inclinationes probe callere, satis perspicuum est;
idque vel ex eo facile colligitur, quod tam artificiose laqueos pro cuiusque ingenio norit disponere. Non eodem astu omne
genus piscium aggreditur piscator, sed pro palato cuiusque escam praeparat. Non uno modo avem fallit auceps, sed has fistula,
illas laqueis, alias visco. Generis humani adversarius uniuscuisque mores, & cui vitio propinqui sint, intuetur (ut vere Ambros.)
ac talia homini obiicit, ad quae facilius cognoscit inclinari mentem; ut blandis ac laetis moribus luxuriam, vanam gloriam,
& similia; asperis mentibus iram, superbiam, ac crudelitatem proponit. Quid agimus ut hosti tam callido ac calido, resistamus?
certe cum nobis sit pugna adversus principes, potestates, adversus spiritualia nequitiae, adversus arma diaboli, quid restat
nisi ut induamus armaturam Dei. Ex consilio Apostoli Eph. 6. 11.
Wy zijn des
seker (seyt Augustinus)
dat de duyvel de innerlijcke ghedachten des menschen geensins en weet: want de gheheymenissen des harten, zijn dien
alleenlijck bekent, tot welcken gheseyt is; ghy alleene kent de ghedachten der menschen kinderen.
Dat nochtans aen onsen vyant
de natuerlijcke beweginghe
van yder mensche, door het uytterlijck ghebaer,
bekent is, kan selfs daer uyt afgenomen
werden, dat hy so doortraptelijck sijn laghen weet aen te leggen, naer eens yders innerlijckste ghenegentheden.
De visscher en vanght niet alderley visschen, met eenderley aes. De voghelaer weet schier elcken voghel met een sonderlinge
grepe
te verrassen: 'tGaet mede soo met onsen vyandt. De duyvel (seyt Ambrosius)
weet na te spooren tot wat sonde yeder van ons meest genegen is, ende daer nae leyt hy zijn laghen aen.
Den blymoedigen sal hy ghemeenlijck komen bespringen met vleeschelijcke lusten, ydelen eersucht, ofte diergelijcke
sonden. De ghene die harder
van aert zijn, met gramschap, hoochmoet, ofte wreetheyt. Wat raed?
sekerlijck nademael wy te doene hebben
tegens overste, teghens machten, tegens geestelijcke boosheden: int korte, tegens de wapenen des duyvels, wat isser
beter te doen als aen te doen de wapenen Godes.
Na
ons sinnen zijn gheneghen,
Komt de duyvel ons beweghen:
Ionghe menschen, weeligh bloet,
Brenght hy wellust in't ghemoet:
Droeve sinnen komt hy quellen
Met wanhoop, en anxt der hellen:
Heete breynen dringht hy voort
Tot ghevecht en wreede moort.
Sources and parallels
-
Ludite, sed caste. [34] (in: Jacob Cats, Proteus (1618))
[Compare
]
References, across this site, to this page:
- Ludite, sed caste. [34] (in: Jacob Cats, Proteus (1618))