Psalm. 118.
Fiat cor meum immaculatum in iu-
stificationibus tuis, vt non confun-
dar!

Psalm. 118.
Dat mijn herte onbevleckt ghedije in
uvve rechtveerdichmaeckinghen, op
dat ick niet en vvorde verstroyt!

Bern. ser. 25. in Cant.
ALle den yver / ende de sorghe der Heyli-
ghen / die verfoeyden het cieraet / ende de
uytwendighe overvloedicheydt van den uyt-
wendigen mensche (die waerachtelijck wort
bedorven) was altijdt met alle vlijticheydt
hen besich te houden met te vercieren den in-
wendighen mensche / die naer het beelt Gods
gheschaepen is / ende die van dagh tot dagh
wordt vernieuwt ende schoonder gemaeckt.

Ambt. libr. de virg.
Dese is voor-seker de schoonicheydt / de
welcke niet en ontbreeckt / ende is alleene
weerdich te hooren dese woorden Godts; Ghy
zijt gheheel schoone mijn lieve ghebuerne,
ende in u en is niet dat kan vvesen begrepen.

Clem. lib. 3. pædag. cap. 2.
Want de alderschoonste ende de volmaeckt-
ste schoonigheydt is de schoonheydt van de
siele / ende ten is gheen reden dat die gheschae-

pen zijnde naer het beeldt ende ghelijckenisse
Godts (als verachtende het oprecht eerste
voor-beworp) soude daer toe brengen eenich
uytwendich verciersel / stellende de broose en-
de onnutte konste der menschen voor de kon-
ste van Godt almachtich.

Ibid.
Soo en is 't dan niet behoorelijck dat de
uytwendighe ghedaente van den mensche
moet worden verciert / maer wel de siele ende
het inwendich moet blincken in het kleedt
van eerbaerheydt ende deughdt.

Ibid.
De slechte Ionckvrouwen die soo veel
noodts ende moeyte doen om haer-lieden op
te tooyen / en weten niet hoe sy verliesen hun
ingheboren schoonigheydt / terwijlent sy eene
afgheleende meynen te veroveren. Den Co-
mediant Antiphanes houdt met dusdaene sij-
nen rel in sijne Malthæa. Siet, seght hy /
sy komt, sy gaet voorby, neen, soo niet,
maer sy komt naerder, sy komt, sy is daer,
sy strijckt haer, sy streelt haer, sy besight
poeyerkens, Spaensche zeepe om haer te
suyveren, sy kemt haer, sy vlecht haer,
sy friseert haer, sy vvascht haer, sy spie-
ghelt haer, sy tooyt haer, ende sy salft
haer, sy vrijft haere tanden, sy bestrijckt
haere lippen, sy is bebaelsemt als een doodt

lichaem, ghelijck sy in der vvaerheydt is,
ende tervvijlent men haer paleert, optooyt
ende beschildert, indien dan daer het min-
ste ghebreeckt, het gaeter al verloren, jae
het is ghenoech om haer te doen besvvijc-
ken. Dese poppen en zijn niet eens maer
vvel dry-mael vveerdich dat sy vvorden uyt-
gheroeyt, die daer besighen den dreck der
Cocodrilen, ende die hun bestrijcken met
het schuym van Eechdissen, ende die hunne
vvind-brauvven bestrijcken met svvartsel
ende met ceruse.
Eenen anderen Comedi-schrijver / ghe-
noemt Alexis is dese oock berispende op
sulcke maniere: Hoort sijne woorden / Daer
is ievers eene die te kleyn ende te kort sal
vvesen, men naeyt in haere schoenen stel-
lagien van vloot-hout, daer is eene die te
groot ende lanck sal schijnen, men sal die
doen treden op enckele ende dunne
schoentjens, ende soo sy het hooft laet
hanghen op de schouders, het schijnt dat
de ongheschickte lenghde sal vvorden vvat
inghetrocken. Heefter eene de heupen te
seer inghevallen, men sal met een gorreel
die onder-setten. Heefter eene eenen sach-
ten ende op-stijgenden schoot, gelijckervvijs
dat doen die Comediantsche Voester-vvijfs,
men sal daer noch iet by voeghende, den sel-

ven meer pooghen te doen rijsen, indien hy
effen ende plat is, men doet die met eenen
spriet oft vvalvisch graete voorder uyt ko-
men. Indien de vvind-brauvven te blondt
wesen, met svvartsel vvorden sy beschildert
ende af-gheset. Isser eene die svvart is, sy
middelt dat met haer te blancketten, isser ee-
ne die te bleeck is, dat vvordt verbetert met
vermillioen, heeft eenighe ievers een deel
van haer lichaem boven maeten vvit, sy sal 't
ontblooten ende aen alle man vertoonen,
heeft sy schoone tanden, het is van noode
dat sy gheduerich lacche, om die te laeten
sien, ende al is 't schoon dat sy van natuere
niet en is blij-gheestich, nochtans den heelē
dagh en sal sy niet doen dan lacchen, heb-
bende gemeynelijck altoos een tuylken van
myrtus tusschen haere lippen, op dat sy wor-
de bedvvonghen, vveer sy vvilt ofte niet, die
selve te laeten aenschouvven.

Clem. l. 3. paedag. c. 11.
Neen / dat de schaemte ende de sebaerheydt
hunne woon-plaetse houden op het maeghde-
lijck wesen / eñ dat daer door ten vollen mach
blijcken / hoe dat sy waerachtighe maeghden
zijn / maer dat alle dat ghebras ende de vuy-
licheydt van perfumeerders / van goudt-sme-
den / verreweraers / ende van aldusdaene
winckelen moghen zijn uytghebannen.

Clem. l. 3. paedag. cap. 1.
Want naerdien het vleesch maer en is een
slaeve (gelijckerwijs den Apostel Paulus sel-
ver is ghetuyghende) wie sal die slaeve dan
willen op-tooyen / ende haer dienen als ee-
nen koppelaer? Den H. Gheest versekert ons
door den mondt van den Prophete Isaias / dat
den Heere selver by de menschen voor leelijck
ende mismaeckt wierdt gherekent. VVy heb-
ben hem ghesien sonder te konnen bemerc-
ken eenighen treck, oft de minste ghelijcke-
nisse van schoonicheydt. Wie isser schoonder
als den Heere? die niet en vertoont de ver-
ganckelijcke schoonheydt des vleeschs (die
maer en wordt begrepen door het uytwen-
dich ghesichte) maer wel een oprechte ende
waere schoonigheydt van siele ende van li-
chaem / welck zijn de volmaecktheydt der sie-
le / ende de onsterffelijckheydt des lichaems
te saemen.

Hier. ad Demet. de virg. seruād. cap. 5.
Terwijlent ghy waert in de wereldt / ghy
bemindet de wereldt / al uwe sorghe was met
purpur-root u wanghen te bestrijcken / ende
met blancketsel u aenschijn te beschilderen; u
hooft te vercieren / ende met afgheleent hair u
te bereyden eenen hooghen tros om die te
doen struyvelen. Ick swijghe van uwe ko-
stelijcke oor-baggghen / van die schoone orien-
taele peerels / voor u ghevischt uyt de roode
zee / ick swijghe van die aenghenaeme groe-

nicheydt der Esmerauden / van die vlamme-
kens die komen uyt de Carbonckels / van
die waterkens drijvende tusschen de Hyacin-
then / naer al welcke de hofsche Iouffrouwen
hun sinnekens al te seer ende te sorghvulde-
lijck zijn drijvende.

Hier. 4.
VVascht u herte, ende reynight dat van
alle boosheydt.

Gilb. serm. 29. in Cant.
Want wat siele soudt ghy my konnen ghe-
ven / de welcke ghy my vastelijck soudt seg-
ghen gheheel suyver te wesen?

Iob. 25.
Daer en is niemandt oft hy en draeght ee-
nighe vlecke.

Hier. 2.
Al oft ghy u vvascht met bergh-sout, en-
de voor u vermenichvuldight het kruydt van
Borith, soo blijft ghy noch besmet in uvve
boosheydt.

August. medit. cap. 40.
O Heere verleent my een herte om u te
vreesen / eenen gheest om u lief te hebben / oo-
ren die u aen-hooren / ende ooghen die u mo-
ghen aenschouwen!

Amb. in Psal. 118. Octō. 11.
Want het herte van den mensch wordt be-
smet ghelijck als met eenen vuyls-hoop van
onbehoorelijcker ghedachten / en wilt door

al-sulcke u dan niet vervuylen. Ghy wascht
uwe handen / als oft ghy door dien mid-
del kost doen verdrijven de vlecken van uwe
sonden / ende daer en tusschen ghy en zijt
niet machtich af te wasschen uwe siele / zijn-
de vervuylt met soo veel vuyle ghedachten.
Ghy hebt gheleert hoe dat u herte moet
worden ghesuyvert / leert oock hoe ende in
wat manieren dat ghy dat behoordet te
suyveren. Eene wettighe rechtveerdich-
maeckinghe maeckt die fonteyne suyver /
dat is te segghen / door de belijdinghe der
sonden. Suyvert dan u waeter / dat wa-
ter / segghe ick / daer van dat staet ghe-
schreven: Een vvaeter dat diep is , is den
raedt in het herte van den man. Om te
onderkennen de rechtveerdichmakinghen /
ghy hebt ghehoort als men gheseydt heeft:
Spreeckt uvve boosheden op dat ghy
meught vvorden gherechtveerdight. Soo
dan den ghenen die uitghesproken heeft sijne
boosheden / is gherechtveerdight / ende den
gherechtveerdighden en wordt niet be-
schaemt ghemaeckt / om dies-wille dat hy
de schaemte ende de verstroyinghe sijner
sonden door eene rijpe ende volkomene be-
lijdinghe heeft konnen verrasschen.

Hugo de S. Victor. in arrha Animæ.
Ghy en weet dan niet / mijne siele / hoe lee-
lijck / hoe mismaeckt / hoe besoetelt / hoe schric-
kelijck / hoe ghescheurt / hoe ghehackelt / hoe
overvloedich van alle verschroomenisse ghy
te voren gheweest zijt! dat uwe eerste sorghe
dan zy u fraey ende net op te schicken / u aen-
sicht te doen blincken / u wel te kleeden / uwe
vlecken uyt te roeyen / uwe netticheyt te be-
waeren / uwe zeden te verbeteren / goeden re-
ghel te onderhouden / op dat ghy door dese
goede veranderinghe u meught weerdich
maken te wesen de bruydt van sulck eenen
weerden Bruydegom. Hebt ghy noyt ghe-
hoort het ghene den Koningh Assuerus dede.
Daer geschiede een ghebodt van 's Koninghs
vveghen, hoe dat men onder alle de doch-
ters van sijn rijcke soude doen eene verkie-
singhe van alle die schoonste maeghden, om
ghebracht te vvorden naer die stadt van Su-
sa, ende aldaer ghelevert te vvorden in het
Vrouvven-huys, ende t'aenveerden koste-
lijcke kleederen, ende alle andere saecken
tot vervoorderinghe van hunne schoonheyt
noodich dienende. Ende dat sy-lieden al-
soo verciert zijnde, hen souden ghereedt
houden om de begheerte des Koninghs te
volbrenghen. Ten anderen, dat sy ghedue-
rende den tijdt van sesse maenden souden
bestreken vvorden met olie van myrthus,
ende de naervolghende ses maenden ghe-

bruycken verscheyden vvaeteren, poeyers,
ende specerijen, tot schoonheydt dienende,
ende alsoo toegherust, souden geleydt wor-
den van het vrouvven-huys naer des Ko-
ninghs slaep-kamer, op dat de ghene die al-
derbest sijnen ooghen soude behaeghen,
mocht besitten den Koninghlijcken throon,
ende in de plaetse van Vasthi soude vvorden
verheven. Laet ons dan een weynich be-
mercken / oft gheheel dit voor-bewijs niet ge-
voeghelijck en kan te passe komen op het ghe-
ne wy nu hier handelen? Eenen Koningh /
wesende den sone van een groot-machtich
Koningh / is ghekomen op dese wereldt om te
versaemen met eene schoone ende uytghelesen
huys-vrouwe / immers eene huys-vrouwe al-
sulcken Koningh weerdich. De dienaers van
desen Koningh / te weten / die Apostelen / zijn
tot alle kanten uytghesonden / om de sielen te
vergaederen / ende die the gheleyden naer den
schoot der H. Kercke / die het huys eñ woon-
plaetse is der Koninghlijcker Ionckvrouwen /
dat is / der hemel-trachtender sielen. In het
selve huys is 't dat sy ontfanghen die Godde-
lijcke Sacramenten / haer dienende voor ko-
stelijcke Iuweelen / ende voor middelen die be-
quaem zijn om haere sielen daer mede te ver-
cieren. Aenmerckt dan die plaetse daer ghy
ghestelt zijt / ende ghy sult weten wat u te
doen staet; want uwen Bruydegom heeft u

gestelt in eene kaemer daer de Vrouwen wor-
den ghepaleert / ende fraey toe-gherust / hy
heeft verleent verscheyden poeyers / ende ver-
scheyden waeters / parfuymen ende blancket-
sels / om u te konnen schoon ende klaer ma-
ken / hy heeft insghelijcks bevolen / dat ghy
oock mildelijck soudt ghenieten sijne Ko-
ninghlijcke Taeffel / hy heeft mildelijck voor
u doen uyt-reycken alle het ghene ghy soudt
konnen wenschen tot uwe saelicheydt / ende al
het ghene ghy soudt begeeren tot onderhoudt
jae tot vermeerderinghe van uwe schoonig-
heydt. Eerst dan in den inganck is hier
ghestelt de fonteyne des doopsels / ende de
wasch-plaetse der hergheborentheydt / in
welcke dat worden uytghevronghen alle de
smetten der vorleden sonden. Daer naer soo
volght het Chrisma, oft Heylighe Olie / met de
welcke ghy in den gheest bestreken wordt /
daer naer zijnde soo bebalsemt / ende met die
olie van blijdschap dus overgoten / komt ghy
ter Taeffel / ende ontfanght aldaer het voetsel
van het vleesch ende bloedt ons Saligh-ma-
kers Iesv Christi, met het welcke ghy in-
wendich ghespijst ende versaedt wesende / ver-
gheldet de voor-gheleden Vasten-daeghen / en-
de die maegherheydt daer van behouden.
Daer naer ghy kleedt u met het kleedtsel van
goede wercken / ende ghy paleert u met de
bloemkens van aelmoessen / van soberheydt

van ghebeden / van nacht-waecken / ende an-
dere wercken der godtvruchticheydt / die u te
saemen dienen voor eene bysondere vercierin-
ghe. Ten lesten soo volghen van alle deugh-
den de wel-rieckende specerijen / die sulcken
geur gheven dat den selven verdrijft den
stanck van alle oude ende verleghen vuylic-
heydt. Aen u wordt oock ghegeven den spie-
ghel der heyligher Schrifture, op dat ghy
daer in soudt spieghelen uvve ghedaente. En
laet dan gheenderhande vuyl u besmetten:
maer dat het al net ende schoon zy naer be-
hooren.
Maer wat al ghebreken bevinde ick in my
noch te wesen / die my doen schaemen te ko-
men in sijn ghesichte / ende het welcke ick nu
meer duchte te mis-haeghen / dan ick be-
trouwe dat te behaeghen door iet dat in my
noch soude konnen wesen prijs-weerdich. Och
oft ick een weynich my voor hem konde ver-
berghen / op dat ick binnen dien my mocht
op-strijcken / ende soecken alle mijne smetten
te verdrijven / ende dan alsoo weer schoon en-
de sonder smetten voor sijn aenschijn my te
vertoonen? want hoe soude ick hem met de-
se mismaecktheydt konnen behaeghen / daer
ick aen mijn eyghen selven ben mishaeghen-
de? O oudt vuyl! ô verouderde mismaeckt-
heydt! ô vuyle vlecken / waer toe zijt ghy-

lieden soo langhen tijdt bemascherende mijn
aenschijn? Verdwijnt / gaet wech / verliest
u / noch en wilt my alsoo niet meer besoete-
len / noch oock vervolghen de ooghen van
mijn alderliefste.