Hermannus Hugo, Pia desideria (1624)
Table of contents ↑Defecit in dolore vita mea, & anni mei in gemitibus [15]
HOc erat ergo meis dominans Natalibus
astrū,
Vt mihi lux faustâ nulla rediret aue!
Quàm leuis optati me temporis aura fefellit;
Dum toties repeto; Crastinus albus erit.
Nec tamen albus adhuc mihi crastinus ille reluxit;
Quin, qui præterijt proximus, ater erat.
Credideram alternos vitæ succedere casus,
Inque vices lætis cedere mœsta locum.
Vtque serenato detergis nubila cœlo,
Cùm reuehis clarum Cynthie pure diem;
Vtque maris reparas fugitiuos, Cynthia, fluctus,
Cùm tingis refluo littora sicca salo;
Sic ego venturi non felix temporis augur,
Omnia pro votis rebar itura meis.
At mea, quàm dispar, quantoque seuerior illis,
Quas dat nupta viro, tristitia est lacrymis!
Coniuge defuncto, bis denis mensibus, vxor
Sola domi queritur, coniugis orba, necem.
Post decimum sinitur lugubria ponere mensem,
Et peplum niueâ vertere triste togâ.
Quis mihi transactus semel est sine luctibus annus?
Quis vacuus mensis? quis sine nube dies?
Nulla meis lex dat finémve, modúmue, querelis;
Nil nisi continuus fit mea vita dolor.
Et planctu & lacrymis gemituque absumitur omnis,
Ipsaque pars minima est vita caduca, sui.
Sæpè quidem rabidis sunt æquora turbida ventis,
Sed breuis est, quoties magna procella furit.
Quas rapiunt syluis brumalia sidera frondes,
Compensant viridi tempora verna comâ.
Iuppiter obscuris cùm condidit æthera nimbis,
Lætior innubi mox redit ore dies.
Iuncta catenatos nectunt mihifunera luctus,
Dempta nec est vllo synthesis atra die.
Mœstaque nec festo cessauit tibia cornu;
Pectus, ebur; pugni, plectra; querela, fides:
Hâc cytharâ, soles; hoc transigo pectine, noctes;
His fidibus, vitæ tempora fallo meæ.
O quoties victo suspiria pectore rupi.
Cùm cuperem tacito mergere verba sinu!
O quoties, lux quanta fuit, fuit acta querelis,
Lunaque quanta fuit, planctibus acta fuit!
Ne gemerem, memini, toties monuistis amici,
Multaque, ne gemerem, credite, facta mihi.
Libera lætitiæ suasistis frena remitti,
Illicò lætitiæ libera frena dedi.
Ast vbi singultum compescere risibus opto,
Risibus, heu, gemitus obstrepuêre meis!
Sæpè, volens placidas somno traducere noctes,
Perpetuò vigiles obruor imbre genas.
Dumque diu nimiùm suspensos comprimo fletus,
Heu, mare perruptis effluit aggeribus!
Flumina, vos testes; vos, nota cubilia, syluæ;
Vosque cauæ valles; conscia vosque iuga;
Vos testes, quoties suspiria vincere tentans,
Victa, reluctanti murmura corde dedi.
Quin etiam audit is permota vlulatibus Echo;
Questibus audita est aggemuisse meis.
Tunc ego, tunc illa, alternis dedimus lamenta,
Fleuimus inque vices, planximus inque vices.
Vt Pandioniæ sibi dant responsa sorores,
Cùm cæsum, thalami labe queruntur Itym.
Et sedet hinc Progne ramo miserabile plorans,
Et sedet indè suum flens Philomela nefas.
Alteraque alterius sequitur suspiria questu,
Admissum lacrymans, vtraque crimen auis.
Talis & Alcyone cùm naufraga vela mariti
Nequicquam scopulis littoribusque canit.
Aut viduus, viridi nemoris sedet arbore turtur,
Comparis æterno murmure fata gemens.
Sic mihi fatidicæ nerunt quoque stamina Diuæ,
Vt mihi Sol, nitido sidere, nullus éat.
Vtque adimant nullos, lamenta perennia luctus,
Aut cesset, caussâ deficiente, dolor.
Sed fuit vt primæ, gemitus, vox prima loquelæ;
Sit gemitus vitæ vox quoque summa meæ.
Vt mihi lux faustâ nulla rediret aue!
Quàm leuis optati me temporis aura fefellit;
Dum toties repeto; Crastinus albus erit.
Nec tamen albus adhuc mihi crastinus ille reluxit;
Quin, qui præterijt proximus, ater erat.
Credideram alternos vitæ succedere casus,
Inque vices lætis cedere mœsta locum.
Vtque serenato detergis nubila cœlo,
Cùm reuehis clarum Cynthie pure diem;
Vtque maris reparas fugitiuos, Cynthia, fluctus,
Cùm tingis refluo littora sicca salo;
Sic ego venturi non felix temporis augur,
Omnia pro votis rebar itura meis.
At mea, quàm dispar, quantoque seuerior illis,
Quas dat nupta viro, tristitia est lacrymis!
Coniuge defuncto, bis denis mensibus, vxor
Sola domi queritur, coniugis orba, necem.
Post decimum sinitur lugubria ponere mensem,
Et peplum niueâ vertere triste togâ.
Quis mihi transactus semel est sine luctibus annus?
Quis vacuus mensis? quis sine nube dies?
Nulla meis lex dat finémve, modúmue, querelis;
Nil nisi continuus fit mea vita dolor.
Et planctu & lacrymis gemituque absumitur omnis,
Ipsaque pars minima est vita caduca, sui.
Sæpè quidem rabidis sunt æquora turbida ventis,
Sed breuis est, quoties magna procella furit.
Quas rapiunt syluis brumalia sidera frondes,
Compensant viridi tempora verna comâ.
Iuppiter obscuris cùm condidit æthera nimbis,
Lætior innubi mox redit ore dies.
Iuncta catenatos nectunt mihifunera luctus,
Dempta nec est vllo synthesis atra die.
Mœstaque nec festo cessauit tibia cornu;
Pectus, ebur; pugni, plectra; querela, fides:
Hâc cytharâ, soles; hoc transigo pectine, noctes;
His fidibus, vitæ tempora fallo meæ.
O quoties victo suspiria pectore rupi.
Cùm cuperem tacito mergere verba sinu!
O quoties, lux quanta fuit, fuit acta querelis,
Lunaque quanta fuit, planctibus acta fuit!
Ne gemerem, memini, toties monuistis amici,
Multaque, ne gemerem, credite, facta mihi.
Libera lætitiæ suasistis frena remitti,
Illicò lætitiæ libera frena dedi.
Ast vbi singultum compescere risibus opto,
Risibus, heu, gemitus obstrepuêre meis!
Sæpè, volens placidas somno traducere noctes,
Perpetuò vigiles obruor imbre genas.
Dumque diu nimiùm suspensos comprimo fletus,
Heu, mare perruptis effluit aggeribus!
Flumina, vos testes; vos, nota cubilia, syluæ;
Vosque cauæ valles; conscia vosque iuga;
Vos testes, quoties suspiria vincere tentans,
Victa, reluctanti murmura corde dedi.
Quin etiam audit is permota vlulatibus Echo;
Questibus audita est aggemuisse meis.
Tunc ego, tunc illa, alternis dedimus lamenta,
Fleuimus inque vices, planximus inque vices.
Vt Pandioniæ sibi dant responsa sorores,
Cùm cæsum, thalami labe queruntur Itym.
Et sedet hinc Progne ramo miserabile plorans,
Et sedet indè suum flens Philomela nefas.
Alteraque alterius sequitur suspiria questu,
Admissum lacrymans, vtraque crimen auis.
Talis & Alcyone cùm naufraga vela mariti
Nequicquam scopulis littoribusque canit.
Aut viduus, viridi nemoris sedet arbore turtur,
Comparis æterno murmure fata gemens.
Sic mihi fatidicæ nerunt quoque stamina Diuæ,
Vt mihi Sol, nitido sidere, nullus éat.
Vtque adimant nullos, lamenta perennia luctus,
Aut cesset, caussâ deficiente, dolor.
Sed fuit vt primæ, gemitus, vox prima loquelæ;
Sit gemitus vitæ vox quoque summa meæ.
Aug. li. 21. de ciuit. cap. 14.
Homo nō à risu orditur hanc lucem, quid
malorum ingressus sit nesciens, prophetat
quodammodo: solùm, quando natus est, fe-
runt risisse Zoroastrem, nei ei boni aliquid
monstruosus ille risus portendit. Prorsus
quod scriptum est graue iugum super filios Adam
à die exitus de ventre matris eorum vsque in diem
sepulturæ in matrem omnium.
Homo nō à risu orditur hanc lucem, quid
malorum ingressus sit nesciens, prophetat
quodammodo: solùm, quando natus est, fe-
runt risisse Zoroastrem, nei ei boni aliquid
monstruosus ille risus portendit. Prorsus
quod scriptum est graue iugum super filios Adam
à die exitus de ventre matris eorum vsque in diem
sepulturæ in matrem omnium.
Naziā, carm. de humanatur.
Hoc homini tantùm firmum est expersque senectæ,
Indè ex quo nascens fletibus ora rigat;
Per lacrymas testans, quas vitæ in lumine fundit,
Quotnam illum maneant agmina dura mali.
Est Regio (vt quondam Cretæa) ignara ferarum;
Est alia, hybernæ nescia terra nivis:
At, vacua aduersis quod vitæ tempora rebus
Clauserit, haud quisquam dicere iure potest.
Hoc homini tantùm firmum est expersque senectæ,
Indè ex quo nascens fletibus ora rigat;
Per lacrymas testans, quas vitæ in lumine fundit,
Quotnam illum maneant agmina dura mali.
Est Regio (vt quondam Cretæa) ignara ferarum;
Est alia, hybernæ nescia terra nivis:
At, vacua aduersis quod vitæ tempora rebus
Clauserit, haud quisquam dicere iure potest.
Chrys. tom 5. hom. de virtute.
Asseuerant Turturem castam & amatri-
cem comparis esse, ita vt si quando euenerit,
eius masculum ab Aquilâ siue Aucupe capi,
non se commiscere alteri, sed ipsum cupere,
& ipsius præstolari aduentum, & in amoris
eius exspectatione pendere. Huius Turturis
meminit Scriptura in Cant. Canticorum di-
cens: Vox Turturis audita est in terra nostra. O
gemitus de medio cordis amabilis, bonitatis
pullulans fontes! ô gemitus cœlestem spon-
sum Christvm ad semetipsum adducens!
Asseuerant Turturem castam & amatri-
cem comparis esse, ita vt si quando euenerit,
eius masculum ab Aquilâ siue Aucupe capi,
non se commiscere alteri, sed ipsum cupere,
& ipsius præstolari aduentum, & in amoris
eius exspectatione pendere. Huius Turturis
meminit Scriptura in Cant. Canticorum di-
cens: Vox Turturis audita est in terra nostra. O
gemitus de medio cordis amabilis, bonitatis
pullulans fontes! ô gemitus cœlestem spon-
sum Christvm ad semetipsum adducens!
Hugo de S. Victor. serm. de assumpt. Mar. tom. 2.
Vox turturis, amori canit & dilectioni; &
habet singularem dilectionem turtur, cui
canit, vel præsenti gaudium, vel absenti affe-
ctum. Igitur vox turturis tota de amore, &
non nouit aliud præter amorem turtur. Et
quid sonat vox turturis? quam significationē
habet vox turturis? quid dicit? Vnū est quod
sonat vox turturis, & semper illud sonat &
resonat, & non fastidit vmquam. Numquam
turtur vocem suam variat, numquam canti-
cum suum mutat, semperidē canit qui sem-
per idem diligit. O vox turturis quàm dul-
cis es! & quis dignus erit audire vocem tur-
turis? in solitudine canit turtur, & semper
turtur solitudinem diligit, quia singularem
dilectionem quærit. Non audietur in plateis
vox eius, neque foris clamorem suum pro-
feret. Intus resonat, intrinsecus canit & non
possunt audire turturem, nisi qui intus sunt;
qui elongant in solitudine, qui secretum in-
habitant.
Vox turturis, amori canit & dilectioni; &
habet singularem dilectionem turtur, cui
canit, vel præsenti gaudium, vel absenti affe-
ctum. Igitur vox turturis tota de amore, &
non nouit aliud præter amorem turtur. Et
quid sonat vox turturis? quam significationē
habet vox turturis? quid dicit? Vnū est quod
sonat vox turturis, & semper illud sonat &
resonat, & non fastidit vmquam. Numquam
turtur vocem suam variat, numquam canti-
cum suum mutat, semperidē canit qui sem-
per idem diligit. O vox turturis quàm dul-
cis es! & quis dignus erit audire vocem tur-
turis? in solitudine canit turtur, & semper
turtur solitudinem diligit, quia singularem
dilectionem quærit. Non audietur in plateis
vox eius, neque foris clamorem suum pro-
feret. Intus resonat, intrinsecus canit & non
possunt audire turturem, nisi qui intus sunt;
qui elongant in solitudine, qui secretum in-
habitant.
Bern. serm. 59. in Cant.
Donec [autem] homines pro Dei cultu,
mercedem tantùm in terrâ, & tātùm terram
acceperunt, minimè se cognouerunt pere-
grinos; nec more turturis ingemuerunt. ita
tamdiu non est vox turturis audita in terrâ
nostrâ. Vbi ergo Regni Cœlorum promissio
facta est, tunc primùm manifestè sonuit in
terra vox turturis. Nam dum sancta quæque
iam Anima Christi præsentiam suspi-
raret, Regni dilationem molestè ferret, desi-
deratam patriam gemitibus & suspirijs à
longè salutaret, nónne tibi videtur, vice fun-
gi gemebundæ ac castissimæ turturis, quæ-
cumque anima in terris ita fecisset? Ex tunc
ergo & deinceps vox turturis audita est in
terrâ nostrâ. Quid ni moueat mihi crebras
lacrymas & gemitus quotidianos Christi ab-
sentia? Domine ante te omne desiderium meum, &
gemitus meus à te non est abscōditus. Laboraui in ge-
mitu meo, tu scis, sed beatus qui dicere potuit;
Lauabo per singulas noctes lectum meum, lacrymis
meis stratum meum rigabo. Non solùm autem
mihi, sed & omnibus, qui diligunt aduen-
tum eius, gemitus isti comperti sunt. Hoc
quippe est quod ipse aiebat. numquid possunt
filij sponji lugere, quamdiu cum illis est sponsus? ve-
nient autem dies, cùm auferetur ab eis sponsus, &
tunc lugebunt, ac si diceret; & tunc vox turtu-
ris audietur. Ita est, Iesv bone, venerunt dies
illi; nam & ipsa creatura ingemiscit & parturit
vsque adhuc, reuelationem filiorum Dei exspectans:
non solùm autem illa, sed & nos ipsi intra nos ge-
mimus adoptionem filiorum Dei expectantes Redem-
ptionem corporis nostri. Ne que vacui gemitus qui-
bus è cœlo tam misericorditer respondetur.
Propter miseriam inopum & gemitum pauperum
nunc exurgam dicit Dominus. Fuit & in tempo-
re Patrum, vox ista gementium: sed rara, & pe-
nes quemque suus gemitus. Vnde & dicebat quis: Secretum meum mihi, secretum meum mihi?
At vbi palàm clamatum est, Quæ sursum sunt
quærite, vbi Christvs est in dexterâ Dei sedens
ad omnes iam cœpit pertinere gemitus ille tur-
tureus, & vna omnibus esse gemendi ratio.
Donec [autem] homines pro Dei cultu,
mercedem tantùm in terrâ, & tātùm terram
acceperunt, minimè se cognouerunt pere-
grinos; nec more turturis ingemuerunt. ita
tamdiu non est vox turturis audita in terrâ
nostrâ. Vbi ergo Regni Cœlorum promissio
facta est, tunc primùm manifestè sonuit in
terra vox turturis. Nam dum sancta quæque
iam Anima Christi præsentiam suspi-
raret, Regni dilationem molestè ferret, desi-
deratam patriam gemitibus & suspirijs à
longè salutaret, nónne tibi videtur, vice fun-
gi gemebundæ ac castissimæ turturis, quæ-
cumque anima in terris ita fecisset? Ex tunc
ergo & deinceps vox turturis audita est in
terrâ nostrâ. Quid ni moueat mihi crebras
lacrymas & gemitus quotidianos Christi ab-
sentia? Domine ante te omne desiderium meum, &
gemitus meus à te non est abscōditus. Laboraui in ge-
mitu meo, tu scis, sed beatus qui dicere potuit;
Lauabo per singulas noctes lectum meum, lacrymis
meis stratum meum rigabo. Non solùm autem
mihi, sed & omnibus, qui diligunt aduen-
tum eius, gemitus isti comperti sunt. Hoc
quippe est quod ipse aiebat. numquid possunt
filij sponji lugere, quamdiu cum illis est sponsus? ve-
nient autem dies, cùm auferetur ab eis sponsus, &
tunc lugebunt, ac si diceret; & tunc vox turtu-
ris audietur. Ita est, Iesv bone, venerunt dies
illi; nam & ipsa creatura ingemiscit & parturit
vsque adhuc, reuelationem filiorum Dei exspectans:
non solùm autem illa, sed & nos ipsi intra nos ge-
mimus adoptionem filiorum Dei expectantes Redem-
ptionem corporis nostri. Ne que vacui gemitus qui-
bus è cœlo tam misericorditer respondetur.
Propter miseriam inopum & gemitum pauperum
nunc exurgam dicit Dominus. Fuit & in tempo-
re Patrum, vox ista gementium: sed rara, & pe-
nes quemque suus gemitus. Vnde & dicebat quis: Secretum meum mihi, secretum meum mihi?
At vbi palàm clamatum est, Quæ sursum sunt
quærite, vbi Christvs est in dexterâ Dei sedens
ad omnes iam cœpit pertinere gemitus ille tur-
tureus, & vna omnibus esse gemendi ratio.