Hermannus Hugo, Pia desideria (1624)
Table of contents ↑Memento, quæso, quòd sicut lutum feceris me [5]
CRedideram Superis procul esse obliuia regnis,
Resque suas memori Numina ferre sinu:
Serpit at hic Superis, video, quoque mentibus error,
Aut aliquem simulant Numina cauta dolum.
Tu veles, aut certè cupis immemor esse videri,
Qui dubitas proprium quale creâris opus.
Si nescis, referam; si scis, cur fingere pergis?
Me Tua de luteâ dextera fecit humo.
Quæris vbi? toto locus est notissimus orbe,
Primus vbi pater est conditus, hortus erat.
Fons vbi de riguis argenteus exilit herbis,
Quadruplicíque suas flumine findit aquas.
Scire lubet tempu? minimo post tempore, salsas
Cum maris aggeribus terra coëgit aquas.
Addo, (quod historiæ facit, hâc quoque parte, probandæ)
Puniceo rubuit Dædala gleba solo.
Hinc tribus es modicam digitis admensus arenam,
Primáque massa mei corporis illa fuit.
Nec primis erit his natalibus exitus impar,
Nil nisi puluis eram, nil nisi puluis ero.
Sic faber argillam samijs dum repperit agris,
AEdificat facili pocula ficta luto.
Principiò, terræ segmenta ligonibus vrget,
Indè leui madidam flumine mollit humum;
Denique materiem pernix rot a versat in orbem,
Amphoráque admotæ nascitur arte manus;
Nascitur, at mediâ vix amphora vixerit horâ,
Frangitur, inque suam fracta recurrit humum.
Haud magè firma meæ fundamina condita vitæ,
Et leuis extremos finiet vmbra dies.
Cur igitur, veluti suga non satis incitet annos,
Præcipites glomerat mobile tempus equos?
Sponte, meus puluis, nimis heu cito, sponte fatiscit,
Et mea, non vllo, vita premente fugit!
Si mihi, seu vitreâ concreuit Olympus ab vndâ,
Cælite crystallo membra gelata forent!
Aut quales memorant, cœlestia lumina, stellas,
Quas suus è liquidis condidit author aquis:
Aut foret Angelicæ, sine corpore, portio vitæ,
Elisiis qualem mentibus esse ferunt!
Sperarem Angelicis æqualia sæcula lustris,
Cœlestesque annos, sideriosque dies.
Sed data squammigeræ magè fortia corpora turma
Quam peperit viridi Doris aquosapatri.
Quin etiam volucres cunis melioribus ortæ,
Plumea queis nitidæ membra dedi stis aquæ.
O vtinam rigidis mihi stent adamantibus artus,
Aut durent neruos firma metalla meos!
Felices Scythicæ fato meliore sorores,
Fama quibus fuluo finxit ab ære manus
Cuique fuit solo corpus penetrabile talo,
Cætera nam triplex æs tibi corpus erat!
Sed quid ago, damnoque mei cunabula limi?
Aut queror è fragili corpora ficta luto?
Non bene vasa suo facient conuicia fabro,
Nec faber ipse suum iure refutat opus.
Resque suas memori Numina ferre sinu:
Serpit at hic Superis, video, quoque mentibus error,
Aut aliquem simulant Numina cauta dolum.
Tu veles, aut certè cupis immemor esse videri,
Qui dubitas proprium quale creâris opus.
Si nescis, referam; si scis, cur fingere pergis?
Me Tua de luteâ dextera fecit humo.
Quæris vbi? toto locus est notissimus orbe,
Primus vbi pater est conditus, hortus erat.
Fons vbi de riguis argenteus exilit herbis,
Quadruplicíque suas flumine findit aquas.
Scire lubet tempu? minimo post tempore, salsas
Cum maris aggeribus terra coëgit aquas.
Addo, (quod historiæ facit, hâc quoque parte, probandæ)
Puniceo rubuit Dædala gleba solo.
Hinc tribus es modicam digitis admensus arenam,
Primáque massa mei corporis illa fuit.
Nec primis erit his natalibus exitus impar,
Nil nisi puluis eram, nil nisi puluis ero.
Sic faber argillam samijs dum repperit agris,
AEdificat facili pocula ficta luto.
Principiò, terræ segmenta ligonibus vrget,
Indè leui madidam flumine mollit humum;
Denique materiem pernix rot a versat in orbem,
Amphoráque admotæ nascitur arte manus;
Nascitur, at mediâ vix amphora vixerit horâ,
Frangitur, inque suam fracta recurrit humum.
Haud magè firma meæ fundamina condita vitæ,
Et leuis extremos finiet vmbra dies.
Cur igitur, veluti suga non satis incitet annos,
Præcipites glomerat mobile tempus equos?
Sponte, meus puluis, nimis heu cito, sponte fatiscit,
Et mea, non vllo, vita premente fugit!
Si mihi, seu vitreâ concreuit Olympus ab vndâ,
Cælite crystallo membra gelata forent!
Aut quales memorant, cœlestia lumina, stellas,
Quas suus è liquidis condidit author aquis:
Aut foret Angelicæ, sine corpore, portio vitæ,
Elisiis qualem mentibus esse ferunt!
Sperarem Angelicis æqualia sæcula lustris,
Cœlestesque annos, sideriosque dies.
Sed data squammigeræ magè fortia corpora turma
Quam peperit viridi Doris aquosapatri.
Quin etiam volucres cunis melioribus ortæ,
Plumea queis nitidæ membra dedi stis aquæ.
O vtinam rigidis mihi stent adamantibus artus,
Aut durent neruos firma metalla meos!
Felices Scythicæ fato meliore sorores,
Fama quibus fuluo finxit ab ære manus
Cuique fuit solo corpus penetrabile talo,
Cætera nam triplex æs tibi corpus erat!
Sed quid ago, damnoque mei cunabula limi?
Aut queror è fragili corpora ficta luto?
Non bene vasa suo facient conuicia fabro,
Nec faber ipse suum iure refutat opus.
Hieremiæ 18.
S Vrge , & descende in domum figuli, & ibi au-
dies verba mea. Et descendi in domum figuli, &
ecce ipse faciebat opus super rotam, & dissipatum est
vas, quod ipse faciebat è luto, manibus suis: conuer-
susque fecit illud vas alterum; sicut placuerat in ocu-
lis eius, vt faceret. & factum est verbum Domini
ad me dicens: Numquid, sicut figulus iste, non pote-
ro vobis facere, domus Israël, ait Dominus? Ecce
sicut lutum in manu figuli, sic vos, in manu mea.
S Vrge , & descende in domum figuli, & ibi au-
dies verba mea. Et descendi in domum figuli, &
ecce ipse faciebat opus super rotam, & dissipatum est
vas, quod ipse faciebat è luto, manibus suis: conuer-
susque fecit illud vas alterum; sicut placuerat in ocu-
lis eius, vt faceret. & factum est verbum Domini
ad me dicens: Numquid, sicut figulus iste, non pote-
ro vobis facere, domus Israël, ait Dominus? Ecce
sicut lutum in manu figuli, sic vos, in manu mea.
Hugo Card. in hūc locum.
Volens Propheta, Dei oftendere poten-
tiam & hominis fragilitatem, comparat
Deum figulo & hominem luto; quod ni-
hil potest aduersus Deum, sicut nec lutum
aduersus figulum; vnde Rom. 9. dicitur: num-
quid potest figmentum ei qui se finxit, dicere, quid
me fecisti sic? & Isaiæ 45. Væ, qui contradicit fictori
suo, testa de samijs terræ. Numquid dicet lutum fi-
gulo suo, Quid facis? & Isaiæ 64. Et nunc Domine
Pater noster es tu; nos verò lutum; & fictor noster
tu, & opera manuum tuarum omnes nos. igitur in
domum figuli descēdere, est considerare fra-
gilitatem carnis, suæ. Corpora autem no-
stra dicuntur vasa, quia continent liquo-
rem siue thesaurum pretiosissimum, scilicet
spiritum, ad imaginē Dei creatum 2. Rom. 4.
Habemus the saurum istum in vasis fictilibus. Deus
autem est figulus. Hoc autem vas, rectè dici-
tur fieri super rotam; vel propter corporis
instabilitatem; vel quia idem est principium
& finis ibidem. secundum illud Genesis 3.
De terrâ es, & in terram ibis.
Volens Propheta, Dei oftendere poten-
tiam & hominis fragilitatem, comparat
Deum figulo & hominem luto; quod ni-
hil potest aduersus Deum, sicut nec lutum
aduersus figulum; vnde Rom. 9. dicitur: num-
quid potest figmentum ei qui se finxit, dicere, quid
me fecisti sic? & Isaiæ 45. Væ, qui contradicit fictori
suo, testa de samijs terræ. Numquid dicet lutum fi-
gulo suo, Quid facis? & Isaiæ 64. Et nunc Domine
Pater noster es tu; nos verò lutum; & fictor noster
tu, & opera manuum tuarum omnes nos. igitur in
domum figuli descēdere, est considerare fra-
gilitatem carnis, suæ. Corpora autem no-
stra dicuntur vasa, quia continent liquo-
rem siue thesaurum pretiosissimum, scilicet
spiritum, ad imaginē Dei creatum 2. Rom. 4.
Habemus the saurum istum in vasis fictilibus. Deus
autem est figulus. Hoc autem vas, rectè dici-
tur fieri super rotam; vel propter corporis
instabilitatem; vel quia idem est principium
& finis ibidem. secundum illud Genesis 3.
De terrâ es, & in terram ibis.
Greg. lib. 10. mor. c. 36. in c. 10. Iob.
Vt lutum ergo homo factus est; quia de li-
mo est ad conditionem sumptus. Quod san-
ctus vir benè pietati iudicis obijcit, cùm po-
stulans dicit: Memento quæso, quòd sicut lutum
feceris me. Ac si apertè dicat: Infirmitatem
carnis considera, & reatum iniquitatis laxa.
Vbi aptè quoque mors eius carnis adiungi-
tur, cùm protinus subinfertur: & in puluerem
deduces me. Ac si patenter postulet, dicens:
Memento quæso, quod per carnem à terra
venio, & per eius interitum, ad terram ten-
do.
Vt lutum ergo homo factus est; quia de li-
mo est ad conditionem sumptus. Quod san-
ctus vir benè pietati iudicis obijcit, cùm po-
stulans dicit: Memento quæso, quòd sicut lutum
feceris me. Ac si apertè dicat: Infirmitatem
carnis considera, & reatum iniquitatis laxa.
Vbi aptè quoque mors eius carnis adiungi-
tur, cùm protinus subinfertur: & in puluerem
deduces me. Ac si patenter postulet, dicens:
Memento quæso, quod per carnem à terra
venio, & per eius interitum, ad terram ten-
do.
Greg. ibid. cap. 37.
Hæc autem quæ de exteriori homine di-
ximus, etiam in interiori quemadmodum pos-
sint congruere, libet vt breuiter replicando
montremus. Memento quæso, quòd sicut lutum
feceris me. Sicut lutum quippè homo noster
interior existit: quia Sancti Spiritus gratia
terrenæ menti infunditur, vt ad intellectum
sui conditoris erigatur; humana namque
cogitatio, quæ peccati sui sterilitate aruit,
per vim Sancti Spiritus, quasi irrigata terra,
viridescit. Sed sæpè, dum perceptis superni
doni virtutibus, sine interruptione vtimur,
ad priuatam fiduciam, vsu continuæ prospe-
ritatis eleuamur: vnde fit plerum que, vt idem
qui subleuauerat, parumper spiritus deserat,
quatenus ipsum sibi hominem ostendat.
Quod sanctus vir protinùs exprimit, cùm
subiungit, & in puluerem deduces me.
Quia, cùm per subtractionem spiritus
mens aliquantulum in tentatione deseritur,
quasi ab humore pristino, terra siccatur; vt in-
firmitatem suam derelictus sentiat, & sine in-
fusione supernæ gratiæ, quātum homo aruit,
agnoscat: qui aptè quoque reduci ad pulue-
rem dicitur, quia dimissus sibi, cuiuslibet au-
ra tentationis raptatur.
Hæc autem quæ de exteriori homine di-
ximus, etiam in interiori quemadmodum pos-
sint congruere, libet vt breuiter replicando
montremus. Memento quæso, quòd sicut lutum
feceris me. Sicut lutum quippè homo noster
interior existit: quia Sancti Spiritus gratia
terrenæ menti infunditur, vt ad intellectum
sui conditoris erigatur; humana namque
cogitatio, quæ peccati sui sterilitate aruit,
per vim Sancti Spiritus, quasi irrigata terra,
viridescit. Sed sæpè, dum perceptis superni
doni virtutibus, sine interruptione vtimur,
ad priuatam fiduciam, vsu continuæ prospe-
ritatis eleuamur: vnde fit plerum que, vt idem
qui subleuauerat, parumper spiritus deserat,
quatenus ipsum sibi hominem ostendat.
Quod sanctus vir protinùs exprimit, cùm
subiungit, & in puluerem deduces me.
Quia, cùm per subtractionem spiritus
mens aliquantulum in tentatione deseritur,
quasi ab humore pristino, terra siccatur; vt in-
firmitatem suam derelictus sentiat, & sine in-
fusione supernæ gratiæ, quātum homo aruit,
agnoscat: qui aptè quoque reduci ad pulue-
rem dicitur, quia dimissus sibi, cuiuslibet au-
ra tentationis raptatur.
Rupertus lib. 2. c. 20. in Gen.
Hoc ergo (sicut dignum erat) perpen-
dentes homines sancti, pulcra plasmata in
gloriam & honorem præparata, hunc ipsum
Creatorem, suum plasten; seipsos autem, lu-
tum appellauerunt; eleganti confessione, la-
crymosâ declamatione: Et nunc Domine, in-
quit Isaias, Tu Pater noster es & nos lutum; & fi-
ctor noster, & opera manuum nostrarum, omnes
nos. Et ad Hieremiam loquitur idem plastes
noster Deus: Nunquid, sicut sigulus iste, non pote-
ro vobis facere, domus Israël? ecce sicut lutum in ma-
nu figuli, ita vos, in manu mea, domus Israël.
Ostenderat enim illi figulum facientem
opus suum super rotam: Et dissipatum est, in-
quit, vas quod ipse faciebat è luto manibus suis, con-
uersusque fecit illud, vas alterum, sicut placuerat in
oculis eius, vt faceret. Hinc idem qui suprà di-
cit Isaias: Væ qui contradicit fictori sui, testa de sa-
mijs terræ. Hæc & illis similia sciens ille Iuris-
peritus cœlestis Paulus ait: O homo tu quis es
qui respondeas Deo? Nunquid potest figmentum di-
cere ei qui se finxit; Quare me fecisti sic? Aut nun-
quid non habet potestatem figulus, facere de eodem
luto, aliud quidem vas in honorem, aliud verò in
contumeliam?
Hoc ergo (sicut dignum erat) perpen-
dentes homines sancti, pulcra plasmata in
gloriam & honorem præparata, hunc ipsum
Creatorem, suum plasten; seipsos autem, lu-
tum appellauerunt; eleganti confessione, la-
crymosâ declamatione: Et nunc Domine, in-
quit Isaias, Tu Pater noster es & nos lutum; & fi-
ctor noster, & opera manuum nostrarum, omnes
nos. Et ad Hieremiam loquitur idem plastes
noster Deus: Nunquid, sicut sigulus iste, non pote-
ro vobis facere, domus Israël? ecce sicut lutum in ma-
nu figuli, ita vos, in manu mea, domus Israël.
Ostenderat enim illi figulum facientem
opus suum super rotam: Et dissipatum est, in-
quit, vas quod ipse faciebat è luto manibus suis, con-
uersusque fecit illud, vas alterum, sicut placuerat in
oculis eius, vt faceret. Hinc idem qui suprà di-
cit Isaias: Væ qui contradicit fictori sui, testa de sa-
mijs terræ. Hæc & illis similia sciens ille Iuris-
peritus cœlestis Paulus ait: O homo tu quis es
qui respondeas Deo? Nunquid potest figmentum di-
cere ei qui se finxit; Quare me fecisti sic? Aut nun-
quid non habet potestatem figulus, facere de eodem
luto, aliud quidem vas in honorem, aliud verò in
contumeliam?
Rupertus lib. 1. in Ieremiā cap. 10.
Magnum reuerentiæ documentum, ma-
gnum & congruum taciturnitatis & conti-
nentis linguæ instrumentū. Deus plastes no-
ster est, nos autem lutum. Monet hoc vehe-
menti increpatione Apostolus vas electio-
nis, placitumque æterni figuli opus, monet,
inquam, nos, & mittit huc, vt cum Prophe-
tâ isto, præsens diuinæ potestatis exemplar
videamus. Cùm enim abiectionem fratrum
suorum Israëlitarum congemuisset; Quid er-
go, inquit, dicemus? Nunquid iniquitas apud Deum?
absit. nimirum vt hæc diceret, ipse quoque
mente humili; in isto Prophetâ, descende-
rat in domum figuli, & viderat quod do-
mus Israël lutum esset, æquè vt omne cœ-
num gentium; & quia non pro debito sed
pro solâ gratiâ Deus figulus omnium, sumpsit
Abraham, cùm esset lutum Chaldaïcum &
ex illo, & ex seminis eius massâ luteâ, fecit
quæ voluit vasa misericordiæ, vasa honoris
& gratiæ. Quid ampliùs illi debebat, quàm
vniuerso luto generis Adæ? hoc ille sapiens
& humilis, & ideò verè sapiens quia humi-
lis, viderat & humiliter sentiebat; quia non
propter figuli inertiam, sed propter incom-
prehensibilem Iustitiam, rebelle lutum in
manu eius dissipatum suerat. Porrò vt ad
spectandam similitudinem figuli reuerta-
mur, dicamus nunc quando figulus ille co-
gnouit figmentum nostrum, suscipiendo
puluerem nostrum, tunc ipse faciebat opus
è luto manibus suis super rotam adhibitis
digitis suis, id est, donis Spiritus sancti, vt
perfecta iam in plenitudine temporis vasa,
thesauros susciperent misericordiæ & ho-
noris. Sed ausum est infelix lutum bla-
sphemare figuli sui digitos. Quid igitur?
Nimirùm figulo iustissimè digitos suos so-
ris contrahente, & cum totâ manu ferien-
te, dissipatum est vas, dissipatione vali-
dâ.
Magnum reuerentiæ documentum, ma-
gnum & congruum taciturnitatis & conti-
nentis linguæ instrumentū. Deus plastes no-
ster est, nos autem lutum. Monet hoc vehe-
menti increpatione Apostolus vas electio-
nis, placitumque æterni figuli opus, monet,
inquam, nos, & mittit huc, vt cum Prophe-
tâ isto, præsens diuinæ potestatis exemplar
videamus. Cùm enim abiectionem fratrum
suorum Israëlitarum congemuisset; Quid er-
go, inquit, dicemus? Nunquid iniquitas apud Deum?
absit. nimirum vt hæc diceret, ipse quoque
mente humili; in isto Prophetâ, descende-
rat in domum figuli, & viderat quod do-
mus Israël lutum esset, æquè vt omne cœ-
num gentium; & quia non pro debito sed
pro solâ gratiâ Deus figulus omnium, sumpsit
Abraham, cùm esset lutum Chaldaïcum &
ex illo, & ex seminis eius massâ luteâ, fecit
quæ voluit vasa misericordiæ, vasa honoris
& gratiæ. Quid ampliùs illi debebat, quàm
vniuerso luto generis Adæ? hoc ille sapiens
& humilis, & ideò verè sapiens quia humi-
lis, viderat & humiliter sentiebat; quia non
propter figuli inertiam, sed propter incom-
prehensibilem Iustitiam, rebelle lutum in
manu eius dissipatum suerat. Porrò vt ad
spectandam similitudinem figuli reuerta-
mur, dicamus nunc quando figulus ille co-
gnouit figmentum nostrum, suscipiendo
puluerem nostrum, tunc ipse faciebat opus
è luto manibus suis super rotam adhibitis
digitis suis, id est, donis Spiritus sancti, vt
perfecta iam in plenitudine temporis vasa,
thesauros susciperent misericordiæ & ho-
noris. Sed ausum est infelix lutum bla-
sphemare figuli sui digitos. Quid igitur?
Nimirùm figulo iustissimè digitos suos so-
ris contrahente, & cum totâ manu ferien-
te, dissipatum est vas, dissipatione vali-
dâ.
Aug. soliloq. cap. 31.
Num quæram igitur quis fecit me. Tu
Domine fecisti me sine quo factum est ni-
hil, tu factor mei, ego opus tuum. Gra-
tias tibi ago Domine Deus meus, per quem
viuo ego, & per quem omnia viuunt, quo-
niam fecisti me. Gratias tibi plasmator mei,
quia manus tuæ fecerunt me & plasmaue-
runt me.
Num quæram igitur quis fecit me. Tu
Domine fecisti me sine quo factum est ni-
hil, tu factor mei, ego opus tuum. Gra-
tias tibi ago Domine Deus meus, per quem
viuo ego, & per quem omnia viuunt, quo-
niam fecisti me. Gratias tibi plasmator mei,
quia manus tuæ fecerunt me & plasmaue-
runt me.
Ambr. in Psal. 118.
Nosce tamen te ipsum homo: tuæ animæ
dicitur in Canticis Canticorum. Ni cognoue-
ris te formosa in mulieribus. Cognosce te anima
quia non de terra, non de luto es, quia in-
sufflauit in te Deus animam viuentem. At-
tende tibi, vt lex dicit.tibi, id est, Animæ tuæ:
sæcularia te & mundana non teneant; ter-
restria non morentur; ad illum tota inten-
tione festina, ex cuius inspiratione consi-
stis.
Nosce tamen te ipsum homo: tuæ animæ
dicitur in Canticis Canticorum. Ni cognoue-
ris te formosa in mulieribus. Cognosce te anima
quia non de terra, non de luto es, quia in-
sufflauit in te Deus animam viuentem. At-
tende tibi, vt lex dicit.tibi, id est, Animæ tuæ:
sæcularia te & mundana non teneant; ter-
restria non morentur; ad illum tota inten-
tione festina, ex cuius inspiratione consi-
stis.
Ambr. ibid. Oct. 10.
Cognosce te anima, quia non de terra,
non de luto es, quia insufflauit in te Deus, &
fecit te in animam viuentem. Opus magnifi-
cum est homo, Dei inspiratione formatum.
Disce homo, vbi grandis, vbi pretiosus sis,
vilem te terra demonstrat, sed gloriosum
virtus facit, fides rarum, imago pretiosum.
An quicquam tam pretiosum, quàm imago
Dei est?
Cognosce te anima, quia non de terra,
non de luto es, quia insufflauit in te Deus, &
fecit te in animam viuentem. Opus magnifi-
cum est homo, Dei inspiratione formatum.
Disce homo, vbi grandis, vbi pretiosus sis,
vilem te terra demonstrat, sed gloriosum
virtus facit, fides rarum, imago pretiosum.
An quicquam tam pretiosum, quàm imago
Dei est?
[blanco]
