Daniël Heinsius, Ambacht van Cupido, from: Nederduytsche poemata (1616)
Table of contents ↑[Dedication]
Aen den selfden.
NeerlandschePoësy, niet minder als de Griecken,
En 't oude Romen vvas: roert nu vry uvve vviecken,
Van onsen Heyns geleert: Godin, doet die nu aen:
Reckt vvat ghy recken kont, laet al het ander staen.
Ghy vveet vvaer 'sGraven-Haech, de Tempe van ons landen,
Niet verre vande Zee en Schevelijnsche stranden,
In duyn en bosse leyt: vliecht daer, vliecht spoedich heen,
Tot uvven voester-heer. ghy vveet vvie dat ick meen.
Vliecht naer den vvijsen Dijck, vermoeyt vā Koninckx saecken,
En vvilt hem met uvv luyt een vveynichien vermaecken.
Als t' Hoff sal hebben 't zijn, en als hy niet en doet,
Neemt dan uvv uyre vvaer, vvent dan nae hem de voet.
Ghy sult (en tvvijfelt niet) seer aengenaem hem vvesen,
En sal veel liever u dan yemandt anders lesen.
Al sijn hem vvel bevvust de spraecken altemael,
Soo is de meeste lust tot zijne moeders tael.
Tael ongelooflick soet, princes van alle taelen,
Geboren om de croon van anders hooft te haelen:
Vol sins, vol defticheyts, vol luysters, lanck en ruijm,
En die vvel missen kont het over-zeesche schuijm.
Tael rijck en onvermengt: tael om ten toon te dragen:
Godin, die niet behoeft een vvoordt te loopen vragen,
En halen tot uvv hulp. tael van geluckich slach,
Die gansch Europa door de taelen trotsen mach.
Schier d'outste die men vindt: niet om te vvederleggen:
Hy booge vande zijn, die vvil: vvy sullen seggen
Dat onse tael de haer soo ver te boven gaet,
Als van de svvarte nacht de helder sonne staet.
En om dat vvy den trots van Vranckrijck hier aenraecken,
Soo segt haer dat vvel eer haer volckeren dus spraecken.
Die tael die daer nu is, die comt van vreemdt gespuys,
En uyt een ander hoeck gesproten leyt daer t'huys.
Van onse Duytsche tael de Fransman is gevveken,
Genootdruckt zijnen hals in 't Roomsche iuck te steken,
En van het vreemde volck. tvvelck nemend' in zijn landt,
Is daer met zijn gevvelt een nieuvve tael geplant.
Dees spreken zy daer noch: haer eygen is verlooren,
Die vvas gemeen met ons: men sprack daer soo te vooren
Gelijckmen hier te landt noch is gevvoon te doen:
VVy houden onse tael, vvy sijn noch even coen.
Maer Vranckrijck is verheert, en houdt niet op van pralen:
Zy dencken niet vvaer haer de naem komt vande VValen.
Ist niet, om dat haer spraeck by minsten ende meest
Gevvisselt en vervvaelt vvel eertijdts is gevveest?
O Galli sonder gall, ghy liet u soo manieren!
Daer tegen sijn vvy noch gebleven Batavieren,
Geen dienstbaerheyt gevvent: en op een vrijen grondt
Ist dat vvy noch van outs behouden onsen mondt:
Van niemandt niet gesnoert, van niemant niet gebonden,
Iae in het minste niet van yemandt oock geschonden.
VVech, vvech uytheemsch gedrocht. de Vlaemsche soete maecht
Die sal vvel schicken, dat zy Hollandt vvel-behaecht:
De Gentsche nachtegael die sal vvel sorgedragen,
Die daer verheven sit op s'Faems vergulde vvagen,
En rent de vvolcken door, tot daer de Son opstaet,
En vvederom te bed met zijne peerden gaet.
Mijn sorg, mijn ander-ick, mijn vriendt van oude iaeren:
Dat Goddelick verstandt, dat ons kan openbaeren
Al vvat in Romen schuylt, iae van heel Griecken-landt.
Dat tot ons groote licht den Hemel selve sandt.
Die soeten honich-dieff van all d'Hybleesche raten.
O, die den besten vvijn getapt heeft uyt de vaten
Van het Tyrrheensche landt: en nu soo veel uytgeeft,
Dat gantsch Europa schier van zijne tafel leeft.
O, die ver overtreft den schencker vande Goden:
In 't schaffen meer alleen als all des Hemels boden.
Self 't Nectar is veracht, en 't gaet soo niet in svvanck,
Als Heinsi nieuvve melck end' aengename dranck.
Als hy zijn snaren roert, Homerus moet het geven:
En de Thebaensche svvaen, al siet men hem hooch svveven
In 't blaeuvv gesterde velt: Alcæus met zijn luyt,
Laet maer ons nachtegael beginnen, heeft oock uyt.
In 't cort. der Griecken trots kan hy alleen neersetten,
End' haer, alst komt te pas, self geven nieuvve vvetten.
En Romen ist genoech, die haer geluckich acht,
Als hy maer geeft gehoor, en haer niet en veracht.
Self Maro gaet hem nae, hoevvel met groote gangen:
Catull en Naso mee sijn met zijn lieffd bevangen.
Zijn vriendschap vverdt versocht. van haer vvordt hy gevrijdt;
En om zijn soeten sanck te hooren, is daer strijdt.
Soo yemandt met de pen nae 'tleven is te maelen,
Men hoeft geen van Aquijn of Spangien hier te haelen.
Mijn Martiael bekent met all zijn trecken soet,
Dat hy hem vallen vvil (soo hy 't gedoocht) te voet.
Maer zijne sedicheydt en vvilt dat niet gehengen:
En 'tis hem eers genoech, als hy zijn sanck mach mengen,
En sitten aen haer disch. Dat hem soo veel geschiet,
Dat hy nu breeck-spel is, en haer geselschap vliet.
Niet vvalgende van haer, niet om met haer te scherssen,
Maer heeft zijn geest gesocht een vveynich te ververssen.
Zijn moederlicke tael, hy hielt het voor een schandt,
Dat die soo vveynich vvierdt geoeffent hier te landt.
Het overschot van tijdt dat hem de Goden gaven,
Dat heeft hy hier besteet. hy laet een ander draven
Om eer en om gevvin: of met des teerlincks val
Verminderen zijn goet, en spelen met den bal.
Een hooch, een Godlick hert en laet sick niet verleyden
Van die geen ander loon, dan sterflickheyd verbeyden:
Den hemel volcht hy naer. en om niet stil te staen,
Is hy met onse spraeck en haeren loff begaen.
Dees heeft hy uyt het slijck gebeurt, en opgenomen:
Zijn vverck daer van gemaeckt. niet slachtende de lomen,
Daer Nederland van vvaecht, en die nu (maer t' onrecht)
De Reden-rijckers bend, en Rijmers sijn gesecht.
Een volck dat veeltijdt is ontbloot van alle reden,
Onmatich, onbesuyst, vvanschapen, onbesneden:
In treurspels bly van sin, en vveer oubollich gram.
V neem ick alleen uyt, ô constich Amsterdam!
Op uvv toonelen heeft die konst, die vvas verloren,
Haer adem vveer geschept. by u is zy herboren.
Het Hooft dat steeckt ghy op. ick sie uyt uvv maras
Yet rijsen in de locht: ick sie een nieu Parnas.
Den vvech hebt ghy gesien. en datter aen mach faelen,
Dat sult ghy metter tijdt van Helicon gaen haelen.
Van 't Helicon, dat hier een ander Heynst doet op,
En met een groot gemoet den ouden geeft die schop.
VVant soo ghy hooren vvilt het loff der vromer Helden,
Die voor het vaderlandt het lijff te pande stelden:
Daer aen heeft ons Poëet zijn frisch gemoet geleydt,
En door zijn pen bevrijdt van alle sterflickheydt.
Ghy Heemskerck, diemen sach Mars over Thetis bringen,
En op zijn eygen stroom den Spangiaert gingt bespringen:
Al liet ghy daer den geest, soo is de eer bevvaerdt,
En ghy licht hier bedeckt met vrij-gevochten aerdt.
V Leyden is bekent, die met die groene baeren
Des grooten Oceaens quam voor uvv vest gevaeren,
Boysott: en Vander-Does. doen hebt ghy ingehaelt
De Pegaseesche vloedt, en met uvv bloedt betaelt.
En op vvien is gescharpt soo menich Spaensche degen
VVordt ghy ô vrome stadt Ostende niet versvvegen:
Naer een soo lang beleg, nae kommer ende kouvv,
VVat heeft de vyandt doch gevvonnen, als berouvv?
Ghy Helden vvijt beroemt, vvie soud' u doch vergeten?
Al sat Heyns aen den disch vand' Hemelsche Poeten;
En oft schoon haren sanck en veeltgien alsoo gaet,
Dat Venus in haer sin, en Bacchi druyve staet:
En of hy schoon oock haer ginck in ons spraeck toelichten,
Ter lieffde van ons all. soo liet hy haest de schichten
Van 't blinde Venus vvicht. en recht der Helden vrindt
Ontseyd' hy oock den God die alle pijn verslindt.
Heemskerck vvas liever gast. vviens siel hy opgetogen
Hooch vander aerden heeft, ver uyt des Spangiaerts oogen.
Om dat hy eerst uyt 't land het oorloch heeft gebracht,
En ons met eene pays van tvvaeleff iaer bedacht.
Voornaemste man, ghy leeft, al zijt ghy schoon begraven:
Men siet rontom dijn graff de Piërinnen draven,
V vlechten eenen krans van eyck en lauren loff,
En keren van den hals het svvart Vergetel stoff.
Siet, Heins biedt u den handt: siet, Heins heeft u beschreven:
Nu sult ghy onbevleckt in eeuvvicheeden leven.
Hoe vvel, en hoe getrou uvv eere vvas betracht,
Al uvv vveldaden schoon beliepen vvelde nacht:
Ten vvaer de goude pen gestiert van vvijse handen
De duysterheydt voorquam van d'Acherontsche stranden;
Al u bedrijff vvas niet. vvant Lethes kouden vloedt
Is suster vande doot, die 't al vergeten doet.
Veel hebben ingeleyt veel eer, en groote daden
VVel eertijdts aengerecht, maer leggen all beladen
Met eenen lang en nacht, verdomt, verstickt, versmoort,
Soo dat men gantschelick van haer niet meer en hoort.
Vervvaerloost en versuymt nu menich Held moet suchten,
Om dat hy onbekent daer leyt, en sonder vruchten:
VVant anders vvaer zijn naem en deucht gespelt gevveest,
Dees prickel soude veel ontsteken zijnen geest.
Als yemandt in zijn tijdt heeft loff end' eer verkregen,
VVat baetet, soo daer nae zijn vroomheyt vvordt gesvvegen,
Zijn name niet verbreydt? het komstich eeuvv' en kan
Geen dienst, geen vruchbaerheyt genieten vande man.
Daer vvordt geen vvit gestelt, vvaer nae met groote hoopen,
Als nae het aes de visch, de luyden mochten loopen.
Een Ridder, die altijdt gevveest is onversaecht,
Indien nae zijne doot daer niemant nae en vraecht,
En met een stille trom' de krijchsman vvordt begraven;
Verschilt niet veel van een, die bloot van alle gaven
Van Mavors onbevreest, ter vvereldt niet en doet,
En alsmen vvapens roept, het hert sinckt inde voet.
Sulck een volcht eer noch naem. VVie soude konnen seggen,
Hoe veel daer onbekent in duysternisse leggen?
Voor Agamemnon sijn veel vvapen-tuers gevveest,
Byd' haeren groot geacht, den vyandt seer gevreest;
Maer leggen onbeklaecht. daer vvaeren geen Poëten,
Oft ander vvetend' volck op haren sarck geseten:
Die konden met haer sanck verdrijvende de nacht,
Der Helden naem end' eer vvel hebben voortgebracht,
Tot kennis van ons all: ten dienste vande landen:
VVant hier door allesins een hooch gemoet sou branden,
Te doen het geen hy leest: sou vliegen dus gheport,
Zijn vaderlandt getrou, zijn selven doen te cort.
Themistocles en kon geen rust noch slaep bevangen,
Gedreven sijnde staech met yver en verlangen
Te volgen in het spoor Miltiadem den heldt:
VViens opgehangen rooff, den vyandt met gevveldt
Benomen en ontiaecht, als hy ginck overvvegen,
VVas heel daer in ontroert, en nemende zijn degen
In zijne rechter hand, is in het velt gegaen,
Mars prickelde zijn hert, sach Xerxes voor hem staen.
De mannelicke deucht, aen alle kant besloten
Met ceder en laurier, met Hebes dau begoten,
Van d'Eeuvvicheyt bevvaert, vrij van Tijdts ongeval,
Past vveynich op de Nijdt, die is, en komen sal.
VVat meent ghy dat een mensch op aerde doet beklijven?
Een vvelgeleerde handt, geluckich in het schrijven.
Verloren vvas de naem, het vvas om niet gedaen,
Soo niet te hulp en quam de dochter vande svvaen,
De pen; van ander aert en van verscheyden krachten
Als haere moeder is: vvant als zy gaet vervvachten
De doot, dan komt haer liedt. de dochter met haer sanck
Maeckt dat de mensch hier leeft veel duysent iaeren lanck.
Men schreeff vvel eer op steen, op koper oock de vvetten:
Op beddekens van vvas, en houte tafeletten:
Op loot, en op yvoor met ijser ende vier:
Op schorß' van lindeboom, op ceder, en papier,
Op bladeren van palm, al nae de vvijs' der landen.
En 'tvvas haer niet genoech dat d'olyfant zijn tanden
Oft hoorens had geleent: zijn ingevvant getouvvt
Moest lijden dat het oock vvierdt in een boeck gevouvvt.
Op lijnvvaet heeft men oock en sijden stoff geschreven,
Als doet den Achemeen, en die in 't Oosten leven.
Ick svvijch hier het Francijn, ick svvijch het Pergament,
Om dat het als den int een yder is bekent.
Dit all vvierdt soo bedocht, om datmen sou behouden
Der gener loff en naem, die nimmer en verflouden,
Maer onbevvegelick ten strijde sijn gegaen,
En hebben met haer bloedt de landen voorgestaen.
Met liedtiens heeft oock der vromen loff gesongen,
Daer geen gereetschap vvas: en sijn alsoo gedrongen
Door nevel ende mist, tot dat zy naderhandt
Gebrocht sijn in een boeck by luyden van verstandt.
Soo leeft Arminius, Civilis, ander helden
By Tacitus verhaelt: en diemen daer siet melden
Van 't Bataviers geslacht, tot eer van onse Landt,
Vrijvvillich in den dienst, van Roomen niet vermant:
Vriendt van het groote Rijck, en broederschap gesvvoren,
Sijnd' in zijn meeste kracht: niet, doe het ginck verloren,
Den Arent vvierdt gescheurt. Nu is het Roomsche Rijck
By die ghestaltenis niet anders dan een lijck.
Het trotse Griecken-landt vvaer is het heen gevaren?
En Cecrops hooch gebouvv? VVaer sijn Amphions snaren?
VVaer is die groote stadt Minerva toegevvijt?
Niet dan Medusaes hooft, en haeren uyl tot spijt
Van ons gebleven is: voort is het al verdvvenen.
Bœoten is geveldt, verdroocht de Hippocrenen.
De Musæ ballingslandts gaen dolen over al,
Bedroeft om haeren berg, en 'tsoet Pyrenes dal;
Door Mahomet veriaecht: vvant all' onmenslickheden
Daer hebben d'overhandt in dorpen ende steden.
Athenen leyt in d'ass. de Turck die vvroet in 't stoff,
Daer Constantinus eer gehouden heeft zijn hoff.
VVel aen! ô Nederlandt, ghy hebt u te verblijden,
Dat binnen uvv bedrijff in onse laeste tijden
De vvetenschap toeneemt, verspreyt haer breet en vvijt,
Soo dat ghy Romen nu, iae oock Athenen sijt.
Tot vvelckes sekerheydt, en troosting van ons handen,
Tot Haerlem is gebroeyt, gesien in geene landen,
De vveerde Druckery. dees vvackert ons gemoet,
En ons soo menich boeck met lust uytgeven doet.
VVaer van dit zy een stael: Op desen voet laet vvesen,
O Landsluy, dat vvy oock van uvve vruchten lesen:
Tot ciersel van ons tael, tot eer en vveerdicheyt,
Tot voord'ring van haer deucht en haer bevallicheyt.
Ey liever! segt, en ist niet hoochlick te beklagen,
Dat een soo schoone tael mishandelt en verslagen
Sou leggen sonder glans, sou blijven onbekent,
Die niemant aen en raeckt, dan diese quetst en schent!
O Nederlandt, komt aen: maeckt, die nu is verschoven
En vluchtich, aengenaem in s' Princen lecker hoven.
VVaerom en souse niet? ick sie het haest gemaeckt,
Indien zy op de been, en inde kennis raeckt.
Laet dit zijn onse bruyt, dees laet ons alle trouvven:
Met defticheyt versien, en met geleertheyt bouvven:
Laet haer toch ongevalscht, met bastaert niet besmet,
En van haer selven rijck, en van haer selven net,
Eens vvandelen in 't licht, eens breken door de vvolcken,
Eens komen aen den dach. ick sie de vreemde volcken
Die sullen allesins met yver ende lust
Deelachtich vvillen sijn, en desen tael bevvust.
Denckt niet dat dees Godin in 't stuck van hooge dingen
Sou vvesen onbequaem, en niet om uyt te bringen
De meening ende sin van een geleert gemoet,
Dat Phœbus selve drijft, Minerva loopen doet.
Gaet, Nederlandt, vrij aen: en vvilt het volck niet slachten
Die niet, dan dat met moeyt van buyten komt, en achten,
En dat ons vvordt geleerdt: als off daer sonder niet
Een mensch vertalen kond' dat in zijn sinnen schiet.
Ick ken van sulcke slach een geest noch ionck van iaeren,
Alleen in onse tael verstandich en ervaeren,
Vernuftich ende kloeck: die noyt Latijnsche las
Ons Duytsche Mimos geeft, alleen van zijn gevvas.
Dus doende, sullen vvy niet passen op de Franssen,
Off nae d'Etrusche fluyt behoeven meer te danssen.
Haer beyder Poesy, hoe lieffelick die lonckt,
Hoe zy staet toegemaeckt, en cierlick opgepronckt,
Sal niet by d'onse sijn in 't minste te gelijcken:
VVy sullen haer den vlag en 't hooge seyl doen strijcken.
VVant onse suyverheyt en over schoonen glans,
Die ons gebleven is, die ruyckt daer nae Romans.
Dat daer met onse tael besoetelt soude vvesen,
Staet u het tegendeel in desen boeck te lesen.
Siet daer dan, en ontfangt met blijschap desen schat,
Die toegeschreven vvordt de eere van mijn stat.
Aenvaert dit groote man, tot u geschickt om reden:
Niet om uvv hooge staet, niet om dat ghy van Svveden
Hier Raedt sijt en Gesant, en dat de Koninck vvijs
V voor zijn eygen volck gegeven heeft den prijs:
Maer om uvv groot verstandt, en treffelicke gaven.
Om dat ghy zijt gevvoon nae Helicon te draven,
Te lesschen uvven dorst in 't diepst van Hippocreen,
En derft vvel aen den danss met Phœbus selve treen.
Om dat ghy tot ons konst insonder sijt genegen,
En kont als in een schael ons dichten overvvegen.
Om dat sick Phœbus heeft om uvvent vvil berooft,
En u zijn eygen krans ginck hangen om het hooft:
Daer gevende noch by veel telgen van laurieren,
Alleen in uvv gevveldt, alleenlick om te cieren
Den vvelverdienden kop van een gesvvindt Poëet,
Die u behagen sal, en met de Goden eet.
P.S.
NeerlandschePoësy, niet minder als de Griecken,
En 't oude Romen vvas: roert nu vry uvve vviecken,
Van onsen Heyns geleert: Godin, doet die nu aen:
Reckt vvat ghy recken kont, laet al het ander staen.
Ghy vveet vvaer 'sGraven-Haech, de Tempe van ons landen,
Niet verre vande Zee en Schevelijnsche stranden,
In duyn en bosse leyt: vliecht daer, vliecht spoedich heen,
Tot uvven voester-heer. ghy vveet vvie dat ick meen.
Vliecht naer den vvijsen Dijck, vermoeyt vā Koninckx saecken,
En vvilt hem met uvv luyt een vveynichien vermaecken.
Als t' Hoff sal hebben 't zijn, en als hy niet en doet,
Neemt dan uvv uyre vvaer, vvent dan nae hem de voet.
Ghy sult (en tvvijfelt niet) seer aengenaem hem vvesen,
En sal veel liever u dan yemandt anders lesen.
Al sijn hem vvel bevvust de spraecken altemael,
Soo is de meeste lust tot zijne moeders tael.
Tael ongelooflick soet, princes van alle taelen,
Geboren om de croon van anders hooft te haelen:
Vol sins, vol defticheyts, vol luysters, lanck en ruijm,
En die vvel missen kont het over-zeesche schuijm.
Tael rijck en onvermengt: tael om ten toon te dragen:
Godin, die niet behoeft een vvoordt te loopen vragen,
En halen tot uvv hulp. tael van geluckich slach,
Die gansch Europa door de taelen trotsen mach.
Schier d'outste die men vindt: niet om te vvederleggen:
Hy booge vande zijn, die vvil: vvy sullen seggen
Dat onse tael de haer soo ver te boven gaet,
Als van de svvarte nacht de helder sonne staet.
En om dat vvy den trots van Vranckrijck hier aenraecken,
Soo segt haer dat vvel eer haer volckeren dus spraecken.
Die tael die daer nu is, die comt van vreemdt gespuys,
En uyt een ander hoeck gesproten leyt daer t'huys.
Van onse Duytsche tael de Fransman is gevveken,
Genootdruckt zijnen hals in 't Roomsche iuck te steken,
En van het vreemde volck. tvvelck nemend' in zijn landt,
Is daer met zijn gevvelt een nieuvve tael geplant.
Dees spreken zy daer noch: haer eygen is verlooren,
Die vvas gemeen met ons: men sprack daer soo te vooren
Gelijckmen hier te landt noch is gevvoon te doen:
VVy houden onse tael, vvy sijn noch even coen.
Maer Vranckrijck is verheert, en houdt niet op van pralen:
Zy dencken niet vvaer haer de naem komt vande VValen.
Ist niet, om dat haer spraeck by minsten ende meest
Gevvisselt en vervvaelt vvel eertijdts is gevveest?
O Galli sonder gall, ghy liet u soo manieren!
Daer tegen sijn vvy noch gebleven Batavieren,
Geen dienstbaerheyt gevvent: en op een vrijen grondt
Ist dat vvy noch van outs behouden onsen mondt:
Van niemandt niet gesnoert, van niemant niet gebonden,
Iae in het minste niet van yemandt oock geschonden.
VVech, vvech uytheemsch gedrocht. de Vlaemsche soete maecht
Die sal vvel schicken, dat zy Hollandt vvel-behaecht:
De Gentsche nachtegael die sal vvel sorgedragen,
Die daer verheven sit op s'Faems vergulde vvagen,
En rent de vvolcken door, tot daer de Son opstaet,
En vvederom te bed met zijne peerden gaet.
Mijn sorg, mijn ander-ick, mijn vriendt van oude iaeren:
Dat Goddelick verstandt, dat ons kan openbaeren
Al vvat in Romen schuylt, iae van heel Griecken-landt.
Dat tot ons groote licht den Hemel selve sandt.
Die soeten honich-dieff van all d'Hybleesche raten.
O, die den besten vvijn getapt heeft uyt de vaten
Van het Tyrrheensche landt: en nu soo veel uytgeeft,
Dat gantsch Europa schier van zijne tafel leeft.
O, die ver overtreft den schencker vande Goden:
In 't schaffen meer alleen als all des Hemels boden.
Self 't Nectar is veracht, en 't gaet soo niet in svvanck,
Als Heinsi nieuvve melck end' aengename dranck.
Als hy zijn snaren roert, Homerus moet het geven:
En de Thebaensche svvaen, al siet men hem hooch svveven
In 't blaeuvv gesterde velt: Alcæus met zijn luyt,
Laet maer ons nachtegael beginnen, heeft oock uyt.
In 't cort. der Griecken trots kan hy alleen neersetten,
End' haer, alst komt te pas, self geven nieuvve vvetten.
En Romen ist genoech, die haer geluckich acht,
Als hy maer geeft gehoor, en haer niet en veracht.
Self Maro gaet hem nae, hoevvel met groote gangen:
Catull en Naso mee sijn met zijn lieffd bevangen.
Zijn vriendschap vverdt versocht. van haer vvordt hy gevrijdt;
En om zijn soeten sanck te hooren, is daer strijdt.
Soo yemandt met de pen nae 'tleven is te maelen,
Men hoeft geen van Aquijn of Spangien hier te haelen.
Mijn Martiael bekent met all zijn trecken soet,
Dat hy hem vallen vvil (soo hy 't gedoocht) te voet.
Maer zijne sedicheydt en vvilt dat niet gehengen:
En 'tis hem eers genoech, als hy zijn sanck mach mengen,
En sitten aen haer disch. Dat hem soo veel geschiet,
Dat hy nu breeck-spel is, en haer geselschap vliet.
Niet vvalgende van haer, niet om met haer te scherssen,
Maer heeft zijn geest gesocht een vveynich te ververssen.
Zijn moederlicke tael, hy hielt het voor een schandt,
Dat die soo vveynich vvierdt geoeffent hier te landt.
Het overschot van tijdt dat hem de Goden gaven,
Dat heeft hy hier besteet. hy laet een ander draven
Om eer en om gevvin: of met des teerlincks val
Verminderen zijn goet, en spelen met den bal.
Een hooch, een Godlick hert en laet sick niet verleyden
Van die geen ander loon, dan sterflickheyd verbeyden:
Den hemel volcht hy naer. en om niet stil te staen,
Is hy met onse spraeck en haeren loff begaen.
Dees heeft hy uyt het slijck gebeurt, en opgenomen:
Zijn vverck daer van gemaeckt. niet slachtende de lomen,
Daer Nederland van vvaecht, en die nu (maer t' onrecht)
De Reden-rijckers bend, en Rijmers sijn gesecht.
Een volck dat veeltijdt is ontbloot van alle reden,
Onmatich, onbesuyst, vvanschapen, onbesneden:
In treurspels bly van sin, en vveer oubollich gram.
V neem ick alleen uyt, ô constich Amsterdam!
Op uvv toonelen heeft die konst, die vvas verloren,
Haer adem vveer geschept. by u is zy herboren.
Het Hooft dat steeckt ghy op. ick sie uyt uvv maras
Yet rijsen in de locht: ick sie een nieu Parnas.
Den vvech hebt ghy gesien. en datter aen mach faelen,
Dat sult ghy metter tijdt van Helicon gaen haelen.
Van 't Helicon, dat hier een ander Heynst doet op,
En met een groot gemoet den ouden geeft die schop.
VVant soo ghy hooren vvilt het loff der vromer Helden,
Die voor het vaderlandt het lijff te pande stelden:
Daer aen heeft ons Poëet zijn frisch gemoet geleydt,
En door zijn pen bevrijdt van alle sterflickheydt.
Ghy Heemskerck, diemen sach Mars over Thetis bringen,
En op zijn eygen stroom den Spangiaert gingt bespringen:
Al liet ghy daer den geest, soo is de eer bevvaerdt,
En ghy licht hier bedeckt met vrij-gevochten aerdt.
V Leyden is bekent, die met die groene baeren
Des grooten Oceaens quam voor uvv vest gevaeren,
Boysott: en Vander-Does. doen hebt ghy ingehaelt
De Pegaseesche vloedt, en met uvv bloedt betaelt.
En op vvien is gescharpt soo menich Spaensche degen
VVordt ghy ô vrome stadt Ostende niet versvvegen:
Naer een soo lang beleg, nae kommer ende kouvv,
VVat heeft de vyandt doch gevvonnen, als berouvv?
Ghy Helden vvijt beroemt, vvie soud' u doch vergeten?
Al sat Heyns aen den disch vand' Hemelsche Poeten;
En oft schoon haren sanck en veeltgien alsoo gaet,
Dat Venus in haer sin, en Bacchi druyve staet:
En of hy schoon oock haer ginck in ons spraeck toelichten,
Ter lieffde van ons all. soo liet hy haest de schichten
Van 't blinde Venus vvicht. en recht der Helden vrindt
Ontseyd' hy oock den God die alle pijn verslindt.
Heemskerck vvas liever gast. vviens siel hy opgetogen
Hooch vander aerden heeft, ver uyt des Spangiaerts oogen.
Om dat hy eerst uyt 't land het oorloch heeft gebracht,
En ons met eene pays van tvvaeleff iaer bedacht.
Voornaemste man, ghy leeft, al zijt ghy schoon begraven:
Men siet rontom dijn graff de Piërinnen draven,
V vlechten eenen krans van eyck en lauren loff,
En keren van den hals het svvart Vergetel stoff.
Siet, Heins biedt u den handt: siet, Heins heeft u beschreven:
Nu sult ghy onbevleckt in eeuvvicheeden leven.
Hoe vvel, en hoe getrou uvv eere vvas betracht,
Al uvv vveldaden schoon beliepen vvelde nacht:
Ten vvaer de goude pen gestiert van vvijse handen
De duysterheydt voorquam van d'Acherontsche stranden;
Al u bedrijff vvas niet. vvant Lethes kouden vloedt
Is suster vande doot, die 't al vergeten doet.
Veel hebben ingeleyt veel eer, en groote daden
VVel eertijdts aengerecht, maer leggen all beladen
Met eenen lang en nacht, verdomt, verstickt, versmoort,
Soo dat men gantschelick van haer niet meer en hoort.
Vervvaerloost en versuymt nu menich Held moet suchten,
Om dat hy onbekent daer leyt, en sonder vruchten:
VVant anders vvaer zijn naem en deucht gespelt gevveest,
Dees prickel soude veel ontsteken zijnen geest.
Als yemandt in zijn tijdt heeft loff end' eer verkregen,
VVat baetet, soo daer nae zijn vroomheyt vvordt gesvvegen,
Zijn name niet verbreydt? het komstich eeuvv' en kan
Geen dienst, geen vruchbaerheyt genieten vande man.
Daer vvordt geen vvit gestelt, vvaer nae met groote hoopen,
Als nae het aes de visch, de luyden mochten loopen.
Een Ridder, die altijdt gevveest is onversaecht,
Indien nae zijne doot daer niemant nae en vraecht,
En met een stille trom' de krijchsman vvordt begraven;
Verschilt niet veel van een, die bloot van alle gaven
Van Mavors onbevreest, ter vvereldt niet en doet,
En alsmen vvapens roept, het hert sinckt inde voet.
Sulck een volcht eer noch naem. VVie soude konnen seggen,
Hoe veel daer onbekent in duysternisse leggen?
Voor Agamemnon sijn veel vvapen-tuers gevveest,
Byd' haeren groot geacht, den vyandt seer gevreest;
Maer leggen onbeklaecht. daer vvaeren geen Poëten,
Oft ander vvetend' volck op haren sarck geseten:
Die konden met haer sanck verdrijvende de nacht,
Der Helden naem end' eer vvel hebben voortgebracht,
Tot kennis van ons all: ten dienste vande landen:
VVant hier door allesins een hooch gemoet sou branden,
Te doen het geen hy leest: sou vliegen dus gheport,
Zijn vaderlandt getrou, zijn selven doen te cort.
Themistocles en kon geen rust noch slaep bevangen,
Gedreven sijnde staech met yver en verlangen
Te volgen in het spoor Miltiadem den heldt:
VViens opgehangen rooff, den vyandt met gevveldt
Benomen en ontiaecht, als hy ginck overvvegen,
VVas heel daer in ontroert, en nemende zijn degen
In zijne rechter hand, is in het velt gegaen,
Mars prickelde zijn hert, sach Xerxes voor hem staen.
De mannelicke deucht, aen alle kant besloten
Met ceder en laurier, met Hebes dau begoten,
Van d'Eeuvvicheyt bevvaert, vrij van Tijdts ongeval,
Past vveynich op de Nijdt, die is, en komen sal.
VVat meent ghy dat een mensch op aerde doet beklijven?
Een vvelgeleerde handt, geluckich in het schrijven.
Verloren vvas de naem, het vvas om niet gedaen,
Soo niet te hulp en quam de dochter vande svvaen,
De pen; van ander aert en van verscheyden krachten
Als haere moeder is: vvant als zy gaet vervvachten
De doot, dan komt haer liedt. de dochter met haer sanck
Maeckt dat de mensch hier leeft veel duysent iaeren lanck.
Men schreeff vvel eer op steen, op koper oock de vvetten:
Op beddekens van vvas, en houte tafeletten:
Op loot, en op yvoor met ijser ende vier:
Op schorß' van lindeboom, op ceder, en papier,
Op bladeren van palm, al nae de vvijs' der landen.
En 'tvvas haer niet genoech dat d'olyfant zijn tanden
Oft hoorens had geleent: zijn ingevvant getouvvt
Moest lijden dat het oock vvierdt in een boeck gevouvvt.
Op lijnvvaet heeft men oock en sijden stoff geschreven,
Als doet den Achemeen, en die in 't Oosten leven.
Ick svvijch hier het Francijn, ick svvijch het Pergament,
Om dat het als den int een yder is bekent.
Dit all vvierdt soo bedocht, om datmen sou behouden
Der gener loff en naem, die nimmer en verflouden,
Maer onbevvegelick ten strijde sijn gegaen,
En hebben met haer bloedt de landen voorgestaen.
Met liedtiens heeft oock der vromen loff gesongen,
Daer geen gereetschap vvas: en sijn alsoo gedrongen
Door nevel ende mist, tot dat zy naderhandt
Gebrocht sijn in een boeck by luyden van verstandt.
Soo leeft Arminius, Civilis, ander helden
By Tacitus verhaelt: en diemen daer siet melden
Van 't Bataviers geslacht, tot eer van onse Landt,
Vrijvvillich in den dienst, van Roomen niet vermant:
Vriendt van het groote Rijck, en broederschap gesvvoren,
Sijnd' in zijn meeste kracht: niet, doe het ginck verloren,
Den Arent vvierdt gescheurt. Nu is het Roomsche Rijck
By die ghestaltenis niet anders dan een lijck.
Het trotse Griecken-landt vvaer is het heen gevaren?
En Cecrops hooch gebouvv? VVaer sijn Amphions snaren?
VVaer is die groote stadt Minerva toegevvijt?
Niet dan Medusaes hooft, en haeren uyl tot spijt
Van ons gebleven is: voort is het al verdvvenen.
Bœoten is geveldt, verdroocht de Hippocrenen.
De Musæ ballingslandts gaen dolen over al,
Bedroeft om haeren berg, en 'tsoet Pyrenes dal;
Door Mahomet veriaecht: vvant all' onmenslickheden
Daer hebben d'overhandt in dorpen ende steden.
Athenen leyt in d'ass. de Turck die vvroet in 't stoff,
Daer Constantinus eer gehouden heeft zijn hoff.
VVel aen! ô Nederlandt, ghy hebt u te verblijden,
Dat binnen uvv bedrijff in onse laeste tijden
De vvetenschap toeneemt, verspreyt haer breet en vvijt,
Soo dat ghy Romen nu, iae oock Athenen sijt.
Tot vvelckes sekerheydt, en troosting van ons handen,
Tot Haerlem is gebroeyt, gesien in geene landen,
De vveerde Druckery. dees vvackert ons gemoet,
En ons soo menich boeck met lust uytgeven doet.
VVaer van dit zy een stael: Op desen voet laet vvesen,
O Landsluy, dat vvy oock van uvve vruchten lesen:
Tot ciersel van ons tael, tot eer en vveerdicheyt,
Tot voord'ring van haer deucht en haer bevallicheyt.
Ey liever! segt, en ist niet hoochlick te beklagen,
Dat een soo schoone tael mishandelt en verslagen
Sou leggen sonder glans, sou blijven onbekent,
Die niemant aen en raeckt, dan diese quetst en schent!
O Nederlandt, komt aen: maeckt, die nu is verschoven
En vluchtich, aengenaem in s' Princen lecker hoven.
VVaerom en souse niet? ick sie het haest gemaeckt,
Indien zy op de been, en inde kennis raeckt.
Laet dit zijn onse bruyt, dees laet ons alle trouvven:
Met defticheyt versien, en met geleertheyt bouvven:
Laet haer toch ongevalscht, met bastaert niet besmet,
En van haer selven rijck, en van haer selven net,
Eens vvandelen in 't licht, eens breken door de vvolcken,
Eens komen aen den dach. ick sie de vreemde volcken
Die sullen allesins met yver ende lust
Deelachtich vvillen sijn, en desen tael bevvust.
Denckt niet dat dees Godin in 't stuck van hooge dingen
Sou vvesen onbequaem, en niet om uyt te bringen
De meening ende sin van een geleert gemoet,
Dat Phœbus selve drijft, Minerva loopen doet.
Gaet, Nederlandt, vrij aen: en vvilt het volck niet slachten
Die niet, dan dat met moeyt van buyten komt, en achten,
En dat ons vvordt geleerdt: als off daer sonder niet
Een mensch vertalen kond' dat in zijn sinnen schiet.
Ick ken van sulcke slach een geest noch ionck van iaeren,
Alleen in onse tael verstandich en ervaeren,
Vernuftich ende kloeck: die noyt Latijnsche las
Ons Duytsche Mimos geeft, alleen van zijn gevvas.
Dus doende, sullen vvy niet passen op de Franssen,
Off nae d'Etrusche fluyt behoeven meer te danssen.
Haer beyder Poesy, hoe lieffelick die lonckt,
Hoe zy staet toegemaeckt, en cierlick opgepronckt,
Sal niet by d'onse sijn in 't minste te gelijcken:
VVy sullen haer den vlag en 't hooge seyl doen strijcken.
VVant onse suyverheyt en over schoonen glans,
Die ons gebleven is, die ruyckt daer nae Romans.
Dat daer met onse tael besoetelt soude vvesen,
Staet u het tegendeel in desen boeck te lesen.
Siet daer dan, en ontfangt met blijschap desen schat,
Die toegeschreven vvordt de eere van mijn stat.
Aenvaert dit groote man, tot u geschickt om reden:
Niet om uvv hooge staet, niet om dat ghy van Svveden
Hier Raedt sijt en Gesant, en dat de Koninck vvijs
V voor zijn eygen volck gegeven heeft den prijs:
Maer om uvv groot verstandt, en treffelicke gaven.
Om dat ghy zijt gevvoon nae Helicon te draven,
Te lesschen uvven dorst in 't diepst van Hippocreen,
En derft vvel aen den danss met Phœbus selve treen.
Om dat ghy tot ons konst insonder sijt genegen,
En kont als in een schael ons dichten overvvegen.
Om dat sick Phœbus heeft om uvvent vvil berooft,
En u zijn eygen krans ginck hangen om het hooft:
Daer gevende noch by veel telgen van laurieren,
Alleen in uvv gevveldt, alleenlick om te cieren
Den vvelverdienden kop van een gesvvindt Poëet,
Die u behagen sal, en met de Goden eet.
P.S.