Daniël Heinsius, Ambacht van Cupido, from: Nederduytsche poemata (1616)
Table of contents ↑[Dedication]
Aen den Edelen Heer,
Mijn Heer
IACOB VAN DIICK,
Ambassadeur ordinaris
Ανδ{?}ςγεθνητ{?}παιςεμμεν{?},αλλαθεοιο.
Maer uyt den hemel self oorspronckelick genomen.
PETRVS SCRIVERIVS.
Mijn Heer
IACOB VAN DIICK,
Ambassadeur ordinaris
uyt den name ende van vvegen des Doorluchtichsten en Groot-
machtichsten Heer ende Koninck Heer Gvstaff, den
II van dien name der Svveden, Gothen, Wen-
den Koninck ende erff-Vorst, Groot-Vorst in
Finlandt, Hertoch tot Esthen
ende Westmanlandt:
machtichsten Heer ende Koninck Heer Gvstaff, den
II van dien name der Svveden, Gothen, Wen-
den Koninck ende erff-Vorst, Groot-Vorst in
Finlandt, Hertoch tot Esthen
ende Westmanlandt:
residerende by de Hooge Mog. HeerenDe Staten
Generaelder VereenichdeNederlanden.
Generaelder VereenichdeNederlanden.
Miin heer, de Poëet Horatius recht
geboren om de sotheyt van zij-
nen tijdt, die niet cleyn en was, te
bespotten, siende dat een groot
deel vande Romeinen door de
groote soeticheyt vande Griec-
sche sprake, haer eygen teene-
mael waren vergetende, ende aen een sijde setten-
de; segt dat hy oock de selfde sotheyt begonnen
hadde, doch dat Romulus, den eersten vader en-
de oorspronck der Romeinen, op eenen nacht by
hem quam omtrent den morgenstont, als de dro-
men gemeenelicken waer vallen, ende seyde hem
in zijn oore; Dat hy dede gelijc degene die hout
int vvout dragen; daer het doch maer al te veel en
vvast. Het selfde mochtmen niet sonder reden
seggen van onse landsluyden, die doorgaens de
Romeinen, ende somtijdts ooc de Griecken, soo
veel toegeven, dat zy hare manierē, sprake, schrif -
ten leeren, ende daer in soo veel tijdt besteden en-
de toebrengē, dat zy nieuvvers vremdelingen en
sijn dan in haer vaderlandt, nieuwers en dolen, en
stameren, belacchelickē sijn dan daer zy geboren
siin; geen talen min en konnen, en leeren, en ver-
staen, dan die haer de nature ende hare ouders ge-
leert hebben. De Italiaenen sijn de eerste, die in
onsen tijdt de geleertheyt ende byna teenemael
vervallen sprake der Romeinen vveder opge-
bout ende verciert hebben: maer hebben daer-
entusschen niet vergeten haer eygen. De geleer-
de Petrarcha, die soo veel int Latijn gedaen en be-
schreven hadde, heeft driemael groter eer in zijn
moeders tale behaelt, ende is veel meer bekent
gevvorden door zijn Toscaenschen sanck, als
door alle het geen dat hy aen den dach gebrocht
heeft. Politianus heeft hem by zijne grote vve-
tenschap, noch oock by den Griecschen ende
Romeinschen sanck, die hem de susters van A-
pollo soo mildelickē uytgedeelt hadden, niet kon-
nen houden, sonder de Italiaensche poësy te ge-
dencken. Sanazarius en is niet te vreden geweest
dat hy den Koninck ende vorst aller Poëten
Virgilius in de oude Roomsche sprake hadde der-
ven beroepen, heeft oock moeten toonen waer
hy geboren was, ende niet ondancbaer te sijn te-
gen het landt dat hem voortgebracht ende opge-
voedet hadde: heeft derhalven zijn soete Arca-
dia in zijn eygen tale uytgegeven. In Vrancrijck,
onder veel anderen die niet te vergeefs voor de
deuren van Calliope geclopt hebben, ende door
haer geleertheyt op de koetse des Faems ge-
raect sijn, is Petrus Ronsardus ten lesten voort-
gecomen; den welcken men segt dat twaelff ge-
heele jaren besich is geweest om hem inde Griec-
sche tale te oeffenen: (van vvaer alle geleert-
heydt ende wetenschap ontspruijt: maer inson-
derheyt de Poësy haeren eersten oorspronc, kon-
ste, aerdt ende soeticheyt ontleent:) alleenlic-
ken om in zijn eygen tale te schrijven, ende de
maechdekens van Parnassus nae zijn vaderlandt
te trecken. Het vvelck alsoo hy hadde begin-
nen te doen, heeft terstont alle de geleerden van
gansch Vrancrijck als betovert, ende niet min loff
e¯ eer ingeleyt, dan of hy onder de eerste Griec-
sche ofte Latijnsche schrijvers plaetse verdient
hadde. iae heeft van zijnen Koninc groote gaven
e¯ een rijck incomen daer door verkregen. Van
gelijcken ijver is geweest Salustius Bartas, die
by velen niet min en werdt gepresen, sonderlinge
in het aensien van zijn geleertheyt ende de heyli-
ge ende hoge stoffe die hy verkosen heeft. Ontal-
licke meer geleerden hebben haer aldaer met
haer eygen tale bemoeyt, en die altijdt getracht
te verheerlicken. Veel Spangiaerts ooc mede en
hebben Spangien niet vergeten, oft sy schoon
inde Latijnsche sprake hadden connen uytmun-
ten, ende self Romen bestrijden. Wy alleen on-
dancbaer tegen ons landt, ondancbaer tegen on-
se sprake, hebben tot noch toe meest al of de self-
de veracht, ofte laten schoffieren van die gene
die geen ander en conden, ende teenemael blindt
ende onwetende waren. Daer wy nochtans con-
nen toonen, dat jae self de voornaemste Fransoy-
sen inde hare veel fauten begaen hebben, niet let-
tende op den toon ende mate vande vvoorden,
die zy merckelicken gevvelt doen. Gelijck oock
meest de onse, die tot noch toe eenich gedicht in
haer moeders tale geschreven ende uytgegeven
hebben. Doch gelijck de Poësy geen verstant en
kan beminnē, dan dat hemelsch ende vol viers is;
niet en behoorde by de handt genomen te vver-
den, dan van yemandt die by nae in alle vveten-
schap ervaren, ende inde Roomsche ende Griec-
sche teenemael thuys is: soo hebben vvy reden
om de onse geluckich te achten, als diegene die
door de vvetenschap van andere haer over al be-
kent gemaect hebben, om haer eygen dencken.
VVy sullen hier niet seggen hoedanich onse
Poëet is, die selve overal in ander talen spreect;
maer veel liever op hem versoecken, dat hyt ten
besten wil houden dat zijne Duytsche vruchten,
die van hem self nauwelicken int licht te verwach-
ten waren, hem door een soete dieverije (gelijck
als wyt duyden) afhandich gemaect siinde, aldus
nu voor den dach komen. Dese en hebbe ick
niemandt, dan uwe E. miin Heer, connen toe-
schrijven. VVant het sy dat ick de Poëet aensie,
weet dat hy in niemandt meer en is gehouden: het
sy dat ick overlegge wat reden dat hy heeft, en
kan niet vinden dat hy beter soude konnen oor-
delen. Vvve deuchtende vvetenschap die Hol-
land voort-gebracht heeft, en heeft Holland niet
konnen behouden: mits ander Princen die ge-
vrijt, ende haer ontrocken hebben: de vvelcke
uwe E. tot den hoochsten staet verheven hebben,
die een groot gemoet kan vvenschen ende een
Koninck geven. Doch het hert, de liefde, het
gemoet is by zijn vaderlandt gebleven. Het
vvelck om te meer te laeten blijcken, ghy ons
ooc uvve edele iegenvvoordicheyt gejont hebt,
ende uwe woon-plaets hier gecosen. Alvvaer
ghy voor een voesterheer ende vader der geleert-
heyt bekent, ende alle dagen meer ende meer ver-
maert werdt: soo dat alle cloecke verstanden strij-
den ende tsamen spannen om uwe loff ende eer te
verbreyden: die geschildert in het vvitte velt
van Mnemosyne, door den tijdt sal breken, en-
de uvve deuchden eeuvvich ende onsterflic ma-
ken. VVaer van de Koninginne is een ongeloof-
licke soeticheyt van aert ende beleefdheydt; die,
gelijc de Magneetsteen het ijser, de herten van-
de vvereldt nae hem trect, ende haer selven ver-
getende by uwe E. doet woonen. De groote Ari-
stoteles van de deucht sprekende, segt datter een
gebreck ofte ondeucht is, die alle menschelicke
te boven gaet, ende daer-om de vvilde beesten
moet toegeschreven vverden, oock als zy in de
menschen wordt gevonden: daerby een deucht
verhaelende, den vvelcken alleen de Goden ende
de Helden hebben. Het vvelck hy bevesticht
met de vvoorden van Priamus, die van Hector by
Homerus alsoo spreeckt :
{?}δεεωκ{?}
geboren om de sotheyt van zij-
nen tijdt, die niet cleyn en was, te
bespotten, siende dat een groot
deel vande Romeinen door de
groote soeticheyt vande Griec-
sche sprake, haer eygen teene-
mael waren vergetende, ende aen een sijde setten-
de; segt dat hy oock de selfde sotheyt begonnen
hadde, doch dat Romulus, den eersten vader en-
de oorspronck der Romeinen, op eenen nacht by
hem quam omtrent den morgenstont, als de dro-
men gemeenelicken waer vallen, ende seyde hem
in zijn oore; Dat hy dede gelijc degene die hout
int vvout dragen; daer het doch maer al te veel en
vvast. Het selfde mochtmen niet sonder reden
seggen van onse landsluyden, die doorgaens de
Romeinen, ende somtijdts ooc de Griecken, soo
veel toegeven, dat zy hare manierē, sprake, schrif -
ten leeren, ende daer in soo veel tijdt besteden en-
de toebrengē, dat zy nieuvvers vremdelingen en
sijn dan in haer vaderlandt, nieuwers en dolen, en
stameren, belacchelickē sijn dan daer zy geboren
siin; geen talen min en konnen, en leeren, en ver-
staen, dan die haer de nature ende hare ouders ge-
leert hebben. De Italiaenen sijn de eerste, die in
onsen tijdt de geleertheyt ende byna teenemael
vervallen sprake der Romeinen vveder opge-
bout ende verciert hebben: maer hebben daer-
entusschen niet vergeten haer eygen. De geleer-
de Petrarcha, die soo veel int Latijn gedaen en be-
schreven hadde, heeft driemael groter eer in zijn
moeders tale behaelt, ende is veel meer bekent
gevvorden door zijn Toscaenschen sanck, als
door alle het geen dat hy aen den dach gebrocht
heeft. Politianus heeft hem by zijne grote vve-
tenschap, noch oock by den Griecschen ende
Romeinschen sanck, die hem de susters van A-
pollo soo mildelickē uytgedeelt hadden, niet kon-
nen houden, sonder de Italiaensche poësy te ge-
dencken. Sanazarius en is niet te vreden geweest
dat hy den Koninck ende vorst aller Poëten
Virgilius in de oude Roomsche sprake hadde der-
ven beroepen, heeft oock moeten toonen waer
hy geboren was, ende niet ondancbaer te sijn te-
gen het landt dat hem voortgebracht ende opge-
voedet hadde: heeft derhalven zijn soete Arca-
dia in zijn eygen tale uytgegeven. In Vrancrijck,
onder veel anderen die niet te vergeefs voor de
deuren van Calliope geclopt hebben, ende door
haer geleertheyt op de koetse des Faems ge-
raect sijn, is Petrus Ronsardus ten lesten voort-
gecomen; den welcken men segt dat twaelff ge-
heele jaren besich is geweest om hem inde Griec-
sche tale te oeffenen: (van vvaer alle geleert-
heydt ende wetenschap ontspruijt: maer inson-
derheyt de Poësy haeren eersten oorspronc, kon-
ste, aerdt ende soeticheyt ontleent:) alleenlic-
ken om in zijn eygen tale te schrijven, ende de
maechdekens van Parnassus nae zijn vaderlandt
te trecken. Het vvelck alsoo hy hadde begin-
nen te doen, heeft terstont alle de geleerden van
gansch Vrancrijck als betovert, ende niet min loff
e¯ eer ingeleyt, dan of hy onder de eerste Griec-
sche ofte Latijnsche schrijvers plaetse verdient
hadde. iae heeft van zijnen Koninc groote gaven
e¯ een rijck incomen daer door verkregen. Van
gelijcken ijver is geweest Salustius Bartas, die
by velen niet min en werdt gepresen, sonderlinge
in het aensien van zijn geleertheyt ende de heyli-
ge ende hoge stoffe die hy verkosen heeft. Ontal-
licke meer geleerden hebben haer aldaer met
haer eygen tale bemoeyt, en die altijdt getracht
te verheerlicken. Veel Spangiaerts ooc mede en
hebben Spangien niet vergeten, oft sy schoon
inde Latijnsche sprake hadden connen uytmun-
ten, ende self Romen bestrijden. Wy alleen on-
dancbaer tegen ons landt, ondancbaer tegen on-
se sprake, hebben tot noch toe meest al of de self-
de veracht, ofte laten schoffieren van die gene
die geen ander en conden, ende teenemael blindt
ende onwetende waren. Daer wy nochtans con-
nen toonen, dat jae self de voornaemste Fransoy-
sen inde hare veel fauten begaen hebben, niet let-
tende op den toon ende mate vande vvoorden,
die zy merckelicken gevvelt doen. Gelijck oock
meest de onse, die tot noch toe eenich gedicht in
haer moeders tale geschreven ende uytgegeven
hebben. Doch gelijck de Poësy geen verstant en
kan beminnē, dan dat hemelsch ende vol viers is;
niet en behoorde by de handt genomen te vver-
den, dan van yemandt die by nae in alle vveten-
schap ervaren, ende inde Roomsche ende Griec-
sche teenemael thuys is: soo hebben vvy reden
om de onse geluckich te achten, als diegene die
door de vvetenschap van andere haer over al be-
kent gemaect hebben, om haer eygen dencken.
VVy sullen hier niet seggen hoedanich onse
Poëet is, die selve overal in ander talen spreect;
maer veel liever op hem versoecken, dat hyt ten
besten wil houden dat zijne Duytsche vruchten,
die van hem self nauwelicken int licht te verwach-
ten waren, hem door een soete dieverije (gelijck
als wyt duyden) afhandich gemaect siinde, aldus
nu voor den dach komen. Dese en hebbe ick
niemandt, dan uwe E. miin Heer, connen toe-
schrijven. VVant het sy dat ick de Poëet aensie,
weet dat hy in niemandt meer en is gehouden: het
sy dat ick overlegge wat reden dat hy heeft, en
kan niet vinden dat hy beter soude konnen oor-
delen. Vvve deuchtende vvetenschap die Hol-
land voort-gebracht heeft, en heeft Holland niet
konnen behouden: mits ander Princen die ge-
vrijt, ende haer ontrocken hebben: de vvelcke
uwe E. tot den hoochsten staet verheven hebben,
die een groot gemoet kan vvenschen ende een
Koninck geven. Doch het hert, de liefde, het
gemoet is by zijn vaderlandt gebleven. Het
vvelck om te meer te laeten blijcken, ghy ons
ooc uvve edele iegenvvoordicheyt gejont hebt,
ende uwe woon-plaets hier gecosen. Alvvaer
ghy voor een voesterheer ende vader der geleert-
heyt bekent, ende alle dagen meer ende meer ver-
maert werdt: soo dat alle cloecke verstanden strij-
den ende tsamen spannen om uwe loff ende eer te
verbreyden: die geschildert in het vvitte velt
van Mnemosyne, door den tijdt sal breken, en-
de uvve deuchden eeuvvich ende onsterflic ma-
ken. VVaer van de Koninginne is een ongeloof-
licke soeticheyt van aert ende beleefdheydt; die,
gelijc de Magneetsteen het ijser, de herten van-
de vvereldt nae hem trect, ende haer selven ver-
getende by uwe E. doet woonen. De groote Ari-
stoteles van de deucht sprekende, segt datter een
gebreck ofte ondeucht is, die alle menschelicke
te boven gaet, ende daer-om de vvilde beesten
moet toegeschreven vverden, oock als zy in de
menschen wordt gevonden: daerby een deucht
verhaelende, den vvelcken alleen de Goden ende
de Helden hebben. Het vvelck hy bevesticht
met de vvoorden van Priamus, die van Hector by
Homerus alsoo spreeckt :
Ανδ{?}ςγεθνητ{?}παιςεμμεν{?},αλλαθεοιο.
Dat is:
Hy scheen voorvvaer te sijn niet van een mensch gekomen,
Maer uyt den hemel self oorspronckelick genomen.
De selve bespeuren vvy alle daech in sommige,
doch seer weynich: die met een bysondere minlic-
heyt van manieren ende aenlockende reden haer
soo dragen, dat zy boven haer fortuyne sijn, ende
haer oorspronck merckelicken te kennen geven.
Het selfde sien wy, mijn Heer, in uwe E. Denwelc-
ken ick niet te vergeefs en acht uyt onse loffelike
stadt van Haerlem gesproten te wesen (waer inne
ick oockmede mijn niet vveynich en verheuge,
als sijnde uwe E. landsman e¯ mede-burger) daer
onder andere konsten, oock de vveerde Boeck-
druckerye haeren eersten oorspronck (elders by
ons te bevvijsen) heeft gehadt. die uvve E. vvesen-
de een voorstander aller geleertheydt ende vvijs-
heydt, daer de selfde voester ende onderhouster
van is, soo verre boven de nijdt ende doodt sal
verheffen, als uvve deuchden haer alrede boven
het gemeyne volck ende haer oordeel verhe-
ven hebben. VVaer aen niet en tvvijfelt, die dit
schreeff op den naestlesten Novembris des Iaers
MDCXV,
doch seer weynich: die met een bysondere minlic-
heyt van manieren ende aenlockende reden haer
soo dragen, dat zy boven haer fortuyne sijn, ende
haer oorspronck merckelicken te kennen geven.
Het selfde sien wy, mijn Heer, in uwe E. Denwelc-
ken ick niet te vergeefs en acht uyt onse loffelike
stadt van Haerlem gesproten te wesen (waer inne
ick oockmede mijn niet vveynich en verheuge,
als sijnde uwe E. landsman e¯ mede-burger) daer
onder andere konsten, oock de vveerde Boeck-
druckerye haeren eersten oorspronck (elders by
ons te bevvijsen) heeft gehadt. die uvve E. vvesen-
de een voorstander aller geleertheydt ende vvijs-
heydt, daer de selfde voester ende onderhouster
van is, soo verre boven de nijdt ende doodt sal
verheffen, als uvve deuchden haer alrede boven
het gemeyne volck ende haer oordeel verhe-
ven hebben. VVaer aen niet en tvvijfelt, die dit
schreeff op den naestlesten Novembris des Iaers
MDCXV,
uvve Ed. hertsvvillige vrundt ende
diender
diender
PETRVS SCRIVERIVS.