Jacob Cats, Sinne- en minnebeelden (1627)
Table of contents ↑Quod perdidit, optat. [1]
Gruter. in Sentent. Ethico-polit.
Amantis anima in corpore haud vivit suo.
Nam simul esse cupit, quod simul ante fuit.
Het deel wil zijn gheheel.
Vraeght yemant hoe het komt dat alle jonghe sinnen
Haer snellen uyter aert, haer stellen om te minnen,
Die kapp' een ael in tween, en stae een weynigh stil,
En sie hoe yder stuck sigh weder voeghen wil.
God heeft eens vanden man een ribbe wegh genomen,
En daer is voor den man een vrouwe van ghekomen:
Siet hier uyt rijst de min, en al haer soet bedrijf,
Het lijf wil naer het deel, het deel wil naer het lijf.
Haer snellen uyter aert, haer stellen om te minnen,
Die kapp' een ael in tween, en stae een weynigh stil,
En sie hoe yder stuck sigh weder voeghen wil.
God heeft eens vanden man een ribbe wegh genomen,
En daer is voor den man een vrouwe van ghekomen:
Siet hier uyt rijst de min, en al haer soet bedrijf,
Het lijf wil naer het deel, het deel wil naer het lijf.
Quod perdidit, optat.
Foemineum socio sumpsit de corpore corpus
Qui mare, qui verbo condidit astra, Deus:
Inde furor iuveni, teneris calor inde puellis,
Inde thori socium foemina virque petit.
Quid mirum, Iuvenes? in pristina fata reverti,
Atque iterum fieri quod fuit, optat amans.
Anguillam si forte seces, salit illa per herbas,
Et satagit iungi, quo fuit ante, loco.
Qui mare, qui verbo condidit astra, Deus:
Inde furor iuveni, teneris calor inde puellis,
Inde thori socium foemina virque petit.
Quid mirum, Iuvenes? in pristina fata reverti,
Atque iterum fieri quod fuit, optat amans.
Anguillam si forte seces, salit illa per herbas,
Et satagit iungi, quo fuit ante, loco.
[blanco]
Ontijdigh mal, Is niet met al.
Al kapt een staele-bijl den palingh inde leden,
Al is hem schoon de kop ten vollen afghesneden,
Noch springht hy om end om, hy wispelt op den block,
En, schoon de dood ghenaeckt, het schijnt hem enkel jock.
Daer zijnder in het landt die, in haer oude daghen,
Noch dertel willen zijn, en malle liefde draghen;
Maer al haer sot ghelaet en is maer enkel waen,
Want naer een korten tyd het mallen heeft ghedaen.
Al is hem schoon de kop ten vollen afghesneden,
Noch springht hy om end om, hy wispelt op den block,
En, schoon de dood ghenaeckt, het schijnt hem enkel jock.
Daer zijnder in het landt die, in haer oude daghen,
Noch dertel willen zijn, en malle liefde draghen;
Maer al haer sot ghelaet en is maer enkel waen,
Want naer een korten tyd het mallen heeft ghedaen.
Incassum furit.
Vel caput anguillae strictus licet auferat ensis,
Illa tamen lacero corpore pulsat humum,
Illa tamen cauda non desinit usque moveri,
Illa, licet vita deficiente, salit.
Haec tibi viva senis fit luxuriantis imago,
Cui furit in tremulo corpore dirus amor:
Ach! miser est, quicunque senex iuvenilia tractat,
Et moriens, mortis se tamen esse negat.
Illa tamen lacero corpore pulsat humum,
Illa tamen cauda non desinit usque moveri,
Illa, licet vita deficiente, salit.
Haec tibi viva senis fit luxuriantis imago,
Cui furit in tremulo corpore dirus amor:
Ach! miser est, quicunque senex iuvenilia tractat,
Et moriens, mortis se tamen esse negat.
INCASSUM FURIT.
Sunt certa rerum tempora,
Sunt & animorum motibus
Vicesque crebrae sub polo,
Queis stant caduntque singula.
Excepit tepido quae mea membra sinu
Amplexibus, & ut nauseet
Quis expetita ad oscula
Sunt certa rerum tempora,
Sunt & animorum motibus
Vicesque crebrae sub polo,
Queis stant caduntque singula.
Non indecorum modo, sed & pernitiosum seni lascivire, praesertim in amoribus. Indecorum; nihil enim tam ridiculum quam si
homo tremulus, canus, edentulus vel (ut ille) passa rugosior Uva, iuvenum more amatorem agat. Pernitiosum; usus enim & rationes
Physicae clamant hominem senem, iuvenculam in amoribus habentem, calido & humido privari, adeo ut brevi tota ista militia
sine gloria defunctus, hoc Epitaphium mortuus viatori exhibeat;
... Occidit amando
Excepit tepido quae mea membra sinu
quanto melius Abrahami uxor; Postquam vetula facta sum, inquit, num mihi voluptas? Quin tu potius quisquis es, mi Senex,
Pueris haec sacra relinque
&, cum Sophocle mihi effare; Bona verba, o Viri, liber iam factus sum, & ab inclementibus istis ac furiosis dominis aetatis
beneficio aufugi; vel cum Sapiente Haebraeo,
Quin ipsa fert dies modum
Amplexibus, & ut nauseet
Quis expetita ad oscula
Alle dingen en voeghen
niet tot aller tijdt. Tis niet alleen onbetamelijck, maer oock schadelijck voor een bedaeght man,
sich over te gheven aen de ontijdighe mallicheden van Vrouwen liefde.
Onbetamelick; want niet so geckelick
als dat yemant de Kerck-hof bloemen
al reede in menichte op het hooft dragende, noch met dwaesheden der Ionckheyt besigh is. Schadelijck, want beyde reden
ende
ervarentheyt leeren ons, dat soo yemant met een bevende hant een eerst-ontluykende Roosjen derf
af plucken, dat hy de lucht daer van niet en sal konnen verdraghen, maer veel eer den kuch daer van op de borst krijghende,
wort int ghetal van Venus Martelaren overgheschreven,
ende verdient, so doende, dit oft dierghelijcke Graf schrift,
Die my omvingh in haren schoot
Die heeft uyt liefde my ghedoot.
Hoe veel beter seyde Sara;
Sal ick met wellust omgaen nu ick out ben?
Wel aen dan, goet out Man, wie ghy wesen moeght, set jonghe lieden dien handel
over,
ende seght met Salomon;
Inden arm nemen heeft zijnen tijd, en verre daer van zijn, des ghelijcx.
Quand on est jeune, on aime en fol:
Quand on est vieil, qui aime est fol.
Lijt, sonder spijt.
Kapt vry een Ael in tween, hy sal noch efter springhen,
Hy sal met alle macht de leden omme-wringhen,
Hy trotst, oock even dan, hy tert den harden noot,
Hy leeft, ghelijck het schijnt, te spijte vande doot.
Ghy, als een hoogher macht wort teghen u ghedreven,
Soo lijtet met ghedult; waer toe het teghen-streven?
Sijght neder in het stof, en toont een buychsaem hert,
Want die onwilligh lijt, die lijt te meerder smert.
Hy sal met alle macht de leden omme-wringhen,
Hy trotst, oock even dan, hy tert den harden noot,
Hy leeft, ghelijck het schijnt, te spijte vande doot.
Ghy, als een hoogher macht wort teghen u ghedreven,
Soo lijtet met ghedult; waer toe het teghen-streven?
Sijght neder in het stof, en toont een buychsaem hert,
Want die onwilligh lijt, die lijt te meerder smert.
Nil iuvat obniti?
Anguillam si mucro secet, si dividat ensis,
Illa repercussam corpore plangit humum;
Illa furit moriens, seseque in pulvere versat,
Et tacitae non vult succubuisse neci.
Quid iuvat obniti, cum te sors dura fatigat,
Vel rumpit properam de Tribus una colum?
Flecte caput, tacitoque latus permitte dolori;
Non totus miser est, qui miser esse potest.
Illa repercussam corpore plangit humum;
Illa furit moriens, seseque in pulvere versat,
Et tacitae non vult succubuisse neci.
Quid iuvat obniti, cum te sors dura fatigat,
Vel rumpit properam de Tribus una colum?
Flecte caput, tacitoque latus permitte dolori;
Non totus miser est, qui miser esse potest.
NIL IUVAT OBNITI.
Inter signa hominis vere renovati praecipuo loco numerandus animus humilis, ac patiens calamitatum & iniuriarum, nec enim
pertinax ac refractarius quispiam Christo sese cogitationes subdidisse pro explorato unquam habere potest. At quorsum, precor,
hic pervicacia? afflictionibus sane Deus vel exercet, vel probat, vel corrigit, vel honore afficit suos, utpote in hoc similes
eos faciens ipsi Filio. Clementissimus enim Parens ex alta providentiae specula quid unicuique nostrum conveniat plane ac
plene cognoscit, & quod convenire novit, accommodat. miserabile vero remedium est, obnitendi studium, & plorandi lassitudo;
cum melius Dei timor hisce medeatur: Is enim ad divinam voluntatem & paternam affectionem, tanquam ad sacram anchoram, confugiens,
non patientiam solum, sed & gaudium, imo & gratiarum actionem, ex ipsis afflictionibus producit; non secus ac medicus ex viperis
Theriacam; adeo ut, tanquam triumphans, pleno ore tandem exclamet, Via crucis, via lucis.
Tis een vande bysonderste ken-teyckenen eens vernieuwden ghemoets,
datmen in sigh ghevoele een nedrighe verdraechsaemheyt
in alderley besoeckinghe,
ons regel recht van
God toegheschickt, ofte door middel van de menschen aenghedaen,
ghelijck in het tegendeel van dien
een morrende
ende teghenstrevende onverduldicheydt
niet anders en kan verstaen
worden uyt te wijsen als
een soodanigh herte dat noch sijn ghedachten niet en heeft ghevanghen ghegeven onder de ghehoorsaemheyt Christi.
Maer, o lieve, waer toe hier
een steghe
onverdraechsaemheyt?
nae dien
de goede God de sijne
plagh uytverkoren te maecken inden Oven der ellende?
gewisselijck
de vermoeytheyt
van jammeren is een gantsch ellendigh behulp-middel
voor de ghene die lijden moeten; daer
de ware vreese Gods, geeft uytkomste in alderley benautheden; want yemant, door de selve,
sijne toevlucht nemende tot Godes vaderlijcke sorghe over de sijne,
weet niet alleen recht
ghedult, maer oock blyschap en dancksegginghe daer uyt te trecken, seggende ghestadelijck in zijn herte tot sijne
vertroostinghe.
Hoe swaerder lot,
Hoe naerder Godt.
Sources and parallels
-
Cats, Sinne- en minnebeelden, HL. II
-
Meisner, Thesaurus, HL. 90