Jacob Cats, Proteus (1618)
Table of contents ↑
[blanco]
[blanco]
[blanco]
[blanco]
[blanco]
[blanco]
[blanco]
[blanco]
[blanco]
[blanco]
[blanco]
[blanco]
[blanco]
[blanco]
[blanco]
[blanco]
[blanco]
[blanco]
[blanco]
[blanco]
[blanco]
III. HARDERS-LIET.
Phyllis, met haer met-ghesellen,
Was ghecomen hier int lant,
Daerse niet veel schorr' en vant:
Sy quam van de Vlaemsche stellen,
Daermen daeghlijcx damt en dijckt,
Daermen roupt, Schaep-herders wijckt:
Daermen water maeckt tot landen,
Daer den plough weer haelt sijn haer
Dat hy hadd' ghelaten daer:
Daermen d'aerd' met menschen handen,
(Ist Neptunus leet of spijt)
Van des zee's ghewelt bevrijt.
Phyllis hadd' haer vee ghedreven
Tusschen Armuy en der Veer ,
Daer sloegh sy haer eerst-mael neer,
Thyrsis, hare ziel en leven,
Was by Domburgh neer ghestelt
In dat dorre zandich velt.
Phyllis vrough op in den morghen,
Als de son noch niet te straf
Eerst den dauw' ginck licken af,
Quamen voor haer oude sorghen;
Sy viel in een diep ghepeys,
En dacht op haer Zeeusche reys.
Niet dat Zeelant haer mishaeghde,
Zeelant dacht haer vol ghenucht,
Uit wat anders quam haer sucht:
't Meeste was, dat sy beclaeghde,
Dat sy Thirsim niet en sagh,
Die by haer te weyden plagh.
Sy dreef op het gors haer schapen,
Van Armuyden niet seer wijt,
Datmen hiet ten Halven-crijt .
Daer began haer druck 't ontslapen,
Dies sy wat ter zijden af
Haer tot claghen dus begaf.
Siltich Schor ten Halven-crijte ,
Tot u doe ick dit beclagh;
Zouter wort ghy dagh aen dagh:
Ick en can't de zee niet wijten,
Want 't en is niet van de vloet,
't Coomt van mijn bedruckt ghemoet.
G'lijck de melck, int eerst van meye,
Uit een vollen elder spuyt,
Of den dauw' druipt van het cruyt,
Soo myn tranen, als ick schreye
Om u, Thyrsi fraeye knecht,
Rollen heen tot op de weght.
Dies wert bitter-zout het schorre,
Want de zilte van de zee
Is noch wel ghewilt van 't vee,
Maer of ick schoon drijv' of porre,
Dat besproeyt is van myn traen,
Daer en lickt gheen schaepken aen.
Hoe gheluckich waert ghy rammen,
Doen als Thyrsis by ons was,
En by my lagh in het gras?
Als hy springen ded' de lammen,
Door het spelen op een riet,
Door het singen van een liet.
Met ghesangh ginck hy verhalen
Al de vrysters van het wout,
Al haer vryen, al haer kout:
Maer altijt (ten mocht niet falen)
Phyllis was des liets besluyt,
't Quam altijt op Phyllis uyt.
Als wy in dit eylant quamen,
Doen was ons dit gors te cleen;
Och! doe moestet zyn ghescheen:
Dies wy elck ons cudde namen,
Thyrsis was gheheel t'onvre,
Thyrsis wist niet wat hy dee.
Doenter nu ginck op een scheyden,
Wat een druck viel over my!
Thyrsis trock my wat ter zy,
Daer stont hy en ick en schreyden,
Thyrsis niet een woort en sprack,
't Scheen dat Thyrsi 't harte brack.
Maer, och-arm, ten langhen lesten
Gaf hy my syn coude hant,
Dit's (seyd' hy) myn liefdes pant;
Phylli neemt het doch ten besten,
Dat ick niet meer spreken can,
't Schynt dat ick nu ben geen man.
Mits heeft my een rinck ghegeven,
Met gheschrey en suchten swaer,
Net ghevlochten van peerts-haer,
Daer stont Thyrsis op gheschreven,
En daer was een hart gemaeckt,
Met een pijl, wel diep, geraeckt.
Maer my docht den geest t'ontsincken,
Als hy seyde, nu vaert wel,
Phylli, peyst, om mijn ghequel:
Ick sal weder om u dincken.
Aen mijn hant een pers hy gaf,
Daer en moght geen kusjen af.
Thyrsi, ghy zijt nu vertrocken
Wel een maent dry ofte vier,
En ghy coomt niet eens tot hier,
Zijn u schapen, zijn u bocken,
Zijn u koeyen al u vreught,
Datjer niet eens af en meught?
't Is gheen bleeten van u schapen,
't Is gheen loeyen van u koen,
t'Zijn al and're diet my doen
And're zynt die u begapen:
t'Is die dertel Amaril
Daer je me zyt op den dril.
Dencktj' hoe ick dit coom te weten?
Lieve, peyst dat een die mint
Dit, en noch al meer, versint:
Al ben ick wat verr' gheseten,
Domburghs leste peerde-mart
Wees my aen mijn bitter smart.
Wesend' inde mart ghecomen
Dwalend', ick en weet niet waer,
Vraechd' ick, naer dy, hier en daer;
Niemant, 't scheen, had' dy vernomen:
Midts soo sach ick Snel dijn hondt,
Daer hy voor een deure stondt.
Snel quam my gheloopen teghen,
Snel die quispelde zijn steert,
Snel die spranck steeds vander eert:
Maer, als ick omkeeck ter deghen,
Doen wast dat ick Thyrsim sach,
Daer hy in een venster lach.
Hy was daer vry niet alleene;
Vlogghe meysjens, twee off dry,
Sweefden hem ontrent sijn sy:
Onder and're wasser eene,
Op-gheset (hoe-wel niet moy)
Soo wat na den steetschen toy.
Dat moet Amaryllis wesen,
Dacht ick, en het was oock waer;
Want Pol Faes, die soete vaer,
Hadse my wel eer ghepresen,
Datse was soo hups en knap
In het setten van haer cap.
Thyrsis hadd' soo veel te quicken
Met syn Lief, het was een schant,
Dan kust' hy haer cleet, haer hant,
Wonder wasser te beschicken,
Elcken kus dee my soo wee,
Als den haghel 't jonghe vee.
Hy was soo verblint int mallen,
Dat hy my niet eens en sagh;
Mits quam Faes uyt syn ghelagh,
Coomt laet ons hier med' in vallen,
Seyde Faes, en track my in,
Doch het was wel na myn sin.
Men ginck daer een dans int ronde,
Onder eenen roosen crans,
Thyrsis was niet aen den dans,
Maer hy stont vast mont aen monde
Met die dertel Amaril,
Die't (soo 't scheen) wel was haer wil.
Pan, met al u Bosch-gesellen!
Als ick sagh dit sot ghelaet,
'k Wist myn leven gheenen raet,
'k Wist niet hoe myn aensicht stellen,
't Scheen, ick ginck als in myn doot,
'k Wiert nu bleick, dan weder root.
Als nu 't volck sick ginck verstroyen,
Doen wast eerst dat hy my sagh,
Phylli, seyd' hy, goeden dagh,
En began te flicke-floyen,
Maer syn groete quam soo blau,
Dat syn antwoort was een grau.
Thyrsis acht' het niet een mijte,
Sagh oock naer my niet meer om:
Maer creegh daer een fleuyt en bom,
En hief op, als my te spijte,
Een nieu deuntje van de min,
Dat hem doen lagh in de sin.
Amaryllis was verstorven,
Soo het scheen, in synen mont,
Syn ghesicht staegh op haer stont:
Och! nu ben ick doch bedorven,
Dacht ick, nu ben icker of,
Mits soo droop ick naer den hof.
Hoe cont ghy dit in u vinden
Dat ghy Phyllis dus vergeet,
Dat ghy Phyllis dus vertreet,
Thyrsi? lichter dan de winden,
Lichter dan een dorre blat,
Dat de wint van onder vat.
Is dan nu al u begeeren
Tot dit jonghe geyle dier?
Tot dit nieu ontsteken vier?
Hebb' ick dy niet hooren sweeren,
Doenje noch in Vlaend'ren waert,
By Pans crommen geyten baert,
Datje noyt en sout verkiesen
Een soo af-gherichten meyt,
Die ontrent de steden weyt,
Datje liever sout verliesen
Heel de kudd' op een ghetye,
Danje sulcken slagh sout vryen?
Denckt doch nu eens op de reden,
Waerom datje sulcx doen swoert,
't Was om dat het volck soo loert
Op dees meysjens die by steden,
Niet besloten van der zee,
Weyden het ghewolde vee.
Ist niet Domburgh , daer het meeste
Volck, van al dees dertel steen,
Heel de somer coomt ghereen?
't Is daer kermis, 't is daer feeste,
Soo langh' als het waghen-rat,
Niet te diep en snijt int nat.
Aen dees duynen, in dees weyen,
Is u Amaryl ghebroet,
En van joncx aen op-ghevoet;
Daerom canse soo wel vleyen,
Dit, en meer, heeft sy gheleert,
Van het volck dat daer verkeert.
Sy is vol van steetsche treken:
Op een steets drilt haren ganck,
Op een steets draeyt haren sanck,
Op een steets, siet! canse spreken,
Op een steets sy pronckt, en swijght,
Op een steets sy lonckt, en nijght.
Maer wat school-gelt moetmen tellen,
Meynje, voor dees moye leer?
Nu wat kusjens, dan wat meer,
Al na 't lust die fraey ghesellen.
Die met steetsche jonghmans praet,
Steeds yet van syn veeren laet.
Ick ben op 't schorr' op-ghetoghen,
Daer sat ick alleen en keeck,
Op een slou, of op een kreeck:
Noyt en wasser maeght bedroghen.
Op een buyte-gors, of stel,
Daer noyt quam een steets-ghesel.
Daer de boomgaerts lustich bloeyen
Derwaerts de speel-waghen rien,
Derwaerts loopen al de lien;
Daer de linden veylich groeyen,
Daer dat soete mulle lant
Rontsom staet vol els gheplant.
't Is te Domburgh in de duynen,
Daermen wentelt in het zant;
Daer soo menich dertel quant,
Achter haghen, achter thuynen,
Doet, dat ick niet segghen derff,
Dickwils op eens anders kerff.
Amaryllis , soo ick hoore,
Heeft al dickwils me ghereen
Met de Iuffers van de steen:
Sy seyt, ick en ben gheen sloore,
Ick en ben voor Claes noch Pier,
Ick en was noyt 't mellick-dier.
Sy heeft schotels, coppen, teylen,
Van dat vremde blauwe goet,
Daers' haer soete room in doet:
Dat zijn teyckens, dat zijn peylen,
Dats' al ander kennis hout,
Als met herders van het wout.
Dunckt u dit te zijn claer schapen?
Mach dit al bestaen met eer?
Ick en loovet nimmermeer:
Vrysters die na giften gapen,
Meysjens die na gaven staen,
Spelen op een gladde baen.
Thyrsi wy zijn beyde Zeeuwen,
(Al was Vlaend'ren ons vertreck
't Was noch onder t'Zeeusche reck)
Laet dien slimmen hoop al schreuwen,
Wy zijn rondt, en daer toe goet,
Dats van oudts een Zeeuws gemoet.
Laet ons in die rontheyt blyven,
Rontheyt dient wel totte min,
Beter als dien slimmen sin,
Laet ons 't saem' ons schaepkens dryven,
In u Ionckheyt waerje mijn,
Waerom soutjet nu niet zijn? FINIS
Phyllis, met haer met-ghesellen,
Was ghecomen hier int lant,
Daerse niet veel schorr' en vant:
Sy quam van de Vlaemsche stellen,
Daermen daeghlijcx damt en dijckt,
Daermen roupt, Schaep-herders wijckt:
Daermen water maeckt tot landen,
Daer den plough weer haelt sijn haer
Dat hy hadd' ghelaten daer:
Daermen d'aerd' met menschen handen,
(Ist Neptunus leet of spijt)
Van des zee's ghewelt bevrijt.
Phyllis hadd' haer vee ghedreven
Tusschen Armuy en der Veer ,
Daer sloegh sy haer eerst-mael neer,
Thyrsis, hare ziel en leven,
Was by Domburgh neer ghestelt
In dat dorre zandich velt.
Phyllis vrough op in den morghen,
Als de son noch niet te straf
Eerst den dauw' ginck licken af,
Quamen voor haer oude sorghen;
Sy viel in een diep ghepeys,
En dacht op haer Zeeusche reys.
Niet dat Zeelant haer mishaeghde,
Zeelant dacht haer vol ghenucht,
Uit wat anders quam haer sucht:
't Meeste was, dat sy beclaeghde,
Dat sy Thirsim niet en sagh,
Die by haer te weyden plagh.
Sy dreef op het gors haer schapen,
Van Armuyden niet seer wijt,
Datmen hiet ten Halven-crijt .
Daer began haer druck 't ontslapen,
Dies sy wat ter zijden af
Haer tot claghen dus begaf.
Siltich Schor ten Halven-crijte ,
Tot u doe ick dit beclagh;
Zouter wort ghy dagh aen dagh:
Ick en can't de zee niet wijten,
Want 't en is niet van de vloet,
't Coomt van mijn bedruckt ghemoet.
G'lijck de melck, int eerst van meye,
Uit een vollen elder spuyt,
Of den dauw' druipt van het cruyt,
Soo myn tranen, als ick schreye
Om u, Thyrsi fraeye knecht,
Rollen heen tot op de weght.
Dies wert bitter-zout het schorre,
Want de zilte van de zee
Is noch wel ghewilt van 't vee,
Maer of ick schoon drijv' of porre,
Dat besproeyt is van myn traen,
Daer en lickt gheen schaepken aen.
Hoe gheluckich waert ghy rammen,
Doen als Thyrsis by ons was,
En by my lagh in het gras?
Als hy springen ded' de lammen,
Door het spelen op een riet,
Door het singen van een liet.
Met ghesangh ginck hy verhalen
Al de vrysters van het wout,
Al haer vryen, al haer kout:
Maer altijt (ten mocht niet falen)
Phyllis was des liets besluyt,
't Quam altijt op Phyllis uyt.
Als wy in dit eylant quamen,
Doen was ons dit gors te cleen;
Och! doe moestet zyn ghescheen:
Dies wy elck ons cudde namen,
Thyrsis was gheheel t'onvre,
Thyrsis wist niet wat hy dee.
Doenter nu ginck op een scheyden,
Wat een druck viel over my!
Thyrsis trock my wat ter zy,
Daer stont hy en ick en schreyden,
Thyrsis niet een woort en sprack,
't Scheen dat Thyrsi 't harte brack.
Maer, och-arm, ten langhen lesten
Gaf hy my syn coude hant,
Dit's (seyd' hy) myn liefdes pant;
Phylli neemt het doch ten besten,
Dat ick niet meer spreken can,
't Schynt dat ick nu ben geen man.
Mits heeft my een rinck ghegeven,
Met gheschrey en suchten swaer,
Net ghevlochten van peerts-haer,
Daer stont Thyrsis op gheschreven,
En daer was een hart gemaeckt,
Met een pijl, wel diep, geraeckt.
Maer my docht den geest t'ontsincken,
Als hy seyde, nu vaert wel,
Phylli, peyst, om mijn ghequel:
Ick sal weder om u dincken.
Aen mijn hant een pers hy gaf,
Daer en moght geen kusjen af.
Thyrsi, ghy zijt nu vertrocken
Wel een maent dry ofte vier,
En ghy coomt niet eens tot hier,
Zijn u schapen, zijn u bocken,
Zijn u koeyen al u vreught,
Datjer niet eens af en meught?
't Is gheen bleeten van u schapen,
't Is gheen loeyen van u koen,
t'Zijn al and're diet my doen
And're zynt die u begapen:
t'Is die dertel Amaril
Daer je me zyt op den dril.
Dencktj' hoe ick dit coom te weten?
Lieve, peyst dat een die mint
Dit, en noch al meer, versint:
Al ben ick wat verr' gheseten,
Domburghs leste peerde-mart
Wees my aen mijn bitter smart.
Wesend' inde mart ghecomen
Dwalend', ick en weet niet waer,
Vraechd' ick, naer dy, hier en daer;
Niemant, 't scheen, had' dy vernomen:
Midts soo sach ick Snel dijn hondt,
Daer hy voor een deure stondt.
Snel quam my gheloopen teghen,
Snel die quispelde zijn steert,
Snel die spranck steeds vander eert:
Maer, als ick omkeeck ter deghen,
Doen wast dat ick Thyrsim sach,
Daer hy in een venster lach.
Hy was daer vry niet alleene;
Vlogghe meysjens, twee off dry,
Sweefden hem ontrent sijn sy:
Onder and're wasser eene,
Op-gheset (hoe-wel niet moy)
Soo wat na den steetschen toy.
Dat moet Amaryllis wesen,
Dacht ick, en het was oock waer;
Want Pol Faes, die soete vaer,
Hadse my wel eer ghepresen,
Datse was soo hups en knap
In het setten van haer cap.
Thyrsis hadd' soo veel te quicken
Met syn Lief, het was een schant,
Dan kust' hy haer cleet, haer hant,
Wonder wasser te beschicken,
Elcken kus dee my soo wee,
Als den haghel 't jonghe vee.
Hy was soo verblint int mallen,
Dat hy my niet eens en sagh;
Mits quam Faes uyt syn ghelagh,
Coomt laet ons hier med' in vallen,
Seyde Faes, en track my in,
Doch het was wel na myn sin.
Men ginck daer een dans int ronde,
Onder eenen roosen crans,
Thyrsis was niet aen den dans,
Maer hy stont vast mont aen monde
Met die dertel Amaril,
Die't (soo 't scheen) wel was haer wil.
Pan, met al u Bosch-gesellen!
Als ick sagh dit sot ghelaet,
'k Wist myn leven gheenen raet,
'k Wist niet hoe myn aensicht stellen,
't Scheen, ick ginck als in myn doot,
'k Wiert nu bleick, dan weder root.
Als nu 't volck sick ginck verstroyen,
Doen wast eerst dat hy my sagh,
Phylli, seyd' hy, goeden dagh,
En began te flicke-floyen,
Maer syn groete quam soo blau,
Dat syn antwoort was een grau.
Thyrsis acht' het niet een mijte,
Sagh oock naer my niet meer om:
Maer creegh daer een fleuyt en bom,
En hief op, als my te spijte,
Een nieu deuntje van de min,
Dat hem doen lagh in de sin.
Amaryllis was verstorven,
Soo het scheen, in synen mont,
Syn ghesicht staegh op haer stont:
Och! nu ben ick doch bedorven,
Dacht ick, nu ben icker of,
Mits soo droop ick naer den hof.
Hoe cont ghy dit in u vinden
Dat ghy Phyllis dus vergeet,
Dat ghy Phyllis dus vertreet,
Thyrsi? lichter dan de winden,
Lichter dan een dorre blat,
Dat de wint van onder vat.
Is dan nu al u begeeren
Tot dit jonghe geyle dier?
Tot dit nieu ontsteken vier?
Hebb' ick dy niet hooren sweeren,
Doenje noch in Vlaend'ren waert,
By Pans crommen geyten baert,
Datje noyt en sout verkiesen
Een soo af-gherichten meyt,
Die ontrent de steden weyt,
Datje liever sout verliesen
Heel de kudd' op een ghetye,
Danje sulcken slagh sout vryen?
Denckt doch nu eens op de reden,
Waerom datje sulcx doen swoert,
't Was om dat het volck soo loert
Op dees meysjens die by steden,
Niet besloten van der zee,
Weyden het ghewolde vee.
Ist niet Domburgh , daer het meeste
Volck, van al dees dertel steen,
Heel de somer coomt ghereen?
't Is daer kermis, 't is daer feeste,
Soo langh' als het waghen-rat,
Niet te diep en snijt int nat.
Aen dees duynen, in dees weyen,
Is u Amaryl ghebroet,
En van joncx aen op-ghevoet;
Daerom canse soo wel vleyen,
Dit, en meer, heeft sy gheleert,
Van het volck dat daer verkeert.
Sy is vol van steetsche treken:
Op een steets drilt haren ganck,
Op een steets draeyt haren sanck,
Op een steets, siet! canse spreken,
Op een steets sy pronckt, en swijght,
Op een steets sy lonckt, en nijght.
Maer wat school-gelt moetmen tellen,
Meynje, voor dees moye leer?
Nu wat kusjens, dan wat meer,
Al na 't lust die fraey ghesellen.
Die met steetsche jonghmans praet,
Steeds yet van syn veeren laet.
Ick ben op 't schorr' op-ghetoghen,
Daer sat ick alleen en keeck,
Op een slou, of op een kreeck:
Noyt en wasser maeght bedroghen.
Op een buyte-gors, of stel,
Daer noyt quam een steets-ghesel.
Daer de boomgaerts lustich bloeyen
Derwaerts de speel-waghen rien,
Derwaerts loopen al de lien;
Daer de linden veylich groeyen,
Daer dat soete mulle lant
Rontsom staet vol els gheplant.
't Is te Domburgh in de duynen,
Daermen wentelt in het zant;
Daer soo menich dertel quant,
Achter haghen, achter thuynen,
Doet, dat ick niet segghen derff,
Dickwils op eens anders kerff.
Amaryllis , soo ick hoore,
Heeft al dickwils me ghereen
Met de Iuffers van de steen:
Sy seyt, ick en ben gheen sloore,
Ick en ben voor Claes noch Pier,
Ick en was noyt 't mellick-dier.
Sy heeft schotels, coppen, teylen,
Van dat vremde blauwe goet,
Daers' haer soete room in doet:
Dat zijn teyckens, dat zijn peylen,
Dats' al ander kennis hout,
Als met herders van het wout.
Dunckt u dit te zijn claer schapen?
Mach dit al bestaen met eer?
Ick en loovet nimmermeer:
Vrysters die na giften gapen,
Meysjens die na gaven staen,
Spelen op een gladde baen.
Thyrsi wy zijn beyde Zeeuwen,
(Al was Vlaend'ren ons vertreck
't Was noch onder t'Zeeusche reck)
Laet dien slimmen hoop al schreuwen,
Wy zijn rondt, en daer toe goet,
Dats van oudts een Zeeuws gemoet.
Laet ons in die rontheyt blyven,
Rontheyt dient wel totte min,
Beter als dien slimmen sin,
Laet ons 't saem' ons schaepkens dryven,
In u Ionckheyt waerje mijn,
Waerom soutjet nu niet zijn? FINIS