Otto Vaenius, Emblemata aliquot selectiora amatoria (1618)
Table of contents ↑Cupido tot de Jeught
CVPIDO
tot de Ieught.
VV anneer ick yet ontsteeck' en wercklick dryve voort
met myne heete kracht, so wert volbracht het woort.
Vermeerdert ende wast; een woort 't welck quam gedreven
De gantsche wereldt door. Al die natuerlijck leven
Staen onder myne wet, die niemant en ontvliet:
Mijn overgroot ghewelt en wijdtghespreyt ghebiedt
Te lyden is gheen schand', als komende seer krachtigh
Van hoogher hant ghedaelt, en van een will' almachtigh.
Mijn onghetemde kracht al 't gheen' dat leeft, en sweeft,
Beheerscht, en heete lust om voort te teelen gheeft.
Al 't gheen' hem openbaert in de vier elementen,
Hem dees' ghenegentheyt ghewilligh laet inprenten.
Op 't aerdrijck alsoo wel 't onredelijck ghediert,
Als 't menschelick gheslacht, wert door mijn cracht bestiert.
De visschen inde zee, rivieren, ofte poelen,
En vogh'len in de locht mijn heete stralen voelen,
De Salemander oock een vreemdt en wonder dier,
En laet ick niet bevrijt in 't midden van het vier.
Aenschout de Son en Maen verlieft aen s'hemels woningh,
Van 't beelt van Man en vrouw' zy beyde doen vertooningh,
Want door hun t'samen comst' al 't ghene datmen ziet
Voortcomen onder hen in 't aerdsch prieel, gheniet
Hun voedtsel mildelijck, en wert van hem gheboren,
De cruyden, en 't gheboomt' daer in men mach besporen
Een levendighen gheest, hoe wel met gheen verstandt,
Oock volghen mijn ghebodt: den palmboom aen een kant
Van een rivier hem buyght, en gaet na 't gayken hellen,
Al ist aen d'ander zijd' om met haer te versellen.
Nature heeft in 't eerst gheset en wel in tween
Rechtveerdelick ghedeylt den man en vrouw' van een,
Maer in 't vereenen wert versoet by alle beyden
Door liefdes lieve vrucht en soet gheniet het scheyden:
De welgheschicte wet van de nature goedt
Gaet sonder reden niet, vergheefs zy niet en doet,
Oock niet dan 't ghene blijckt vermakigh, nut en prijslick,
En daer elck een behoort hem nae te voeghen wijslick.
Seght my, wat is hy doch, die levende altijdt
Alleen, en sonder vrouw' natuere teghenstrijdt?
Een half mensch, want een man die sonder echte vrouwe
Sijn leven endt, ick maer voor een half man en houwe,
Een treurigh eenich dier, mismoedich sonder lust,
Die in ghepeynsen droef gaet malen met onrust;
En die in d'onlust selfs te nemen schijnt behaghen,
Gheboren maer om sorgh voor hem alleen te draghen,
Berooft van leven, gheest, ghevoelen, en van hert,
En overmidts door my hy niet beweeght en wert,
Liefds lieffelicke kracht hy nimmermeer can smaken,
Die 's levens honigh zoet kan noch veel zoeter maken,
En oock vermindren seer zijn bitterste verdriet:
In 't aensien aenghenaem zijn ooghen weyden niet
Van zijn herboorteniss' van kindren zoet van zeden,
Die d'een voor d'ander nae voorteelende verbreden
Op d'aerd' onstervelick den mensch in eewicheyt:
Wee hem die is alleen, zo hy ghevallen leyt.
En helpt hem niemant op, of stilt hem in zijn klaghen:
Een bandt alleen en kan niet zo veel lasts verdraghen,
Als een de welck van twee ghevlochten is in een:
Gheen eer de jongheliens zijn schuldich aen de gheen'
Die met geen kindren lief de werelt gaen vermeeren,
Die hem in d'ouderdom weer zouden moghen eeren.
En wat zijt ghy, O vrouw', die blyvend' oock alleen,
Vyt u ghedachten sluyt mijn wetten al ghemeen,
Veel droever als een man, leydt ghy een eenigh leven,
Wat zal ten lesten noch het weygheren u gheven?
Als van u fieren moet de tijdt de vleughels kort,
En dat de roosen root, en lelien verdort
Van uwe kaken zijn, als het korael der lippen
In bleeckicheyt vergaen, u treurigh sal ontslippen,
Als 't goudt van u blondt hayr gekrolt, ghevlecht, gespreyt,
In grijsheyt gantsch verkeert, en als de gladdicheyt
Vws voorhoofts teenemael de rimpelen beswaren,
Niet anders als berou van u verloopen jaren?
Als ghy u vindt alleen, en dat ghy van een hooft,
En troost van uwe helft u selven hebt berooft,
En kind'ren d'oudtheyts stock om vastlick op te hopen.
De jonckheydt en de tijdt, die eenmael is verlopen,
Niet weder men vercrijght, door my zo bloeyt u jeught
O dochters in haer eer, en sonder liefdes deught
V schoonheyt niet meer baet dan een schat opghesloten
Van eenen woeckenaer, of so veel als een groten
En schoonen diamant verborghen onder d'aerd'.
Een vrouwe sonder liefd' is seecker niet veel waert:
Want zy gheboren is alleen om te beminnen,
Wat isser soeters doch dan u met hert en sinnen
Seer wel te sien ghedient, van een die u meer acht
Als d'appel van sijn oogh, en hem by dagh en nacht
Te hooren spreecken uyt d'inwendighe ghepeynsen,
U t'openen zijn hert en gheen secreet te veynsen,
Te deylen in 't ghelijck de droefheyt, en de vreught,
De gramschap lieffelick, de vrees' en ongheneught,
Sijn passien minnelijck in 't aenghesicht te lesen,
Hem dickwijls in zijn selfs te sien verloren wesen,
Jn u hem wederom te vinden vreuchdelijck,
Jn 't kort, de soete lust, en vreught van 't hemelrijck
Te proeven hier op d'aerd', en sonder te bedrieghen
De joncheyt, die helas gaet als een droom wech vlieghen?
Hierom O jeught die leeft na der naturen wet,
Volght doch eenvoudelick haer lieffelick gheset,
De reden sal altijdt u leyden, en aenkleven,
Want sonder de natuer sal u 't gheluck begheven.
Dit boecxken overleest, 't welck u werdt toeghedeelt,
Mijn cracht ghy vinden sult hier in wel uytghebeelt,
So ghy dit werck voor goet en aengenaem sult achten,
Het is alleen den loon die d'arbeyt sal versachten.
tot de Ieught.
VV anneer ick yet ontsteeck' en wercklick dryve voort
met myne heete kracht, so wert volbracht het woort.
Vermeerdert ende wast; een woort 't welck quam gedreven
De gantsche wereldt door. Al die natuerlijck leven
Staen onder myne wet, die niemant en ontvliet:
Mijn overgroot ghewelt en wijdtghespreyt ghebiedt
Te lyden is gheen schand', als komende seer krachtigh
Van hoogher hant ghedaelt, en van een will' almachtigh.
Mijn onghetemde kracht al 't gheen' dat leeft, en sweeft,
Beheerscht, en heete lust om voort te teelen gheeft.
Al 't gheen' hem openbaert in de vier elementen,
Hem dees' ghenegentheyt ghewilligh laet inprenten.
Op 't aerdrijck alsoo wel 't onredelijck ghediert,
Als 't menschelick gheslacht, wert door mijn cracht bestiert.
De visschen inde zee, rivieren, ofte poelen,
En vogh'len in de locht mijn heete stralen voelen,
De Salemander oock een vreemdt en wonder dier,
En laet ick niet bevrijt in 't midden van het vier.
Aenschout de Son en Maen verlieft aen s'hemels woningh,
Van 't beelt van Man en vrouw' zy beyde doen vertooningh,
Want door hun t'samen comst' al 't ghene datmen ziet
Voortcomen onder hen in 't aerdsch prieel, gheniet
Hun voedtsel mildelijck, en wert van hem gheboren,
De cruyden, en 't gheboomt' daer in men mach besporen
Een levendighen gheest, hoe wel met gheen verstandt,
Oock volghen mijn ghebodt: den palmboom aen een kant
Van een rivier hem buyght, en gaet na 't gayken hellen,
Al ist aen d'ander zijd' om met haer te versellen.
Nature heeft in 't eerst gheset en wel in tween
Rechtveerdelick ghedeylt den man en vrouw' van een,
Maer in 't vereenen wert versoet by alle beyden
Door liefdes lieve vrucht en soet gheniet het scheyden:
De welgheschicte wet van de nature goedt
Gaet sonder reden niet, vergheefs zy niet en doet,
Oock niet dan 't ghene blijckt vermakigh, nut en prijslick,
En daer elck een behoort hem nae te voeghen wijslick.
Seght my, wat is hy doch, die levende altijdt
Alleen, en sonder vrouw' natuere teghenstrijdt?
Een half mensch, want een man die sonder echte vrouwe
Sijn leven endt, ick maer voor een half man en houwe,
Een treurigh eenich dier, mismoedich sonder lust,
Die in ghepeynsen droef gaet malen met onrust;
En die in d'onlust selfs te nemen schijnt behaghen,
Gheboren maer om sorgh voor hem alleen te draghen,
Berooft van leven, gheest, ghevoelen, en van hert,
En overmidts door my hy niet beweeght en wert,
Liefds lieffelicke kracht hy nimmermeer can smaken,
Die 's levens honigh zoet kan noch veel zoeter maken,
En oock vermindren seer zijn bitterste verdriet:
In 't aensien aenghenaem zijn ooghen weyden niet
Van zijn herboorteniss' van kindren zoet van zeden,
Die d'een voor d'ander nae voorteelende verbreden
Op d'aerd' onstervelick den mensch in eewicheyt:
Wee hem die is alleen, zo hy ghevallen leyt.
En helpt hem niemant op, of stilt hem in zijn klaghen:
Een bandt alleen en kan niet zo veel lasts verdraghen,
Als een de welck van twee ghevlochten is in een:
Gheen eer de jongheliens zijn schuldich aen de gheen'
Die met geen kindren lief de werelt gaen vermeeren,
Die hem in d'ouderdom weer zouden moghen eeren.
En wat zijt ghy, O vrouw', die blyvend' oock alleen,
Vyt u ghedachten sluyt mijn wetten al ghemeen,
Veel droever als een man, leydt ghy een eenigh leven,
Wat zal ten lesten noch het weygheren u gheven?
Als van u fieren moet de tijdt de vleughels kort,
En dat de roosen root, en lelien verdort
Van uwe kaken zijn, als het korael der lippen
In bleeckicheyt vergaen, u treurigh sal ontslippen,
Als 't goudt van u blondt hayr gekrolt, ghevlecht, gespreyt,
In grijsheyt gantsch verkeert, en als de gladdicheyt
Vws voorhoofts teenemael de rimpelen beswaren,
Niet anders als berou van u verloopen jaren?
Als ghy u vindt alleen, en dat ghy van een hooft,
En troost van uwe helft u selven hebt berooft,
En kind'ren d'oudtheyts stock om vastlick op te hopen.
De jonckheydt en de tijdt, die eenmael is verlopen,
Niet weder men vercrijght, door my zo bloeyt u jeught
O dochters in haer eer, en sonder liefdes deught
V schoonheyt niet meer baet dan een schat opghesloten
Van eenen woeckenaer, of so veel als een groten
En schoonen diamant verborghen onder d'aerd'.
Een vrouwe sonder liefd' is seecker niet veel waert:
Want zy gheboren is alleen om te beminnen,
Wat isser soeters doch dan u met hert en sinnen
Seer wel te sien ghedient, van een die u meer acht
Als d'appel van sijn oogh, en hem by dagh en nacht
Te hooren spreecken uyt d'inwendighe ghepeynsen,
U t'openen zijn hert en gheen secreet te veynsen,
Te deylen in 't ghelijck de droefheyt, en de vreught,
De gramschap lieffelick, de vrees' en ongheneught,
Sijn passien minnelijck in 't aenghesicht te lesen,
Hem dickwijls in zijn selfs te sien verloren wesen,
Jn u hem wederom te vinden vreuchdelijck,
Jn 't kort, de soete lust, en vreught van 't hemelrijck
Te proeven hier op d'aerd', en sonder te bedrieghen
De joncheyt, die helas gaet als een droom wech vlieghen?
Hierom O jeught die leeft na der naturen wet,
Volght doch eenvoudelick haer lieffelick gheset,
De reden sal altijdt u leyden, en aenkleven,
Want sonder de natuer sal u 't gheluck begheven.
Dit boecxken overleest, 't welck u werdt toeghedeelt,
Mijn cracht ghy vinden sult hier in wel uytghebeelt,
So ghy dit werck voor goet en aengenaem sult achten,
Het is alleen den loon die d'arbeyt sal versachten.