Jan Suderman, De godlievende ziel (1724)
Table of contents ↑Den Godlievenden Lezer
Den
Godlievenden
Lezer
Genade en vrede van Gode den Vader,
den Zone en den Hei-
ligen Geest. Amen.
Dan aerdsch genot, een kort, onzeker leven
Vol zwarigheên. Men plukt geen roos of voelt
Den doren, die de hant quetst. Hoe men woelt
Om rykdom; hoe men zweet om eer en staten;
't Genoegen vlucht. al lagen al de straten
Met kroonegout en septeren bezaeit,
En diamant, en paerlen: schyngoet paeit
Geen gierigaert; geen wellust wulpsche zinnen.
In Gode is 't al, daer buiten, niets te winnen.
Godlievenden
Lezer
Genade en vrede van Gode den Vader,
den Zone en den Hei-
ligen Geest. Amen.
GElyk de mensch uit ziel
en Lichaem bestaet, zoo
eischt elk dezer twee dee-
len een voedsel dat met
deszelven aert over een kome. Het
lichaem, als uit de aerde herkom-
stigh, wordt door aerdsche, gelyk
de ziel uit hemelschen zade gebo-
ren, door hemelsche spys onderhou-
den. Ik spreke hier niet van de oeffe-
ningen en wetenschappen die op ha-
re wyze met recht den naem dragen
van een voedsel der ziele, maer ik
spreke hier alleenlyk van de inwen-
dige voeding der ziele door Godts
Levendigmakenden Geest, die haer
verquikt, versterkt, onderhoudt,
in wederwaerdigheden troost, en
haer den kerker des Lichaems ge-
maklyker maekt. Want wie, die zich
wel bedenkt, zucht niet in dezen
aerdschen tabernakel en verlangt
om met de woonstede uit den he-
mel overkleedt en niet naekt ge-
vonden te worden?
en Lichaem bestaet, zoo
eischt elk dezer twee dee-
len een voedsel dat met
deszelven aert over een kome. Het
lichaem, als uit de aerde herkom-
stigh, wordt door aerdsche, gelyk
de ziel uit hemelschen zade gebo-
ren, door hemelsche spys onderhou-
den. Ik spreke hier niet van de oeffe-
ningen en wetenschappen die op ha-
re wyze met recht den naem dragen
van een voedsel der ziele, maer ik
spreke hier alleenlyk van de inwen-
dige voeding der ziele door Godts
Levendigmakenden Geest, die haer
verquikt, versterkt, onderhoudt,
in wederwaerdigheden troost, en
haer den kerker des Lichaems ge-
maklyker maekt. Want wie, die zich
wel bedenkt, zucht niet in dezen
aerdschen tabernakel en verlangt
om met de woonstede uit den he-
mel overkleedt en niet naekt ge-
vonden te worden?
't Is eene alwyze beschikking der
opperste Voorzienigheit dat wy uit
twee zoo strydige deelen bestaen.
Scheelde het minder, wy zouden
nogh al meer naer de aerde hellen;
maer nu dit verschil zoo groot is,
wordt het lichtelyk gemerkt, en
de ziel wil naer boven terwyl het
lichaem de aerde zoekt.
opperste Voorzienigheit dat wy uit
twee zoo strydige deelen bestaen.
Scheelde het minder, wy zouden
nogh al meer naer de aerde hellen;
maer nu dit verschil zoo groot is,
wordt het lichtelyk gemerkt, en
de ziel wil naer boven terwyl het
lichaem de aerde zoekt.
Om haer te helpen dient Godt
zich van zyn H. Woort en den in-
vloet der sterkte van den H. Geest
der genade en vertroostinge. Mee-
nigmael valt zy, meenigmael staet
zy weder op, en beweent haren
val voor de voeten van haren ge-
kruisten Heilant. Nu schynt zy
van hem verlaten, dan valt hy haer,
en zy hem, met den kus der lief-
de in de armen. Dikwyls is zy
met Koning David in een dal der
schaduwen van den doot; dikwyls
met hem in de voorhoven des he-
mels. Dus sukkelt zy, verlangende
met Godt haren Vader, met Je-
zus haren Bruidegom, met den H.
Geest haren Trooster vereenigt te
zyn: want (om Vondels woorden
in zynen Jefta te gebruiken)
Geene aerdscheit kan den ryksten mensch meer geven,
zich van zyn H. Woort en den in-
vloet der sterkte van den H. Geest
der genade en vertroostinge. Mee-
nigmael valt zy, meenigmael staet
zy weder op, en beweent haren
val voor de voeten van haren ge-
kruisten Heilant. Nu schynt zy
van hem verlaten, dan valt hy haer,
en zy hem, met den kus der lief-
de in de armen. Dikwyls is zy
met Koning David in een dal der
schaduwen van den doot; dikwyls
met hem in de voorhoven des he-
mels. Dus sukkelt zy, verlangende
met Godt haren Vader, met Je-
zus haren Bruidegom, met den H.
Geest haren Trooster vereenigt te
zyn: want (om Vondels woorden
in zynen Jefta te gebruiken)
Dan aerdsch genot, een kort, onzeker leven
Vol zwarigheên. Men plukt geen roos of voelt
Den doren, die de hant quetst. Hoe men woelt
Om rykdom; hoe men zweet om eer en staten;
't Genoegen vlucht. al lagen al de straten
Met kroonegout en septeren bezaeit,
En diamant, en paerlen: schyngoet paeit
Geen gierigaert; geen wellust wulpsche zinnen.
In Gode is 't al, daer buiten, niets te winnen.
Men kan niet ontkennen dat de
geestelyke Zinnebeelden en Dicht-
kunst (twee gezusters die elkanderen
de hant bieden, dewyl, zoo er-
gens, hier de Schildery eene
stomme poëzy, en de poëzy eene
sprekende Schildery is) krachtigh
kunnen dienen om het gemoet te
ondersteunen en tot Godt te hel-
pen geleiden; en nooit worden zy
beter besteedt dan wanneer zy
daertoe aengelegt worden.
geestelyke Zinnebeelden en Dicht-
kunst (twee gezusters die elkanderen
de hant bieden, dewyl, zoo er-
gens, hier de Schildery eene
stomme poëzy, en de poëzy eene
sprekende Schildery is) krachtigh
kunnen dienen om het gemoet te
ondersteunen en tot Godt te hel-
pen geleiden; en nooit worden zy
beter besteedt dan wanneer zy
daertoe aengelegt worden.
Ik hebbe gepoogt deze geestely-
ke Zinnebeelden van Herman Hu-
go, en Otto van Veen, gelyk als
de spraek te geven, en, hoewel ik
myner zwakheit bewust, zeer wel
wete dat eene beschaefder pen dit
veel beter zoude hebben gedaen,
zoo hebbe ik echter getracht ee-
nen steen aen te brengen tot den
opbouw van Christus kerke op aer-
de, die hy zelf hier, en hier na
de geheel geestelyke in den zaligen
hemel voltooie.
ke Zinnebeelden van Herman Hu-
go, en Otto van Veen, gelyk als
de spraek te geven, en, hoewel ik
myner zwakheit bewust, zeer wel
wete dat eene beschaefder pen dit
veel beter zoude hebben gedaen,
zoo hebbe ik echter getracht ee-
nen steen aen te brengen tot den
opbouw van Christus kerke op aer-
de, die hy zelf hier, en hier na
de geheel geestelyke in den zaligen
hemel voltooie.
De Latynsche vaerzen van H.
Hugo op zyne Zinnebeelden, als
mede de Nederduitsche, en einde-
lyk de Fransche zoo wel daerop
als op die van Otto van Veen ge-
maekt, hebbe ik gemydt te lezen
om de vryheit van myne eigene
gedachten niet te belemmeren,
nochte te pronken met vederen die
de myne niet waren; hoewel wy
altyt wel het een of het ander
van de Aelouden ontleenen.
Hugo op zyne Zinnebeelden, als
mede de Nederduitsche, en einde-
lyk de Fransche zoo wel daerop
als op die van Otto van Veen ge-
maekt, hebbe ik gemydt te lezen
om de vryheit van myne eigene
gedachten niet te belemmeren,
nochte te pronken met vederen die
de myne niet waren; hoewel wy
altyt wel het een of het ander
van de Aelouden ontleenen.
Ik voere hier doorgaens niet zoo
zeer eenen Kruishelt als wel eene
Kruisheldin in, waarom zy dik-
wyls als zoodanigh spreekt. Dit
dacht my in deze stoffe naturely-
ker te wezen. Voorts. Alhoewel
in het Eerste Zinnebeeldt van O.
van Veen de Goddelyke Liefde
eigentlyk schynt te beduiden Godts
Liefde tot de ziel, zoo gaet dat daer
vervolgens niet allezins door; om
welke reden ik ook gemeent heb-
be de vryheit te mogen gebruiken
van door de Goddelyke Liefde
dikwyls de Liefde der ziele tot
Godt te verstaen. En waerlyk de
geestelyke vereeniging van Godt
met de ziele, en der ziele met
Gode is zoo allerinwendigst, dat
de H. Schrift daer van geene naeu-
keuriger beschryving weet te ma-
ken (op dat ik het zoo uitdrukke)
dan met ons te zeggen dat zy een
zyn. De H. Paulus, om ons de
vereeniging van Christus met de
ware Geloovigen te beduiden, zegt
dat Hy het Hooft en zy de leden
van eenzelve lichaem zyn; en on-
ze Heer zelf laet zich meenige ma-
len op dien zin hooren. Hier van
komen dan billyk de spreekwyzen
van zich te verliezen in Godt,
wegh te zinken in Godt, een en
vereent te zyn met Godt. Want,
wat men ook tegen deze wyze van
spreken inbrenge, en zelfs daer
mede spotte, ik zie niet dat zy,
geestelyker wyze verstaen worden-
de, gelyk zy moet, harder is, dan
het zeggen van onzen Heere Jezus
Christus zelven dat wy zyn vleesch
eten, zyn bloet drinken moeten om
deel aen Hem te hebben. Hy zegt
dat zyn vleesch waerlyk spys en zyn
bloet waerlyk drank is. Wie ver-
staet dit naer den letter? Men han-
dele dan niet straffer met de spreek-
manieren der genen, die, als had-
den zy geene lichamen, enkel en
alleen met Gode in den Geest zoe-
ken te verkeeren, dan men han-
delt met de tale der H. Schrift zel-
ve, en met die van sommige, zelfs
Protestantsche Godtgeleerden, wier
uitdrukkingen men ontrent het H.
Avontmael louter geestelyk moet
opvatten, zullen zy geene botte
ongerymtheden insluiten. Ik zeg-
ge niet dat 'er geene dweeperyen
loopen onder sommigen die zich
den naem van Mystiken geven, maer
ik zegge dat men onderscheit moet
maken tusschen Mystiken die met
goede redeneringen de vereeniging
der ziele met Godt uitdrukken, al
zyn de woorden by wylen wat in-
gewikkelt, en anderen, die door
zwakheit van verstant het rechte
spoor des inwendigen Godtsdiensts
niet wel bewandelen. Wie zou,
billykerwyze vele Oudvaders en
vervolgens vele wakkere mannen,
willen gelyk stellen met anderen
die op hersenschimmen belust zyn
en zich daer door laten leiden.
Daer valt hier, gelyk overal, on-
derscheit te maken.
zeer eenen Kruishelt als wel eene
Kruisheldin in, waarom zy dik-
wyls als zoodanigh spreekt. Dit
dacht my in deze stoffe naturely-
ker te wezen. Voorts. Alhoewel
in het Eerste Zinnebeeldt van O.
van Veen de Goddelyke Liefde
eigentlyk schynt te beduiden Godts
Liefde tot de ziel, zoo gaet dat daer
vervolgens niet allezins door; om
welke reden ik ook gemeent heb-
be de vryheit te mogen gebruiken
van door de Goddelyke Liefde
dikwyls de Liefde der ziele tot
Godt te verstaen. En waerlyk de
geestelyke vereeniging van Godt
met de ziele, en der ziele met
Gode is zoo allerinwendigst, dat
de H. Schrift daer van geene naeu-
keuriger beschryving weet te ma-
ken (op dat ik het zoo uitdrukke)
dan met ons te zeggen dat zy een
zyn. De H. Paulus, om ons de
vereeniging van Christus met de
ware Geloovigen te beduiden, zegt
dat Hy het Hooft en zy de leden
van eenzelve lichaem zyn; en on-
ze Heer zelf laet zich meenige ma-
len op dien zin hooren. Hier van
komen dan billyk de spreekwyzen
van zich te verliezen in Godt,
wegh te zinken in Godt, een en
vereent te zyn met Godt. Want,
wat men ook tegen deze wyze van
spreken inbrenge, en zelfs daer
mede spotte, ik zie niet dat zy,
geestelyker wyze verstaen worden-
de, gelyk zy moet, harder is, dan
het zeggen van onzen Heere Jezus
Christus zelven dat wy zyn vleesch
eten, zyn bloet drinken moeten om
deel aen Hem te hebben. Hy zegt
dat zyn vleesch waerlyk spys en zyn
bloet waerlyk drank is. Wie ver-
staet dit naer den letter? Men han-
dele dan niet straffer met de spreek-
manieren der genen, die, als had-
den zy geene lichamen, enkel en
alleen met Gode in den Geest zoe-
ken te verkeeren, dan men han-
delt met de tale der H. Schrift zel-
ve, en met die van sommige, zelfs
Protestantsche Godtgeleerden, wier
uitdrukkingen men ontrent het H.
Avontmael louter geestelyk moet
opvatten, zullen zy geene botte
ongerymtheden insluiten. Ik zeg-
ge niet dat 'er geene dweeperyen
loopen onder sommigen die zich
den naem van Mystiken geven, maer
ik zegge dat men onderscheit moet
maken tusschen Mystiken die met
goede redeneringen de vereeniging
der ziele met Godt uitdrukken, al
zyn de woorden by wylen wat in-
gewikkelt, en anderen, die door
zwakheit van verstant het rechte
spoor des inwendigen Godtsdiensts
niet wel bewandelen. Wie zou,
billykerwyze vele Oudvaders en
vervolgens vele wakkere mannen,
willen gelyk stellen met anderen
die op hersenschimmen belust zyn
en zich daer door laten leiden.
Daer valt hier, gelyk overal, on-
derscheit te maken.
't Is zekerder dan zeker dat de
ware Godsdienst bestaet tusschen
Godt en onze ziel, en dat is iets
't geen de weerelt niet kent en daer-
om bespot. Men wil al naer het ui-
terlyke en dus begrypt men het in-
wendige niet: De ziel moest Godt
in zich zoeken en dan zou zy zich
in Godt vinden.
ware Godsdienst bestaet tusschen
Godt en onze ziel, en dat is iets
't geen de weerelt niet kent en daer-
om bespot. Men wil al naer het ui-
terlyke en dus begrypt men het in-
wendige niet: De ziel moest Godt
in zich zoeken en dan zou zy zich
in Godt vinden.
Dat de Geest der genade, u,
Godlievende Lezer, beziele, ge-
leide, sterke, trooste, en zyne
gaven mildelyk in u storte, is my-
ne ootmoedige bede. Amen.
Godlievende Lezer, beziele, ge-
leide, sterke, trooste, en zyne
gaven mildelyk in u storte, is my-
ne ootmoedige bede. Amen.