anonymous, Nieuwen ieucht spieghel (1617)
Table of contents ↑Germen odoriferum tellus educit [9]
WAt isser schoonder, doch, dat 'tghesicht meer behaecht,
Als een grooten Hof, beplant met suyver Bloemen?
Daer de Verwen vermenght in ghetal, niet om noemen,
Door wonder, 'sMenschen Gheest maken stom en versaecht.
Doch de schoonheyt versaemt int Wesen van een Maecht,
Die met recht in den schat, der deuchden haer mach roemen,
Seer hooch te boven gaet, alle de Bloemen, hoe men
Die ooc beschryven wil, die 'tghantsche Aertrijck draecht.
De Blomkens gheven vreucht aen tvvee Sinnen alleen,
Aen't Ghesicht en den Reuck: maer de Maechdekens reen,
Verheughen vvonderbaer, alle 'sMenschen vijf Sinnen:
Blomkens en Maechdekens dienen seer vvel te gaer,
Maer de Maechdekens syn veel nutter, dat is vvaer;
Wie isser dan zoo bot, diese niet sou beminnen.
Als een grooten Hof, beplant met suyver Bloemen?
Daer de Verwen vermenght in ghetal, niet om noemen,
Door wonder, 'sMenschen Gheest maken stom en versaecht.
Doch de schoonheyt versaemt int Wesen van een Maecht,
Die met recht in den schat, der deuchden haer mach roemen,
Seer hooch te boven gaet, alle de Bloemen, hoe men
Die ooc beschryven wil, die 'tghantsche Aertrijck draecht.
De Blomkens gheven vreucht aen tvvee Sinnen alleen,
Aen't Ghesicht en den Reuck: maer de Maechdekens reen,
Verheughen vvonderbaer, alle 'sMenschen vijf Sinnen:
Blomkens en Maechdekens dienen seer vvel te gaer,
Maer de Maechdekens syn veel nutter, dat is vvaer;
Wie isser dan zoo bot, diese niet sou beminnen.
Dees Blom is schoon,, wt Venus Troon,
Seer excellent gheboren:
Maer schoonder is dijn,, klaer Aenschijn,
O Maechdeken wtverkoren.
Seer excellent gheboren:
Maer schoonder is dijn,, klaer Aenschijn,
O Maechdeken wtverkoren.
SONNET.
LIefde is van zoodanighe natueren
Datse menighe Minnaers doet trueren,
Want als sy haer Liefkens niet moghen spreken,
Zoo dunct haer 'tHerte in stucken te breken:
Dus wie ghy syt, Dochter oft Ionghman,
Leght gheen Liefde, daer ghy moet scheyden van,
LIefde is van zoodanighe natueren
Datse menighe Minnaers doet trueren,
Want als sy haer Liefkens niet moghen spreken,
Zoo dunct haer 'tHerte in stucken te breken:
Dus wie ghy syt, Dochter oft Ionghman,
Leght gheen Liefde, daer ghy moet scheyden van,
Nieu Liedeken,
Op de vvijse: Alst beghint.
ONder eenen Lynde groen
Daer ick laetst nam myn rust /
Schuylden achter 'tgroen gheplant /
Sach twee Liefkens hant aen hant /
De Min ghenoot syn lust:
'tEerbaer Maechdelingh
Dat haer daer vont alleen /
Streed ghelijck de deuchde doet /
Maer het Knaepkens tonghe soet /
Verwan haer zoo het scheen.
'tMilt ghewenck van haer ghesicht /
Was ghelijck des Sterrens Licht /
Dus ick droomend' lagh.
Meende dat ick sagh /
Den Hemel heel verstuert /
Om 'tgheen daer was ghebuert /
Meer dan de deucht vermach.
Als nu het loose Kint
Hem wederom ontboot /
'tVenus Dier haer wel bedocht /
Wat d'Min had ghewrocht /
'tGhetraen wt d'ooghen vloot:
Schrickte terstont van rou /
Siende 'tbedroefde Wicht /
Maer als hy / syn hant op trou
Ghaf / dat sy / sou syn / syn Vrou /
Doen was 'tHert weer verlicht.
't Lonckend' oogh van't Maechdelingschoon
Worstelde om haren lieven loon /
'tGras ontloock van vreucht /
Dat Lief was verheucht /
Phæbus die verblonck /
En syn stralen schonck /
Op hoop van 'tIonghelinghs deucht.
'tVruchtbaer Maechdelingh
Dat lieffelicke Dier /
Steunde vast op haer beloft /
Tot den tijt zijn loop volbrocht /
Dat Nachtegaelken fier /
Hy was Ialoers ghesint:
Gantsch brack der Minnen bant /
Taelde noyt na 'tMaechdeling teer /
Schende des zijn trou en eer /
Vluchtende wt het Lant.
Siet den Boer / den loer / den Vyl /
Niemant vlucht oft hy is vuyl /
Fy ghy trouweloos /
Leeft nu Vrouweloos /
Vrijers komt overluyt /
Steeckt zijn Ooghen uyt /
Die schent alsulcken Roos.
Ghy Maechden fijn en weert /
Dees schijn-deucht neemt indacht /
Die staet onder schijn van trou /
Bracht soo fieren Vrou in rou /
Die Godt hadde volmaeckt.
Was syt / oft was syt niet /
Die soo groot was gheacht /
Aerdich en fier van aert /
Die met recht was prijsens waert /
Schaemt hem diese veracht.
'tSchoonst eerst quetst / zoomen recht seyt /
Maer eylaes! 't en is gheen bescheyt /
Die ghebeten // is / Niet ghegheten // is
Hier besluyt mijn Droom /
Laet het zijn een Toom /
Van u gheweten // wis.
Op de vvijse: Alst beghint.
ONder eenen Lynde groen
Daer ick laetst nam myn rust /
Schuylden achter 'tgroen gheplant /
Sach twee Liefkens hant aen hant /
De Min ghenoot syn lust:
'tEerbaer Maechdelingh
Dat haer daer vont alleen /
Streed ghelijck de deuchde doet /
Maer het Knaepkens tonghe soet /
Verwan haer zoo het scheen.
'tMilt ghewenck van haer ghesicht /
Was ghelijck des Sterrens Licht /
Dus ick droomend' lagh.
Meende dat ick sagh /
Den Hemel heel verstuert /
Om 'tgheen daer was ghebuert /
Meer dan de deucht vermach.
Als nu het loose Kint
Hem wederom ontboot /
'tVenus Dier haer wel bedocht /
Wat d'Min had ghewrocht /
'tGhetraen wt d'ooghen vloot:
Schrickte terstont van rou /
Siende 'tbedroefde Wicht /
Maer als hy / syn hant op trou
Ghaf / dat sy / sou syn / syn Vrou /
Doen was 'tHert weer verlicht.
't Lonckend' oogh van't Maechdelingschoon
Worstelde om haren lieven loon /
'tGras ontloock van vreucht /
Dat Lief was verheucht /
Phæbus die verblonck /
En syn stralen schonck /
Op hoop van 'tIonghelinghs deucht.
'tVruchtbaer Maechdelingh
Dat lieffelicke Dier /
Steunde vast op haer beloft /
Tot den tijt zijn loop volbrocht /
Dat Nachtegaelken fier /
Hy was Ialoers ghesint:
Gantsch brack der Minnen bant /
Taelde noyt na 'tMaechdeling teer /
Schende des zijn trou en eer /
Vluchtende wt het Lant.
Siet den Boer / den loer / den Vyl /
Niemant vlucht oft hy is vuyl /
Fy ghy trouweloos /
Leeft nu Vrouweloos /
Vrijers komt overluyt /
Steeckt zijn Ooghen uyt /
Die schent alsulcken Roos.
Ghy Maechden fijn en weert /
Dees schijn-deucht neemt indacht /
Die staet onder schijn van trou /
Bracht soo fieren Vrou in rou /
Die Godt hadde volmaeckt.
Was syt / oft was syt niet /
Die soo groot was gheacht /
Aerdich en fier van aert /
Die met recht was prijsens waert /
Schaemt hem diese veracht.
'tSchoonst eerst quetst / zoomen recht seyt /
Maer eylaes! 't en is gheen bescheyt /
Die ghebeten // is / Niet ghegheten // is
Hier besluyt mijn Droom /
Laet het zijn een Toom /
Van u gheweten // wis.
Op de vvijse: Alst beghint.
SChoonste Nymphe in het Wout /
Die my hout
Door u fier ghelaet ghevanghen /
Drijft u Schaepkens hier ter sy /
Nevens my /
Daer dees koele Berghen hanghen.
Wilt nu hooren t'eenmael uyt
Overluyt
Desen armen Herders mijden /
Die wt synen drooghen borst
Noyt en dorst /
Syn verholen vyer belijden.
Och hoe dickwils hebben wy
Sy aen sy /
In het groene Gras gheseten /
Daer ghy my van Rooskens schoon
Eenen kroon /
Om mijn vierich Hooft ghinct meten.
Hadt ghy alreede nu
Niet soo schu
Op mijn suchten gaey gheslaghen /
En mijn loncxkens die ic schoot /
In schaemt root /
Stelsche wijs na u ghinc iaghen.
Ick schreef dickmael met mijn hant
In het Sant /
Daer ick u oock op sach letten /
Choridon van Liefden blint /
Dapper mint /
Dorst Plutier niet meer verpletten.
Weynich dacht ic in mijn sin /
Dat u min /
Wiens oyt Herders ooghen saghen /
Wel verdiende sulcke Kroon /
Voor zijn loon /
Van u schoone hant te draghen.
Slaet u schoone ooghskens wreet
Op mijn leet /
En aensiet mijn bitter lijden /
'tVyer dat is nu heel ontdect /
En ontwect /
Slaet het nu aen allen sijden.
Ic sie ghy op mijn Schaepkens siet /
Teltse niet /
Die veel minder syn als d'uwe /
Sout ghy om een Schaepken teer
Min oft meer /
Een soo trouwen Herder schuwe.
O fy / daermen de Liefde soet
Kroont om 'tgoet /
Daer is trouwicheyt verschoven /
In dat onghereghelt Huys
Is met kruys
En oneenicheyt bestoven.
SChoonste Nymphe in het Wout /
Die my hout
Door u fier ghelaet ghevanghen /
Drijft u Schaepkens hier ter sy /
Nevens my /
Daer dees koele Berghen hanghen.
Wilt nu hooren t'eenmael uyt
Overluyt
Desen armen Herders mijden /
Die wt synen drooghen borst
Noyt en dorst /
Syn verholen vyer belijden.
Och hoe dickwils hebben wy
Sy aen sy /
In het groene Gras gheseten /
Daer ghy my van Rooskens schoon
Eenen kroon /
Om mijn vierich Hooft ghinct meten.
Hadt ghy alreede nu
Niet soo schu
Op mijn suchten gaey gheslaghen /
En mijn loncxkens die ic schoot /
In schaemt root /
Stelsche wijs na u ghinc iaghen.
Ick schreef dickmael met mijn hant
In het Sant /
Daer ick u oock op sach letten /
Choridon van Liefden blint /
Dapper mint /
Dorst Plutier niet meer verpletten.
Weynich dacht ic in mijn sin /
Dat u min /
Wiens oyt Herders ooghen saghen /
Wel verdiende sulcke Kroon /
Voor zijn loon /
Van u schoone hant te draghen.
Slaet u schoone ooghskens wreet
Op mijn leet /
En aensiet mijn bitter lijden /
'tVyer dat is nu heel ontdect /
En ontwect /
Slaet het nu aen allen sijden.
Ic sie ghy op mijn Schaepkens siet /
Teltse niet /
Die veel minder syn als d'uwe /
Sout ghy om een Schaepken teer
Min oft meer /
Een soo trouwen Herder schuwe.
O fy / daermen de Liefde soet
Kroont om 'tgoet /
Daer is trouwicheyt verschoven /
In dat onghereghelt Huys
Is met kruys
En oneenicheyt bestoven.
Op de vvijse: Van d'Engelsche Fortuyn.
ONlanghs gheleden /
Daer ic lach en sliep /
Docht my door reden /
Dat my Venus riep:
My docht ic sach /
Veel ghequetste ter doot /
Elc een die lach
Door liefden in grooter noot.
Terstont ic vraechden /
Wie dat dese waer /
Die daer zoo klaechden /
En sy laghen daer?
Iuno die sprack:
Venus heeftse verleyt /
Want hun ontbrack
Troost van haer toegheseyt.
Van daer zoo raeckte
Ic in een Prieel /
Daert seer wel smaecte /
Reuck van Blomkens veel /
My docht ic vont
Veel Maechden net en klaer /
Ic wert terstont
Verlieft op een van haer.
Gheel Hayr ghevlochten /
Als een Gouden glans /
Daer met zoo brochten
Sy my aen den Dans /
Van Maechden schoon /
Elc Vrou scheen een Goddin /
Maer haer Persoon /
Hiel ic in mijnen sin.
Daer na zoo scheyden
Elc een van den Dans /
Onder ons beyden
Maeckten wy eenen Krans /
Van Rooskens root /
En Lelien playsant /
In haren schoot
Rusten ic abondant.
Een Schael met Wijn /
Die van Gouden root /
Die schonc sy mijn /
Daer toe sy my ooc boot
Haer rooden Mont /
Twee Lipkens als Corael /
Mijn daghen vont
Ic schoonder Vrou loyael.
Sy deckten myn /
Met haer voorschoot in groen /
Want my den Wyn
Bevanghen hadde koen /
Haer soete praet /
Verweckte my tot rust /
O Dranck o quaet /
Bequam in mynen lust.
Als ick ontwaeckte /
Vont ick my alleen /
Dees wel-ghespraeckte /
My niet meer en verscheen /
En had gheleyt /
Den Krans neven myn sy /
Soo veel gheseyt /
Adieu segh ic tot dy.
Princelijcke Ieuchde
Doch bet voor u ziet /
Want tsWerelts vreuchde
V veel aenvechtingh biet /
Want 'tVleesch is broos /
Terstont light ghy in't net /
Ghelijck een Roos
Onder de voet gheplet.
ONlanghs gheleden /
Daer ic lach en sliep /
Docht my door reden /
Dat my Venus riep:
My docht ic sach /
Veel ghequetste ter doot /
Elc een die lach
Door liefden in grooter noot.
Terstont ic vraechden /
Wie dat dese waer /
Die daer zoo klaechden /
En sy laghen daer?
Iuno die sprack:
Venus heeftse verleyt /
Want hun ontbrack
Troost van haer toegheseyt.
Van daer zoo raeckte
Ic in een Prieel /
Daert seer wel smaecte /
Reuck van Blomkens veel /
My docht ic vont
Veel Maechden net en klaer /
Ic wert terstont
Verlieft op een van haer.
Gheel Hayr ghevlochten /
Als een Gouden glans /
Daer met zoo brochten
Sy my aen den Dans /
Van Maechden schoon /
Elc Vrou scheen een Goddin /
Maer haer Persoon /
Hiel ic in mijnen sin.
Daer na zoo scheyden
Elc een van den Dans /
Onder ons beyden
Maeckten wy eenen Krans /
Van Rooskens root /
En Lelien playsant /
In haren schoot
Rusten ic abondant.
Een Schael met Wijn /
Die van Gouden root /
Die schonc sy mijn /
Daer toe sy my ooc boot
Haer rooden Mont /
Twee Lipkens als Corael /
Mijn daghen vont
Ic schoonder Vrou loyael.
Sy deckten myn /
Met haer voorschoot in groen /
Want my den Wyn
Bevanghen hadde koen /
Haer soete praet /
Verweckte my tot rust /
O Dranck o quaet /
Bequam in mynen lust.
Als ick ontwaeckte /
Vont ick my alleen /
Dees wel-ghespraeckte /
My niet meer en verscheen /
En had gheleyt /
Den Krans neven myn sy /
Soo veel gheseyt /
Adieu segh ic tot dy.
Princelijcke Ieuchde
Doch bet voor u ziet /
Want tsWerelts vreuchde
V veel aenvechtingh biet /
Want 'tVleesch is broos /
Terstont light ghy in't net /
Ghelijck een Roos
Onder de voet gheplet.
Op de vvijse: Myn droefheyt moet ick klaghen.
AEnhoort // en spoort // Lief schoone
Hoe smert // verwert // mijn sin /
Troost voort // door't woort // ydoone
Mijn Hert // benert // met min /
Betert // expert // Goddin
Myn pijn //om dijn // gheleen
Om vert // wandert // ghewin
V fijn // aenschijn // ick meen.
V ghangh // u sangh // u wesen
Beleeft // my heeft // ghewont
Eer langh // 'tHert bangh // met vresen
Troost gheeft // die sweeft // int ront
Die beeft // ontweeft // u gront
In spijt // van nijt // ontrou
Kou sneeft // vreucht kleeft // terstont
Ten tijt // 'ksubijt // u schou.
Waer deur // o fleur // der Wijven
Hoe sy // party // dus stuer
Wilt veur // ghetreur // inlijven
Vreucht bly // in my // dees uer
Gheeft ghy // dat wy // Lief puer
Ghebrocht // verkocht / syn tsaem
'k Heel vry // dan by // u deur
Ick docht // noch socht // noyt blaem.
Princes // Matres // zeer reyne
My hiet // en niet // verlaet
Voochdes // dees les // zeer kleyne
Niet vliet // maer biet // my baet
Eer siet // 'tverdriet // my vaet
Van vaer // my gaer // vrijt dra
'tBediet // vant Liet // niet haet
Pylaer / ist klaer // seght ja.
AEnhoort // en spoort // Lief schoone
Hoe smert // verwert // mijn sin /
Troost voort // door't woort // ydoone
Mijn Hert // benert // met min /
Betert // expert // Goddin
Myn pijn //om dijn // gheleen
Om vert // wandert // ghewin
V fijn // aenschijn // ick meen.
V ghangh // u sangh // u wesen
Beleeft // my heeft // ghewont
Eer langh // 'tHert bangh // met vresen
Troost gheeft // die sweeft // int ront
Die beeft // ontweeft // u gront
In spijt // van nijt // ontrou
Kou sneeft // vreucht kleeft // terstont
Ten tijt // 'ksubijt // u schou.
Waer deur // o fleur // der Wijven
Hoe sy // party // dus stuer
Wilt veur // ghetreur // inlijven
Vreucht bly // in my // dees uer
Gheeft ghy // dat wy // Lief puer
Ghebrocht // verkocht / syn tsaem
'k Heel vry // dan by // u deur
Ick docht // noch socht // noyt blaem.
Princes // Matres // zeer reyne
My hiet // en niet // verlaet
Voochdes // dees les // zeer kleyne
Niet vliet // maer biet // my baet
Eer siet // 'tverdriet // my vaet
Van vaer // my gaer // vrijt dra
'tBediet // vant Liet // niet haet
Pylaer / ist klaer // seght ja.
REFEREYN.
ALwaer mijn Kamere met Goude-lakens beleyt,
En daer stont een Tafel met Spijs wel bereyt,
Wy tsamen aten en droncken by maten,
Daer stont een Bedde, met Roosen besaeyt,
De Lakens vvaren met Roos-vvater bespraeyt,
En daer niet op en lach, dat ick mocht vaten,
Wat soude my alle dees kostelijckheyt baten:
Oft het oock reghende Ducaten, daerder veel afpraten,
Dijcken en vveghen, met Gout vvaren besleghen,
De Willighe Boomen droeghen Appelen van Granaten,
Lief by Lief beyde onder saten en aten,
Als ick't moest laten, ende met haer niet praten,
Daer 'tHerte toe is gheneghen, ben ick dan niet versleghen,
Alle vreucht diemen ter Werelt mach pleghen,
Die staet my teghen, met groot ghequel,
Ick segghe wat baet het ghesvveghen,
Lief by Lief is 'talder soetste spel.
ALwaer mijn Kamere met Goude-lakens beleyt,
En daer stont een Tafel met Spijs wel bereyt,
Wy tsamen aten en droncken by maten,
Daer stont een Bedde, met Roosen besaeyt,
De Lakens vvaren met Roos-vvater bespraeyt,
En daer niet op en lach, dat ick mocht vaten,
Wat soude my alle dees kostelijckheyt baten:
Oft het oock reghende Ducaten, daerder veel afpraten,
Dijcken en vveghen, met Gout vvaren besleghen,
De Willighe Boomen droeghen Appelen van Granaten,
Lief by Lief beyde onder saten en aten,
Als ick't moest laten, ende met haer niet praten,
Daer 'tHerte toe is gheneghen, ben ick dan niet versleghen,
Alle vreucht diemen ter Werelt mach pleghen,
Die staet my teghen, met groot ghequel,
Ick segghe wat baet het ghesvveghen,
Lief by Lief is 'talder soetste spel.
Sources and parallels
- This pictura is taken from , 'The pleasure of plucking the flowers', see: Veldman, Profit and pleasure: print books by Crispijn de Passe, . p. 138, n. 2, fig. 10
-
Lovers picking flowers: So haest als Sol sijn reijs begint nood 't groen de Iuecht bestiert door t'kint [13] (in: anonymous, Cupido’s lusthof (1613))
[Compare
]
-
Meeus 2001, p. 131, note 17: the sonnet on page 56 has been taken from Den bloem-hof. That goes for the song 'Alst
beghint' on pages 59-60 too.Bloem-hof van de Nederlandsche ieught, poem. 110, 112