Mijne siele heeft u ghewenscht in den nacht.

WEe my! wat somber nacht, wat gruwsaem duysterhedē!
Sulcx was hy die te voor Aegypten had bestreden /
Hel-doncker / tastelijck / verdrietigh / vuyl en koudt /
Onweerdich dat hy plaets by alle d'ander houdt.

In 't Noorden alsoo droef de nachten noyt en saghen
Daer dat heur Kerre-wiel Calisto doet vertraghen /
Noch in Cimmeria de duysternis soo hoopt
Al is 't dat 't sonnen glants dat nimmermeer beloopt /
Noch donckerder en zijn die schrickelijcxste kuylen
Daer Pluto met de nacht / en die Verdoemde schuylen:
En oft schoon Sonn' oft Maen besprietelt hun ghesicht
Daerom en zijn sy niet berooft van alle licht:
Want 't midden van den nacht sy hunnen nacht aenschouwen /
Die van Cimmeria standt-vastelijck betrouwen /
Al is 't dat hun de Sonn' wilt eeuwelijck ontvlien /
Dat elck / al is het nacht / de duysterheydt kan sien.

Soo nu de Noordsche Maen' ses mael heeft komen blincken /
Dan gaet sy voor een maendt haer Broer een poose schincken /
Maer lacen! mijn misdaedt heeft my soo verr' ghebracht
Dat ick hier altoos sitt' in 't midden van den nacht /
Iae 't selfs het ghene dient tot troost van alle blinde /
Ick mijnen eyghen nacht / hoe 'ck soecke / niet en vinde.
Het duyster ick bemin / de klaericheydt ick haet /
In schaduwe des nachts mijn jonghe jeughdt vergaet:
Want soo mijn Hoovaerdy heur op beghint te trecken
Komt sy met eenen douck mijn ooghen overdecken /
De slaefsch' Eer-giericheydt my mijnen dach belet /
Het vier van mijnen gheest de quade lust besmet.

Anima mea desideravit te in nocte.

O nacht / ô droeve nacht / nacht teghen my ghesworen
Hoe komt my nu helaes! dijn schildery te voren!
T is beter met de ghen' daer altoos Sonn' en Maen
Op den ghewoonen tijdt elckanderen begaen.
Want dat verschoven volck houdt dees twee Hemels vieren
Om allen hun ghesint / en reden te bestieren /
Die d'ooghen heeft om sien / en niet me' sien en magh /
Is qualijcker daer aen dan die noyt iet en sagh.

Den reyser met de nacht siend' hem te vroech omvanghen /
Spoeyt in den dagheraedt veel wackerder sijn ganghen:
Maer laecen! mijnen nacht die reckt hem wel soo langh /
Hoe dat hy onbeschaemt houdt Phœbus in bedwangh /
En soo nu sijne koets' het Noorden komt ghenaedert /
Elck een / om die te sien / van alle kant vergaedert /
En 's morghens naer het Oost een ieghelijck hem keert
En met een blijde groet het nieuwe licht ver-eert.
'K heb oock soo menich-mael mijn ooghen opgheheven
Naer u / mijn weerde Sonn' / oft ghy wat licht soudt gheven /
Ick hebbe dicks gebee'n / mijn Sonne / laet u sien /
Wilt ghy my dijnen glants voor eeuwelijck verbi'en!
Neen / het is my ghenoegh te sien u half ghesichte /
Iae selfs maer eenen strael die my ten hemel lichte /
En wordt my dien ontseydt als aen een sondich mensch /
Och het is al ghenoegh dat dit zy mijnen wensch.

Anima mea desiderauit in nocte.

Mijne siele heeft u ghevvenscht in den
nacht.

DEn tijdt was eens dat ick u niet en ken-
de! wee dien tijdt dat ick u niet en hebbe
ghekent! wee die verblindtheydt als ick u
niet en sagh! ô licht des werelts ghy hebt my
verlicht / ende ick hebbe u aenschouwt.

Waerachtigh Licht / ick hebbe u te laete ghe-
kent / ick hebbe u te late ghekent. Want voor
de ooghen mijnder ydelheyt was eene groote
dicke-duyster wolcke / soo dat ick niet en was
machtigh te aenschouwen de Sonne der ghe-
rechticheydt / noch het schijnsel der waerheyt.
Ick een kindt der duysternissen was gewon-
den in duysterheydt. Mijn duysterheydt ick
beminde / om dat ick het licht niet en kende.
Ick was blindt / ende ick beminde de blindt-
heydt / ende wandelde by nachte in 't midden
der duysternissen. Maer wie heeft my uytghe-
trocken? daer ick blindt mensche was sitten-
de in duysterheydt / ende in de schaduwe des
doodts? Wie heeft my om uyt te trecken / ghe-
nomen by der handt? wie is dan desen mijnen
verlichter? Ick en socht hem niet / eñ hy heeft
my ghesocht? Ick en riep hem niet / ende hy
[pb: 10] heeft my gheroepen! want ghy my hebt ghe-
roepen by uwen name / ghy hebt met luyder
stemme van hooghe ghedondert in de binnen-
ste oore van mijn ghemoet / dat schijne het
licht / ende het licht is gheschenen / die groote
wolcke is verschoven / ende die duysternisse
die mijn ooghen bedeckt hadde is t'eenemael
verdwenen / ende ick hebbe ghesien uwen
dach / ende onderkennende uwe stemme / heb-
be ghesproken: Waerachtelijck / Heere / ghy
zijt mijnen Godt die my hebt ghetoghen uyt
den donckeren / ende uyt de schaduwe des
doodts / ende die my hebt gheroepen tot uwe
wonderbare verlichtinghe / ende siet ick sie nu
klaerelijck. Ick bedancke u mijnen Verlich-
ter / ick ben af-ghekeert / ick hebbe bemerckt de
duysternisse / in de welcke ick te voren hadde
gesteecken / eñ den donckeren afgront in welc-
ken ick hadde gheleghen / daerom hebbe ick ge-
beeft / daerom hebbe ick verschrickt eñ gespro-
ken: Wee / wee / mijne duysternissen / in de welc-
ke ick gelegē hebbe! Wee / wee / die verblintheyt
door welcke ick niet machtich en was te aen-
schouwen het licht des hemels. Wee / wee mijn
voorgheleden onwetentheydt / als ick u o Hee-
re niet en kende. Ick dancke u ô mijnen Ver-
lichter / ende mijnen Verlosser; want ghy hebt
my beschenen / ende ick heb u ghekent. Seer
late hebbe ick u ghekent / ô oprechte waerach-
ticheydt! Ghy waert in het licht / ende ick in
[pb: 11] de duysterheydt / ende ick en kende u niet om
dat ick sonder u niet en konde verlicht wor-
den / ende daer en is gheen licht buyten u.

Heere ghy zijt het licht / ghy zijt het licht
van de kinderen des lichts / ghy zijt den dagh
die noyt en gaet onder / in welcken dat wande-
len uwe kinderen / sonder te misdoene / ende die
in den selven niet en wandelen / zijn in duy-
sterheydt / om dat sy u / ô eenich licht des we-
reldts niet en hebben.

Want dit teghenwoordich leven eenē nacht
is / in welcken wy soo langhe schemer-ooghen /
om dieswille dat wy het inwendich onder een
onseker inbeeldinghe alhier aenschouwen.
Want den Prophete om Godt te sien bevoelde
hem met eenighe verduystertheydt te zijn ghe-
dwonghen / als hy seyde: Mijn siele heeft u
ghevvenscht in den nacht. Als oft hy opent-
lijck wilde segghen: In de duysternisse van
dit teghenwoordich leven / hebbe ick begeerte
om u te aenschouwē / maer alsnoch ter tijt ben
ick gevangen in een wolcke der katijvicheyt.

Het is licht voor de menschen alle dinck te
wenschen van den Heere / ende niet te wenschē
den Heere selver.

Want dese werelt heeft hare nachten / ende
[pb: 12] die seer veele. Wat segghe ick? want de werelt
heeft hare nachten omme dat sy selve gheheel
nacht is / ende altijdt is verkeerende in duy-
sterheydt. De Ioodsche meyn-eedicheydt is
eenen nacht; de Heydensche onwetentheydt is
eenen nacht; den ketterschen teghen-strijdt is
eenen nacht; insghelijckx is eenen nacht de
beestachtighe vleeschelijckheydt van alle men-
schen. Moetet aer niet nacht wesen / alwaer
het ghene dat van den heylighen Gheest is
niet en wordt ontfanghen? Te vergheefs in
den nacht souckt-men de sonne der gherech-
ticheydt / ende het licht der waerheydt: Welck
licht is den Bruydegom; want gheender-
hande ghemeynschap het licht en heeft met de
duysterheydt.

Welaen dan van waer sal ons in dese duy-
sterheydt aenkomen de waerachtigheydt?
Van waer sal ons in desen tijdt aenkomen
de liefde / naedemael de heele wereldt gestelt is
in boosheydt? meynt ghy dat daer iemandt
sal wesen die 't verstandt sal verlichten / ende
oock ontsteken de liefde? och iae 't waerach-
tich / Indien wy keeren tot Christum daer
sal iemandt wesen / die ons het herte sal ver-
lichten; want desen is waer van staet geschre-
ven: Daer is een licht gheschenen voor die
vvoonen in het landt van de schaduvve des
doodts.

Hem zy danck / die my wech-loopende heeft
ghesocht / die my roepende / heeft ghetrocken
uyt de bederffenisse / ende die my mijnen nacht
heeft licht ghemaeckt. Want het is nacht soo
langhe als duert dit leven. Hoe is dan den
nacht verlenght gheweest? Christus is af-
ghekomen in den nacht. Christus heeft sijn
vleesch ghetrocken van dese wereldt / ende hy
heeft voor ons den nacht komen verlichten /
want die vrouwe hadde verloren haer drach-
ma / Sy ontsteeckt de lampe. Godts wijsheyt
hadde verloren die drachma. Wat is die
drachma? eenen penninck op welcken stondt
het beeld van onsen Koningh (ende siet hy is
mensch gheworden naer de afbeeldinghe
Godts / ende hy was verloren) ende wat doet
die wijse vrouwe? Sy onsteeckt de lampe. De
lampe is van pot-aerde / maer sy draeght het
licht waer mede den penninck wiert ghebon-
den. Soo dan de lampe der wijsheydt is de
menschelijckheydt Christi. Sy is ghemaeckt
van aerde / maer sy verlicht door haer woort /
ende sy heeft ghevonden die waren verloren /
Ende den nacht is een verlichtinghe tot
mijn verheughen: Den nacht is bede-
ghen ter vreughd / ende mijn vreughd is
Christus.

O eeuwighe waerheydt / ende ware lief-
de / ende lieve eeuwicheydt? Ghy zijt mij-
[pb: 14] nen Godt / voor u versuchte ick dagh ende
nacht. Ende als ick u eerstmael hebbe ghe-
kent / soo hebt ghy my opghetoghen / op dat
ick soude sien / dat ick sagh / ende dat ick noch
niet en was dien ick was schijnende. Ende
ghy hebt ghegheven uwen weder-schijn aen
de kranckheydt van mijn ghesichte / my sterck
bestraelende / ende door verschricktheydt ende
door liefde hebbe ick ghebeeft / ende bevonden
dat ick verre was van u in het landt der on-
ghelijckenisse.

Godt ghy kent mijne onvvijsheydt, ende mijne
misdaeden en zijn voor u niet verborgen.

SLaet ghy dan, Godt, soo nauwe gaede
(Die 't al bestiert met vvijsen raedt)
Ons malligheydt, en sotte daedt?
VVie sal vervverven u ghenaede;
VVant niemandt op der aerd' en leeft,
Oft sotterny hem aen en kleeft.
Selfs sy verdvvaelt de kloeckste sinnen,
Door ydelheydt is elck bevvaeyt,
En die niet van joncks kindt en draeyt
Sal oudt, en koudt, eerst gaen beghinnen,
En selden is hier iet ghebeurt,
Oft het en vviert daer nae betreurt.
Het eerste paer van ons gheslachte
Een langh leet-vvesen achterliet,
Als eenen Appel, eenen niet,
Hun, en ons al, de doodt aenbrachte.
Och! vvas oyt onder d'hemel-kap,
VVel een lichtveerder koopmanschap?

Devs tu scis insipientiam meam, & delicta
mea à te non sunt abscondita.

Maer vvat gheluck ghingh daer verloren
Als Esau vulde sijnen krop,
Met een soo dieren vitse-sop.
Siet Salomon eens druck oirboren
Als hy sijn raserny bedocht
Daer hem onkuysheydt inne-brocht.
Neen, hy en heeft niet al gheloghen
Die seyd' dat in dit vvereldts dal
Der sotten hoop ghingh boven al;
Noch hy en vvas oock niet bedroghen,
Die 's menschen licht-vervvaendicheydt
In deser voeghen heeft beschreydt.
Och! och! oft elck soo vvijs eens vvaere
En overdachte vvel sijn endt
De sond' en vvaer soo niet bekent:
Maer ieder malt in 't openbaere.
Och! vvaren sy doch bath beraen
Het sou met hun al beter gaen!
Soud' iemandt oock vvel sulcx verkonden
Dat vele menschen zijn soo sot
Die niet en kennen hunnen Godt,
Iae om te blijven in hun sonden,
Sy beelden vast in hun ghemoet
Daer en is Godt, noch helle-gloedt.
De sonde doet ons sinnen dolen,
De sonde maeckt de vvijse dvvaes;
En noch en houdt elck-een helaes!
Sijn sotte kuren niet verholen:
Maer laet die loopen los en vry
Naer meer verscheyden sotterny.
[pb: 17] VVy rechten huysen en Casteelen
Om eeuvvelijck te blijven staen,
En 's ander daeghs vvy henen gaen,
M'en vveren niet vvie die sal deelen.
Och is hy dan niet sot en mal,
Die bauvvt op eenen aerden bal!
VVy planten boomen, en vvy voeghen
Die allegader dicht by een,
Met blommekens vvy d'hoven kléen,
En alle dit kan ons ghenoeghen:
Maer selden daeraf het gheniet
En sal naer ons verderden niet.
De kleyne vvichters met hun grillen
Doen somtijts lacchen d'oude lien,
Het is ghenuchte die te sien
Soo sy Kasteelkens maken vvillen,
Het een haelt saevel, 't ander steen,
En eenighe dat fraey bereên.
Men siet daer een het vvaeter haelen
In scherven van een aerden kann'
Het ander oock als eenen man
Draeght stroy oft leem oft ander dinghen,
En dese plackery van slijck
Dunckt hun te zijn een Koninghrijck.
Maer allegaer die dit aenschouvven
Die bersten uyt in sulck ghelacch
Dat elck van hun niet meer en mach,
Alsoo die Hoven die vvy bouvven
O grooten Godt voor u aenschijn
Min dan dees kinder-huyskens zijn.
[pb: 18] Noch merck ick oock een vvonder zede
Dat vvy ghedvvonghen en ghelaen
Met soo verscheyden kleeren gaen!
Die maer en reyst van sté tot stede
Sal soo veel nieuvv fatsoenen sien
Als in de selve vvonen lie'n.
Gheschiedet oock dat ievers vvoelen
Veel menschen op een hoogh tonneel,
De best-ghekleedde meesten-deel
Vervullen de fluvveele stoelen,
En ander houden geck en rel
Met 't gaen en staen van iemandt el.
VVie vvas hy oyt die hem vervaerde
In 't avonturen 't leven stout
Om t'haelen peerels ende gout?
Maer wat is goudt dan ghelu aerde,
En eene peerel is sy bat
Dan van de zee gheronnen nat?
Ha moet hy dan niet sotte-bollen
Die d'aerde voor den Hemel kiest,
En siel en lijf alsoo verliest?
VVie kinders saghe soo sy rollen
Aldus verkijcken hun-lie'n spel
Men soude die beghecken vvel.
VVant 't goedt en 't quaedt sy alle vveten
Als sy soo hooghe zijn ghegroeyt,
Dat elck de noten henen roeyt,
Och is hy dan niet heel beseten
Die voor en vveynich slijck en aerd'
Al vvetende ter helle vaert?
[pb: 19] Komt, Chirugijns, comt steeckt een aeder
Komt, en u lieden beste doet
Om af te laeten 't vuyle bloedt
Van dese sotten alle-gaeder:
VVant ick beduchte dat daer by
Noch vallen mocht een raeserny?
Maer och! dit sien d'al-sienigh ooghen
Van die hen over al verspreydt.
En op den naem van sotticheydt
Schijnt hy seer veel in ons te dooghen,
VVant hy door sijne vinghers siet
Al of hy ons ghevvorden liet.
Hier aen, mijn Godt, ick my dan hauvve
Noch mijn vervvaentheyt ievers el
Ick dan by u te recht en stel:
VVant ick soo vast op u betrauvve,
Indien sy haer noch sou mis-gaen
Dat ghy die vvel sult gaede slaen.

Devs tu scis insipientiam meam, &
delicta mea à te non sunt abscon-
dita.

Godt ghy kent mijne onvvijsheydt, ende
mijne misdaeden en zijn voor u niet
verborghen.

ICk ben den dvvaesten van alle mannen,
ende het menschelijck vernuft en is met
my niet. Ick en hebbe de vvijsheyt niet
gheleert, noch ick en hebbe ghevveten
de vvetenschap der Heylighen.

Och oft ghy-lieden vvat verdroeght van
mijne onvvijsheydt.

De sottigheydt is ghebonden aen het her-
te van een kindt.

Maer wildy verstaen / wie on-wijs ende
wie sot is? Ick antwoorde: Hy is onwijs
die niet en merckt dat hy vremdelingh is
vande blijdschap der hemelen / ende die hem
niet en ghevoelt in dit ballinghschap te
wesen eenen ballingh. Hy is sot die sulcks
wetende sijn beste niet en doet om door sijne
verdiensten van de ellende deser wereldt eens
te worden ontslaghen.

Wel aen seght dat ghy sot zijt / ende ghy
[pb: 21] sult wijs wesen: Maer seght dat / seght dat
inwendelick; want het is soo ghelijck ghy
seght. Indien ghy 't seght / en wilt dit niet
segghen voor de menschen / en wilt dit niet
segghen voor Godt / alsdan voor soo vele het
u is raeckende / zijt ghy verduystert; Want
wat is anders sot te zijn / dan verduystert
van herten.

Wie is desen sot die verandert als de Mae-
ne / dan Adam in welcken alle menschen heb-
ben ghesondight.

David noemt oock sijn sotte daedt eene on-
wijsheydt van onwijsheydt voort gheko-
men; want alle sonde gheschiedt door sot-
tigheydt. Die dan in sonden volherden / ende
in de selve nemen hun behaeghen / en hebben
gheen onderscheydt met de Verckenen die
wentelen in slijck ende in vuylicheydt. Hy
leert waer hy gheweest heeft als hy in sonde
was vallende. Want hy seght: Mijn herte
is beroert, mijn kracht heeft my beghe-
ven, ende het licht mijnder ooghen, ende het
selve is by my niet. Hy seght in den tijdt der
sonde en hadde het deel van mijn redelijcke
siele gheen kleyne beroeringhe voort ghedre-
ven door quaede lusten / ende overtrocken
met duysternisse / door den ghenen die was
den inghever der sonde / oversulckx dat hy is
ghevallen in onwijsheydt. Hierom is 't dat
[pb: 22] hy seght: Mijn lick-teeckenen zijn verrot
van het aenschijn mijnder onvvijsheydt.
Soo dan sijn herte is beroert / om dat hy ghe-
weest hadde in onwijsheydt / ende dat hy nu
uyt de deughdt der wijsheydt was gheval-
len.

Seer wel heeft hy dt sonde ghenoemt On-
vvijsheydt, Want die wijs is en sal niet son-
dighen.

Niet arger dan de sonde; sy maeckt sot
die te voren waeren begaeft met verstandt
ende wijsheydt.

(Ende voor-seker) alle boosheydt spruyt
uyt de sotticheydt / soo dat den hooveerdighen
ende den grammoedighen (want sy behoe-
ven wijsheydt) door dese ghenegentheden
worden verslonden. Daerom seght den Pro-
phete: Daer en is gheen ghesondtheydt in
mijn vleesch van het aenschijn mijnder on-
vvijsheydt. Op dat hy soude bethoonen dat
alle sonde haeren oorspronck is haelende uyt
de sottigheydt; want die de deughdt aen-
hanght / ende die Godt vreest is alderbest by
sijn sinnen. Is dit soo / den boosen die niet
en heeft de vreese Godts / sonder twijffel en is
niet wijs. Die dan derft de waerachtighe
wijsheydt is aldersotste.

Sy en verschillen niet van dulle menschen
[pb: 23] die aerdtsche ende haest-verganckelijcke saec-
ken als in eenen droom bemoeden. Het
schijnt sy overvloeyen van rijckdom daer sy
gheenen en hebben: het schijnt sy zijn in
vreughden / ende daer en zijn gheene: noch sy
en bemercken niet bedroghen te zijn / oft sy en
zijn verlost uyt hun rasernije.

Ick schijne u te sotte-bollen soo ick dit
maer en spreke; ende dese woorden schijnen
u klap van oude vrouwkens. Maer ghy (te
weten / ô mensche van grooten raede ende
groote wijsheydt) herleght alle daeghe ver-
scheyden middelen om gheldt te verkrijghen;
ghy peyst om koop-handel / om lantbauwin-
ghe / misschien oock om wel-sprekentheydt /
om Rechts-gheleertheydt / ende om Krijghs-
handel / jae dat meer is om wouckerije. Ten
eersten ick u vraeghe? Weet ghy wel hoe dat
hy voor wien ghy dit verspaert / sal besitten?
oft indien hy noch niet en is gheboren / dat hy
sal worden gheboren? spaert ghy voor uwe
kinderen / 't is onseker oft sy sullen kommen /
ende oft sy dat sullen besitten.

Maer seght my eens wat isser sotter dan
den mensche / die arbeydt ende hem bekom-
mert / ende soo veel goedts vergaedert / dat
uyt sijnen arbeydt ander hun op-vullen niet
wellusticheydt? Maer wat is te segghen:
Den onvvijsen ende den sot sullen t'saemen
[pb: 24] vergaen. My dunckt dat hy spreeckt van die
goddeloose / die ghehecht aen het teghenwoor-
dich / dat alleene gaede slaen: maer sy en over-
legghen niet het toekomende / ende daerom
gheeft hy aen hun den naeme / van onwijse.

Sy hebben haere naemen ghenoemt in
hunne ghevvesten. Siet hier een ander soor-
te van krancksinnigheydt / van hunne nae-
men te stellen op ghebouwssels / op ackers /
ende op badtstoven / ende te laten voorstan
dat sy daer uyt verkrijghen groote vertroo-
stinghe / daer sy voor het waerachtich maer
en hebben de schaduwe.

Sy zijn ghestooten uyt hunne eere. Wat
kan by dese verwaentheydt worden gheleec-
ken / als sy nu saecken doen waer over sy ghe-
straft worden / ende om de welcke sy komen in
schande?

Het hout dat ghy gheplant hebt is blijven-
de / ende het huys dat ghy zijt op-bauwende
is blijvende / maer den bouwmeester ende den
planter worden wegh-gheleydt / ende moe-
ten vergaen. Ende soo wanneer sulcks ghe-
beurt / wy schicken dat als oft wy waeren on-
sterffelijck. Hoort wat dat Salomon seyt:
Ick hebbe voor my huysen ghetimmert, ick
hebbe Hoven gheplant, groene loover-hut-
ten, vvijngaerden, ende dierghelijcke, Maer
[pb: 25] wat seght hy daer benevens? Ydelheydt der
ydelheydt, ende al ydelheydt. Gheen kleyne
maer een uytnemende groote ydelheydt. En-
de ick bidde u laet ons eens begrijpen eenige
saecken in de welcke gheene ydelheydt en sou-
de wesen! Indien ghy siet eenighe schoone
ghestichten / ende dat dit ghesichte u is aen-
lockende / wilt terstont sien naer den hemel /
keert uwe ooghen van die steenen ende co-
lumnen naer die heerlijcke schoonigheydt /
ende ghy sult sien dat dit zijn vvercken van
mieren ende van mugghen. Doorgrondt het
ghene ghy aensiet / klimt naer het ghene dat
hemelsch is / ende ghewent van daer te siene
de schoone ghestichten der huysen / ghy sult be-
vinden die niet te zijn dan gheckernye der
kleyne kinderen. Maer de kinderen zijn
sulckx dat sy van gheen nuttighe saken sorghe
en draghen.

Alsoo sy willen altijdt speelen / sy ligghen
ende sy kruypen altijdt lancx ter aerden / ende
sy en beminnen maer dat aerdtsch is. De kin-
deren dickmael soo wy spreken van nuttighe
saecken en hebben gheenderhande ghevoe-
len / maer sy lacchen altijdt: Alsoo oock som-
mighe / soo wy iet verhaelen van het eeuwich
Rijcke / sullen daer mede lacchen. Wederom
de kinderen / soo sy den dief sien uyt den huy-
se draghen / en sullen alleen hem niet verbie-
[pb: 26] den / maer sullen hem selver toe-lacchen.
Maer verdraeght ghy eenen klaeter / een veel-
ken / oft iet dat kindert / sy zijn gram / sy ne-
men dat qualijck / sy scheuren van krijten / en-
de sy werpen hun ter aerde. Alsoo eenighe /
siende den duyvel hun af-nemen hun vader-
lijck erfdeel / sy lacchen / sy loopē naer hem als
tot hunnen vriendt; maer indien hun iemant
wat landts ontvindt / oft eenighe beuselin-
ghen / sy sullen hun selver leet doen,

Verstaet dit ghy onverstandige onder het volck, ghy
sotten vvordt eens vvijs, noch en vvilt met
u-lieder sinnen niet vvorden ghelijck de
kinderen. Want de kleyne kinderen staen
verstelt / ende verwonderen hun met opene
monden in kleyne saecken: En vvilt gheen
kinderen vvorden, dat is / onverstandigh
daer dat men behoorde wijs te wesen.

Die kinderen die noch te kleyne zijn / ghe-
ven de ouders dusdaenige saecken: als
schoentjens / kleerkens / rinckskens / klater-
goudt / etc. Maer als sy nu meerder wesen /
dit wordt gheweert / ende sy gheven wat tref-
felijckers. Insghelijckx heeft gedaen Godt
Almachtich ons treckende uyt de kleyne kin-
derachticheden / heeft ons saecken belooft die
hemels zijn. En wilt u dan niet verwonde-
ren in het ghene daer lichtelijck henen drijft /
ende voor by loopt / noch en zijt oock van
[pb: 27] gheen kleyne ende verworpen gesintheydt.

Maer beuselinghen der groote worden ge-
noemt onderwindinghen / ende dat sy sulcks
waeren van kleyne kinderen, sy souden ghe-
straft worden van hun ouders.

Gheluck-saeligh is den man, vviens hope
is den naeme des Heeren, ende die niet en
heeft ghesien naer de ydelheden ende val-
sche malligheden. Die dese niet en siet is
gheluckich / ende die daer naer siet is dul en-
de uyt-sinnigh / soo dat dan ieder op-stae van-
de rasernije der wereltlijcker lusten / die 't her-
te met de sinnen soo onstellen / dat die hun selfs
niet en konnen wesen.

En ghedenckt niet meer de sonden van
mijne Ionckheydt, noch mijne onvvetent-
schap o Heere.

Want wy sien eenighe soorte van sotten die
men noemt guychelaers / die aenghebrocht
worden tot het vermaeck der wijse lieden / en-
de naer het ghemeyn oordeel zijn sy kostelijc-
ker dan de selve ghekleedt. Ende den Vaeder
beroept sijn kleyn soontjen van 't welcke hy
met vreughden al dusdanighe grillen is ver-
wachtende: maer nu daer een hope is van
op-kommen / ende dat men voorseker houdt
dat met de jaeren sal blijcken het licht des
volle verstandts / de guychelinghen der kin-
[pb: 28] deren en zijn hun ouders niet alleenelijck
vernoeghelijck / maer aenghenaem ende vol
ghenuchten. Hoe! sy worden misschien hier-
toe verweckt door het toe-lacchen / ende door
de ydelheydt van hunne ouders? want mee-
stendeel de kindtscheydt nu kennende Vaeder
ende Moeder en derft gheen van beyde mis-
segghen / ten zy dat van d'een oft d'ander
wort toeghelaeten oft bevolen.

Heere vveest my bermhertich, vvant ick
ben kranck, Heere maeckt my gesondt,
vvant mijne ghebeenten zijn beroert.

SWijgh ick dan stil, of sal ick spreken?
Neen, ick en kan my niet verbreken,
Waer blijft ghy traeghen Medecijn?
Och! my en quam noyt eens te voren,
Al hadd'et iemant my ghesworen
Dat ick uyt u ghedacht sou zijn.
O liefste Godt ghy beydt soo spaede!
Slaet ghy mijn quael niet nauwer gaede!
Och! wilt toch komen het is noot.
Waer toe mijn Godt wilt ghy vertoeven
En meer en meer my soo bedroeven
In het verrasschen van mijn doot?
D'hervaeren al die by de Griecken
Oyt haelden lof aen alle siecken
Hadd'ick ghesaemder handt by my.
Pæon gheluckigh in 't ghenesen

Miserere mei Domine, quoniam in-
firmus sum, sana me Domine, quo-
niam conturbata sunt ossa mea.

Melampus, Chiron bey ghepresen
En Podalyrius daer by.
En ghy alleen waert achter-bleven
Die my ghesondtheydt konde gheven:
Maer op het lest ick u noch vandt.
O eenigh hulp om u ick wensche
Soudt ghy van my siel-braeckigh mensche
Wegh connen doen u heylbaer handt.
Mijn doode vetruw' sy besaeghen
Die niet en stond in hun behaeghen
Als oock en dé mijn aeder-bloet.
Neen, seyden sy, ten kan niet wesen,
Want siet den puls is vvegh-gheresen
Neen, desen sicken sterven moet.
Dat dit soo zy, kan ick bevinden
Meer dan die veel van hun ondervvinden:
VVant 't is te laet iet nu versint.
Hoe sou de konst my moghen baeten
Al sy den meester heeft verlaeten
En dat mijn sickte die vervvint.
Och! Och! ick kuym, ic kucch', ic kerme,
Ick roep helaes! vvêe my! och erme!
Van grooter pijnen ick besvvijck!
'K en kan mijn hooft niet recht gehauvven,
Mijn hert en doet niet dan verflauvven,
VVat ben ick doch min als een lijck?
Och! vvaer ick my nu keer en vvende,
Ick sie mijn leven gaet ten ende,
Och! 't is met my nu al ghedaen!
En soud' ick iemandt openbaeren
[pb: 31] Mijn pijn en alle mijn mis-baeren
Ten kan ten monde niet uyt-gaen.
Och! dit is siet de schilderije
Van al het ghene dat ick lije
O Godt vvaer ben ick toe ghebrocht?
'K en kan noch gaen, noch staen, noch lenen,
Mijn aenghesicht is heel verdvvenen
'K hebb' menschen hulp voor niet ghesocht.
Mijn ooghe-lichten in speloncken
Zijn alle-beyde neer-ghesoncken
VVaermé dat ick soo snel eens sagh.
Mijn vvanghen root zijn bleeck bedeghen,
Hayr vvit als vlas hebb'ick ghekreghen,
En ouderdom voor mijnen dagh.
En dat my meest doet pijne lijden
En kan men branden of uyt snijden,
Noch iemandts hulp komt my te pas.
Ha siet nu eens met hoe veel vvonden
Dat ick te bedd' hier liggh' ghebonden
En van al die noyt een ghenas.
Want sy en zijn niet om verdvvijnen
Met kruyden of met medicijnen,
En elck van hun soo leelijck siet
Of een turcks-mes die hàghevlaeden
Noch eenich meesters handt-ghedaeden
En konnen die toe-heylen niet.
Dees vvonden draeght mijn arme siele
Om dat ick vol van boosheydt kriele
Waer door ter banck ick ben gheleydt.
Siet my door eer-sucht op-ghesvvollen
[pb: 32] En d'aerde soecken als de mollen
En slaen in alle vuylicheydt!
Siet hoe ick berst van alle zije
Door 't vvindt-verhef van hoovaerdije
Die my ghelijck een trommel spant.
Siet hoe de liefde my komt knaeghen
Als eenen kancker alle daeghen,
Aen 't hert, en aen het inghevvant.
Ick hebb' alomme doen versoecken
Of iemandt my wat sou verkloecken,
Maer 't vvas verloren moeyten kost.
Neen, ick en hadde niet behoeven
Soo vele meesters te beproeven
Om nimmermeer te zijn verlost.
Laet met sijn konst dan vry aenkommen
Die hem te rechte kost berommen
Dat hy de blinde dede sien.
Esculapius.
Die kent de kracht van alle kruyen
VViens lof en eer van ouds verluyen
Al d'Epidauriaensche lien.
Noch Chiron oock en kan my helpen
Iae noch in 't minst mijn pijne stelpen
Apollo meester van hun al.
VVat baet het dan naer my te kijcken
Of salf of oly aen te strijcken;
VVant ick 't eer langh' besterven sal.
VVel vvaer sal dan mijn hope vaeren
Als hooghsten Godt naer uvv' autaeren
Daer dat de doodt gheen macht en heeft.
Laet my dan troost hier-aen verkrijghen!
[pb: 33] Siet my naer u eens ligghen hijghen
Op dat ghy my ghesondtheydt gheeft.
De kloeck' en stercke van lichaeme
Zijn medicijnen onbequaeme
Maer nut voor die zijn onghesont.
Aen my die liggh' hier neer-ghesmeten
Door-kerft, door-vvont, door pijn opg'eten
O toont nu eens vvat dat ghy kont.
Ick ben die spoeyde met verlangen
Van uyt Ierusalem mijn ganghen
Als ick dit Iericho besocht,
En gaende lancx die dorre landen
Viel onverhoets in 's moorders handen
VVaer door ick by vvas omghebrocht.
Maer vvilt in my nu laeten drijven
VVat vvijn, en oly van olijven
O hertelijck Samaritaen.
Of den Levit my keert sijn ooghen,
VVilt u voor hem aen my vertooghen,
Ick sal ghesondt daer henen gaen.

Miserere mei Domine, quoniam in-
firmus sum: sana me Domine,
quoniam conturbata sunt ossa
mea.

Heere vveest my bermhertich, vvant ick
ben kranck: Heere gheneest my, vvant
mijn ghebeenten zijn beroert.

ICk ben sieck / ick roepe naer den Medicijn:
ick ben blindt / ick haeste my tot het licht:
ick ben doodt / ende ick versuchte naer het le-
ven. Ghy zijt den Medicijn / ghy zijt 't licht /
ghy zijt het leven ô Jesv van Nazareth;
Weest my bermhertich Sone van Dauid;
Weest my bermhertich fonteyne der berm-
herticheydt. Verhoort het ghene naer u den
siecken is roepende! Licht dat daer voor-by
gaet / verwacht den blinden: biedet hem de
handt / op dat hy tot u mach komen / ende in
u licht het licht aenschouwen.

Want uwe ooghen sien mijn menigherlije
onvolmaecktheden. Reyckt / bidde ick u /
naer my u goedertieren handt / ende weert
van my al het ghene in my verbelght de oo-
ghen uwer goedertierentheydt. Heere voor u
is mijn ghesondtheydt eñ mijne kranckheyt /
wilt / bidde ick / die bewaeren / ende dese ghe-
[pb: 35] nesen. Heere maeckt my ghesont, ende ick
sal ghesont zijn: maeckt my behouden, ende
ick sal behouden vvesen. o ghy / die gheneest
dat kranck is / ghy die bewaert dat ghenesen
is / ghy die naer uwe beliefte weer op maeckt
dat ghebroken light ende vervallen.

O Heere / waert by aldien dat eenighe doch-
ters van Ierusalem u mijne sieckten te ken-
nen gaven / oft by ghevallen daer eenighe
waeren weerdich om u op te draeghen; want
vele van dien uwe hulpe behoeven.
Och hoe gheluckich soude ick wesen dat ee-
nighen hemelschen Hondert-man aen u sey-
de: Heere mijnē knecht light tot mijnē huy-
se lam, ende hy is met allen qualijck. O Hee-
re / oft ghy terstondt gaeft voor antwoorde:
Ick sal komen, ende hem ghenesen. Heere
segghet met een vvoordt, ende ick sal gesont
vvorden. ghy komt met een woordt / aenge-
sien ghy selve zijt het woordt.

De medicijnen der aerden hebt ghy ghe-
schaepen / om te helpen een ieders verderffe-
nisse / voor alle quaelen hebdy bereydt byson-
dere baeten; want ghy zijt bermhertigh ende
den bermhertighen selve.

Och lacen! Heere weest my bermhertich.
Helaes! siet mijne quetsuren ick niet en ver-
berghe: Ghy zijt den medicijn-meester / ick
ben den siecken; ghy zijt den bermhertighen /
ende ick den kattijvighen.

Vwe almachtighe handt / ô mijn Godt /
heeft sy niet de kracht te ghenesen alle de sieck-
ten ende quaelen mijner siele?

Onse siele is veel kranckheden onderwor-
pen / soo veel sonden / soo veel plaeghen.

Het menschelijck gheslachte is kranck /
niet door kranckheden des lichaems / maer
door de sonden.

Niet alleen ghebroken te worden door lam-
micheydt / maer oock te sondighen is een
sieckte / iae de sieckte van die sondighen is
schaedelijcker dan wel der ghene die lam zijn /
ende wel soo vele als de siele is beter dan het
lichaem.

O Heere verleent my eenighe medicijne /
door de welcke ick mach worden ghenesen /
draght sorghe voor my die ben on-lustich / ge-
neest my die flauw ben / ende verweckt my
die ghestorven ben.

Onse sielen zijn bevanghen met vele sieck-
ten / ende dese sieckten zijn die Iesvs Christus
wilt dat wy sorghe draghen dat sy souden
worden ghenesen.

Hy gheneest onse sieckten des lichaems / op
dat hy die uyt onse sielen soude verdrijven. De
sieckte der siele is de sonde / daerom seght den
Prophete: Maeckt mijne siele ghesont, want
voor u hebbe ick ghesondight. De ongesont-
heydt onser siele is hoovaerdije ende gierig-
heydt.

Insghelijckx onder het af-beeldtsel van die
Vrauwe de schoon-moeder van Simon ende
Andreas lagh ons vleesch in verscheyden son-
dighe kortsen / ende in den brandt der onghe-
maetighe aenlocksels tot verscheyden lusten.
Oock ick en achte de dertel-liefde kortse niet
minder te wesen als een brandende: want de-
se ontsteeckt het lichaem / ende die ander het
herte. Onse kortse is de giericheydt / onse kort-
se is de vleeschelijcke wellusticheydt / om dat
alle quaede begheerten zijn brandigh. Onse
kortse is de gramschap / sy stelt het heel li-
chaem in 't vier / ende de siele in asschen. Wel-
lusticheydt des vleeschs brandt meer dan de
kortse / ende is veel eer onsteken.

Want een swaere sieckte / ende een heete
kortse ons waeren bevanghende / ende wy en
laghen noch op bedde / maer in ons eyghen
vuylicheydt / noch min oft meer als te mid-
den in den dreck / wy wentelden in oneerbaer-
heydt / overvloeyende van wonden / ghevende
eenen stanck / wy laeghen vuyl / ongeschickt /
in-een ghekrompen / ghelijckende meer scha-
duwen dan menschen.

Iae daer light de wereldt door en door / te
weten / van het Oosten tot het Westen / eenen
grooten siecken / maer om dien te ghenesen /
is ghekomen den oppersten Medicijn / die
hem heeft vernedert tot het sterffelijck vleesch
als tot het bedde van den siecken.

Hy heeft hem sien vroeten inden dreck /
door-geten vande wormen / bevanghen vande
kortse / ende van den hongher / ende bestaen
door alderhande soorte van sieckte. Want de
kortse quelde hem (dat is de geyle lust) ende de
hitten bedwonghen hem (dat is de hoovaer-
dije) eenen onversaedelijcken hongher bevingh
hem (dat is de giericheydt) ende hy was ge-
hele in etter (dat is onkuysheydt) ende hy
was blindt van ghesichte (dat is afgoderije)
ende hy was blindt ende doof (dat was dat hy
aenbadt steen ende hout) ende hy hadde eene
groote mismaeckyheydt (dat is de sonde) im-
mers hy en was niet dan druck ende swaere
ellendighe kattijvicheydt. Hy heeft hun on-
gheschickter hooren spreken / dan als doen de
dulle ende verwoedde menschen / als sy het
hout ende steen hunnen Godt waeren noe-
mende. Hy heeft hun ghesien in alle dese ghe-
breken / niet teghenstaende en heeft hy die
noch niet vervloeckt / noch en blijft op hun
niet meer verbitteert / noch hy en is hun niet
gheheel afghekeert / noch hy en heeft die niet
vervolght in sijnen toren: aenghesien hy den
Heere was die sijn selfs werck niet en verach-
te. Ten lesten wat doet hy? hy bereydt ghe-
lijck eenen hervaeren Medicijn alderhande
kostelijcke medicijnen.

Ende om dies wille dat hy selver is het
woort Godts / soo en soeckt hy niet alleene
[pb: 39] baete voor sijn siecken / uyt het sap der kruy-
den / maer uyt sijne krachtelijcke wooden.

Want daer was den Prince der Medicijnen
Esculapius, die konde genesen alle sieckten
ende alle kranckheden.

Hy kende aen den pols al wat daer schuyl-
de in den siecken.

Hy was en hervaeren gheneser der men-
schelijcker ghebreken / ende eenen heylighen
beleser over de sieckelijcke siele. Mijn Godt /
seght hy / gheeft ghesondtheydt aen uvven
knecht, die op u stelt sijn betrouvven. Heere
zijt my ghenaedich, vvant ick hebbe den ge-
heelen dagh tot u gheroepen. siet den goe-
den onderwijser / die de wijsheydt is / ende het
Woordt des Vaders / die den hemel gheschae-
pen heeft / draeght sorghe over geheel sijn
schepsel / ende meestert het selve aen siele ende
aen lichaem: hy is al te wel bedreven Medi-
cijn ende behoeder der menschelijcke ghestal-
tenisse. Staet op, seght hy aen den lammen
mensche / ende wegh-ghenomen hebbende u
bedde / daer ghy op light / gaet naer huys: soo
die te voren onghesont was / wiert stracx ghe-
sont ende sterck van lichaem. Ende Lazarus
begraeven zijnde / seyde: komt uyt. den doo-
den is ghekomen uyt den graeve / soodaeni-
ghen als hy was eer dat hy stierf / betracht
hebbende de alghemeyne verrijssenisse.

Daerom heeft hy ghenesen soo veel kortsi-
[pb: 40]
ghe / soo vele lamme / soo veel kreupele / soo
veel blinde / ende soo veel uytghedrooghde / op
dat den sondaer van hem niet en soude wan-
hopen / hy noemt hem den Medicijn / niet voor
die wel te passe zijn / maer voor die onlustigh
zijn.

Ende ghelijckerwijs die meestert aen een
lichaemelijcke wonde / ghemeynelijck daer iet
by doet dat het ander beteghent / als koudt
by heet / oft diesghelijckx. Soo Godts wijs-
heydt sorghe draeghende voor den mensche /
heeft haer selven over ghegheven om den
mensche te ghenesen / sy is den Medicijn / soo
oock de medicijne. Ende om dieswille den
mensche door hoovaerdije is ghevallen / om
die te ghenesen heeft daer toe ghebracht de
oodtmoedicheydt. Wy zijn bedroghen ghe-
weest door de schalckheydt van het serpent /
wy worden verlost door Godts verkleynig-
heydt. Maer nu de dinghen die als baen-
doecken op onse lichaemelijcke wonden ghe-
leyt worden / zijn dese / te weten / dat de ghene
die bedroghen waeren van een vrouwe / eenen
gheborenen uyt eender vrauwe / eenen men-
sche der menschen / eenen sterffelijcken de sterf-
felijcke / de doode met de doodt verlost heeft.

Soo oft dan by ghevalle den verwoester
eñ den moordenaer onser siele / oft treckende
van Ierusalē naer Iericho / oft ievers elders /
u ghevonden hebbende onghewapent / ende
[pb: 41] gheensins op u hoede / u soude ghequetst heb-
ben.

Roept: Ick hebbe ghesproken, Heere,
vveest my bermhertich, gheneest mijne siele;
vvant ick hebbe voor u ghesondight. Godt
sal u ghenesen / indien ghy uwe quaele maer
en belijdet. Ghy light onder de handen van
den Medicijn / roept met verdragen om hulp /
hy koestert / hy brandt / hy snijt / lijdt verdul-
dich / noch en wilt niet anders gaede slaen /
dan dat ghy meught worden ghenesen / ghy
sult ghenesen / indien ghy u vertoont den Me-
dicijn / niet dat hy u niet en siet / indien ghy u
verberght / maer uws selfs belijdinghe is het
beghinsel der ghesondtheydt.

De wonde soeckt den Medicijn / den Medi-
cijn begeert de kennisse.

Keert tot my, seght den Heere / isser ghee-
nen balsem meer in Galaad, oft ievers eenen
Medicijn! vvaerom en is de ghesondtheydt
niet vveer ghekomen aen de dochter van
mijn volck? Tot een groote quaele is noo-
dich een groote ende langhe medicijne.

Want het heel menschelijck gheslachte is
desen mensche / die half doodt ligghende / lagh
op den wegh verlaeten vande straet-schen-
ders / die veracht wiert vanden voorby gaen-
den Priester ende Levit / maer om hem by te
staen ende te ghenesen is ghekomen den Sa-
maritaen / in welcken Samaritaen heeft willen
[pb: 42] verstaen zijn onsen Heere Iesvs Christus.

Hieromme een ieder van ons buyghende
de knien des herten ende des lichaems / bidde
onsen Heere Iesvm christum (die daer ghe-
neest alle onse kranckheden) ende segghe met
den Prophete: Heere maeckt my ghesondt
ende ick sal ghenesen zijn, / Voorts dat hy
segghe met David: Heere vvilt my ghenesen,
vvant alle mijne ghebeenten zijn beroert.

Want den ghenen die niet en wilt kennen
den Medicijn / is buyten sijn sinnen; want
hoe dickmael sien wy die raesende menschen
de meesters spijt aendoen / wederstaen de ghe-
sontheydt / niet te willen ghenesen worden /
ende te bespotten het waerachtich sorghe
draeghen.

Loopt tot den Medicijn / terwijlen ghy
meught / op dat als ghy gheeren soudt / niet
en sult konnen.

Indien naer de verghiffenisse der sonden
de siele noch wordt beslaeghen door eenighe
beroeringhen / het is een flauw-moedicheydt /
ende hy gheneest alle uvve flauvvicheden/
Alle uwe flauwicheden sullen ghenesen wor-
den / en wilt niet vreesen. Ghy sult segghen /
hoe dat sy groot zijn: maer den Medicijn is
meerder. Daer en is gheen sieckte onghe-
neesbaer by den almoghenden Medicijn / en
laet ghy u maer alleene helpen / noch en ver-
worpt sijn handt niet / hy weet / wat hy doet /
[pb: 43] noch en verblijdt u niet alleen soo hy u koe-
stert / maer verdraeght oock als hy u snijdt /
verdraeght de snerckinghen / denckende op de
toekomende ghesondtheydt. Verdraeght dan
sijne handen / ende gheeft hem den seghen / niet
vergetende alle sijne vergheldinghen. VVant
hy gheneest alle uvve quaelen.

Laet ons ons selver gheheel bevelen de
handt vanden Medicijn / want hy en faelt
niet / noch hy en sal het ghesondt niet snijden
voor het bedorven. Hy weet wat hy aen-
schouwt / hy weet de faute / want hy de natu-
re ghemaeckt heeft. Hy onderscheydt 't ghe-
ne hy gheschaepen heeft / ende al dat daer ghe-
sproten is uyt onse begheerlijckheydt / hy weet
dat hy den ghesonden mensche heeft verbodt
ghedaen / van niet te vallen in sieckten / hy
weet dat hy gheseydt heeft in 't Paradijs: eet
dat ende dat niet. Den ghesonden en heeft
niet ghehoort het ghebodt vanden Medicijn /
op dat hy niet en valle / maer ten minsten
wesende sieck / dat hy hem aenhoore om hem
op te helpen.

Wie ghy dan zijt / ô Christene menschen /
die u beroemt van u ghesondtheydt / ende die
u gheveyst ghequetst gheweest te hebben / die
u verblijdt wel te passe te zijn / ende niet droe-
ver en zijt dat ghy hebt sieck gheweest / ende
die u niet en bemerckt machteloos te hebben
gheleghen / maer u verhooveerdight dat ghy
[pb: 44] in de kercke hebt verheven gheweest. Bemint
Christum die u vande vrij-buyters verlost
heeft / bemint den Heere / die u nedergestreckt
ende ghevallen / heeft opgheheven. Bemint /
segh' ick / den Heere / die u in sijn kercke door
sy-selven ghebrocht heeft / die u den weert be-
volen heeft / die twee penninghen / dat is / de
Wet ende het Euangelie / tot uwen onderstant
heeft uytgereyckt. Bemint segh' ick / Godt /
die u seght: Siet ghy zijt ghenesen; want den
Heere heeft uwe ghesondtheydt lief / die om
uwent wille is komen op der aerde / om u van
de moordenaers te verlossen.

Aensiet mijnen oodtmoedt, ende mijn slaever-
nije, ende vergheeft alle mijn misdaeden.

MYn Godt ghy siet soo wreet! gae ick u dan niet aene?
Mijn Godt ghy siet soo wreet! en ghy my noch bemint?
Neen aen 't ghemeyne volck gheeft dit soo te verstaene,
In noot den eenen vrient den anderen noch vint.

Ghy siet, en ghy verdraeght d'ellende dien ick lije
Daer dat getrouvve liefd' me-doogigh is in als;
Ghy siet my nu begaen dees peerdsche slaevernije
Met alle dit ghetuygh rondomme mijnen hals.

Maer of dit ambacht vvaer een eerbaer hert bequaeme
Noch alsoo seer veracht, en soo vervvorpen niet;
Het soude my misschien bath vvesen aenghenaeme
Bepeysende den val aen hooghere gheschiet.

Vide humilitatem meam, & laborem meū,
& dimitte vniuersa delicta mea.

Want het is noch gebeurt dat Koninglijcke handē
Krom stonden naer het vverck gedronghen van den noot.
Siet Protêus over-Heer van al d'Ægypte landen,
Siet Menelaus oock eens bedelen sijn broodt.

Den Syracusers hand die schepters had gedraeghen
Droegh tot Corinthen oock de royen en 't palmmaet.
Al voor-bevvijsen droef noch heden te beklaegē,
Om dat het met den mensch soo vvonderlijck vergaet.

Maer tot veel ergher lot ben ick helaes! geboren
Die als een meule-peert hier draey in desen rinck.
Met Samson die sijn hayr wert listigh afgheschoren,
Voor s'Philisteynen heyr al-even-eens verginck.

Och! och! of ick oock waer tot ander werck verwesen,
Hoe gheren en hoe kloeck soud'ick mijn taecke doen!
Maer altijdt voor en naer een sonde-slaef te vvesen,
Gheen schandelijcker saeck en mochte men bevroen.

Helaes! ick ben beschaemt. Van nu tot alle stonden
Ic mijn begonnē werck veroordeel en vervloeck;
VVant qualijck zijn my leet mijn oude vuyle sondē,
Of daer en komen nieuvv weer erghens uyt den hoeck.

Neen, neen de rechte straf van alle boose daeden
Is dat de nieuvve schuldt komt d'oude volghen naer.
Dit hebb' ick och! ghevoelt wel grootelijckx ter schaeden,
En noch van alle die en hadd' ick gheenen vaer.

VVant door verscheyden strijdt vvord ick hier opghetoghen
Als 't schip dat Æolus gebruyckt voor eenen bal.
Nu ist dat 't lacke vleesch bynae my heeft bedrogen
Dan ist dat ick vveerom beduncke mijnen val.

Nochtans seer menichvverf soo vvin ick de laurierē
Al ben ick meestendeel met sonde noch belaen
'T goet en 'tquaet overhant mijn sinnekens bestierē,
Om dat mijn slaverny altijt soud' omme-gaen.

En binnen dien gy komt met svveepen aengedrevē,
O Godt en van te slaen, maeckt ghy u selve moe,
En naedemael de pijn vvort voor de schult gegeven
Gy bringt tot mijne schult noch nieuvve pijnē toe.

Neen, neen Ixions radt en vverp ick niet bezijen:
VVant ick rontom een radt ooc draeye t'allē tijt:
Maer Godt gy zijt soo vreet! ké hebt vvat medelijen
En tot my arrem mensch sachtmoediger vvat zijt.

Vide humilitatem meam, & laborem
meum, & dimitte vniuersa delicta
mea.

Aensiet mijnen oodmoedt, ende mijn slae-
vernije, ende vergheeft alle mijn mis-
daeden.

TOt vvat ellende ben ick ghekomen? In
vvat overvloedighe droefheydt dat ick
nu ben, die te voren vvas ghenuchelijck , en-
de bemint om mijn vermoghen! maer nu
ben ick ghedachtich het quaedt dat ick heb-
be bedreven.

Aensiet mijnen oodtmoedt, ende be-
merckt hoe dat ick ligghe vervallen in mijne
kranckheydt.

De teghenheydt van de schuldt is voor den
mensche gheworden een ghewichte der pijne /
op dat hy quaelijck vry zijnde / soude dienen
sijn selfs bederffenisse / ende die teenegaer
knecht zijnde / hem soude verblijden in den
vrijdom der onbederffenisse; want

Nu voor het vleesch de siele vvijckt,
Nu naer het vleesch sy omme-kijckt,
En met dat 't vleesch de deughd in-slaet,
Het draeght sy selven eenen haet,
En in veel traenen en misbaer
Beghevet hem tot arbeydt svvaer.

Al is 't soo / dat iemant is machtich / ende
edel van af-komste / niet teghenstaende / soo
hy wordt verwonnen van de sonde / is den
verworpensten onder alle verworpene / ghe-
lijckerwijs eenen Koningh / indien hy komt
te wesen slaeve der wilde menschen / is den el-
lendighen die ter wereldt leeft. Dus is 't met
hem die daer leeft in sonde; want de sonde is
wildt / ende onbestierigh / sy brenght de siele
onder haere wreetheydt / niet en isser soo buy-
ten alle redene als de sonde / daerom seght
den Prophete: Den mensche soo hy vvas in
eere, is gheleken ghevveest by de redeloose
beesten.

Voorwaer / indien wy gheestelijck verstaen
wat dat beduydt de slavernije van Aegypten:
Wy bekennen / dat / te dienen aen die van Ae-
gypten niet anders en is dan onderworpen
te worden de vleeschelijcke sonden / tot de welc-
ke den noot niemandt uytwendelijck en
dwinght / maer wel de traegheydt des ghe-
moets / ende de oneerlijcke begheerte des li-
chaems / aen de welcke hem het herte een-
drachtelijck ten onder gheeft. Den Saligh-
maecker verhaelende van den vrijdom / ende
van de slaevernije / seght aldus in zijn Euan-
gelie: Den ghenen die sondight, is slaeve der
sonde.

Gelijcker-wijs dat Aegypten (die aerdsche
landauwen) voor de kinderen van Israel
wort ghenaemt het huys der slaevernije / in 't
ghesagh van Iudæa ende Ierusalem, (die hun
soo vele zijn als het huys van vrijdom) in het
ghesagh van het hemels Ierusalem / het
welck om soo te segghen is de moeder van
vrijdom / daer dese wereldt met al het ghene
daer in is / moet wesen het huys der slaever-
nije.

Wat is 't dan te verwonderen dat dese we-
reldt daghelijcks wordt ghekastijdt / sy is ee-
nen knecht wetende den wille van hunnen
Meester / ende saecken uytrechtende die weer-
dich ghekastijdt dienen / dat sy dan niet en
weyghere de castijdinghen die sy verdient
heeft; want die naer den meester niet en wilt
hooren / sal ghewisselijck de straffe moeten on-
derstaen / soo dan die hem kent schuldich ghe-
castijdt / dat hy sijnen kastijder niet teghen en
spreke / op dat hy bermherticheydt misschien
verwerve.

Een svveepe voor het peerdt, een halster
voor den esel, een roede op den rugghe der
onverstandighe.

Hoe! zijn wy dan beesten? iae wy waer-
achtich. Den mensche vvesende in eere, en
[pb: 51] hevet niet verstaen, hy is gheleken geweest
by die redeloose beesten.

De eselachtighe ende beestelijcke ghene-
gentheden hebben verkeerde wetten. Als
ghy te vreden zijt te vasten / soo prickelt u het
aenlocksel der gulsicheyt: als ghy u voor-
stelt te waecken / dan benauwt u den vaeck.
VVat sullen vvy dan doen met desen esel?

Wy sondaeren sullen gheestelijck het selve
onderstaen dat Samson naer den vleesche tot
onser onderwijsinghe heeft gheleden. Den
vijandt sal ons als hem bespotten / ende als
esels om de meulens te draeyen, uytsenden.
Daerom den Heere (op dat wy onsen hals
onghehoorsaem het Christelijck iock niet en
souden werdich maecken den esel-meulen)
vermaent ons door den Prophete: En vvilt
niet vvorden ghelijck een peerdt oft eenen
muyl, in vvelcke gheen verstandt en is. Want
den mensche als op een ander plaetse seght
den Prophete: niet kennende sijn eere vvordt
gheleken by de beesten, ende hy vvordt de
selve ghelijck. Het ghene wy inden Koningh
van Babilonien ooghmerckelijck sien vol-
bracht / die door sijn goddeloose verwaent-
heydt en groote hooverdije uytghedaen heb-
bende het menschelijck verstandt / heeft in dat
beestelijck hert de straffe moeten lijden. Voor-
[pb: 52] waer den mensche ghesteldt in doolinghe / en-
de vervallen in de gherechticheydt / ende als
eenen Sampson verlaten van de deughdt der
wijsheydt ende der ghenaede / wordt recht-
veerdelijck ghestraft door verblindtheydt / en-
de door den meulen. Want hy is weerdich
het beeste-vverck, die hem selven heeft be-
rooft van het redelijck licht / ende naer de ghe-
lijckenisse der beesten hem selven als een slae-
ve des lichaems heeft wech-gheworpen.
Overslaet het gheheele leven van dusdaene
menschen / ende inbeeldet eens de ghedaente
vande meulen-treckende beeste, ghelijck
haere ooghen bedeckt zijn met vodden / soo
zijn de ooghen van sulcker mensche siele door
de vuylicheyt van sijn leven overtrocken / en-
de door de dolinghen sijner sinnen als ontrent
de omme-keeren des meulens ellendigh ver-
keerende / ledich tot sijn eyghen / maer wacker
tot eens anders gherief. Hy staet in den
wegh der sonden gheboeyt met sijn begheer-
lijckheden / ende hy sy selven maeckende eene
ghevanghenisse / besloten in de duysterheydt
sijnder dolinghe / ende door sijns sonden vuy-
licheydt in een ghetrocken / sleypt by sy-selven
het meulen-iock, ende hy draeyt den meu-
len-steen sijns ghemoets / ghescherpt door de
krijghelheydt der boosheydt / ende hy maelt
het meel voor sijnen vijandt / van het bedor-
ven koren sijner siele; want ghelijck daer
[pb: 53] staet gheschreven: Den sondaer vliedt van
sijn eyghen selven. alsoo die daer sondight /
maelt met sijns levens meulen de quaede tar-
we / op dat hy daermede spijse den duyvel / aen
wien de siele is het broodt ende den hongher.

Maer daer zijn verscheydentheden in de
meulens / eenighe zijn voor menschen / ende
eenighe voor beesten / ende den meulen voor
de menschen is daer van staet gheschreven:
Daer zijnder tvvee die maelen op eenen
meulen, den eenen sal vvorden aengheno-
men, ende den anderen verlaeten.

Laet ons dan eens overlegghen / wat sy
maelen / die daer zijn draeyende den meulen /
ende voorts wat dat den meulen is / ende mis-
schien dese wereldt is den meulen / om dat in
de selve wordt aenghevoert de ghedaente van
het menschelijck lichaem / in 't welck onse
siele wordt ghesloten / als in eenen kercker /
ende indien sy wel wilt / sal aldaer wercken
het broot der hemelen. Soo dan in desen
meulē der siele die onder-haevigh is de sonde
maelende die gheschoten tarwe / die bedorven
is door vochticheydt / en kan het binnenste
van het buytenste niet ghescheyden / ende om
die reden wordt sy daer ghelaeten / om dat
haer blomme niemandt en behaeghde.

Den Esel-meulen en kan niet dan met
groote redene ghenaemt worden het alder-
swaerste lijden des menschen / dat altijt treckt
neder-waert.

Want wat wordt beteeckent door den Esel-
meulen, dan alle aerdsche plichtinghe / die
ter wijlen sy door sotte begheerte de halsen
toe-stropt / drijft den selven tot desen ghedue-
righen arbeydt.

Want den meulen is den arbeydt van de-
se wereldt.

Ende ick denck dat den meulen wordt ge-
noemt de wereldt; want sy wordt ghekeert
door de wielen van den tijdt / ende sy verplet
haere lief-hebbers.

Dit ghetuyght Sampson ghevanghen van
de Philistijnen, die naer dat hy verloren had-
de sijn ooghen / verwesen is tot den meulen;
want de quaede gheesten / naer dat sy van bin-
nen ontgraeven met de prickels der bekorin-
ghen de slach-orden der aendachticheydt / sen-
den die buyten tot ghedurighen arbeydt.

En waer? tot den rosch-meulen? omme
dies wille dat sy in dese wereldt verkeeren /
die door den rosch-meulen verstaen wordt;
[pb: 55] want dese wereldt ghelijck eenen meulen
vvordt omghedraeyt.

Waer toe tot den rosch-meulen? want die
gheketent zijn aen de wereldt / worden ghe-
houden in den omme-loop van wereldtsche
saecken / noch min noch meer als in eenen
meulen.

Ende sy trocken my tot hun in eenen om-
me-loop, van een sonde tot de ander / eñ van
d'een vuylicheydt tot de ander.

Daerom wordt seer wel gheseydt door den
Goddelijcken Sangher: Mijn Godt steldt
dese ghelijck een radt; want de quaede wor-
den ghesteldt als een radt / om dies wille / dat
sy gesonden worden tot gheduerighe slaever-
nije, al sy verswijnen dat voren is / ende dat
sy volghen het ghene dat sy behoorden te lae-
ten / uyt het leste worden sy verheven / ende sy
vallen in het eerste.

Daerom wordt gheseydt door den Ko-
ninghlijcken Prophete: De Goddeloose
wandelen in eenen omme-keer; want ter
wijlen sy het inwendich niet en begheeren /
vermoeyen hun in uytwendighe slaevernije.

O my ellendich mensche! wie sal my ver- [pb: 56] lossen van desen schandelijcken arbeydt? Ick
ben ellendigh / maer ick ben vry: ick ben vry
om dat ick een mensche ben / ick ben ellendigh
om dat ick ben een slaeve / ende ter oorsaecke
van mijn slaevernije ellendich: maer in het
ghesagh van mijnen wille ontschuldelijck.
Want den wille is die vry zijnde haer selven
heeft ghemaeckt een slaeve der sonde / ende die
de sonde is toe-ghedaen / sondight als een slae-
ve der sonde.

Ghedenckt doch eens dat ghy my als slijck ghe-
maeckt hebt, ende dat ghy my in stof sult
vvederom verkeeren.

'KEn hadde noyt ghelooft dat de verghetentheden
Oock hielden hunne plaets in d'opperst' hemel-steden:
Maer wel / dat altemets Godt om de sijne peyst.
Neen / neen / het is al raes / men moet'et soo niet achten /
Dat hy soo seer op ons sou setten sijn ghedachten /
Of indien hy dat doet / hy doed'et wel gheveyst.

Ha Godt! my dunckt wel half (wilt ghy 't oock immers weten)
Dat ghy van overlangh hebt teenegaer vergheten
Het werck daer ghy dijn handt eens meesterlijck aenstaeckt.
Ist u uyt u ghedacht: Ick sal 'r in korter stonden
Hoe dat 't selv' is ghebeurt nu andermael verkonden /
En segghen dattet eerst uyt d'aerde wiert ghemaeckt.

Wilt ghy nv weten waer? 't was in den hof van Eden /
Daer 't schepsel van den mensch ontfingh sijn volle leden
Als ghy daer over gaeft den soet-besielden blas.
Te midden desen hof ontwierp haer een fonteyne
Van water altijdt versch / schoon / silver-klaer en reyne
Besproeyende 't gheboomt / en allegaer 't ghewas.

En weet ghy nu den tijdt? 't was als ghy met de duynen
De wouste-wilde zee had sterckelijck doen tuynen
Die noch daerom end' om staen muere-wijs ghestelt.
En dit alsoo ghedaen / u wijsheydt daer vergaerde /
Een hoopken ongheschickt van roo-gheschilderd' aerde /
Als ons de waere Schrift waer-blijckelijck vermelt.

Memento. quæso, quod sicut lutum fece-
ris me, & in puluerem reduces me.

Maer soo ghy met u handt hoe lijfigh dat ghenaeckte
Van vleesche / been / en bloedt ghy my een lichaem maeckte
Al was de stoffe slecht / ruyt / onbequaem en grof.
Soo dat uyt dit beghin te vollen kan gheblijcken /
Dat mijn gheboort en doodt elckanderen ghelijcken /
En dat ick niet en ben / dan asschen ende stof.

Als den Pot-backer / siet / in Samos schoon contreye
Tot sijnen keur en wensch is vind ende de kleye
Wt welck' hy potten maeckt tot ieghelijckx behaegh.
Al-voren met de spae gaet hy dees onder schieten
Met water dan daer nae bespringhen en begieten /
Tot dat sy nu is tay / verwerckich en ghedwaegh.

Die nu van pas bereydt / beghint hy op sijn raeyen
De deessemen daer van van langher handt te draeyen
Tot dat hy sijnen pot siet teenemael voldaen:
Maer naer een korte wijl / misschien met niet met allen
Sal desen aerden pot in stucken moghen vallen /
En in sijn oude kley soo wederom vergaen.

Och! als ick 't wel bedenck / soodanich is mijn leven
Een heurtjen / eenen niet / kan dat sijn eynde gheven.
Ock! ick ben menich-werf in kommeringh' en pijn /
(Naer dat den dagh den nacht / de maenden en de iaeren
Van self op hun ghetij allenghskens henen vaeren)
Om weten wat dat is soo sy nu omme zijn!

Voorwaer / 't en is gheen noot / hoe dat ick moet verrasschen
Mijn beenderen gheraemt / mijn schilderij van asschen /
'T sal hem ghenoech van selfs begheven alle-mael.
O waer mijns levens draet wat stercker doch ghesponnen
Of waer mijn lichaem oock soo stijf in een gheronnen
Als op den hemel doet het blinckende cristael!

Of waer ick soo ghemaeckt ghelijck de kleyne vieren
De welcke met de nacht daer tuymelen en swieren
En glinsteren als goudt hier boven in de locht!
Of waer ick oock ghemaeckt als die schoon Enghel-benden /
Die hun naer hunnen wensch lichaemeloos voortwenden /
My waere veel gheluckt en seghen aenghebrocht!

Dan soude my met die / de Eeuwigheydt behaeghen /
Dan souden my aenstaen die iaeren en die daeghen
Welck worden voor die locht en 't sterre-licht bewaert.
Maer langher leven sy die met ghelatte vimmen
De konckelen der zee op ende neer beklimmen
Die Doris voor heur vaerOceanus daer baert.

Ghelijvigher is oock de pluyme-rijcke swaene
Die haer alleen ghewent den vijver in te slaene
Soo sy maer uyt den dop komt nieuwelinckx ghebroet
Och! waer ick op mijn lijf soo hert ten alle kanten
Als yser ende stael / als doen de diamanten
Hoe soud'ick daermé zijn te passe wel-ghemoet!

O neen! een beter lot die Susters ha'en gheschoten
Wiens handen van metael eenvoudich zijn ghegoten /
So deed' Achilles oock / wiens lot alsoo gheviel
Te wesen wel soo sterck / dat gheenderley gheweire
Noch befenijnden schicht mocht komen in sijn deire /
Want hy was quetse-loos behalven in den hiel.

Maer wat ist dat ick segh? waerom wil ick mis-prijsen
En mijn ghestaltenis licht sinnelijck verwijsen /
Weer dat sy wierdt ghemaeckt uyt stoff' die niet en docht!
Neen / den Pot-backer self bemint sijn eyghen vaeten /
Noch hy en kan te recht niet loochenen / of haeten
'T werck met sijn eyghen handt eens daedelijck ghevrocht.

Memento, quæso, quod sicut lutum
feceris me, & in puluerem redu-
ces me.

Ghedenckt doch eens dat ghy my als slijck
ghemaeckt hebt, ende dat ghy my in
stof sult vvederom verkeeren.

STaet op ende gaet nedervvaerts in het
pot-backers huys, ende daer sult ghy hoo-
ren mijne vvoorden. Ende ick ghinck ne-
der in des Pot-backers huys, ende siet, hy
maeckte een vverck op een vviel, ende het
vat brack dat hy maeckte van der aerden
met sijn handen, ende omghekeert zijnde
heeft hy daer-af een ander vat ghemaeckt al-
soo het hem ghenoeghde in sijn ooghen dat
hy 't maecken soude: Ende des Heeren
vvoort is tot my gheschiedt, segghende, en
sal ick u-lieden niet konnen ghedoen ghe-
lijck desen Pot-backer. Siet ghelijck de
pot-aerde in des Pot-backers handt is,
alsoo zijdy in mijn handt ghy huys van
Israël.

Den Prophete willende vertoonen de mo-
ghentheydt Godts / ende de broosheydt van
den mensche / verghelijckt Godt met eenen
Pot-backer / ende daer benevens den mensche
met de pot-aerde / die niet en kan teghen
[pb: 61] Godt / ghelijck de pot-aerde oock niet en kan
teghen den Pot-backer. Daerom wordt ghe-
seydt totten Romeynen aen het 9. Cap. Soude
het schepsel vvel konnen segghen aen sijnen
Schepper, vvaerom hebdy my aldus ghe-
schaepen? ende Isai 45. VVee den genen
die teghen sijnen Schepper seght, een scherf
van der aerden des landts van Samos? sal die
pot-aerde tot haeren pot-backer segghen,
vvat maeckt ghy? ende Isai 64. Ende nu, ô
Heere, ghy zijt onsen Vaeder, ende vvy zijn
pot-aerde, ende ghy zijt onsen Schepper, eñ
vvy allegaeder het vverck uvver handen.
Oversulcx dan neer te klimmen ten huyse
des Pot-backers / is soo veel als te bedencken
sijn vleeschelijcke kranckheydt: want onse
lichaemen worden vaeten ghenoemt / om dat
sy in hun besluyten eene vochticheydt / ende
den alderkostelijckxsten schat / te weten / den
gheest gheschaepen naer de afbeeldinghe
Godts. 2. Rom. 4. VVy hebben desen schat
in aerde-vaeten. want Godt is den Pot-bac-
ber / ende dat vat wordt ghevoeghelijck ghe-
seydt / ghemaeckt te worden op een wiel / oft
ter oorsaecke vande onvasticheyt des li-
chaems / oft om dieswille dat het beghinsel
met het eynde een zijn / ghelijcker staet Gen. 3.
Ghy zijt van aerde, ende ghy sult in aerde vergaen.
Greg. l. 10. mor. cap. 36. in c. 10. Iob.
Den mensche dan is gemaeckt van aerde;
[pb: 62] want uyt de selve is hy opghenomen om
mensche te wesen / het welck den heylighen
Iob seer wel de ghenaede des rechters voren
worpt / als hy seght: Ghedenckt toch dat ghy
my als slijck ghemaeckt hebt. Als oft hy
klaerlijck wilde segghen: Bedenckt de broos-
heydt des vleeschs / ende vergheeft de schuldt
van mijne boosheydt; Waer dat ghevoeghe-
lijck oock wordt by-ghevoeght de doodt des
lichaems / soo terstondt daer naer is volghen-
de: Ende ghy sult my in stof vvederom ver-
keeren, als oft hy opentlijck begheerde ende
seyde: Ghedenckt doch hoe dat ick door het
vleesch kome uytter aerde / ende door den on-
derganck van het selve wederom naer der
aerden moet vertrecken.

Al het ghene wy hebben ghesproken van-
den uytwendighen mensche / kan eenichsins
oock te passe komen op den inwendighen / en-
de het dunckt my redelijck al het selve in 't
korte te betoonen. Ghedenckt, bidde ick u,
dat ghy my als slijck ghemaeckt hebt. Onsen
inwendighen mensche is als het slijck; aen-
ghesien hy door de ghenaede des H. Gheests
ghegoten wordt in aerdtsche ghestaltenisse / op
dat hy worde opghestijght tot het verstandt
van sijnen Schepper; want de mensche-ghe-
dachtenisse die verdrooght is door de on-
vruchtbaerheydt haerder sonde / wordt we-
derom groene door de kracht des H. Gheests /
[pb: 63] ghelijckerwijs de besproeyde aerde / Maer
dickmael hebbende ontfanghen de deughden
der opperste gaeve ghebruyckten wy de selve
eendrachtelijck / ende worden verheven door
het gheniet van doorgaende ghelucksaem-
heydt / soo dat daer uyt ghebeurt dat den sel-
ven gheest die hem hadde verheven / hem wey-
nich tijdts is verlaetende / op dat hy hem sij-
nen mensche vertoone / 't welck den heylighen
man van stonden uyt-leght als hy daer by
voeght: Ende ghy sult in stof vvederom ver-
keeren.

Want soo het ghemoet maer een weynich
door den af-treck des gheests wordt verlae-
ten in bekoringhe / insghelijckx wordt de aer-
de ontrocken haer eerste vochticheydt / op dat
den mensche soo verlaeten zijnde / soude ghe-
voelen sijne broosheydt / ende bekennen hoe
hy is opghedrooght / sonder den invloedt der
opperste ghenaede / den mensche wordt be-
quaemelijck gheseydt te ghedijen tot stof / om
dat hy hem selven verlaeten hebbende / wordt
ghedreven met alle winden der bekoringhe.

De heylighe menschen dit alles wel over-
legghende / hebben als schoone vaeten opghe-
maeckt tot lof ende eere desen hunnen Schep-
per / ghenaemt den Pot-backer / ende hun sel-
ven de pot-aerde / alles door eene schoone b-
lijdinghe ende beweghelijcke uyt-spraecke.
Ende nu Heere, seght Isaias, ghy zijt onsen
[pb: 64] vaeder, ende vvy zijn aerde, ghy zijt onsen
Schepper, ende vvy zijn het vverck uvver
handen. ende Godt den selven Schepper
seght tot Ieremias: O ghy huys van Israël en
sal ick u niet konnen maecken ghelijck de-
sen Pot-backer, Siet ghelijck de pot-aerde
in de handt is van den Pot-backer, soo zijt
ghy in mijn handt ô huys van Israël ? Want
hy hadde haer ghetoont eenen Pot-backer die
sijn werck dede op een wiel / ende dat vat /
seght hy / 't welck hy vrochte met sijn handen
is verstroyt ghevvorden, ende zijnde vveer-
ghekeert, heeft het selve ghemaeckt tot een
ander vat, ghelijck sijn ooghen ghenoeghde
te maken. Daerom seght den selven Isaias:
VVee hem die sijnen Schepper teghen-
spreeckt, die maer en is een scherf van
d'aerde van Samos. Dit wetende den hemel-
schen rechts-gheleerden Paulus / seght: O
mensche vvie vvilt ghy vvesen die daer ant-
vvoort aen Godt, sal het schepsel segghen
aen sijnen Schepper, vvaerom hebdy my soo
gheschaepen? oft en heeft den pot-backer
niet de macht te maecken uyt de selve aerde
een ander vat ter eeren, oft een ander vat
ter schande?

Een groote weerdighe lesse / ende eenen
grooten wel bequaemen middel der stil-swij-
ghentheydt is het bedwangh der tongh.
Godt is onsen Schepper / eñ wy sijn schepsel.
[pb: 65] Dit vermaent ons seer heftelijck dat vat
der uytghelesentheydt ende dat behaeghelijck
merck des eeuwighen Pot-backers / hy ver-
maent / segh'ick ons / op dat wy met den
Prophete het voor-bewijs der Goddelijcker
vermoghentheydt souden aen-schouwen.
Want soo hy hadde klachte ghedaen van de
verworpentheydt der broeders van Israel / hy
seyt: Sullen vvy segghen, is daer sonde by
Godt? Verre moet dat van daer zijn. Ende
op dat hy dat soude segghen / was hy oock in
desen Prophete nederwaert ghekomen ten
huyse vanden Pot-backer / ende hy hadde ge-
sien dat het huys van Israel aerde was / soo
wel als alle de vuylicheydt der Heydenen / eñ
om dieswille dat Godt almachtich Pot-bac-
ker van dit al / niet naer recht / maer alleene-
lijck door genaede Abraham heeft aengheno-
men als hy was Caldeeusche aerde / ende uyt
hem ende uyt den aerdschen deessem van sijn
saet heeft ghemaeckt naer sijn beliefte vaeten
der bermherticheydt / vaeten der eere eñ der
glorie / wat was hy hē meer schuldich / dan
dat hy schuldich was aen het gheheele slijck
van het gheslacht van Adam? Dit hadde ge-
merckt desen wijsen ende oodtmoedighen / eñ
voorsekerlijck hy was wijs om dat hy oodt-
moedich was / eñ om dat hy hadde een oodt-
moedich ghevoelen. Want de wederspanni-
ghe aerde en was door sijn handen niet ver-
[pb: 66]
stroyt geweest om de onachtsaemheydt vanden
Pot-backer / maer om de onbegrijpelijcke
rechtveerdicheydt. Voorts om wederom te
keeren tot de ghelijckenisse des Pot-backers /
laet ons nu segghen als desen Pot-backer
heeft ghekent sijn maecksel / opnemende onse
asschen / als-doen maeckte hy sijn werck uyt
pot-aerde op een wiel / voegende daer by sijne
vingheren / dat is te segghen / de gaeven des
H. Gheests / op dat nu die vaeten volmaeckt
in de volheydt des tijdts souden aennemen de
schatten der bermherticheydt ende der eere.
Maer die ongheluckighe aerde heeft haer ver-
staut te lachteren de vingheren van haeren
Pot-backere. Wat isser gebeurt? te weten den
Pot-backer met goeden rechte sijn vinghers
in-een treckende ende slaende met de gheheele
vuyst / het vat is verstroyt door een groote
verstroyinghe.

En sal ick dan niet vraeghen wie my ghe-
schaepen heeft? O Heere ghy hebt my geschae-
pen / sonder den welcken niet gheschaepen en
is / ghy zijt mijnen schepper / ende ick u schep-
sel. Ick dancke u mijnen Heere / mijnē Godt /
door welcken ick leve / ende door welcken dat
het al leeft / want ghy my gheschaepen hebt.
Ick dancke u mijnen schepper / u handen heb-
ben my ghemaeckt ende gheschaepen.

Ghy onsen Pot-backer kent ons maecksel /
ende wy zijn allegaeder ghelijck het slijck in
uwe handt.

Want ons maecksel onstercker is als de
vaeten die met de draeyinghen ghemaeckt
worden.

Om dat hem dan heeft belieft / eñ om dat sij-
ne wijsheyt soo geschickt hadde / heeft hy den
mensche ghemaeckt uyt het slijm der aerde /
van welcke alle andere menschen soudē voort-
komen. Ick segghe uyt het slijm der aerde / eñ
het is klaerlijck / hoe dat den mensche naer
den lichaeme is aerde; want den Heere seght:
Ghy zijt aerde, ende ghy sult vvederom in
aerde vergaen.

Hy weet wat hy gedaen heeft / hoe dat 't ge-
vallen is / hoe dat 't moet zijn opgemaeckt /
hoe dat 't moet zijn vercorē / hoe dat 't moet we-

sen verrijckt / siet wy zijn ghemaeckt van slijck
der aerde. Den eersten mensche uytter aerde
is aerdsch / den tweeden mensche uyt den he-
mel is hemelsch.

Nochtans ô ghy mensche kent u selven: tot
uwe siele wordt gheseydt in het liedt der Lie-
dekens: Ten zy dat ghy u selve kent, ô schoo-
ne onder de Vrauvven. O siele kent doch u-
selven; want ghy niet en zijt uyt aerde oft uyt
het slijck; maer Godt heeft u eenen levenden
aedem ingheblaesen / ende heeft u soo ghe-
maeckt een levende siele. Soo dan ghelijck de
Wet betuyght / siet voor u / voor u / dat is uwe
siele / dat u niet teghen en hauden tijdtelijcke
oft wereltlijcke saecken / haest u tot hem in
[pb: 68] alle aendachticheydt / door wiens inblaesinge
ghy leeft.

O siele kent u selven; want ghy en zijt niet
uyt aerde / oft uyt slijcke. Godt heeft u beae-
demt / ende ghemaeckt een levende siele. Den
mensche is een groot-daedich werck door
Godts inblaesinghe opghemaeckt. O men-
sche bedenckt hier waer dat ghy groot / waer
dat ghy verheven zijt / de aerde vertoont u
verworpen / maer de deughd maeckt u ver-
heven / het gheloove maeckt u selsaem / uwe
afbeeldinghe weerdich ende kostelijck. Isser
iet soo weert ende kostelijck als het beeldt van
Godt den Heere?

Ick hebbe ghesondight: vvat sal ick u doen ô be-
vvaerder der menschen; vvaerom hebt ghy
my u teghen ghestelt?

NEen, neen, ick heb verdient al dat ick lij,
O Heer, ick moet 't bekennen vry
Hoe dat 't ghetal van mijn mis-daet
'T hayr van mijn hooft te boven gaet.
Ick hebbe my misgaen. Och! het is vvaer
Mijn sonden-vlecken allegaer
En kan ick gheven ander schijn
Dan soo sy teghenvvoordich zijn.
Ick hebbe my misgaen door sonde groot
Och! als ick 't denck' ick vvorde root.
Hierom voorvvaer ist dat ick dien
Ghestraft te zijn voor alle lien.
Maer, siet, ô liefste Godt, hoe dat ick schrey,
En naer u stier dees handen bey
Siet hoe ick bidde met gheduldt
Verghiffenis van mijne schuldt.
Wat vvil ick u dan doen? sou gheldt of goet
VVel vvat versoeten u ghemoet,
Of soudt ghy my zijn goeder hand,
Dat ick u deed' een offerand?

Peccaui: quid faciam tibi ô Custos homi-
num, quare posuisti me contrarium tibi?

Of dat op den autaer sou zijn gheleydt
Veel kostelijcke schoonigheydt?
Oft vvilt ghy dat ick dien begeur,
Met vvieroock-vaeten deur en deur?
Of hebt ghy vvel soo lief, hoe dat mijn bloedt
Dit allegaer alleen uyt-doet?
Daer toe mijn Godt soo sal ick ras
V schincken eenen vollen plas.
Och! hadd' ick soo veel bloedts te minsten by
Dat ick daermé mocht soenen my!
Maer neen; vvant dat ick heb ghedaen
En kan met bloedt niet uyt-ghegaen.
Nochtans en kenn'ick u op veel soo vreet
Dat eeuvvelijck duert uvve veet,
En dat uvv' handen svvaer als loot
Al de sondaeren pletten doot,
Ha! Godt hoe menichmael ist dat u svveert
Den overvvonnen niet en deert!
Hoe menigmael hebt ghy ghespaert
Die ghy te voren hadt vervaert!
Neen, neen ghy u soo haest niet en beroert,
Noch soo den thoren u vervoert,
Dat ghy de sonden allemael
VVilt altijdt legghen in een schael.
Toe-siender van den mensch voor vvien altijdt
Ghy opper-Vooghdt, iae vader zijt,
En die ghy by-staet in den noot
En treckt te midden uyt de doodt.
Ghy zijt doch goedertier voor al dat leeft
En ghy ontferremt en vergheeft,
[pb: 71] Iae met die handt daermé ghy slaet
Komt ghy ons trecken uyt het quaet.
En ist dat ghy my dooght een vveynich spraeck
In het vertoon van mijne saeck,
Ick sal u bringhen volle blijck
Dat ghy my straft ten onghelijck.
Ick hebbe my misgaen! 't is vvaer, ick hauvvt:
Maer 't vvas een alghemeyne faut.
Hoe sal ick 't dan betaelen heel
Daer ick maer schuldich ben een deel?
VVant soo nu alle vleesch bedorven hadt
Den reghel-rechten hemel-padt,
En soo de menschen over-al
By-nae vergonghen in dit dal.
Alsdoen u rechter handt heeft neer-gheleydt
Den blixem die daer vvas bereydt:
VVant voor den selven sy uyt-stack
Den vredighen Olijve-tack.
VVaer toe dan lieve Godt ghy my bevecht?
Om scherremen ben ick te slecht.
Eer my mijn moeder há ghebaert
Ghy eenen scherrem-meester vvaert.
Och isset niet ghenoech dat ick hier leef,
En my voor u vervvonnen gheef,
En beyd' mijn handen naer u steeck,
Op dat ick uvven tooren breeck?
Och isset niet ghenoech, dat ghy ontfanght
Die u voor eeuvvelijck bedanckt;
En die altoos sal hebben stof,
Om te verhaelen uvven lof?
[pb: 72] VVant had' ick niet mis-bruyckt, hoe soud' ick hier
U noemen Vaeder goedertier?
VVaerachtelijck, neen, desen naem
Die soud' u zijn seer onbequaem.

Peccaui: quid faciam tibi ô Custos homi-
num, quare posuisti me contrarium ti-
bi?

Ick hebbe ghesondight: vvat sal ick u doen ô
bevvaerder der menschen, vvaerom hebt
ghy my u teghen-ghestelt?

EEn al te vermaerde worstelinghe (ende
door den mondt der gantscher Kercke de
wereldt door ende door uytghesproken) was
als den mensche met Godt heeft gheworstelt.

Want soo daer eenighe wapenen Godts
zijn / onder de welcke men seght te wesen het
pansier der gherechticheydt / het sweerdt des
gheests / ende den schildt des gheloofs: dies-
ghelijckx zijnder oock waepenen des duyvels
die hy den sondighen mensche aendient / om
hem op te rusten. Laet ons de verkeerelijcke
saecken uyt hunne verkeertheden wel ver-
staen / ende laet ons bringen ten voorschijne
twee ghewaepende krijghs-knechten / den ee-
nen van Godt / den anderen van den duyvel.
Ende ist by aldien dat den Goddelijcken sol-
daet is toe-gherust met het pansier der ghe-
[pb: 73]
rechticheydt / sonder twijffel den soldaet van
den duyvel voert het verkeert pansier der on-
gherechticheydt. Ende indien den Godde-
lijcken soldaet is blinckende in het helmet der
salicheydt / ter contrarien den sondaer / soldaet
van den boosen vijandt / is draghende het hel-
met der verdervenisse. Soo dan daer is een
sweert van den H. Gheest voor de ghene die
voor Godt almachtich zijn strijdende / ende
daer is een sweert van den boosen vijandt
voor die de sonde zijn volghende / welck
sweert / men seght / de sondaers als nu ter
tijdt uyt te trecken.

Welck is het sweert van den sondaer / dan
dat teghen het sweert is van den H. Gheest.

Hoe sal men dan bedencken in wat manie-
re de sondaers het sweert zijn uyt-treckende?
sy trecken het sweert uyt soo sy sonder eenich
decksel van schaemte volherden in hunne
boosheydt / ende dat sy de selve niet en bedec-
ken als de lemmer in de scheede / maer dat sy
de selve door eenen hoovaerdigen eñ opghe-
blaesen gheest / ghelijckerwijs een sweert ont-
blooten ende uyt-trecken.

Alle de ghene die Godts Kercke vervolght
hebben / hebben ghevochten teghens het
Lam.

Desen strijdt is begonst van het beghinsel
des wereldts in Cain ende Abel.

Den boosen heeft teghen Godt sijn handt
[pb: 74] opgheheven, ende hy is versterckt teghen
den almoghenden.

Oversulckx daer isser / al ist by aldien dat
sy somwijlen hun selve pooghen te stellen te-
ghen het oordeel van den Almoghenden / nu
ghebroken door de onmoghelijckheydt in het
volkomen van den wille / gaen ten lesten in
hun eyghen selven / ende keeren tot hem die
sy wouden verachten; ende die seer verre had-
den moghen gheraecken / waert dat sy hun-
ne begheerten hadden konnen volbringhen /
worden somtijdts door dit behauden / want
het ghene sy begheerden en hebben sy niet
konnen volbringhen / ende nu ghekomen tot
hun eyghen selven / bevinden eerst wie sy zijn /
ende beklaeghen dat sy saecken ghewilt heb-
ben die teghen de waerachticheydt zijn strij-
dende.

Soo heeft Godt van den hemel gheroepen
Saulum, vervolghende de Kercke / hy heeft
hem ter aerde ghevelt / als of hy hem hadde
gheslaeghen.

Want Godt die een belijder is van alle on-
se saecken / komt ons (soo wy loopen al dolen-
de in den wegh der sonden) noch te ghemoe-
te / ons voorwendende beletsels die ons vande
sonde achter-hauden ende verjaeghen.

Maer daer zijnder oock die het ghene sy-
lieden moetwillighlijck teghen Godt zijn
soeckende / dat hun dat door een rechtveerdich
[pb: 75] vonnis noch ergher wordt toegelaeten te vol-
brengen / ende soo de boosheyt hun ontsteeckt /
wordt hun macht vermeerdert / oversulcx dat
sy hun eygen selven in sulcke dwalinge niet
en konnen bekennen hoe sy meer in overvloet
van alle dinghen door hun macht uyt hul sel-
ven worden ghetrocken. Van welcke mey-
ninghe wordt gheseydt: Den sondaer heeft
sijn handt gheheven teghen Godt, ende hy
is versterckt teghen den almoghenden.

Maer het en is niet licht om vechten te-
ghen Godt.

Soo dan (mijn siele) en acht niet dat u sal
ongestraft blijven, dat ghy u hebt bestaen te
vechten teghen Godt.

Iob en wist niet tot wat oorsaecke dat hy
vocht / hy en wistet niet; want dese worste-
linghe was hem ghestelt als voor een Leer-
schole / hy keert sijn uytspraecke tot den rech-
ter / ende de ooghe sijnder siele stijght hy om
hooghe / niet lachterende / maer smeeckende
met traenen; Waerom hebt ghy my gestelt
teghen u?

Van doen af heeft Godt den mensche hem
teghen-ghestelt / als den mensche sijnen Godt
door de sonde verlaeten heeft: maer den recht-
veerdighen Schepper heeft desen hem tegen-
ghestelt / om dat hy hem heeft vijandt gheacht
door sijn verheffinghe:

Ende siet Iob belijdt het quaet dat hy ghe-
[pb: 76]
daen heeft / maer het goet dat hy Godt moest
op-offeren tot een vergeldinghe / en heeft hy
niet ghevonden; want om af te wasschen de
schuldt / alle kracht van menschelijcke daedt
is te onsterck / ten zy dat sy met des vaeders
bermherticheyt wordt byghestaen. Waerom
mijn Godt / veracht ghy dan den mensche als
teghen u ghestelt / die voorseker weet / dat ghy
niet en wilt dat hy verloren gae die men
haudt by u veracht te zijne.

Ick hebbe grootelijcx gesondight / ende ick
kenne my met veele misdaeden beschuldigt /
noch ick en ben niet wan-hopich; want daer
de sonden zijn gheweest overvloedich / is oock
overvloedicheydt der ghenaede.

Wee my ellendigh mensche! wie sal my
verlossen van de beschuldinge deser schande-
lijcker slaevernije? ellendich / maer vry gebo-
ren / vry geboren om dat ick Godt ghelijcke:
ellendich / om dat ick ben teghen Godt. O be-
waerder der menschen / waerom hebt ghy my
u teghen gestelt? ghy hebt my u teghen ghe-
stelt / soo ghy 't my niet belet en hebt: Anders-
sins hebbe ick my selven gestelt / ende ick ben
my selven swaer gheworden. Soo moet ick
dan wesen mijnen vijandt die uwen vijandt
ben / soo vechte ick teghen my die u bevechte /
ende ick die teghen u ben / ben my selven oock
teghen.

VVaerom verberght ghy u aenschijn, eñ meynt
ghy dat ick ben uvven vijandt?

HEeft u mijn sonde soo verstoort,
Dat ghy nu naer my niet en hoort?
Ick had' ghemeynt, mijn eeuvvich Leven
Dat sy vvas licht om te vergeven.
Ick had' ghemeynt dat ghy u schijn
Al vvillens dedet amper zijn,
Dat ghy uyt-steldet dese kuren
Om my noch meer te doen beruren.
Ghelijck een Moeder vvel-ghesint
Den boesem vveyghert aen haer kint,
Iae haer ghelaet of sy vvau smijten
Op dat sy dat soud' hooren krijten;
Of als een Voester haer gheveyst,
Soo 't suyghelinck een kusken eyscht,
Daer sy 't met duysent heeft gheschoncken
Alst aen haer borsten lagh ghesoncken.
Soo docht het my dat met u vvas
Als ghy my liept ont-duycken ras,
En dat ghy u daer hielt verbolghen
Op dat ick u niet soude volghen.

Cur faciem tuam abscondis, & arbitraris
me inimicum tuum?

Maer soo my dunckt, ick heb ghemist,
Het is al oorloogh, ende tvvist,
Ten is noch geck, noch galferije:
Maer bitterheydt aen alle zije.
Voor my helaes! ghy u versteeckt,
Al 't vvelcke my mijn herte breeckt,
En soo ick mercke 't is uwen toren,
Ick heb' u vriendtschap heel verloren:
Want ghy ter vlucht u soo begeeft
Als die den vijandt achter heeft,
Of als hy doet die met verschroomen
Siet een vvilt verken naer hem komen.
En of u dunckt dat mijn ghesicht
V mochte noch verstellen licht,
Ghy stopt het uvv' om 't mijn te vveiren
Oft by gheval u konde deiren.
Há mijnen troost, mijn toeverlaet
Heb' ick bedreven soo veel quaet
Dat ghy dijn handt haudt voor u ooghen
In sté van my die te vertooghen?
Ist om mijn sonde dat ick moet
Nu dan gaen derven alle goet?
Och! van uvv' ooghen maer den schemel
Is my soo veel als uvven hemel!
En vreesdy niet hoe dat ick stier
Oock uyt de mijn' een toover-vier,
Oft dat ick slanghen kan doen recken,
En soo te mijnen mondt uyt-trecken?
Neen door uvvs sichts verholen kracht
Is toovery haest omghebracht
[pb: 79] Sy kan met niet doen achter blijven
Al dat uyt my sou konnen drijven.
Mijn Godt vvat helpt dat ghy my terght
En u ghesichte soo verberght?
VVat help 'et u dat ick verdvvijne
Och, och ick vveet, het is u pijne.
Niemant mijn lief, dan ghy alleen
En can my helpen uyt 't ghevveen
Noch iemandts ooghen, ofte vvanghen
En hielden oyt my hier bevanghen.
'Ken acht Aurora dijnen blos
Noch van u hayr den gulden tros
'Ken acht ô Phœbe noch u raeyen
VVaermé ghy d'aerde komt besaeyen.
Neen, neen ick can, och! het is klaer
Schoon ooghen derven, en schoon hair.
Gheen schoonheydt oyt my soo ghenoeyde
Dat sy mijn hert hier vaste boeyde.
Nochtans niet teghenstaende dies
Soo ick dijn ooghen maer verlies
Soud' ick de doodt veel liever sterven,
Dan die altijdt te moeten derven.
Há rekent dan voorts mijnen rauvv
Dien ick helaes! noch binnen hau,
Ach overslaet eens mijn ellenden
Als gh'uvv ghesicht vvilt van my wenden.
Maer vvat al pijn, wat al verdriet
Als ick u volgh' en ghy my vliedt,
VVat kan my liefde t'uvvaerts baeten
Soo ghy my vvilt als vijandt haeten?

Cur faciem tuam abscondis, & ar-
bitraris me inimicum tuum?

VVaerom verberght ghy u aenschijn, eñ
meynt ghy dat ick ben uvven vyandt?

WAerom keert ghy u aenschijn / ô mij-
ne blijdschap / door de welcke ick my
verblijde? O schoon ghesichte naer het welck
ick haecke / waer zijt ghy verborghen? Ick
scheppe uwen geur / ick leve / ende ick verheu-
ge my: maer ick en sie u niet; ick hoore uwe
stemme / ende ick ontfanghe een nieuw leven.
Maer vvaerom verberght ghy u aenschijn?
misschien seght ghy: Den mensche en sal
my niet sien, ende hy sal leven. Wel aen dan
Heere dat ick sterve om u t'aenschouwen / dat
ick u aenschauwe om hier te sterven! Ick en
wil niet leven / ick wil sterven; ick wil zijn
ontbonden / ende wesen met Christo / ick wen-
sche te sterven om Christum te sien / ick wey-
gher te leven / op dat ick soude leven met
Christo.
Nazian. de virtute humanâ.
Terwijlent ick menichmael by my selven
ben bemerckende het licht des alderhoogh-
sten / terstondt schuyft voor mijn ooghen een
[pb: 81] dicke-duyster wolcke / soo dat die klaericheyt
die ick sagh daer-mede gheheel is verdwee-
nen. Als ick mijn lief nu gheheel by was / is
hy my onversins ende raschelijck ontweken /
hy is gaen loopen om hem niet te laeten van-
ghen / niet en heeft hy my naer-ghelaeten
dan een heete smerte die my mijn herte ghe-
durich is verbrandende. Maer waerom heeft
hy met my alsoo gehandelt? Is 't om dat hy
begheert dat ick hem altoos beminne / ende
sonder ophouden soecke? Want sulckx is den
ghewoonelijcken aert der liefde / iae selver on-
der de menschen.

Is 't by aldien dat eenighe slaeve mis-pic-
kelt heeft / wy zijn ghewoon van die te keeren
het ghesichte: wordt dese afkeeringhe herdt
gherekent by de menschen / hoe veel te meer
by Godt almachtich! Ghy siet dat Godt sijn
aensicht heeft ghekeert van de ghiften van
Cain? Daerom is 't dat David bidt liever ge-
straft te zijn / dan dat hy vervvorpen worde
van het aenschijn Godts? ende oock seght
den rechtveerdighen: Heere ick sal aensoec-
ken u aenschijn. Soo dan het is een swaere
straffe van Godts aenschijn te wesen verwor-
pen. Adam is gheworpen uyt het Paradijs /
maer niet sonder oorsaecke; want hy hem te
voren versteken hadde, voor het aenschijn
Godts. Cain is oock van Godts aenschijn
[pb: 82] uytghegaen; want hy ghemeynt heeft dat
Godt te bedrieghen was / ende dat hy sijn
misdaedt soude loochenen. Hoort eens hoe
Godt is spreeckende in sijn gramschap / soo
wanneer hy iemandt is verworpende van
sijn aenschijn: VVerpt hem, seght hy /
in de uytterste duysternissen.

Een siele dan die van Godt eens heeft ge-
leert inwendelijck te versuchten / ende ghe-
duerich te soecken sijn aengesicht. ick en
weet niet oft alsulcke siele voor wat tijdts
liever hadde te verdraeghen de helsche vlam-
me / dan / naer dat sy gheproeft soude hebben
de soeticheydt van dese geestelijcke leeringhe /
wederom soude willen trecken naer de wellu-
sten / oft wel de moeyelijckheden des vleeschs.
Hoort wat daer van spreeckt eenen mensche
daerin bedreven. Heere, seght hy / ghy zijt
goedertier voor de ghene, die in u hopen, en-
de mildigh voor de siele die u is soeckende.
Aenhoort oock eenen anderen op de selve ma-
niere: Tot u heeft gesproken mijn herte, mijn
aenschijn heeft u aengesocht, Heere ick sal
dijn aenschijn aensoecken. Ick gheloove vast
die dese heylige siele van dese goede begheerte
hadde pooghen te trecken / soo en soude sy niet
min hebben ontfangen / dan oft sy haer saghe
gheworpen uyt het Paradijs / ende van den
inganck des eeuwichs leven.

Want Christus is den eeuwighen schijn
der sielen / die den vaeder heeft ghesonden ter
aerden / op dat wy verlicht door sijn aenschijn
souden moghen verhopen dat eeuwich is / eñ
Goddelijck / die van te voren besloten bleven
in een aerdsche duysterheydt.

Soo dan ghy siele die my lief hebt houdt op
van sonde / ende ghy sult mijn aenschijn aen-
schouwen; want die mijn aenschijn aen-
schouwt moet wesen sonder sonde. Weest ee-
nen Enghel / dat is eenen dienaer van het
Rijcke Godts / weest gehoorsaem de geboden
des Heeren: als ghy sult wesen eenen Engel /
soo sult ghy sien het aenschijn des Heeren.
Den selven Heere seght: Salich zijn die suyver
van herte zijn; vvant sy sullen Godt sien.
Hoort ghy wel wat van u verheyscht wordt
om Godt te sien? suyvert u herte.

Maer het dunckt ons dat Godt van ons
is treckende sijn aenschijn / soo saen wy ghe-
stelt zijn in eenighen teghenspoedt.

En vreest niet / ô schoone Bruydt / en denckt
niet dat ghy versaeckt wordt / al ist schoon dat
den Bruydegom aen u een weynich tijdts on-
treckt sijn aenschijn. Al dat hy doet / het is tot
uwen voor-deele / sijn komen / sijn wech-gaen /
sijn teghenwoordicheydt / sijn af-wesentheydt.
[pb: 84] Dit allegaeder is voor u / komt hy / het is
voor u / gaet hy / het is voor u / vertreckt hy het
is tot een loosheydt / komt hy / het is tot een
vertroostinghe.

O schoone vertreckinge die daer ghedijdet
eene volmaecktheydt. O mijn Godt / mijn
eeuwich leven / ghy verberght uwen schat / om
den begheerelijcken te verwecken / ghy deckt
de peerel om den lust-gierigen te doen soecken /
ghy zijt traegh in het gheven om ons te lee-
ren wel te eysschen / ghy geveynst t'aenhooren
die u aenbidt / om hem te onderwijsen dat hy
soude volherden / het welck die schreyende
Ionckvrouw volkomelijck gheeft te kennen /
die te midden der duysternisse in het graf
socht Christum uwen sone / den levenden on-
der de doode. De wrelcke ghy soo hadt onste-
ken op dat sy beter soude soecken / maer u soec-
kende zijt haer ontdwenen / op dat sy gedue-
riger soude soecken. Verhopende heeft sy vol-
herdt / eñ volherdende heeft sy verhopt / eñ om
dat sy volherdt heeft in hope / heeft verdient u
t'aenschouwen. O schoone aenschouwinghe /
ende volkomen verheughinghe!

Ick bidde u dan Godt / weest te vreden / eñ
wilt my zijn genaedich / noch en keert u aen-
schijn niet van my, die om my te verlossen / u
aenschijn niet en hebt af-gekeert van de gene
die u lachterden ende bespoghen.

VVie sal tot mijn hooft vvater gheven, ende
tot mijn ooghen een fonteyne der traenen, en-
de ick sal vveenen dagh ende nacht?

WIe sal dan nu mijn hooft met waeter over-gieten /
En soo veel druppels doen als hayren daer uyt schietē?
Want tot dusdaenen vloedt is een vlack-open veldt
Waer teghen gheenen dijck / noch barrhem is gestelt.

Och of mijn ooghen bey verkeerden in rivieren!
Voorwaer ick soude die noch weten te bestieren:
De traenen al soo wel en zijn my niet ghenoech /
Van die hier altijdt kreet / en nimmermeer en loech.

Noch al het vocht dat uyt Andromache daer woelde
Waer door hy haer ghesucht soo menichmael verkoelde /
Noch Dauid u gheschrey / al wast een volle bat
In 't welck ghy alle nacht u bedde maeckte nat /

'T welck u in sté van broodt / het voedtsel koste gheven /
'T welck was al u vermaeck / u tijdt-verdrijf en leven.
'Ken acht 'et water niet dat Magdalis ontvloot
Met welcke sy den Heer soo mildelijck begoot.

Noch al u traenen oock traen-spruytende fonteyne
Wien Godt van 't eeuwich Rijck den sleutel gaf alleyne /
Die u in u misdaedt soo dickmael hebt bedroeft
Hoe dat den traene loop u wanghen heeft doorgroeft.

Quis dabit capiti meo aquam, & oculis
meis fontem lacrymarum, & plorabo
die ac nocte?

Maer 't waeter van den Nijl sou my noch best ghereyen
Dat uyt Aegypten valt en vochticht sijn valleyen /
Of dat die volle kruyck van Ganimedes schinckt
Als hy op sijnen tijdt het leeghe landt verdrinckt.

Of 't waeter dat alhier quam eertijdts inghedronghen
Soo van den hemel self de sluysen open spronghen /
En dat al desen al / de Menschen en het Vee
Hun vonden over hoop te midden in een zee.

Dus wensch ick oock in my een menichte van vlaeghen
En t'midden op mijn hooft een volle zee te draeghen.
Ick wensch mijn ooghen bey in tweederleye vliet
Die elck van onder op sijn vochticheydt verschiet.

En verre zy van daer hoe dat ick soud' ghedooghen
Dees vlieten alle twee te laeten inne-drooghen /
Ten waer dat my van voors ten minsten wiert bekent
Dat alle mijnen druck daer mede waer ghe-endt.

O waeter-minnigh heyr / schoon-suyvere Naïaden.
Of ick oock had' de keur alsoo te moghen baeden!
O wel-gheluckich dan ghy Maeghden in 't ghemeyn
Wiens leden zijn verkeert in eenighe fonteyn!

Waertoe mijn arrems oock van 't waeter niet en druypen /
Noch uyt mijn mostigh hayr gheen druppelen en sluypen?
Maer neen / het is voor niet / het is verloren pijn
'Ken kan naer mijnen wensch soodaenelijck niet zijn.

Och oft ick in een beeck als eenen Acis vloeyde
Die Galatêa dicks met traenen oversproeyde!
Oft mocht ick Biblis zijn die in het waeter smolt
Dat noch ter deser ur' in Caria daer rolt?

Of had'ick u ghedaent ten minsten aen-ghetoghen
Als ghy in 't Worstel-spel hebt Hercules bedroghen
Acheloë voorwaer in plaetse van Rivier
En hadd' ick noyt ghewenscht te wesen eenen stier.

En ofschoon mijnen vloedt had' luttel te bedieden
Als wesend' onbekent aen menichte van lieden /
Seer kleyne wast verlies / als ick mocht open staen
Om 't water dat daer valt by 't mijne noch t'ontfaen /

Dan soude mijn ghesicht 't selv' hebben doen uyt-pruysschen
En met soo stranghen val lancx mijnen boesem ruysschen
Als den gesmolten sneeuw van Pindus 't sop af-wijckt
En met de volle macht ten daele nederstrijckt.

Als-dan hadd'ick ghesien mijn traenen alsoo groeyen
Dat sy dagh ende nacht sou'n moeten hebben vloeyen
Als-dan had ick ghebracht wel soo veel traenen voort
Dat alle mijn misdaedt in traenen waer versmoort.

Quis dabit capiti meo aquam, & o-
culis meis fontem lacrymarum, &
plorabo die ac nocte?

VVie sal tot mijn hooft vvaeter ghe-
ven, ende tot mijn ooghen een fontey-
ne der traenen, ende ick sal vveenen
dach ende nacht?

AL waert by aldien dat ick gheheel ver-
keerde in traenen / ende dat elck van dien
niet en waere een druppel / maer wel den over-
vloedt eender rieviere / noch en soude ick
niet waeters ghenoech hebben om volkome-
lijck te schreyen.

VVie sal mijn hooft vvaeter gheven, ende
mijn ooghen een fonteyne der traenen? op
dat ick alsoo met mijn traenen magh ver-
rasschen die traenen ende die knerselinge der
tanden / die swaere boeyen aen handen ende
voeten / met het ghewichte der pranghende /
stroppende / brandende ende onverslindelijcke
ketenen? Wee my / mijn moeder / waer toe
hebdy my ghebaert / een kindt der droefheydt /
een kindt der verbolgentheydt / der onweer-
dicheydt / ende der eeuwigher beweeninghe?

Hy die beweenelijcke saecken voort-stelt
[pb: 89] en kan niet weenen / ende al is 't dat hy is te
beweenen / en kan nochtans gheen traenen
krijghen om te weenen.

Axa versuchtende begheerde van haeren
vaeder vochtighe aerde; want de ghenaede
der traenen is met een innighe begheerte en-
de grooten yver aen onsen Heere te versoec-
ken. De siele ontfanght vochticheydt van bo-
ven / als sy haer selven met den wensch van
het Rijcke der hemelen in traenen oeffent / en-
de sy ontfanght vochticheydt van beneden /
soo wanneer sy met haer traenen is voorko-
mende de helsche verdoemenisse.

Iae ghy selver ô Koningh der eere / ende
meester van alle deughden / hebt door uwe
woorden ende door u voorbewijsen ons leeren
suchten ende weenen / segghende: Salich zijn
sy die droevich vvesen, vvant sy sullen ver-
troost worden. Ghy hebt beweent uwen o-
verledenen vriendt / ende ghy hebt bitterlijck
ghekreten over die stadt wiens bedervenisse
was naeckende. Ick bidde u dan ô goeder-
tieren Jesv door uwe alderkostelijckste trae-
nen / ende door uwe bermherticheden verleent
my de ghenaede der traenen / welcke mijn sie-
le seer is wenschende; want sonder uwe jonste
en kan ick de selve niet verwerven: maer wel
door uwen H. Gheest / die de versteende herten
der sondaeren vermorst / gunt my de ghenae-
[pb: 90] de ghelijck ghy die ghegunt hebt aen onse
Voor-vaeders / van de welcke ick moet naer-
volghen de voetstappen / op dat ick rouwich
zy over mijn leven / ghelijck ghy dagh ende
nacht hebt rouwich willen wesen. Gheeft
my vochticheydt van boven ende beneden / op
dat my de traenen dagh ende nacht dienen
voor broodt. O alder-soetste Iesv, verleent
my van traenen een klaer-spruytende fon-
teyne / in welcke sonder ophouden mach wor-
den ghewasschen den brandt-offer van mijne
sonden. Verleent my ô alderliefste Godt die
ghenaede der traenen: maer verleent my die /
bidd' ick u / uyt de soeticheydt van uwe liefde /
ende uyt het ghedencken dijner bermhertic-
heydt. Verleent my om den wille van uwer
goedertierentheydt / dat uwen soeten ende
droncken-makenden drinck-beker mach slis-
sen mijnen dorst.

De traenen zijn eenen overvloedt der son-
de / endt eene suyveringhe des wereldts.

Ende ghelijckerwijs een snelle beke alle be-
letselen daer henen druyscht / alsoo eenen traen
der brandender begheerte spuelt alle sonden /
vertroost alle pijnen / ende volbrenght haeren
loop tot Godt tot dat sy voor sijn aenschijn is
gheraeckende. En vallen de traenen van een
vveduvve niet op de vvanghe? hebben sy
[pb: 91] gheenen voorderen loop? vvant van de vvan-
ghe klimmen sy tot den hemel.

O Heere slaet, slaet bidde ick u / op dese mij-
ne versteende siele / met eenen heylighen ende
sterckē strael uwer liefde / ende gedooght doch
door uwe moghende kracht mijn binnenste te
door-dringhen / ende treckt alsoo veel vvaeter
van mijnen hoofde, ende van de ooghen eē
vvaerachtighe fonteyne der traenen, ghedue-
rich spruytende uyt den al te grooten yver en-
de begeerte van het aenschouwen uwer schoo-
nigheydt / op dat ick mach weenen dagh en-
de nacht / sonder eenighen troost in dit tegen-
woordich leven.

Verleent my / bidde ick u / inwendige trae-
nen / die los moghen maecken de ketenen mij-
ner sonden / ende mijn siele vervullen met die
hemelsche blijdschap. My komt te voren die
uytnemende viericheyt van een ander
vrouwe / die u in het graf ligghende / door lief-
de was soeckende / die / (al wast dat uwe Dis-
cipulen van daer vertrocken) niet en vertrack;
maer sy bleef aen de selve ghestaedich sitten
met den mondt vol klachten / het herte vol
ghesuchten / ende de ooghen vol traenen. In-
dien dan een vrouwe soo heeft gheweent / ende
blijven weenen / die den levenden heeft ghe-
socht onder de dooden / ende die u maer en
ghenaeckte met de handt des gheloofs / hoe
[pb: 92] moet u dan sonder ophouden beweenen de
siele die u haeren Verlosser metter ghedachten
ghelooft / ende met den mondt belijdet den
Oversten des hemels / ende die alle wereldt-
sche saecken zijt bestierende? Hoe moet dan
al-dusdaene siele weenen ende suchten / eene
siele / segghe ick / die u bemint / ende met al-
der begheerten u soeckt te aenschouwen?

De pijnen der hellen hebben my om-van-
ghen, my hebben verrascht de stric-
ken des doodts.

BEn ick als die vviert verslonden,
En opgh'eten van sijn honden
Zijnd' in eenen hert verkeert?
Het is vvaer, de Iacht ick minne
Metter hert, en met den sinne,
En sy vvordt van my ghe-eert.
Om verlusten mijn ionck leven
Hebb' ick my tot die begheven:
Maer in uvv' vvaeranden niet
Op-gheschorste schoon Diane,
Onghevvoon ben ick te gaene
Met de tromp, en Iaegher-spriet.
Onghevvoon ben ick met netten
Heele kanten af te setten,
Ongevvoon oock naer het vvoudt,
Mijne bracken te beschicken
Om het vvilt soo te beklicken
Dat hem daer bedoken houdt.

Dolores inferni circumdederunt me /
præoccupauerunt me laquei mor-
tis.

Noyt en heb' ick my vergeten
Op 't gheberghte van Tayeten,
Noyt vvilt svvijn en deed' ick op,
Noyt en heb' ick vvillen rommen
Dat van my sou zijn beklommen
Mænalus dien hooghen t'sop.
Noyt en vvist ick vvel de treken
Van met lijnvvaet te besteken
De bosschagien hier en daer,
Noyt en vand' ick oock behaeghen
Iacht-goddin alhier te draeghen
U ghereetschap allegaer.
Hadd' ick somtijdts dese saken
Aenghegaen tot mijn vermaken
Schoone Maghet over-langh!
Ick soud' my met u verquicken,
Daer dat ick nu kom in stricken
Och van mijnen eyghen vangh!
Och helaes! vvaer zijn mijn jaeren
Allegaer nu vvegh-gevaeren?
Hadd' ick immers my ghescheurt
Aen die dorens en die braemen
Ick en soud' my dat niet schaemen,
Want de Iaeghers dat ghebeurt.
Waerom hebb' ick naer u geuren
Evoë soo vvillen speuren?
VVaerom heb' ick u gejaeght
Looste vvicht van alle vvichten
Daer ghy soo veel doode schichten
Selfs in uvven koker draeght.
[pb: 95] Neen ghy kont al meer hantieren
Dan u fackel te versvvieren,
Neen ghy vveet meer boevery
Hadde Sampson die gevveten
Hy en hadd' hem niet vergeten
En hy vvaer gebleven vry.
Met dat Noë had' ghedroncken
Bacchus sap aen hem gheschoncken,
Och! hoe lagh hy daer gheboeyt!
Soo die lusten my oock vanghen
In hun doodelijcke pranghen
VVord'ick even-eens gheroeyt!
'K vinde my allom bedvvonghen
En van op en neer bespronghen,
'K vinde my allom beset
Als een dier dat is omringhelt
Af-ghesloten, en becinghelt
Met veel honden voor het net.
Sulcke vvas de schilderije
Van die helsche spookerije
Die Antonius eens sach,
Als voor hem hun openbaerden
Alle Rijcken deser aerden
In een enckel oogh-opslach.
Als hy sach in eenen schemel
Heel de vvereldt, en den Hemel
Met al 't ghene daer in vvas,
Als hy sach de menschen vverren
Onder-ene ghelijck de sterren
In 't beluyck van een ghelas.
[pb: 96] Staende daermé nu bekommert
Eene nett' dit al omslomert
En een ieghelijck terstondt
D'een met 't hooft, d'een met de beenen,
D'een de voeten, d'een de teenen
Hem in die vervverrent vondt.
Alsoo ieder hanght sijn sinnen
Aen het ghen' hy vvilt beminnen
Yder hem in lijden bringht.
Siet het voghelken eens vlieghen
En sy selven fraey bedrieghen
Met dat op de teere springht.
Oock en vvilt de doodt niet beyen
Van heur gaeren uyt te spreyen,
Sy lonckt als de Spinne-cop
Die de vlieghe gaet verschalcken
Soo sy roert aen haere balcken,
Soo sy comt ter vvebben op.
Sy sit als die light bedoken
En met loovers af-gheloken
Die de voghels stricken leydt:
VVant seer quaelijck can men mercken
Sijne kempe-bollevvercken
In het groene neer-ghespreydt.
VVaer hy heeft siin loose muyten
Daer in ander voghels ruyten.
Maer helaes! vvat droever lot!
Soo nu deese tiere-lieren
D'ander daer soo langhe svvieren
Dat sy raecken in het schot.
[pb: 97] Aldus sonder veel berueren
Speelt de doodt haer oude kuren
'T is al vol ghenuchten hier.
Och! vvy danssen en vvy springhen
Maer op koorden en op stringhen,
Die ons vallen doen in 't vier.

Dolores inferni circumdederunt me,
præoccupauerunt me laqueis mor-
tis.

De pijnen der helle hebben my omvan-
ghen, my hebben verrascht de stric-
ken des doodts.

SIet mijnen Heere / mijnen Godt / gheheel
dese wereldt is vol stricken der begheer-
lijckheden / die sy bereydt hebben voor mijne
voeten / ende wie sal dese stricken ontvluch-
ten?

Sonder moeite hebben my mijn vijanden
als eenen voghel in de iacht gevanghen.

Want den Voghel die van hooghe neder-
daelt / oft die hem niet en kan om hooghe
heffen / wordt ghewoonelijck ghevangen met
stricken / oft bedroghen met lijm / oft verwer-
ren met eenigherhande listen / inghelijckx
[pb: 98] oock onse siele. Daer is eenen strick in het
goudt / daer is lijm in het silver / daer is be-
lemmeringhe in landt ende sandt / daer is ee-
nen naeghel in de liefde / als wy begheeren
het goudt / wy worden ghevanghen als wy
soecken het silver / wy haeperen in het lijm /
als wy veroveren eenich goedt / wy worden
ghebonden. Iae dat meer is selfs de schoon-
heydt van een Vrouwe / stropt toe terwijlent
sy den mensche brenght in bekoringhe.

Maer wie zijn dese Iaeghers? Dese Iae-
ghers zijn die alder-quaetste / alder-erghste /
alder-looste / ende aldervreetste Iaeghers / die
de trompe niet en steken om hun te doen hoo-
ren / maer in het verborghen doorschieten sy
den onnooselen. Dese zijn de meesters der
duysternissen / ende zijn die aldernootste door
de verkeertheydt / ende door de boosheyt der
duyvelscher bedriegherije. Oversulcks ghe-
lijck het dier is voor den Iaegher / soo zijn de-
se in dit ghesagh de aldersnootste van alle
menschen.

O siele die kranck zijt om te weder-staen /
licht om te vallen / swaer om op te staen / hoe
sult ghy konnen ontkomen de stricken van
sulck eenen vijandt / die ghy kent begaeft te
wesen met sulcke loose treken?

Verstaet hier dat ghy wandelt in 't mid-
den der stricken / ende dat ghy tredt op uyt-
stekende bolle-wercken. Het is al vol netten /
den duyvel hevet al vervult met stricken.

Siet hy heeft ontallijcke stricken gespan-
nen voor onse voeten / ende alle onse weghen
heeft hy beleydt met alderhande bedrieghe-
rijen, om te vanghen onse siele / ende wie sal
die ontvluchten? hy heeft stricken gheleyt in
den rijckdom; hy heeft stricken gheleydt in
armoede; hy heeft stricken ghespreydt in etē /
en drincken / in slaepen / en waecken; hy heeft
stricken gheleydt in woorden / in wercken / en-
de in alle onse weghen.

Sijnen strick is verborghen in die arde,
ende sijn klipper-valle op den vvegh. Den
strick wordt gheborghen in de aerde / als de
schuldt wordt bedeckt onder het aerdsche ge-
mack; want den list-legghenden vijandt ver-
toont aen den mensche iet om te begheeren /
ende hy verberght den strick der sonde / op dat
hy die arme siele soude beklicken ende toe-
stroppen / de welcke wel siet het ghene sy be-
gheert: maer niet den strick der sonden / op
den welcken sy gaet setten haeren voet / ende
als-dan wordt op den wegh van weghen den
boosen vijandt ghestelt een klipper-valle / en-
de den strick der sonde wordt bereydt / die niet
[pb: 100] lichtelijck iemandt en soude konnen bedrie-
ghen / waer 't by aldien dat hy kost ghesien
worden. Alsoo worden daer dickmael met
eenighe schuldt de siele voorgestelt / eere / rijck-
dom / ghesondtheydt / ende lanck leven / die de
broose ghesintheydt als aenlockende-aes is
bemerckende / sonder te aen-sien de valle door
dewelcke sy ghenopt wordt in de schuldt die
niet en kan ghesien worden.

Ende ghelijckerwijs eenighe boose / snoode
menschen diens vlijt ende voornemen is rijc-
ke te worden uyt het goedt van ander lieden /
(nochtans en hebben die macht niet te ghe-
bruycken openbaer ghewelt) soo ghebruycken
sy die loosheydt van die weghen te beleggen /
ende is 't by aldien dat sy ievers bespiet heb-
ben eenighe plaetse die doorghebroken is / oft
met diepe valleyen / oft verdonckert met hae-
ghen ende kanten / sy versteken hun in de sel-
ve / ende gebruycken sulcken decksel om niet
eerst ghesien te worden / ende soo sy die voor-
by-ganghers hebben in d'ooghe / vallen die
onverhoets op het lijf: ende met sulcken mid-
del en kan niemant van te voren ghewaer
worden hun schaedelijcke stricken / oft hy en
is eerst in de selve ghevallen. Alsoo doet met
ons dien ouden vijandt den duyvel der hel-
len / hy voeght hem tusschen de schaduwen
der wereldtscher ghenoechten / ontrent den
[pb: 101] wegh van dit volstrickich leven / al waer hy
ons is bereydende de stricken der bederffenis-
se. Soo is 't dan reden dat wy altijdt over-al
behoorden te slaene de ooghen onser waecken-
der siele / ende al het ghene dat metter daet
schijnt ghenoechelijck / daer van te hebben
een quaet vermoeyen / ende dat selve voor-by
te loopen / noch tot het selve te voeghen eeni-
gherhande gedachtenisse / al waert dat 't noch
al goudt schene voor u ooghen / ende be-
quaem om naer beliefte wegh te draeghen /
oft alderleye schoonigheydt die dese wereldt
soude konnen voort-brenghen / oft dat ons
ghetoont wierden seer kostelijcke woon-plaet-
sen. Iae selfs als oft wy saeghen schoone
danssen / bancketten / drinckerijen / ende ka-
mers vol alderhande musicke. Iae al oft ons
wierde aenghedient de schoonicheydt van
veel lichaemen. Want voorseker onder alle
dese verheughelijcke saecken heeft den alghe-
meynen vijandt sijn schuyl-hoecxkens / ver-
wachtende oft wy verlockt door sulck aen-
schouwen / verlaetende de herbaene / niet al-
temets van selfs en souden komen in sijne
klauwen. Ende waerachtelijck het is seer te
beduchten dat wy de selve niet toeloopende /
ende meynende datter gheen verlanck en is
in het ghene ons wordt voorghestelt / terstont
met den eersten smaeck in-slicken den loos-
bedeckten visch-haeck / ende inden selven
[pb: 102] daer naer verwerrent ('t zy wy willen oft
niet) getrocken worden tot in de schroomelijc-
ke schuyl-hoecken des doodts.

O mensche verheft uwe siele / op dat sy door
het aes der stricken niet en worde aenghe-
lockt. De wellusten des wereldts zijn aes /
ende dat het quaetste is / sy zijn aes der beko-
ringhe. Terwijlent ghy volght de wellustic-
heydt / soo loopt ghy in stricken. Want de
ooghe van een lichte Vrouwe is den strick
van heur boel / insghelijcks heure taele is ee-
nen strick die voor wat tijdts u besuyckert /
ende daer naer begalt door de verbittertheydt
van vroeghinghe der sonde. Besittinge van
eens anders haeve is oock eenen strick. Ghe-
heel den wegh van dit leven is vol stricken.
Daerom seght den Rechtveerdighen: In den
vvegh daer ick in vvandelde hebben sy stric-
ken voor my verborghen.

Och hoe dickmael pooght den vijandt hem
te worpen in het binnenste van onser herten /
op dat hy ons van onse goede beloften ende
heylich voor-nemen soude doen af-keeren.
Hoe dickmael onsteeckt hy den lichaemelijc-
ken brandt? Hoe dickmael doet hy ontmoe-
ten die hoeren-ooghen / met de welcke hy
schijnt te onderhouden een suyver liefde / op
dat hy ons niet vindende op ons hoede / on-
[pb: 103] versiens doorsteke met den punct van quaede
lusten? Hoe dickmael saeyt hy in u herte
quaede woorden ende verborghen ghedach-
ten? Soodaenelijck wordt dan die siele ghe-
stelt / die nochtans soude om hooghe vlieghen:
maer den raedt is daer teghen te worstelen /
ghelijckerwijs eenen ghetrouwen soldaet
Christi Iesv.

Maer wat sal ick segghen van vremde
stricken? Dese stricken van onsen vijandt
zijn te schouwen in dit ons lichaem / de stric-
ken zijn in ons verspreydt / ende wy moeten
die vlieden.

Groote eere, hooghe vermoghentheydt /
leckerheydt der spijsen / hoeren schoonicheydt
zijn stricken des duyvels.

Soo dan en laet ons op die stricken
niet betrouwen / noch op die netten die ons
bedrieghen / noch en laet ons niet volghen
dese aen-locksels / noch dese verleydin-
ghen.

Maer de verblindtheydt der siele is soo
groot / dat sy (al is 't dat die klipper-valle
voor haer gestelt is) noch schemer-ooght / en-
de dat sy die selve niet en siet.

Maer ghy ô Heere / verlost ons uyt den
strick van die ons iaeghen / ende van alle am-
perheydt der woorden / op dat wy u belijden-
de moghen segghen: Gheseghent is den Hee-
re die ons niet en heeft ghegheven te vve-
sen den vangh van hunne tanden. Onse
siele is als een muschken de stricken ontroc-
ken / den strick is ghebroken, ende vvy zijn
verlost.

En komt met uvven dienaer niet in 't Recht;
vvant voor u aenschijn en sal alle levende
niet vvorden gherechtveerdight.

WAt lof behaelt den Heer met sijnen knecht te dinghen /
Wat lof behaelt den knecht den Heer in recht te dwingēt
Verlieset doch den Heer / 't is hem een schande groot /
Verlieset oock den knecht / den Heere wilt sijn doot.

Mijn Godt gheloovet my / met u te moeten kijven
Waer een on-eere groot / en sottelijck bedrijven.
Neen / ick en hebbe my soo verre noyt betrouwt /
Noch ick en wil oock niet dat ghy my daer voor houdt.

Want gheen soo kleynen saeck s'en staet al opgheschreven /
En of ick niet en woude mijn verwonnen gheven /
Is erghens hier een tongh' soo wacker en soo koen
De welcke my mijn saeck voor u soud' willen doen?

Neen / ick en kenne gheen soo rijp in reden-taelen
Die eenichsins voor u soud' konnen eer behaelen:
Want ghy een Rechter zijt soo vinnich en soo straf
Die noyt op iemandts woordt en ghinckt u vonnis af.

'T is waer dat Al dit Al moet kennen u ghenaede
En dat u rechter handt ons gheesselt traegh en spaede /
Want soo maer uwen mont een droevich vonnis spreeckt /
Van droefheydt / ô mijn Godt / u oock het herte breeckt.

Non intres in iudicium cum seruo tuo, quia
non iustificabitur in conspectu tuo om-
nis viuens.

Het is u wel soo leet te straffen onse sonden /
Ghelijck het ons is leet in die te zijn bevonden:
Iae of elck van sy-self den eyghen Rechter waer /
Hy soude sijne schuldt bevinden noch soo swaer.

Soo dat ick om mijn recht te beter te verschoonen
Seer quaelijck soud' bestaen voor u my te vertoonen:
Want al is 't dat ghy zijt d'onnoosel goedertier /
De quaede ghy verwijst te gaen in 't eeuwich vier.

Neen / noyt en wasser iet dat u balanss' hielt teghen
V wraeck / en u ghenae ghelijckelijck op-weghen /
Noyt iemandt van der aerdt en heeft u soo ghevleyt
Dat ghy u vonnis recht soudt hebben neer-gheleyt.

Iae of de soetste tael betooverde dijn ooren
En deed' in mijn ghesagh haer uyterste devoiren /
'T waer niet: want och helaes! wel-sprekentheyt en geest
Voor u verdwellemt staen / en swijghen aldermeest.

Met woorden / noch met konst / met rennen noch met loopen
Met ghiften noch met gheldt en zijt ghy af te koopen.
Wie sal ô machtich Godt u komen dan ontrent
En soecken van sijn recht te hebben haest een endt?

Voor my 'k en vreese roers / noch pijcken / noch rapieren
Noch alle spitse recht naer leghersche manieren /
Seer gheren soud' ick oock voor die thien-mannen staen
Die voortijdts binnen Room' kloeck hebben recht gedaen.

Noch dees noch ander mé en vrees ick niet met allen
Hoe dat sy my in 't mijn sou'n konnen doen vervallen /
'K en vrees ô Cassi niet die schandelijcke wet
By u tot achter-deel van 't Edel-dom gheset.

Iae noch oock Rhadamants noch Minus Rechter-stoelen
Voor welcke dat soo veel benauwde sielen woelen /
'K en vrees' noch Æacus / noch Æacus ghebodt /
Dat hy sijn doose keer met ieghelijckens lot.

Dat elck daer over my hael voysen om en omme
En mijn beschuldight hooft vrijmoedelijck verdomme /
Voor hun en vrees' ick niet / ick gheef hun volle keur
Mijn tongh' is al ghenoech om my te vechten deur.

Maer eenen houdt alleen mijn hairen opgheresen
Die selver sal ghetuygh' / en selve Rechter wesen /
Die naedemael dat hy sijn wijs-dom heeft ghe-uyt
Voor eeuwelijck de deur vast grendelt ende sluyt.

O vreeden Rechter-stoel ghy staet van alle kanten
Wel kostelijck beboort met schoon diamanten:
Maer hy die u besit voert een gheloodich sweert /
Sijn donderende tael maeckt ieghelijck verveert.

Men seght dat Agathon dry daghen en dry nachten
Naer desen heeft ghestiert sijn binnenste ghedachten
En dat hy heeft ghevreest dien iammerlijcksten dagh
Daer hy op sijnen ruggh' met open ooghen lagh!

En op dat Paulus oock onschuldich niet en schijne
Sy selven hy betucht / hy is in anckst en pijne /
Sijn sinnen zijn verstroyt / hy is uyt sijn ghevoel
Als hy oock over-peyst dien schrickelijcken stoel.

Den wijsten Salomon en heeft noyt mensch gheweten
Die derven soud' sijn siel voor sonde-vry vermeten /
Altoos was oock in pijn / in druck en in ghevroegh
Hy die tot leet-betuygh soo dicks sijn Harpe sloegh.

Iae den verdulden Iob houdt dat die sterre-lichten
Om hun onklaricheydt voor Godt oock sullen swichten /
Indien dan de pilaer soo wagghelt en soo beeft
Ist wonder dat een planck haer t'eenemael begheeft?

Verschudt den Ceder-boom op 't hooghste van Carmelen/
Daer Æolus gheblaes komt t'midden inne spelen /
Wat sal een boomken doen / een boomken maer gheplant /
Dat nauwelingh in d'aerd ghenomen heeft den stant!

Och! als ick 't overslae / mijn bloedt ghevoel ick stollen
Als d'Offer-beeste die den slaegher pooght te bollen:
Want soo hy om te slaen sijn arremen op-stijght
De beeste wordt verbaest eer sy den haemer krijght.

Ick bidd' u mijnen Godt / en wilt soo by niet kommen /
Ick ducht als ghy sult zijn op uwen stoel gheklommen
Dat de Gherechticheydt self wesen sal in pijn
Van te be-erven eens u Goddelijck aenschijn.

Non intres in iudicium cum seruo tuo, quia
non iustificabitur in conspectu tuo om-
nis viuens.

En komt met uvven dienaer niet in 't recht:
vvant voor u aenschijn en sal alle leuende niet
vvorden gherechtveerdight.

EN laet ons niet pleyten / ick en begheere
met u niet te dinghen / noch ick en be-
gheere mijne gherechticheydt u niet voor te
stellen / noch ick en begheere oock niet te we-
ten / hoe ende in wat manieren dat ghy wilt
oordeelen mijne boosheydt. Het en is u niet
heerelijck met uwen dienaer / noch selfs met
uwen vriendt te komen in rechte. En wilt
dan mijnen Heere / mijn Godt / met my doch
niet komen ten oordeele: Want al is 't by
aldien dat ick my selven schijne goedt te we-
sen / ghy brenght uyt uwen schat eenen reghel
naer den welcken ghy wilt dat ick my voe-
ghe / ende ick worde quaedt bevonden / daerom
[pb: 109] en komt met uvven dienaer niet ten oordee-
le, ghenaede hebbe ick van doene / ende ick die
was wegh-ghevloden / keere nu wederomme /
ende ben vrede aensoeckende.

Acht ghy vvel vveerdich over alsulck ee-
nen te openen uvve ooghen, ende den selven
met u te leyden ten oordeele?

O mensche Godt die roept u / ende hy wilt
dat ghy komt in 't Recht. Wat sult ghy
hem antwoorden? die / ten zy dat hy 't u we-
derom vergheeft / ghy zijt verloren. Daerom
den Prophete David vlucht van het oordeel
ende versoeckt ghenaede / als hy seght: En
komt met uvven dienaer niet in 't oordeel.
Bernar. serm. 8. super Beati qui habitant.

Want wat isser soo te verschroomen / wat
kan men oock soo anckstelijck ende soor sor-
ghelijck bedencken / dan te moeten staen om
te zijn veroordeelt voor desen schrickelijcken
Rechter-stoel / ende onder sulck eenen nauw-
sienden Rechter / een onseker vonnisse te ver-
wachten! Den Apostel seght: Het is schroo-
melijck te vallen in de handen van den le-
venden Godt.

Want hy is ghetuyge ende Rechter / Rech-
ter ende ghetuyghe / dien geen sonde en kan
ontvlieden; want alle saecken voor sijn oogen
zijn klaer ende onverborghen.

Ende ghelijckerwijs de ghene die gheleydt
worden uyt eender ghevangenisse om te wor-
den verwesen / gaen naer de vier-schaere / met
[pb: 110] de boeyen aene: Alsoo alle sielen naer dat sy
van hier verhuyst zijn / sullen gheleydt wor-
den tot dien schrickelijcken Rechter-stoel / in
verscheyden ketenen der sonde.

Ende siet ick sal nu van stonden aen ghe-
bracht worden voor sulck eenen nauwen
Rechter / om rekeninghe te gheven van alle
mijne wercken. Wee my ellendich mensche
als dien dagh des oordeels sal zijn gheko-
men / ende dat gheopent sullen worden de
boecken / in de welcke alle mijne ghedachten /
ende alle mijne wercken den Heere sullen wor-
den voorgelesen / als-dan sal ick met ghebog-
den hoofde / door de verstroyinghe van een
quaede conscientie benouwt / ende al bevende
moeten staen voor den Heere / overdenckende
mijne bedreven boosheden. Als-dan mijn sie-
le vindende haere ooghen ghesloten / haeren
mondt / ende de andere ghesteltenissen des li-
chaems / door de welcke sy placht haer uyt-
wendelijck te verheughen / sal dan keeren tot
haer / ende onder haer selven beswijcken / ende
om dies wille dat sy door de liefde des we-
reldts / ende door de wellusticheydt des
vleeschs verlaeten heeft / de liefde Godts sal
deerelijck in de ure van sulck eenen noot
van Godt oock worden verlaeten / ende den
boosen vijandt worden overghelevert / om in
de helle te worden ghepijnight. Mijn siele is
beslaeghen met een groote verschricktheydt /
[pb: 111] ende sy voelt haer ghedreven in veelderlije
ghedachten: Soo wanneer nu is aenkomen-
de de ontbindinghe des vleeschs / ende dat sy
alle saecken is stellende uyt den wegh / ende
haer selven is bemerckende met het eynde
't welck haer is naeckende / ende dat sy in kor-
ter stonden sal vinden het ghene dat in der
eeuwicheydt niet en sal moghen worden ver-
andert.

Niet te vergheefs en wordt een ieders stele
vervaert ghemaeckt / als sy terstondt bevindt
dat in der eeuwicheydt niet en kan worden
verandert; want wy bemercken dat wy den
wegh van dit teghenwoordich leven sonder
schuldt niet en hebben konnen voorby gaen.
Wy bemercken oock dat alle het ghene dat
wy loffelijck ghedaen hebben / niet en kan we-
sen sonder eenich mis-daedt / indien wy wech-
gheweirt Godts goedertierentheydt / worden
gheoordeelt. Want wie van ons sal het le-
ven der Voor-vaeders / oft wel te boven gaen /
oft wel naer-volghen? Ende nochtans Da-
vid seght: En komt met uvven dienaer niet
ten oordeele; vvant alle levende en sal voor
u aenschijn niet vvorden gherechtveerdight.
Als Paulus seyde: Ick en ben my selven niet
beschuldight; heeft wijsselijck daer by ghe-
voeght: maer dit en is niet ghenoegh om te
zijn gherechtveerdight. Joannes seght: In-
dien vvy segghen, vvant vvy en hebben
[pb: 112] gheen sonde, vvy verleyden ons eyghen sel-
ve, ende de vvaerheydt en is in ons niet. ia-
cobus spreeckt: VVy hebben allegaeder in
vele ghesondight. Wat sullen dan bedrijven
de plancken / indien de pilaeren beven? oft
hoe sullen de struyckskens staen onroerelijck /
indien de Ceder-boomen door den storrem de-
ser vreese oock worden aenghetast ende ghe-
slaeghen? soo dan als nu naeckt de ontbin-
dinghe des vleeschs / door den schrickel der
wraecke / wordt oock altemets beroert de siele
van den rechtveerdighen.

Want hoe grootelijcx de uytvercoren selve
moghen uytnemen in rechtveerdicheydt / niet
teghenstaende en zijn sy niet genoechsaem tot
de onnooselheydt / indien sy in recht nauw
worden ondersocht: maer dit vinden sy dan
tot een vertroostinghe / van hun ontkommin-
ghe / dat sy oodtmoedelijck weten hoe sy op
veele niet ghenoechsaem en konnen wesen.
Onder dit decksel dan der oodtmoedicheydt
verhoeden sy hun voor het sweerdt van soo
stranghen ondersoeckinghe / ende hoe dat sy
door gheduerighen anckst de schrickelheydt
van den toekomenden Rechter meer zijn vree-
sende / hoe dat sy meer veerdich ende bereet
wesen om hun voor hem te vertoonen.

O goedertierensten Heere en wilt bidd'ick
u niet schrijven teghen my mijn verbitterhe-
den / op dat ghy ten oordeele komt met uvvē
[pb: 113] dienaer, maer naer de menichvuldicheydt
uvver bermherticheden doet uyt mijne
boosheydt. Wee my ellendich mensche als
sal naecken den dagh des oordeels / ende dat
sullen worden open-ghedaen de boecken der
conscientie / als van my sal ghesproken wor-
den: Siet den mensche ende sijne vvercken.
Wat sal ick dan doen ô mijnen Heere / mijnen
Godt / als de hemelen sullen ontdecken mijn
sonden / ende dat de aerde teghens my sal op-
rijsen: Siet ick en sal niet konnen antwoor-
den / maer met ghebooghden hoofde vol van
verstroyinghe sal ick voor u ghedwonghen
zijn te staen. Helaes! ellendich mensche wat
sal ick dan segghen? Sal ick roepen tot u
mijnen Heere / mijnen Godt? Waerom
worde ick al ligghende omghebrocht? O
mijn siele schreyt ghelijck een weduwe die
haeren man verliest in het beste van sijn le-
ven. O arme siele / huylt ende weent; want
uwen bruydegom heeft u verlaeten? O mijn
Godt / weest my ghenaedich / op dat ick niet
en wanhope / maer in u verhopende / dat ick
noch mach herhaelen mijnen aessem: ende
indien ick saecken hebbe uytgherecht om de
welcke ghy my kont verwijsen / ghy en hebt
niet achter-ghelaeten den middel om my te
spaeren. O soetsten Iesv en wilt doch uwer
gherechticheydt teghen uwen sondaer niet
ghedencken / maer weest ghedachtich uwer
[pb: 114] goedertierenheydt tot u schepsel / ende ghe-
denckt niet te komen teghen den verweerder:
maer weest ghedachtich uwer bermhertic-
heydt tot den ellendighen: verliest de ghe-
dachtenisse van den hooveerdighen / u ter-
ghende / maer aensiet den ellendighen u aen-
biddende. Want ghy zijt Iesvs / ende wat is
Iesvs dan den Saligh-maecker.

Dat het tempeest van vvaeter my niet en
verdrincke, noch dat my de diepte niet
en verslinde.

HOe onghestaedich is den padt
O Zee van u aen-lockich nat
Daer soo veel schepen inne sincken!
Ghy vloeyt soo effen als ghelas
Dan op, dan af, in eenen pas
Om alle mensch tot u te vvincken.
Somvvijl en hebt ghy gheen ghevoel
Ghy light soo stil als eenen poel
Die nimmermeer en kan gherijsen:
Maer met dat eenen storrem-vvindt
U alsoo neer-ghestreken vindt,
Hy doet u haest om hooghe sijsen.
Van wervelen hy niet en flouwt
Rondtom het uytgheholde hout,
VVaer teghen sy geeft sulcke spronghen,
Dat neder-svvackt tot op den boort,
Dat 't schijnt dat alle vvordt versmoort,
En tot den gronde neer-ghedronghen.

Non me demergat tempestas aquæ/
neque absorbeat me profundum.

Ghy laet met yser, en metael
Oock u door-schrabben teenemael
Om u te slaen de riemen krielen,
Door vvelcke ghy wordt op-ghescheurt
Ghelijck door-slaeghen en besleurt
Wordt eenen her-wegh van de wielen.
Met dat het schip nu is ontmeert
En het diep-vvyde vvoest in-keert
Hoe haestelijck ist ons onweken!
Op min dan niet is het verpast,
Men siet noch seyl, men siet noch mast,
Noch gheene vlagghe meer uyt-steken.
Maer noch en isser niet dat schromt
Ten zy dat in het blacke komt
Daer soud' ghy sien als raesend' honden
Met groot ghedommel en gheruysch
Van Æolus het rauw ghespuys
Heel bulderigh en onghebonden?
Hier ist in noot, in anghst en vrees
Ghelijck een slaeve die sijn vleesch
Met laeten scheuren van de dieren,
Of als een die te lande reyst
Van vele roovers eer hy 't peyst
VVordt aenghetast niet by manieren.
Als-dan, ô Zee, ghy u op-sluymt
Ghy bast, ghy grommelt, en ghy schuymt
En ghy staet heftich opghesvvollen!
Als-dan het Oosten teghen 't VVest
'T Zuydt teghen 't Noorden om het best
Afgrijsselijck daer tucke-bollen?
[pb: 117] Ghy vvordt ghekloven en ghescheen
Als elck sijn nat meynt vvech te leen,
Neptunus oock comt hem ontduycken
Met sijnen dry-ghetanden spriet,
Die soo vervaerelijck daer siet
Of hy het schip vvoud' neder-stuycken!
Als-dan sijn hop' en sijn gheducht
Hanght tusschen 't vvaeter en de lucht
VVat faelter aen dan lanckst de golven
Ghelijck een loot te sincken af
En in soo gronde-loosen graf
Al metter vaert te zijn ghedolven?
Nu vvilt dan hier eens mercken aen
De schilderey van Thetis baen
Somtijdts soo kalm en ghestaedigh,
Somtijts oock min als op een uer
Alsoo beroerigh ende stuer
Soo schroomelijck en onghenaedigh!
Maer vvat! het ghen'ick hier gevvaegh'
My selven ick heel aene-draegh.
Ten zijn ô Theti niet miin lusten
Te gaen beschrijven uwen plas,
En Æole van u gheblas
VVil ick mijn sinnen gheeren rusten:
VVant ick de selve noyt en brack
Met Typhis die te Colchos track,
Mijns vaeders huys my meer behaeghde,
Mijns vvetens ick oock noyt en sagh
Den vvaeter-godt met sijn bejagh
Noch naer al dit ick noyt en vraeghde.
[pb: 118] My zijn die vvinden onbekent
Mijn schip en is die niet ghevvent
'Ken hebb' hier toe my noyt begheven
Het schip, de zee, en desen vvindt
VViens eyghentheden men hier vindt
VVil ick ghelijcken by mijn leven.
Eerst dan het vvinden sot ghesvvier
Hun rauvv gheschauffel en ghetier
Zijn die mijn siele dickx beruren,
Dees vvinden doen mijns levens schip
Klabotsen teghen 's vvereldts klip
En teghen 't radt van avonturen.
O wereldt, wereldt onghetrouvv
Die al u blijdschap keert in rauw
In bitterheydt en in vernoeyen!
Het schijnt dat u niet en onbreeckt
Het schijnt ghy vol vvellusten steeckt
En alle vveelden u aen-vloeyen!
Och hoe mijn on-ervaeren jeughdt
Bedroghen is in haere vreughd!
Och! och! helaes! vvat moet ick lijden,
Soo saen het dertel Venus kindt
Een plaetsken in mijn herte vindt
Om teghen my te moghen strijden!
Maer soo ick nu dit loose vvicht
Met veel ghevvorstel ben ontsvvicht
Dan sien ick eerstmael hoe ghevaeren!
Als ick vvierdt over-handt gherolt
Ghesleurt, ghetrocken en ghesolt
Dan van den vvindt, dan van de baeren!
[pb: 119] Men siet als eenen mensch verdrinckt
Dat hy tvvee-dry-mael eer hy sinckt
'T hooft uyt het vvaeter noch gaet rechten,
Och oft my dit oock soo gheviel
Dat mijn by-nae versmoorde siel
Uyt desen noot haer kost ghevechten?
Hy die daer valt in eenen kuyl,
En maeckt hem niet alleene vuyl:
Maer is in anghst van te versmachten,
Alsoo de siele die daer duyckt
En in haer sonden light versmuyckt
Van vvie sal sy haer hulpe vvachten?
Mijn Godt ick strijde teghen tvvee
Dat's teghen vvindt, en teghen zee
Die elck met my soo vverre-ballen,
Ten zy hoe dat ick krijgh' uvv' handt
'K en can gheraecken aen het landt;
VVant ander hulp is niet met allen.
Staet my dan by in mijnen noot
Siet mijnen Godt ick ben half doot
VVilt nu ter tijdt my niet verlaeten!
O Falinure dien ick min
Houdt boven 't vvaeter mijne kin
'T sal my mijn leven moghen baeten.

Non me demergat tempestas aquæ,
neque absorbeat me profundum.

Dat het tempeest van vvaeter my niet en
verdrincke, noch dat de diepte my niet
en verslinde.

HOe langhe sal ick ellendich mensche
noch worden ghesmeten tusschen de bae-
ren mijner sterffelijckheydt / roepende tot u ô
Heere / sonder my te aenhooren? O Heere ver-
hoort doch den ghenen die u aenroept van de-
se groote zee, ende geleydt my tot de haeven
der eeuwigher saelicheydt. Gheluckich zijn sy
die de perijkelen deser zee ontkomen zijnde /
tot u ô Godt de aldervrijtste haeven, ver-
dient hebben te gheraecken! Voorwaer sy
zijn gheluckich / die van de zee tot den oever,
van den ban tot het vaderlandt / van de ghe-
vanghenisse tot het vry hof zijn ghekomen /
om te ghenieten de ghewenschte ruste: ende
wy kattijvighe zijn ongheluckich / die door
de baeren ende door de conckelen deser
grooter zee stieren het schip, onseker oft wy
tot de haeven der saelicheydt sullen konnen
gheraecken!

Vaeder der bermherticheden / aenhoort het
ghekerrem van uwe weese / ende steeckt naer
haer uwe handt / want die alleene haer kan
trecken uyt de diepte der vvaeteren, ende uyt
den poel der ellenden, ende uyt het grondt-
slijck, op dat ick aenschouwende de bermher-
ticheydt uwer ooghen / ende uwe innighe
sachtmoedicheyd / niet en verdrincke: maer
dat ick / ô mijnen Heere / mijnen Godt / tot u
mach gheraecken!

Want dit ellendich leven is een diepe, lan-
ghe, uytghestreckte zee: ende ghelijck in de
zee zijn verscheyden omme-keeren / die door
verscheyden tempeesten ghemeynelijck wor-
den beroert / als de Aegeaensche die versuert
wordt door de heftighe winden / ende de Tyr-
reensche zee / die haer baeren lichtelijck voort-
drijft / om dat sy nauw is / ende Charibdis
haer streckende naer Lybin, doet dobbelen
haere waeteren / ter oorsaecke van haere on-
diepten ende sandt-plaeten / Pontus is oock
verschrickelijck / om haere hefticheydt ende
felle baeren; den Oceanus van Spagnien is
vreesselijck / door haere onaengheraeckelijcke
haevenen / ende door de onbekentenisse van
haere plaetsen / alles quaedt voor de schip-
vaerders / insghelijcks oock om eenighe an-
dere oorsaecken is 't met de reste van de Zee:
ende wy sien dat het selve ghebeurt met ons
[pb: 122] leven / het welcke gheduerich wordt ghedre-
van op de zee van dese wereldt.

Op den naeme van de schepen wordt oock
beteeckent dit verganckelijck menschen-le-
ven / ghelijckerwijs in Iob: Mijne daghen,
seght hy / zijn voor-by gevaeren als de sche-
pen, ghelaeden met appelen.

Ende het schip van onse siele wordt her-
waerts ende derwaerts ghedreven / op dat wy
den schoonen hemel souden ghedencken / ende
verduldelijck verdraeghen de moeyelijcke
baeren der vleeschelijcker bekoringhe.

Wat zee isser schrickelijcker dan dese we-
reldt? soo trauwe-loos / soo beroerigh / soo die-
pe ende soo voortghestijght door de winden
der bekoringhen?

Ende om dies wille dat sy uytbortelt van
verscheyden sonden / ende verscheyden beko-
ringhen / daerom wordt sy ghenoemt / ghe-
lijck wy bemercken / die groote ende vvijde
zee.

En wilt u niet betrouwen al oft schoon
de zee u is aen-lacchende / ende dat sy schijnt
uytghestreckt in maniere van eenen staenden
poel / ende al waert dat den bovensten rug-
ghe van dit ligghende element door eenighen
[pb: 123] windt noch quaelijck wierdt opghestruyvelt /
soo heeft nochtans dit open veldt vierderhan-
de gheberghten. Binnen inne is ghesloten
het perijkel / ende den vijandt houdt hem
daer verborghen. In dese Zee den Charyb-
dis der wellusten / werrebalt met de saelicheyt
van den mensche. In dese zee Scylla, is ons
lockende met eenen vleyenden mondt tot de
schip-braecke. Hier is een quaede haeven /
hier is den duyvel een zee-roover / ende hy
met sijnen aenhangh brenght de ketenen om
te vanghen.

In desen grooten wereldtschen sond-vloedt
(waer dat om ende omme wervelen sulcke
winden) en wordt bevonden eenighe goede
haeven / oft eenich heuvelken / daer dat de duy-
ve een weynich soude konnen rusten.

De menichte der begheerlijckheden maec-
ken een groote beroerte / die den mensche her-
waerts ende derwaerts verstooren / als vae-
rende in een lichaemelijcke zee / soo dat sijn
siele haer selven niet en kan bestieren.

Den menschelijcken gheest wordt beroert
met soo veel winden als sy is onderstaende
bekoringhen: want somtijdts de gramschap
verstelt die uyt haer selven / als de gram-
schap verschuyft volght daer een onbequaeme
[pb: 124] vreughdt / die ghedreven wordt door de pric-
kels der onkuysheydt / die ghespannen
wordt door den brandt der giericheydt / om
te begheeren dat aerdsch is / somtijdts de
hoovaerdije verheft die / ende somtijdts
een ongheschickte vreese brenght die ten
onder.

Heere, siet mijne boosheden zijn mijn
hooft te boven ghegaen, ende ghelijck
een svvaer pack zijn sy op my versvvaert.
Ende 't en zy dat ghy (wien altijdt is ey-
ghen te vergheven / ende den ellendighen te
spaeren) daer onder stelt de rechter handt
uwer groot-daedicheydt / soo worde ick el-
lendighlijck bedwonghen in den afgrondt te
versmooren.

Ghy heerscht over de macht der zee,
vvant ghy versoet de beroeringhe van haere
baeren.

Den afgrondt der menschelijcker boos-
heydt is eenen diepen put. Een ieder die daer
inne valt / sal leelijck vallen. Dese saecke
is grootelijcks te beduchten. Is 't by aldien
dat ghy siet dat eenich mensche heeft quaedt
ghedaen / hy is als in eenen put neer-ghe-
soncken / ende soo wanneer ghy aen hem sult
hebben gheseydt sijn boosheydt / ende dat
[pb: 125] hy ghetuyght; waerachtelijck ick bekenne /
hoe dat ick hebbe ghesondight / soo en heeft
over desen den put sijnen mondt noch niet
ghesloten; maer als ghy hem sult hooren seg-
ghen: Wat quaedt hebbe ick ghedaen? hy
is gheworden eenen beschermer sijner sonde /
ende over desen heeft den put sijnen mondt
ghesloten / noch hy en heeft gheene macht om
uyt dien te gheraecken.

O Iesv christe, eenighe hope van het
menschelijck gheslachte / waerachtich Godt
van den waerachtighen Godt voort-gheko-
men / onse toe-vlucht / van wien den klaeren
glans tusschen de duyster wolcken van verre
beschemelt onse ooghen / op dat wy gheleydt
door uwe klaericheydt / tot u / als tot de ver-
sekerde haeven moghen gheraecken. Be-
stiert / bidde ick u / ô Heere / ons levens schip
door uwe rechter handt / ende door het roer
van u cruyce / op dat wy niet neer en sincken /
ende op dat het tempeest van vvaeter ons
niet en verdrincke, noch dat ons de diepte
niet en verslinde: maer treckt ons met den
haeck van u cruyce uyt dese zee / tot u / onsen
eenighen troost / die wy-lieden (ghelijcker-
wijs de morghen-sterre / ende de sonne der
gherechticheydt) op het hooft van het he-
mels vader-landt by-nae met weenender
ooghen ons sien verbeyden. Aenhoort ons
[pb: 126] Godt onsen Heyl-landt / hope van alle de
eynden der aerde, ende van alle kanten
der zee. wy spuelen ende drijven in een be-
roerighe zee / ghy staet op den oever ende
ghy aensiet onsen noot. VVilt ons behoe-
den door uvven naeme. Heere ghedooght
ons soo te houden de middel-streke tusschen
Scylla ende Charybdis, dat wy gheschouwt
hebbē van dese twee de perijckelen / vrijmoe-
delijck tot de haeven der eeuwigher salicheyt
moghen gheraecken.

VVie gheve my dit, dat ghy my voor die helle
bescherremt, ende my verborghet tot dat
uvven raesenden thoren voor-by is.

WIe sal my gheven om te schuylen
Diepe, vermoste, doncker kuylen
Op dat my niet en komm' ontrent
U blixem-vier dat ghy af-sendt?
O Godt soo my maer komt te voren
Hoe kleyne vonck van uvven thoren,
'K en vveet soo gheen verschoven pleck
Daer ick soud' nemen mijn vertreck,
Dan vvensch'ick 't diepste der foreesten,
Dan een spelonck der vvilde beesten,
Dan eenen konckel onder d'aerd
Daer dat ick soude zijn bevvaert.
Dan soud'ick om my te versteken
VVel met mijn hooft een rots' op-breken,
Dan soud'ick gheren my besteen
In eenich graf by d'overleen.

Quis mihi hoc tribuat, vt in inferno pro-
tegas me, & abscondas me donec per-
transeat furor tuus?

Dan vvensch'ick my te zijn ghedolven
In d'alder-diepste vvaeter-golven,
Of voor altijdt te moghen gaen
Uyt het beloop van Son en Maen.
Als Iuppiter hem gaet vergrammen
Siet men de locht in volle vlammen
Die hy dan met een vvacker vuyst
Daer naer vvel op de menschen buyst,
Wie dan vervreest voor eenigh deiren,
En hem bepooght voor dat te vveiren
Sal teghen dit vernieligh vier
Betuynen 't hooft met lauvverier.
Maer soo ghy 't uvv' eens sult ontknoopen,
Waer sal den mensch dan henen loopen?
O Godt een lauvverieren crans
Die soud' hem zijn een aerme schrants.
VVat help'et och! met soo veel sorghen
In eenich vvoudt te zijn verborghen?
Gheen soo verduystert, gheen soo dicht,
Off het is vlack in u ghesicht!
Die u ghebodt eerst há ghebroken
Lagh in de blaeders neer-ghedoken.
Maer doen hy voelde dat ghy quaemt
Soo vvas hy bloot en heel beschaemt.
Gheen blaederen, noch gheene struycken
En konnen iemandt soo versmuycken
Noch oock het binnenste van 't vvoudt,
Hoe dicht ghesloten van het hout.
Die van Chaldæa vvierden gh'eten
Zijnd' in den leeuvve-put ghesmeten,
[pb: 129] Die nochtans soo bleeft ontfingh
Den Israelschen Ionghelingh.
VVaertoe dan putten en duvvieren
Om de sondaeren in te stieren?
Loth en kost soo vvel niet ghevlien,
Off sijne sond' en vvirdt ghesien.
Ionas soud' hem in zee betrouvven:
Maer sy en kost hem niet behouvven,
Den vval-visch die hem inne toogh
Hem vvederom te lande spoogh.
Hoe soud' de zee dan iet bedecken,
Soo trouvve-loos in alle plecken?
Doorluchter is den souten plas
Dan eene venster van ghelas.
VVeer hun de doo'n be-bolle-vvercken
Met steene tomben ofte sercken.
Al-sienigh Godt vvat kleeft daer aen
Als hun ghebeente moet op-staen?
VVat baetet laes! te zijn verschoven
Off onder d'aerd ofte daer boven?
De rootsen zijn van overlangh
Verraen door Echos vveder-klangh.
Men magh de bosschen niet ghelooven.
VVant soo den Herft die komt berooven,
En neder-rijsen doet hun hair
Staen sy vveer open ende klaer.
Soo dan noch zee, noch bosch, noch eerde
Om my te schuylen ick aenveerde,
Iae boven dien ick vveder-leggh'
Hier-toe den gulden sterre-vvegh.
[pb: 130] Maer ghy alleen door mede-lijen
Bermhertich Godt komt my bevrijen
Tot dat ghy vvat meer goedertier
Hebt inghetrocken al u vier.

Quis miki hoc tribuat, vt in inferno pro-
tegas me, & abscondas me, donec per-
transeat furor tuus?

VVie gheve my dit, dat ghy my voor de helle be-
scherremt, ende my verborghet tot dat uvvē
raesenden thoren voor-by is?

WAer sal ick gaen van uvven gheeft, en-
de vvaer sal ick vluchten van u aen-
schijn? welck is de plaetse die den Godts-
vluchtighen sal ontfanghen? De menschen
die de vluchtighe aenveerden versoecken eerst
te weten wie sy souden moghen zijn ontvlo-
den / indien sy bevinden ende verstaen den sel-
ven een dienaer te wesen van eenen Heere van
kleyner macht / soo aenveerden sy hem son-
der achter-dencken / segghende metter herten:
desen en heeft sulck gheenen Heere / van den
welcken hy soude konnen ghesocht worden:
maer als men hun doet verstaen / dat hy ghe-
loopen soude zijn uyt het huys van eenen
grooten Heere / oft sy en ontfanghen hem
[pb: 131] niet / oft indien sy hem ontfanghen het is met
vreese; want eenen van grooter macht en kan
niet worden bedroghen. Waer en is Godt
niet? wie kan Godt bedrieghen? wie en siet
Godt niet? van wie en sal Godt zijnen vluch-
tighen niet weder-heysschen? waer sal dien
ellendighen dan loopen om te vluchten voor
het aenschijn Godts? Hy keert hem her-
waerts ende derwaerts / als oft hy een plaetse
tot sijne vlucht waer soeckende. Indien ick
klimme naer den hemel, ghy zijt daer; In-
dien ick neder-daele ter hellen, daer zijt ghy
teghenvvoordich. is 't by aldien dat ick my
verheffe / ick bevinde stracx dat ghy my ver-
nedert; is 't by aldien dat ick my verborghe /
ick bevinde dat ghy my soeckt. Waer sal ick
dan henen gaen / op dat ick my verberghe
voor u aenschijn? wat sal ick maecken / op
dat ick uwe gramschap niet en ghevoele?
Siet ick vinde desen raedt: Ick sal soo vluch-
ten voor u aenschijn / ick sal soo vluchten van
uwen gheeft / ende soo vluchten van uwen
wrekenden gheest / ende wraeckgierich aen-
schijn; Ick sal dan vluchten / maer hoe? Is 't
by aldien dat ick heel aenneme mijne vleu-
ghelen, ende gae vvoonen in het al-eynde
der zee. Alsoo kan ick vluchten van u aen-
schijn. Maer het waer te verwonderen dat hy
niet en waer in het al-eynde der zee / die noch
in de helle niet en ontbreeckt.

VVee u-lieden, die diep zijt van herten,
om u-lieden raeden te verberghen voor den
Heere, van vvie de vvercken zijn in duyster-
nisse, ende die seght vvie sal ons sien, ende
vvie kent ons? sy meynen dat Godt niet
en kent hunne raedtslaeghen / om dieswille
dat hunne wercken zijn in duysternisse / en-
de om dat sy segghen: vvie siet ons, ende
vvie kent ons? niet eens bedenckende het
welcke tot Godt gheseydt wordt: De duyster-
heden en sullen voor u niet vvorden verduy-
stert, ende den nacht sal ghelijck den dagh
verlicht vvorden, ende sijne duysternissen
sullen zijn ghelijck sijn licht,

Overmerckt den ghenen daer van Syrach
spreeckt in Ecclesiasti. Den mensche gaende
in sijn bedde, segghende in sijn siele: VVie
siet my? de duysterheden omringhen my,
ende de muren bedecken my, wie sal ick
vreesen? Desen die hem acht niet ghesien te
worden van die 't al siet / ende dat sijne sonden
konnen verborghen worden door de duyster-
nissen / stelt voor hem een schaduwe / ende te
vergheefs betrouwt hy hem te schuylen / nae-
demael het ghesichte Godts is klaerder als
de sonne / die al het verborghen is ontdecken-
de / al het duyster is verlichtende / ende het
binnenste der siele door-dringhende / ende in
het alderdiepste daelende. Hoe sot is hy dan
[pb: 133] die daer waent vry te wesen in duysternissen
niet konnende ontvlieden het licht 't vvelck
verlicht in de duysternisse, ende dat de duy-
sternissen niet en konnen om-grijpen, soo
dat hy wordt bevonden als eenen vluchti-
ghen boosen huerlinck / ende hy wordt be-
kent eer hy hem kan verborghen; want den
Heere alle saecken bekent waeren / niet allee-
ne die teghenwoordich waeren / maer oock die
stonden te gheschieden.

Adam endeEva hier door bedroghen we-
sende / hoorende Godts voet-stappen soo hy
wandelde in het Paradijs / hebben hun ghe-
doken onder eenen boom.

Soo dan den eersten mensche / naer dat hy
hadde ghesondight / is tusschen de boomen
van het Paradijs bevonden versteken.

Soo verstaet ghy dat Adam hem verbergt
soo hy wiste dat Godt daer teghenwoordich
was / die wel wilde dat hy niet en hadde ghe-
vonden gheweest / hoewel hy ghesocht was /
ende door Godt gheroepen was met een stem-
me die van den verborghenen soude door-
knaeghen de conscientie; als hy seyde: Adam
waer zijt ghy? als oft hy hadde willen seg-
ghen: waerom verberght ghy u? waerom
vliedt ghy van den ghenen die ghy
[pb: 134] wenschte te aenschouwen? Soo swaer is dan
het leetwesen naer de schuldt dat de conscien-
tie haer eyghen selven sonder ghetuyghe is
straffende / ende haer wenscht te bedecken en-
de niet ghesien te worden / daer sy nochtans
blijft bloot ende onverborghen voor die oo-
ghen van Godt almachtich.

Adam waer hebben u ghebracht uwe son-
den / dat ghy vlucht van uwen Godt / die ghy
te voren waert soeckende. Dese vreese is eene
belijdinghe der schuldt / ende de verstekinghe
om te schouwen de teghenwoordicheydt van
den Rechter.

Cain insghelijckx segghende: Indien ghy
my heden vervvorpt, ick sal verborgen zijn
van u aenschijn. met sulcke verwaentheydt
meynende dat 't Godt niet en wiste / ende van
die Goddeloose sondaers wordt ghesproken
door Amos: Is 't by aldien dat sy hun ver-
borghen voor mijn aenschijn in het alder-
diepste der zee, daer sal ick den vval-visch
bevelen, ende hy sal haer bijten.

Maer ghy Iona waer wilt ghy loopen?
hebt ghy niet ghehoort het segghen van Da-
vid? VVaer sal ick gaen van uvven gheest,
ende vvaer sal ick vluchten van u aenschijn?
Naer die aerde? maer de aerde behoort toe den
[pb: 135] Heere / ende de volheydt van dier. Naer den
hemel? daer bekenne ick dat ghy zijt. Naer
de zee? tot daer is 't dat u rechter handt haer
is uyt-streckende. Ionas was nu quaelijck
het schip ingetreden / oft de zee beroerde haer /
de baeren verhieven hun / ende den grondt
der diepe zee wierdt ontdeckt / ende ghelijc-
kerwijs eenen ghetrouwen dienaer met alle
vlijticheydt is vervolghende de vluchtighe
slaeve / ontdraghen hebbende eenighe Iuwee-
len van hunnen ghemeynen Meester / niet eer
en swicht / ten zy dat hy die slaeve den Meester
weder over-levert; alsoo de zee bekennende
haeren mede-knecht / sonder te ghebruycken
eenighe fortse / oft te ghebruycken eens an-
ders hulpe / maer gheroert door haer eyghen
kachten / begheert dat hy van stonden aen
worde overghelevert / noch en verstaet tot
gheenderhande apointement / ten zy dat hy is
ontfanghen.

Want hy die hadde ghemeynt door de zee
voor Godt hem te versteken / ende in een schip
ghetrouwelijck hem te verberghen / wiert wel
ter deghen bedroghen: aenghesien hy quae-
lijck beraeden zijnde / terstondt ghesoncken is
in het inghewant van eene groote ende ver-
schroomelijcke beeste / om alsoo te bemercken
dat sijnen Rechter hem konde vinden / noch
dat hy hem niet machtich en was te ontvlie-
[pb: 136] den. O weerde ghevanghenisse van desen
heylighen Godts-vluchtighen! siet / hy wordt
ghevanghen in de zee / tot welck hy hadde ge-
nomen sijnen toevlucht / ende gheworpen in
den grooten wijden buyck van dat ghedierte /
wordt beslaeghen in eenen levenden kercker /
gheworpen uyt het schip / moest hy sincken /
ende swemmen onder de baeren ghelijck ee-
nen gast der zee / ende eenen ballinck der aer-
de: hy gaet ende hy komt uyt die schroome-
lijcke speloncke van dit sassem beestelijck li-
chaem / als oft hy seffens ghevanghen ende
los hadde gheweest.

Gaet in de steen-rotse, verberght u in de
uyt-gheholde aerde, van het aenschijn der
vreese des Heeren, ende van de glorie sijnder
groot-daedigheydt.

Want soo wanneer de locht onversiens
wordt overtrocken / ende dat ons geweygert
wordt de klaericheydt der sonne / ende dat tot
onser veroodtmoedinghe de wolcken ons
dreyghen / eenighe groote reghen-vlaeghen /
indien door ghewoonten de elementen be-
roert zijnde / ende dat den donder beghint te
mommelen / ende hier ende daer de blixem-
pijlen vreesselijck te sprietelen voor ons ghe-
sicht (al is 't dat het dickmael gheschiedt door
natuerelijcke ghesteltenisse) niet te min wy
[pb: 137] zijn verslaeghen / wy schudden en wy beven
van vreese / ende neder-gheslaeghen ter aerde /
wy laeten vaeren onse op-drachticheydt / ende
wy trecken het hooft in de schouders / om het
eynde van dit onweder te verwachten. Ha
wy ellendighe / wat sullen wy bestaen in dien
dagh / soo wanneer den Heere sal aen-komen
met sijne Engelsche heyr-krachten / geheel in
een vier? als de sterren vallende uyt de locht /
de sonne in duysterheydt / ende de Maene in
bloedt sal verkeeren? als de berghen sullen
smilten ghelijck wasch / als de aerde sal bran-
den / ende dat de rivieren sullen opdrooghen /
ende dat teghen nature het vier verslonden
hebbende de vochticheydt / sal drooghte werc-
ken in het waeter? Als de sondaers sullen seg-
ghen teghen de berghen: Valt op ons, ende
tot die heuvelen bedeckt ons, als de men-
schen sullen aen-roepen de doodt / ende aenge-
roepen zijnde / niet en sal komen / als de perij-
kelen sullen worden verkeert in wenschen / eñ
het ghene den mensche altijdt versaeckt heeft /
dat hy dan dat sal begeeren!

Heere weest my eenen Godt der behoe-
denisse, weest my een huys van toe-vlucht.
Zijt my een huys van toe-vlucht / Godt mijn
behoeder! waer vlucht ick? naer wat plaetse
sal ick loopen om vry te wesen? naer wat ge-
berchte / naer wat speloncke / naer wat vrije
[pb: [138]] woon-stede? wat Casteel sal ick verkiesen?
met wat mueren sal ick worden besloten?
waer dat ick gae / ick volghe mijn eyghen sel-
ven. O mensche ghy kont gemackelijck ont-
vlieden / al dat ghy wilt / behalvens uwe con-
scientie. Ghy sult my wesen een huys van
toe-vlucht / tot u is 't dat ick vliede / want
waer wil ick van u vlieden / waer dat ick gae
ick sal u vinden / ende indien ghy u in my ver-
gramt / soo vinde ick eenen wreker / indiē ghy
zijt gepaeyt / soo vinde ick mijne hulpe. Het al-
derbeste dat ick dan soude konnen doen is te
loopen naer u / ende u te soecken / ende gheen-
sins van u te vlieden. O slaeve / wie ghy zijt /
indien ghy uwen Heere soeckt te ontvlieden /
ghy sult gaen daer uwen Heere niet en is. Op
dat ghy dan Godt ontgaet / vliedt naer sijne
aermen / ende ghy en sult u selven niet bedrie-
ghen / indien ghy vlucht voor het aenschijn
van Godt. Alle saecken zijn teghenwoor-
dich / bloot ende ontdeckt voor het ghesichte
van den Al-moghenden.

En sal de luttelheydt mijnder daegen niet
kortelingh' ten eynde komen? daerom
laet my toe dat ick een luttelken be-
vveene mijnen druck.

GHy soud gheeren my verblijen
Om dies vville dat soo kort
Mijnen tijdt bevonden vvordt
Liever had' ick te ghebijen,
Eenen tijdt van hondert jaer
Dan mijn doodt te zijn soo naer.

Maer helaes! vvat brooser gaeren
Loopt daer door de spille rasch
Van mijns levens teere vlasch,
Och! hoe kort sijn onse jaeren!
'T kindeken vvordt oudt ghenomt
Met dat in sijn putjen komt!

Vele dierkens hun verruren
Quaelijck eenen heelen dagh,
Quaelijck eenen oogh-opslagh,

Numquid non paucitas dierum meo-
rum finietur brevi? dimitte ergo
me, vt plangan paululum dolorem
meum.

Vele blomkens niet en duren
Sy verslenssen, en vergaen
Op den dagh als sy op staen.

Als Aurora komt gheresen
Zijn sy kinders, op den noen
Zijn sy ghelijck mannen koen,
s'Avondts zy ver-oudert wesen
En met eenen sonne-schijn.
Sy heel op en onder zijn.

Dat de daeghen niet en ghinghen
Alsoo vvacker om end' om
Niet een dierken vvaerder stom
Alle bloemkens souden singhen
Soo veel urkens zijn nu deur
Dat vvy gheven onsen geur.

Maer den tijdt gaet henen strijcken
Als die nerghens op en past,
'T jaer hem even gauvv verrast,
Oock de maenden niet en svvijcken,
En de daeghen sonder toom
Loopen af ghelijck de stroom.

D'uren al te poste vlieghen
Ende d'ure die daer drijft
Eeuvvelijck verschenen blijft
Den tijdt gaet den tijdt bedrieghen,
Want oft hy sy selve vliedt
Achter-aen hy vverom schiet.

Als de fackel vvordt verslonden
En begraeven in haer vier,
Alsoo keeren d'eeuvven hier
Weer van hier in hunne ronden
En het jaer hem omme-kromt
Tot dat in sijn schreve komt,

Naer 't versieren der Poëten
Eenen ouden grijsen vaer
Att sijn kinders allegaer,
Alsoo gaet den tijdt hem eten,
En sy selven hy versmacht
Eer hy hem heeft voort-ghebracht.

D'uren onsen dagh verjaeghen,
Daghen doen de Maenden gaen,
En de maenden 't Iaer af-slaen,
Ende d'uren met de daeghen
Maenden, Iaeren over-hoop
Onderhouden hunnen loop.

Soo dan Godt, eer dat ick sterve,
Laet my klaeghen mijnen druck,
En het sal my zijn gheluck.
Aerdsche vreughd' ick gheren derve:
Want ten is nu gheenen tijdt
Dat ick soude zijn verblijdt.

'K wensche tijdt om hier te schreyen
En te maecken een gheschal
Over mijn mis-daeden al,
Traenen och! en vvilt niet beyen,
[pb: 144] VVilt mijn ooghen alle-bee
Nu verkeeren in een zee.

Kom mijn hertjen vvilt versuchten
VVant ter-vvijl ghy stille staet
Den sonne-vvijser ommegaet,
Och ick voel' uvv' hitte vluchten,
'K voele knaegingh en ghevroegh,
Och houdt op, het is ghenoech!

Numquid non paucitas dierum meo-
rum finietur brevi? dimitte ergo
me, vt plangam paululum dolo-
rem meum.

En sal de luttelheyt mijner daeghen niet
kortelingh ten eynde komen? daerom
laet my toe dat ick een luttelken be-
vveene mijnen druck.

WAt isser in dese wereldt ghestaedich /
wat isser in dese wereldt gheduerigh?
Hoort de woorden van eenen treffelijcken
man: Den tijdt mijns levens, seght hy / is
dapperder dan eenige Posten.

Want met dat den mensche eerst-mael
hadde ghesondight / soo wierdt de eeuwicheyt
verwisselt in een sterffelijckheydt / sijn leven
was ghestelt tot neghen hondert ende meer
[pb: 145] jaeren / daer naer de sonde van langher handt
verargherende / het menschelijck leven is in
veel korteren tijdt verkort gheworden.

De daghen van den mensche zijn kort,
het ghetal sijnder Maenden is by u: ghy hebt
paelen ghstelt die niet en konnen voor-by
ghegaen worden.

Daerom die de kortheydt van dit teghen-
woordich leven wel is over-merckende /
dunckt my wijs ende voorsichtich te wesen;
want desen van het selve niet alleene en aen-
siet het ghebruyck oft het ghemack / maer wel
het eynde / op dat hy daer uyt soude bemerc-
ken / dat ons in desen doorganck quaelijck iet
gheduerich is aenstaende ende ghereyende /
ter deser oorsake wordt gheseydt door Salo-
mon: Indien den mensche veel jaeren heeft
gheleeft, ende in de selve hem heeft ver-
heught, hy moet ghedencken den tijdt der
duysternissen, ende die eeuwighe daeghen,
de vvelcke, als sy sullen zijn ghekomen, al-
len het voor-geleden sal vvorden beschul-
dight van ydelheydt. Soo dan als de schuldt
is terghende den gheest / is 't van noode dat
hy aenschouwe de kortheydt van haere blijd-
schap / op dat de boosheydt haer niet en bren-
ghe tot de levende doodt / als zijnde versekert
hoe dat het sterffelijck leven soo haest ende ge-
ringhe is loopende ten eynde.

Het ghebeurt oock dickmael / terwijlent
[pb: 146] de kortheydt van dit teghenwoordich leven
bemindt wordt / als oft wy versekert waeren
dat het selve seer langhe soude dueren: de siele
verliest de hoope van de eeuwicheydt / ende
haer verghetende in het teghenwoordich /
wordt her-geesselt door de duysterheydt haer-
der wan-hope. Maer de heylighe mannen /
om dies wille dat sy gheduerich de kortheydt
ende de verganckelijckheydt van dit leven
wel souden betrachten / leven als oft sy alle
daeghen waeren stervende / ende sy bereyden
hun dies te stercker om te blijven / als oft sy
hun waeren inbeeldende hier niet verganc-
kelijck te wesen. Daerom den Prophete ghe-
waer wordende dat het leven van den sondaer
soo lichtelijck voor-by gaet / seght: Noch een
vveynich ende daer en sal gheenen sondaer
vvesen. ende noch op een ander plaetse: Dē
mensche is als het hoy, ende soo zijn oock
sijne daeghen. Ende Isaias: Alle vleesch
is hoy, ende alle sijn hoogh-daedigheyt ghe-
lijck een bloeme des veldts.

Dat den mensche wel overdencke wie hy
is / ende dat hy hem niet en verhoovaerdighe.
Den mensche noch sijne daeghen en zijn
niet dan hoy. Waer toe wilt hem het hoy
verhoovaerdighen / dat voor wat tijdts maer
en is bloeyende / ende naer korter stonden ver-
dorrende. Waer toe wilt hem het hoy ver-
hoovaerdighen / jeughdich voor wat tijdts / te
[pb: 147] weten / tot alderstondt dat de sonne dat is
verhittende. Den mensche sal uytbloeyen
ghelijck een bloemme des veldts. In hoe
weynich tijdts vergaen de bloemmen? ende
alle dat fraey is / is haest verdweenen. Alle
vleesch is hoy, ende de klaricheydt van het
licht is ghelijck een hoy-bloemme; het hoy
is verdort / ende de bloemme is gheresen.

Den mensche komt voorts ghelijck een
bloemme, ende vvordt verplet ende te neer-
ghetreden.

Want wat zijn de menschen / gheboren
in dese wereldt / anders dan bloemmen des
veldts: Laet ons de ooghen van onser her-
ten eens slaen naer de lenghde van dese te-
ghenwoordighe wereldt / ende wy sullen sien
die soo vol van bloemmen te zijn als men-
schen / oversulcks dat het leven in het vleesch
is als de bloemme in het hoy; want ghelijc-
ker-wijs een bloemme komt den mensche uyt
het verborghen / die hem terstondt veropen-
baert: maer stracks uyt dit openbaer wordt
hy door de doodt wederom ghetrocken tot het
verborghen. De jeughdelijckheydt van het
vleesch komt ons in 't openbaer vertoonen /
maer de drooghte van ons asschen doet ons
vertrecken / ende teenemael verdwijnen: ende
niet met allen wesende / docht ons dat wy een
bloemme waeren / die verwelckerde soo sy
quam te voor-schijne.

(Iae voor seker) wat verschillen wy van
die dierkens / de welcke / soo men seght / voort-
komen ontrent de riviere Hypanis (die van-
den kant van Europa haer in de zee is ontla-
stende) ende dese dierkens ghemeynelijck
maer eenen dagh en leven; sulckx oft een van
die selve ten twee uren naer middaegh doodt
waere / soude gherekent worden verre gheko-
men te zijn: maer die soude zijn ghestorven
ter sonnen onderganck / heel oudt ende tee-
negaer ghebroken; Ende noch te meer / waert
dat sulcks gheschiede op eenen somerschen
dagh; alsoo oft schoon den meesten ouder-
dom van ieder mensche wierde gherekent met
de eeuwicheydt / noch in minder korticheydt
des levens dan dese dierkens sullen wy wor-
den bevonden.

Maer seght my dan hoe langh dat kan ons leven dueren
Daer soo veel anghst en vrees' dat daeghelijcks berueren.

Hebt ghy desen teghenwoordighen dagh?
indien ghy dien hebt / soo hebt ghy den dagh
van ghisteren ende van heden; maer ghy
seght / den dagh van ghisteren en hebbe ick
niet / om dat hy nu niet en is / maer ick hebbe
desen in welcken ick leve / ende die met my is.
Is 't alsoo? van desen dagh is u ontslibbert
soo veel als daer door is van dat hy begonst
[pb: 149] op te staene. Heeft desen dagh niet begonst
van zijn eerste ure? gheeft my dan die eerste
ure / oft gheeft my de tweede; want misschien
is sy voor-by ghevloghen: maer ghy sult
segghen / ick sal u gheven de derde ure; want
misschien terwijlent wy nu spreken zijn wy
in de selve: Soo siet ghy nu dan wat dagh
dat is / ende dat den teghenwoordighen is op
sijn derde ure / ende dat ghy niet dan dese ure
en kondt gheven / ende dat ghy die ghevende /
niet en gheeft eenen dagh / maer alleenelijck
eene ure. Nochtans en wil ick u niet toe-lae-
ten dat ghy my dese derde ure kondt gheven /
is 't dat wy die voor-by wesen / ick praeme u
dan dat ghy my die gheeft / naedemael ghy
ghelooft dat sy nu teghenwoordich is. Want
by alsoo verre van die selve ure eenich deelken
nu verloopen is / ende dat het ander noch
staet aen-te komen / noch van het ghene daer
verloopen is / en kondt ghy my niet gheven /
om dat nu niet en is / noch van datter staet te
komen / om dat noch niet en is. Wel aen
wat sult ghy my dan gheven van die ure die
nu is? wat sult ghy my gheven van die sel-
ve? wat bequaemen tijdt sal ick konnen vin-
den om te segghen dat woordt / 't is, Als ghy
sult segghen / 't is, seker ten is maer een sylla-
be / een hupsinghe / ende niet teghenstaende
ghy bevanght dry letteren met eenen slaegh /
noch en komt ghy niet tot aen de tweede letter
[pb: 150] dit woordt / ten zy al-voren dat de eerste ghe-
eyndt is / de derde en sal gheen gheluydt ghe-
ven / ten zy dat de tweede voorby is. Wat
sult ghy my dan konnen gheven van dese ee-
ne syllabe / ende ghy seght dat ghy de daghen
hebt / die niet en hebt een enckel syllabe? Ten
allen ooghenblick wordt het hier al wegh-
ghedreven / de beke van alle dinghen is ghe-
duerich loopende. Soo dan de daeghen en
zijn gheene daghen / sy verschuyven eer sy
aenkomen / ende als sy kommen / sy en kon-
nen niet staen / sy voeghen hun by-een / sy
volghen hun selven / noch sy en konnen hun-
selven niet teghen-houden.

Heere spaert my, vvant niet en zijn mijne
daeghen.

Hierom is 't dat die heylighe mannen wel
bemercken dat de daeghen van dit teghen-
woordich leven als niet en zijn / om dies wil-
le / dat sy de ooghen van hunne verlichte sie-
len vestighen op het aenmercken der eeu-
wicheydt.

Want met het verloop der uren gaen wy
op ende af / noch wy en blijven niet ghelijck
wy zijn: Iae selfs het ghene wy spreken / le-
sen ende schrijven / vlieght daer henen / ende
doet verkorten het deel van ons leven. Die
langhe heeft gheweest een suyghelinck / ghe-
dijdt terstondt een kindt / die een kindt is /
wordt een Ionghelingh / ende wordt aldus
[pb: 151] door onseker wijlen gheschickt tot den ouder-
dom / ende hy bekent hem veel eer een ouder-
linck / dan dat hy hem niet en verwondert
te zijn een Ionck-gheselle.

Ten lesten / alle den tijdt die men leeft
wordt den tijdt des levens afghekort / ende
dagh voor dagh wordt hy noch vermindert /
ende noch meer vermindert al datter over-
blijft / soo dat den tijdt des levens niet anders
en is dan een loopinghe tot de doodt / in welc-
ken niemandt wie hy is / hoe luttel dat soude
moghen wesen / en vermagh te blijven drae-
len / noch en wordt toe-ghelaeten eenichsins
spaeder daer henen te trecken / maer ieghe-
lijck wordt voort-ghedreven door ghelijcke
verroeringhe / noch sy en worden niet ghe-
stauwt door verscheyden toe-ganck / want
noch diens leven kort is gheweest en heeft
niet dapperder konnen leven / als den ghenen
wiens leven heeft gheweest veel langher / soo
dat / van als den mensche heeft beghonnen te
zijn in dit lichaem heeft gheweest in de doodt.
Hier uyt konnen wy te vollen bemercken / hoe
dat den mensche / hem beghinnende te vinden
in het leven / hem insghelijcks is vindende te
midden in de doodt.

Seer wel wordt dan gheseydt: Laet my
toe, op dat ick voor vvat tijdts bevveene mij-
nen druck; want ten zy dat wy door Godts
[pb: 152] ghenaede verlost worden uyt de stricken der
sonde / met de welcke wy ons selven hebben
ghebonden / wy en konnen niet volkomelijck
beweenen het ghene wy in ons eyghen selven
bevinden weerdich om te beweenen: maer
als-dan wordt waerachtelijck de droefheydt
onser sonde beweent / soo wanneer die duy-
stere schrickelijcke helsche vergheldinghe
wordt voorghesien met eene indachtelijcke
vreese.

Maer ghelijck eene middel-matighe quel-
linghe is de traenen uytbersende / alsoo eene
onredelijcke dese wech doet / soo dat de droef-
heydt wordt sonder droefheydt / de welcke
doorknaeghende de siele van den droeven /
wierdt het ghevoel van de droefheydt.

Want ghemeynelijck den sondaer wordt
soo ghestropt in de stricken sijner boosheydt /
dat hy dat ghewichte seer wel verdraeght / en-
de nochtans hy verdraeght dat om dat hy 't
niet en is kennende: maer somtijdts / indien
hy beghint te weten aen wat ketenen hy ghe-
bonden is / pooght ende bekrachtight in trae-
nen uyt te bersten / ende het is onmoghe-
lijck; om hem dan te verheffen teghen sijn ey-
ghen boosheydt / ende in sy-selven die te ver-
volghen / het waer noodich dat hy los waere /
ende dat sijnen gheest nerghens aen en waere
ghebonden. Hy en kan sijne droefheydt
[pb: 153] niet beweenen die de schuldt van sijne boos-
heydt is overdenckende / ende nochtans door
de aerdsche belemmeringhe en is hy niet
machtich die te beweenen / desen en kan sijne
droefheydt niet beweenen die noch bepooght
sijn eerste ghewoonte teghen te komen / ende
verswaert wordt door de aengroyende perijc-
kelen des vleeschs. De teghenwoordicheydt
deser droefheydt hadde door-steken de siele
van den Prophete / als hy seyde: Mijne droef-
heydt is altijdt teghen my; want ick sal
mijne boosheydt uyt-spreken, ende ick sal
dencken om mijne sonde. Als-dan den Hee-
re ontbindt ons / ende hy sendt ons om te be-
weenen onse droefheydt / als hy ons het
quaedt dat wy gedaen hebben / is vertoonen-
de / ende dat hy ons ter hulpe komt / om ons
te doen weenen / ende leetwesen te hebben van
alle de sonden die wy nu zijn kennende.

O Heere aen my dit alleen verleent, het
vvelck ick u oodtmoedelijck bidde: Laet
my toe, dat ick tvvee maenden de ghebergh-
ten mach omme gaen, ende vveenen met
mijne ghespelen.

Hier wordt bewesen hoe dat men de droef-
heydt van dit teghenwoordich leven sal be-
schreyen den tijdt van sestich daeghen / ende
den Heere seght: Saelich zijn sy die droeve
zijn; want sy sullen vertroost worden. Soo
[pb: 154] dan wy beweenen de wildernisse van dese we-
reldt (want alle plaetse daer men niet en
blijft) noemt men een wildernisse / ende om
dat wy niet en blijven in dese wereldt / is sy
ghenoemt een wildernisse. Wy moeten dan
weenen in dit sterffelijck leven / vol van ver-
woestinghe / ende vermenghelt met alle suc-
kelinghe / op dat / terwijlent wy zijn weenen-
de / den Heere ontfanghe den brandt-offer van
onse leet-betuyghende siele.

Och oft sy vvijs vvaeren, ende verstonden, ende
voor-saeghen het alder-uyterste.

MAer kan hem oock den mensch wel alsoo bot vertooghen
Van niet te sien het quaedt oft het en is voor ooghen:
Zoud' iemandt die daer leeft dit achten wel ghedaen
Te wesen maer beruert in teghenwoorde saecken /
En niet eens op het ghen' hen staende te ghenaecken /
Sijn binnenste ghedacht / oft ooghe-merck te slaen?

Den Krijgher moet alvoor eer de trompetten klincken
En eer 't alarme slaet in volle waepen blincken /
Den schip-man eer hy vaert en teenegaer ontmeert
Heeft neerstelijck bespiet sijn goe bequaeme winden /
Dan gaet hy alder-eerst de kaebelen ontbinden /
En het diep-wijde Meir Godts heughens inne-keert.

Eer dat den loosen Boer schoon vruchten kan aenschouwen
Al voren gaet sijn saet voorsichtelijck betrouwen /
Den op-ghescheurden ruggh' van sijn ghevoedde landt.
Men siet de kleyne Mier besorght voor haere daeghen
Ghelijck nae haere schuer het korenken aen-draeghen /
Dat sy des somers gaert tot haeren onderstandt.

Maer ghy / ghy dwaesen mensch / die niet en wilt ghewennen
Den tijdt die komen sal van langher handt te kennen /
Soudt ghy wel zijn soo plomp / soo effen / en soo slecht
Te meynen dat den draedt die de Dry susters spinnen
De ketenen van stael oft yser over-winnen?
O neen / het is al raes! O neen dit weder-leght!

Vtinam saperent, & intelligerent, ac no-
uissima prouiderent!

O neen / het is al raes! s'en sullen niemandt mijden
D'een rockt / de tweede spint / de derde moet af-snijden /
'T is soo den noot-gheval / en 't breke-loos verbondt.
Off laet gh'u voren staen / hoe dat de Doodt en 't Leven
Eendrachtelijck hun trouw aen elleckander gheven?
Neen / niemandt dese twee soo lief-ghetal en vondt.

Eer en soud' voor het vier de sneeuw niet moeten swichten /
Eer en soud' oock de windt het waeter niet op lichten /
Eer souden dagh en nacht zijn onderlingh vereent /
Eer soude sonder schae met ruste ligghen slaepen
Den hongherighen wolf te midden in de schaepen /
Als dat waer' in het minst 's Doodts moghentheydt verkleent.

De Doodt doorschietet al / ten helpt gheen teghenstellen /
Hier komt sy jonghe lien / daer oude grysaerts vellen /
Het is al onder haer / haer niemandt en ontwijckt.
Hier light den Capiteyn beneven sijn soldaeten /
Hier arrem ende rijck al-even vele laeten
Hun asschen en gheraemt elckanderen ghelijckt.

Hoe! sal dan eenich mensch op 't leven hem betrouwen
Als het moet sijnen endt ontwijsselijck aenschouwen?
Als elck is sijnen tijdt en sijnen dagh bestelt?
De Doodt ons inne-daeght het zy oft vroech / oft laete /
Sy roep'et al tot haer / hoe hoogh / hoe neer van staete
En allegaer dat leeft is onder haer ghewelt.

Maer oft oock onse siel met eenen mocht verdwijnen
En teenegaer als roock voor eeuwelijck verschijnen?
Off immers dat de Doodt die doodde met ons lijf.
Off waer sy doch het slot / en d'alderleste paele
Van allen onsen druck / van allen onsen quaele /
Het waere noch van haer een gonstelijck bedrijf!

Elck soude dan om 't seerst ter doodt-waert willen loopen
Noch niemandt / soo ick meyn / soud' 't leven willen koopen
Maer noch en is de doodt heel onsen af-scheydt niet /
[pb: 157] Van haer en wordt de siel als 't lichaem niet verslonden:
Want soo sy maer en wordt hoe lijfelijck ontbonden
Terstondt sy haer helaes! voor eenen Rechter siet.

Een Rechter die daer sitt in sijnen stoel verheven
Wiens ooghen voncken viers van alle kant uyt-gheven /
Een Rechter die aen elck het rechte vonnis gheeft.
S'en kan hem niet ontgaen / s'en kan hem niet ontvlieden
Sijn ooghen alle dinck tot in de grondt bespieden
Met allegaer het quaedt dat sy verborghen heeft.

Voor hem moet sy haer schuldt in 't openbaer belijden
S'en kan nu nievers voort / s'is vast aen alle zijden
Hy eyscht / en hy ghetuyght / hy self het vonnis strijckt.
Men siet haer sonder troost vast ligghen voor sijn voeten /
En naedemael dat hem gheen woorden en versoeten /
Soo ist dat hy te lest al schreyende beswijckt.

O wat sal sy nu doen / haer vindende versteken /
En dat haer haeren Godt is seffens af-gheweken?
O wat sal sy nu doen / als roepen over-luyt
Ghy berghen valt op my / ghy uytgheholde kuylen
Laet my mijn sondigh hooft wat onder u doen schuylen:
Want d'handen van den Heer die vallen my te ruyt.

Maer wat sal dese klacht doch konnen al bedrijven /
Alst leven met de doodt voor eeuwelijck moet blijven?
Het leven sal ontfaen den seghen van de deughdt /
Daer dat de langhe doodt / de doodt al sonder sterven
Sal moeten allen druck / en alle pijn be-erven /
En 't Leven het gheniet van alderhande vreughdt.

D'een siele sal men sien met Goden-dranck beschincken!
En d'ander och helaes! sal peck en terre drincken /
D'een siel een Hemel liedt blij-gheestelijck daer singht /
En d'ander leelijck huylt / voor 't singhen moet sy schreyen /
D'een siel sal handt aen handt met d'Enghelen daer reyen /
En d'ander in het vier op ende neder springht.

D'een siel en kan noch koud' / noch eenigh hitte schaeden
Daer d'ander knersel-tand / en eeuwelijck moet braeden /
D'een siele leeft gherust in het Elysi veldt
En d'ander sleypt het iock der helscher slaevernije
D'een siel is vol van vreughdt / en t'alder uren blije /
En d'ander is in pijn / en swaericheydt ghestelt.

Gheluckich zijt ghy dan ô Leven sonder ende /
En ongheluckich wel ô Doodt vol van ellende!
Met d'een oft d'ander laes sal ick eens moeten gaen /
Maer soo mijn wanckel lot eens sal gheschoten wesen
Off my dan doch gheviel te zijn by d'uytghelesen /
En dat ick van de doodt mocht in het leven gaen!

Vtinam saperent, & intelligerent, ac
nouissima prouiderent?

Och oft sy vvijs vvaeren, ende verston-
den, ende voor-saeghen het alder-uyt-
terste!

O Volck sonder raedt ende sonder wijsheyt!
Och oft sy vvisten ende verstonden,
ende voorsaeghen het alder-uyterste!
Sy souden weten den grooten hoop der
verdoemde / het kleyn ghetal der uytgelesen /
ende de ydelheydt der tijdtelijcke dinghen.
Sy souden verstaen dry saecken; als te we-
ten / de menichvuldicheydt der sonden / de
achterlaetinghe der deugdt / ende de verqui-
stinghe des tijdts.
Sy souden voorsien dry saecken; als te we-
ten / den schrickel van de doodt / het uyterste
oordeel / ende die eeuwighe straffe.

Maer ghy en wilt gheen ooghen hebben
dan om te sien saecken die teghenwoordich
zijn.

Want de verkeerde siele / gheneghen tot het
teghenwoordich / zijnde ontbonden in aerd-
sche wellusticheydt / verberght voor haer het
quaedt dat haer naevolght / om dat sy niet en
soeckt het toekomende / het welck het teghen-
woordich vernoeghen is beruerende / ende ter-
[pb: 160]
wijlent sy haer selven verlaet in de vermaec-
kinghe van dit teghenwoordich leven / wat
doet sy anders dan dat sy blindelinghe treckt
ten viere-waert / Ende daerom seght den
Apostel Paulus: die blijde zijn dat sy hun
niet en ghelaeten als oft sy blijde waeren,
Want al is 't schoon dat den tijdt dit noch
waere vereysschende / soo moet men hem soo
verblijden / dat de bitterheydt van het naer-
volghende oordeel nimmermeer en gae uyt
onse ghedachten / op dat ter-wijlent de be-
duchte siele / doorschoten zijnde / door de vreese
van d'uyterste straffe de blijdschap van den
teghenwoordighen tijdt soude temperen / en-
de met vervaertheydt ende sonder ophouden
haer uyterste quaedt aenschouwen / achter-
volgens het ghene dat den wijsen man seght:
In alle uvve vvercken ghedenckt het uyter-
ste, ende ghy en sult in der eeuvvicheydt niet
sondighen.
August. speculo peccat. cap. 5. Tom. 9.
Maer welck zijn uwe uyterste die ghy soo
besorghdelijck moet over-dencken. Het slot
van alle voorsichtighe wijsheydt is te be-
dencken die schrickelijcke ure / in de welc-
ke uwe aerme siele uyt dit sterffelijck li-
chaem met anghst ende vreese moet verhuy-
sen / in die alderleste ure / die waerachtelijck
seer is te beduchten. Wie van uwe ouders /
wie van uwe vrienden sal dan komen ghe-
stockt ende ghestaeft om u te helpen? Als-
[pb: 161]
dan en sal daer niemandt wesen van allen
uwe vrienden / die u sal vertroosten / ende
die oock sullen sien naer bystandt ende hulpe
der menschen; maer tot Godt moet alleen
wesen uwen toevlucht. Soo dan / mijn
kindt / doet neerstelijck wederom keeren in
uwe ghedachtenisse den lesten dagh van
uwen af-scheydt / ende eer dat uwe arme siele
verlaet de ghevanghenisse van haer vleesch /
dat sy de wete heeft wat wegh dat sy sal
moeten inne-slaen. Want soo saen den
mensche beghint gheen mensche te wor-
den / dat is / als hy verkranckt om te ster-
ven / de droefheydt groeyt in hem / hy ver-
slaet hem / het herte klopt hem / het hooft
verswaert / de sinnekens verstroyen / de
krachten verdrooghen / het wesen verbleeckt /
het aensicht wordt swart / het ghesichte ver-
duystert / het ghehoor wordt doof / den neuse
valt inne / de tonghe beswijckt / den mondt
wordt stom / het lichaem verdwijnt / het
vleesch verrot. Als-dan de fraeyicheydt
van het vleesch bedijdt eenen stanck / als-
dan de verrotheydt verkeert in asschen ende
in worremen.

Met dat den mensche light in 't graf
Soo vloeyen hem veel vvorrems af,
En naer de vvorrems schrick en stanck:
Soo dat den mensch dan met bedvvanck
[pb: 162] Verkeert, als hy vvordt neer-gheleydt,
In vvorrems, en in vuylicheydt.

Als wy dan sullen ghekomen zijn tot dat
uyterste oordeel / om van dien Rechter te wor-
den ghevonnist / een Rechter die noch door het
bedecken der sonden en kan worden bedro-
ghen / noch door op-offer van eenigherhande
ghiften omghestelt; soo nu al dat verholen is
sal komen ten voorschijne / ende dat niet al-
leenelijck de daeden / maer oock de woorden /
iae selfs de ghedachten sullen in 't openbaer
ontdeckt worden; wat sullen wy dan bestaen
onder de groot-daedicheyt van sulck eenen
Rechter? Wat ontschuldinghen sullen wy
konnen voort-brenghen? met wat konste van
verwerringhe sullen wy ons suyveren? wat
boet-vaerdicheydt sal ons helpen / die wy in
dit lichaem versmaedt hebben? wat goede
wercken sullen ons beschermen / die wy in dit
leven niet ghedaen en hebben? Naer welcke
Apostelen / naer welcke Heylighe sullen wy
nemen onsen toe-vlucht / wiens voor-bewijsen
ende woorden wy niet ghevolght en hebben?
Sal misschien de lichaemelijcke broosheydt
daer iemandt ontschuldighen? Ha neen / alle
voor-bewijsen der Heylighe sullen die ont-
schuldinge weder-legghen / die door de kranc-
heyt des vleeschs verwinnende / in het vleesch
ons hebben gheleert te konnen gheschieden
[pb: 163] het ghene sy volbracht hebben / Wat sullen sy
antwoorden / is 't by aldien dat den Heere
hun seght: Indien ghy-lieden ghekonnen
hebt / waer toe en hebdy de sondighe begheer-
ten niet weder-staen? Indien het u-lieden
scheen onmoghelijck / waer toe en hebdy te-
ghens de sonde niet versocht mijnen heyl ende
bystandt? sal hy dan niet segghen tot de ghe-
ne die daer sullen stom staen / ende niet eens
wetende wat onschuldt dat sy sullen voort-
brenghen? Bindt hun aen handen ende
voeten, ende sendt haer in de uyterste duy-
sternissen, daer dat sal vvesen gheschrey, en-
de knersselinghe der tanden, daer dat hun-
nen vvorrem niet en sal sterven, ende hun-
nen brandt niet en sal vergaen? dese oft dier-
ghelijcke saecken gheerne te hooren oft lesen /
ende gheduerich te stellen voor die ooghen der
ghedachtenisse / te overpeysen / wat achterdeel
dat is te worden ghesloten van de blijdschap
der Goddelijcker aendachticheydt / berooft te
wesen van het gheselschap der Heylighe / bal-
linck te ghedijen van het hemels Vaeder-
landt / te sterven voor het eeuwich leven / te
leven voor die eeuwighe doodt / met de quae-
de gheesten ende hunnen aanhanck ghestoo-
ten te worden in het eeuwich vier / daer de
tweede doodt is; daer dat is dat eeuwich
ballinckschap voor die verdoemde / ende daer
het leven is een eeuwighe ellende; In dat vier
[pb: 164] niet te ghevoelen dat versoet / maer wel dat
pijnight / te verdraghen die schrickelijcke
blaeysteringhe van dien overvloedighen
brandt / blindt te worden door de dicke duy-
sterheydt / van dat roockende helle-gat; te
versmooren in den afgrondt van dien gloedt
die altijdt is gloeyende / voor eeuwelijck ghe-
knaeght te worden van die hongherige wor-
men / sonder te sterven: sulcks dan te over-
peysen / en is anders niet dan een af-scheydt
te doen van alle onse sonden / ende alle vleesche-
lijcke aen-locksels te bedwinghen.

Wel aen dan ghy aerme ellendighe sondi-
ghe siele / wilt voor u sien in die schrickelijcke
ure van de welcke wy hebben ghesproken. Als
ghy sult verscheyden uyt dese wereldt / ende
dat ghy sult daer henen gaen / terstondt sul-
len u by-wesen die dienaers / dat zijn / de
quaede gheesten / die helsche vervaerelijcke
monsters / als briesschende leeuwen / om den
vangh af te nemen / alsdan sullen bereet staen
die schrickelijcke pijn-bancken / die t'saemen-
woelinghen / dat ghesichte der duysterheydt
de ellenden der schrickelijckheden / ende de ver-
woestinghe; den anghst / de vreese / de benout-
heydt / ende de verstroyinghe / de walghe van
dat bitter aenschouwen / het bedwangh der
blijvinghe / den kercker der weenenden / daer
dat is de knersselinghe der tanden / daer dat
is de knaeghinghe der wormen / daer dat is
[pb: 165] het ghekerrem der bedruckte / daer dat is de
droefheydt der versuchtende / daer dat de stem-
me der sondaers roepende ende segghende:
VVee vvee ons kinders van Eva! wat sal
dan helpen den roem van wetenschap / de op-
dracht ende de ydelheydt des wereldts / ende
de begeerte van alle aerdsche weerdicheydt!

Seght my / waer sullen dan wesen de lief-
hebbers des wereldts / die weynich tijdts te
voren met ons waeren? van de selve en is niet
over-bleven de worremen ende asschen. Over-
slaet eens metter herten wat sy nu zijn / ende
wat sy gheweest hebben? sy hebben menschen
gheweest ghelijck ghy / sy hebben ghe 'ten / ge-
dronckende ende vrolijck gheweest / sy hebben
goede daeghen ghehadt, ende op eenen oo-
ghen-blick zijn sy ghedaelt ter hellen.

Iae de lichaemen in leckerheydt op-ghe-
voedt / zijn naer de doodt vuylder stinckende.

Gheentijdts en heeft de doot oyt Koning willen spaeren
Sy is met Cræsus, siet / en Cyrus wegh-ghevaeren /
De menichte van wijn heeft u te neer-ghevelt
Die den Aerdt-bodem eens hadt onder u ghewelt /
De doodts-ghebeenten al elck anderen ghelijcken /
M'en kent daer onder een noch schaemelen noch rijcken:
Als Constantinus groot soo acht ick mijnen knecht
Sijn graf dat steeck ick uyt / dat kleyn is ende slecht.
En dit is hier ter aerd! Maer nu wie sal ghewaeghen
Van die verdoemde laes! die kommeren en plaeghen /
Den schroomelijcken brandt / den eeuwelijcken nacht
Den worrem die door-knaeght hun binnenste ghedacht.
Veel beter aerrem mensch en waert ghy niet gheboren /
Iae beter met een beest soudt ghy oock gaen verloren
[pb: 166] Dan soo veel druck en smert te lijden op der aerdt
En dan noch achter nae te worden meer beswaert.
Och! waer ick in den buyck mijns moeders over-leden
'K en hadde soo veel drucks en smerte niet gheleden.

Soo dan / mijne siele / weer ghy waeckt /
weer ghy slaept / laet altijdt klincken in uwe
ooren dat schroomelijck trompet: Staet op /
ghy doode, komt ten oordeele. O siele / dat
nimmermeer en gae uyt uwe ghedachten:
Gaet vermaledijde in dat eeuvvich vier:
Komt ghebenedijde ontfanght het rijcke.
O wat mach daer druckelijcker ende schric-
kelijcker bedacht worden / dan gaet/ ende wat
kander verheughelijcker worden uytgeleydt /
dan komt? Het zijn twee woorden / van de
welcke gheen en kan ghehoort worden ver-
vaerelijcker als het een / ende gheen verheu-
ghelijcker / als het ander.

Mijn leven is vergaen in vveedom, en-
de mijne jaeren in versuchtinghe.

WEl stond'et my dan te gheschien
Van nimmermeer te moghen sien
Een vrolijck daeghsken in mijn leven?
Hoe my den tijdt bedroghen heeft
Die my soo menigh-mael in-gheeft
Dat hy my morghen een soud' gheven?

Maer tot als-noch noyt ick vernam
Wanneer dat desen morghen quam
Noyt eenen dagh en vvas ick blijde.
Ick meynde dat Godt overhandt
De blijdschap en den rauvve sandt.
Voorsichtelijck elck t'sijnen tijde.

Ghelijck der sonnen klaer ghesicht
De doncker-koude vvolcken svvicht
En doet de nacht-smuyck henen vlieden;
Ghelijck de Maene d'ebb' en vloedt
Op seker uren komen doet
Soo docht ick 't oock hier te gheschieden.

Defecit in dolore vita mea, & anni
mei in gemitibus.

Soo isset docht ick van den mensch
Hy hevet al tot sijnen vvensch:
Maer och helaes! 't is niet met allen!
Wel anderssins is mijnen rouvv
Dan dien aentreckt een eerbaer vrouvv
Haer echtich man haer zijnd' ontvallen.

Dees soo sy derft haer vveder paer,
Sal rauvve draghen voor een jaer,
En niewersel dan t'huys verkeeren:
Maer naederhandt leght sy dien af,
En laetende den doo'n in 't graf
Verandert haest haer droeve kleeren.

Wat Iaer hebb'ick hier oyt gheleeft,
'K en hebb' ghesucht, 'k en hebb' ghebeeft,
Wat dagh oft uer my oyt ghereyde,
VVat ooghen-blick ick oyt aen-sagh,
Off ick en dede mijn beklach,
Off ick en treurd', off ick en schreyde!

Het mensche-leven wordt verkort
Door al de traenen die men stort,
Door al de droefheydt en d'ellende,
Soo Æolus de zee op-heft,
Hoe spijtigher hy aene-kleeft
Hoe hy veel eer sal nemen ende.

De loovers die den VVinter haelt
Den Somer dobbel vveer betaelt
[pb: 169] Nu hy van herr' die doet uyt-spruyten,
Als Iuppiter de locht bedeckt
Met eene vvolck die reghen treckt
Dan gaet de sonn' haer oogh ontsluyten.

Maer laes! de doodt die 't al doet scheen,
Die schaeckelt mijnen druck in een,
Noyt mijnen druck en liet ick vaeren.
Speeld' ick oyt iet tot mijn ghenoegh,
Mijn herte vvas de luyt' die'ck sloegh,
En mijn gheklaegh de soete snaeren.

Met dese luyt ick mijnen tijdt
En mijne jonghe jeughdt verslijt,
Verr' heele daeghen ende nachten
Ay my, helaes! hoe dat 't ghesucht
Mijn herteken als-dan ontvlucht,
Dat ick vvel vvaende te versmachten!

Ay my, helaes! hoe mijn gheclagh
Dicks is gheresen met den dagh,
En soo daermé ghegaen ten onder!
O lieve Vrienden u vermaen
VVas dat ick soud' in vreughden slaen,
En men in-blaesde my veel vvonder.

'T vvas al en zijt soo niet bedroeft
Gheeft aen de wereldt dat sy hoeft,
VVilt uvve lusten vry hantieren:
Maer als ick my tot die begaf
[pb: 170] Soo vloeyden my de traenen af
Al-even-eens ghelijck rievieren.

Verr' allen nacht met dat ick rust
VVordt mijnen slaep heel uyt-gheblust
Door dien mijn ooghen altijdt leken;
En soud'ick 't vvaeter houden in
Het over-stroomt my meer off min,
Off eenen Zee-dijck waer door-steken.

U-lien, ô bosschen hier ontrent
Is mijnen druck ghenoech bekent
U-lieden oock ô vvaeter-vlieten,
Ghy-lieden vveet hoe menigh-mael
Ick mijn ghekerrem hier her-hael
Hoe my de traenen hier ontschieten!

Iae selver Echo niet en svvijght
Soo saen dien mijnen gallem krijght
Doet over-luydt dien vveder-botsen,
En dickmael sy en ick te gaer
Beclotsen by ghebeurt aldaer
Met onse klacht de stijle rotsen.

Ghelijck Pandions dochters tvvee
Elckander klaeghden hunnen vvee
VVanneer hun Itys quam te voren,
Ghelijck de droeve Alcyone
Aen 't vvaeter haere klachte dé
Daer haeren man bleef in verloren.

Ghelijck de duyve maeckt ghequeel
Verloren hebbend' haer ghespeel
En nimmermeer en vvilt verblijden,
Neen, noch al meer is my ghebeurt
Mijn leven langh hebb'ick ghetreurt
En allen aen-stoet moeten lijden.

'T is mijn gheval te moeten zijn
In alle perss' en alle pijn
En al mijn leven hier te schreyen;
VVant soo ick eerst mijn moeder sagh
Met traenen deed'ick mijn beklagh,
En sal met traenen eens verscheyen.

Defecit in dolore vita mea, & anni
mei in gemitibus.

Mijn leven is vergaen in vveedom, ende
mijne jaeren in versuchtinghen.

SOo langhe als den mensche hier blijft in
dit teghenwoordich leven / is hy onder-
worpen alle droefheden / ende hy en heeft niet
soo eyghen als schreyen ende suchten.

Ten is seker niet al lacchende dat den men-
sche ter wereldt is doende sijn in-komste / en-
de hoe wel hem onbekent wesen de ellenden /
die hem sullen over-komen / nochtans is hy
daer van ghelijck een Waer-seggher. Wy en
hebben noyt hooren segghen / dat eenich men-
sche in sijn gheboorte soude ghelacchen heb-
ben / dan alleenelijck Zoroaster/ ende wy en
konnen niet segghen dat desen boven-natue-
relijcken lacch hem iet goedts soude hebben
beteeckent. De Schriftuere seght ons: Een
svvaer ellendich iock is daer over de kinde-
ren van Adam, van den dagh des uyt-ganghs
uyt den buyck huns Moeders, tot den dagh
der begraevenisse, in den schoot van de moe-
der, van dit alles.

Dit soo zijnde / laet ons vraeghen aen die
[pb: 173] nieuw-gheboren kinderkens / om wat reden
dat sy met traenen eerst beghinnen: Een kin-
deken dat gheboren wordt sal schreyen / ende
naer eenighe daghen maer lacchen. Alst dan
schreyde in sijn gheboorte / soo wast een voor-
seggher sijns onghelucks / want de traenen
zijn de ghetuyghen:

Dit is al oudt, en gaet heel vast
Dat hem den mensch in traenen vvascht
Soo saen hy 't leven komt ghenieten,
VVaer door hy ons gheeft te verstaen
Dat hy noch niet en heeft ghedaen:
Maer datter meer staen te verghieten.

Daer is ter aerde vvel een landt
Alvvaer men noyt gheen vvildt en vandt,
Noch vlocke sneeuvv en comt gheresen:
Maer dat oock iemandt há 't gheluck
Van hier te leven sonder druck,
Voorvvaer ô neen, 'ten can niet vvesen!

Ghy zijt droef-moedigh ghekomen in de
ellende van dese wereldt / ghy hebt in dit u le-
ven uwe daghen versleten in weedom ende in
aermoede / ende met droefheydt ende swaeric-
heyt sult ghy van hier verhuysen. Bemerckt
dan dat uwe in-komste is beklaeghelijck /
uwen voort-ganck moeyelijck / ende uwen
uyt-ganck verschroomelijck.

Ick hebbe het lacchen ghehouden voor
eene doolinghe, ende ick hebbe gheseydt
[pb: 174] tot mijn blijdschap: VVaerom vvordt ghy
te vergheefs bedroghen?

De stemme des Heeren spreeckt tot de sij-
ne: Ghy-lieden sult schreyen ende droevich
vvesen, maer de vvereldt sal verblijden. Voor
de Christelijcke menschen is de wereldtlijcke
blijdschap seer te beduchten / ende de droefheyt
hert-grondelijck te wenschen.

Al dat hier is en heeft maer den naeme
van blijdschap / naedemael dattet al is in
droefheyt.

VVy die hier zijn in dese vvoon-plaetse,
versuchten als wesende over-last.

Hebben wy dan gheen reden om te ver-
suchten / naedemael wy hier woelen in een
vremt gheweste / ende versonden naer eene
woeste woon-plaetse / verre van ons vaeder-
landt?

Mijn siele sal schreyen in 't verborghen,
ende sy sal den eenen traen laeten vallen op
den anderen, ende mijn ghesichte sal noch
nieuvve traenen voort-brenghen ,

Men seght de tortel-duyve soo suyver te
wesen / ende haer weder-paer soo toe-ghedaen /
dat / al waert by aldien het selve weder-paer
oft door den voghelaer ghevanghen wierde /
oft van den Arent verscheurt / soo en sal sy
nochtans noyt soecken een ander / maer al-
toos wenschen om haer eerste / verwachten
sijn weder-komste / ende altijdt vol-herden in
[pb: 175] die gheduerighe verwachtinghe / ende ghe-
trouwe standvasticheydt van haere liefde.
De Schriftuere doet ons ghedencken van dese
tortel-duyve / in het Liedt der Liedekens:
De voys der dortel-duyve is ghehoort in
onse landauvve. O schoone versuchtinghe /
die daer rijst uyt den middel-grondt van een
liefde-draeghende ghemoet / pruyschende in
fonteynen van goedertierenheydt! O ver-
suchtinghe de welcke treckt naer Christum
Iesvm den Saligh-maecker / ende die den he-
melschen Bruydegom ten alle kanten is ley-
dende!

De voys van de dortel-duyve en singht
niet dan minschap ende liefde / ende hy voor
wien sy singht en kan niet min dan met ghe-
lijcke liefde gheraeckt wesen / indien hy daer
is teghenwoordich / soo is hem desen sangh
een ghetuyghenisse van vreughdt / indien hy
daer niet en is / 't is eenen pandt / ende eene
waere versekertheyt van liefde / eñ van vrient-
schap. Soo dan de voys van de dortel-duy-
ve is vol van liefde / ende de dortel-duyve en
weet niet dan van liefde! ende wat verluyt de
voys der dortel-duyve / ende wat beduydenisse
heeft de voys der dortel-duyve? de voys van
de dortel-duyve is altijdt een / sy en veran-
dert niet / noch dese voys en vernoeyt haer
noyt. De dortel-duyve en sal hare voys noch
haeren sangh nimmermeer veranderen / al-
[pb: 176] soo die altijdt een dinghen bemindt / sal altijdt
van het selve vermaenen. O dortel-duyve /
hoe soet is uwe voys / ende wie sal weerdich
zijn de selve t'aenhooren / de dortel-duyve
singht in haere eenigheydt / ende sy bemint
altijdt de eenicheydt / om dies wille / dat sy
niet anders en soeckt dan een eenpaerighe
liefde. Men sal haere voys niet hooren op
de straeten / sy en sal in 't openbaer haer niet
laeten hooren / men moet hem eerst vinden uyt
den ghedringe van het volck / ende alleen blij-
ven in het verborghen van goede gedachten.

Want soo langhe als de menschen voor dē
dienst des Heeren hunne vergeldinge hebben
gehadt op deser aerde / ende dat sy meer aerde
hebben ontfanghen / sy en hebben niet ghe-
weten hoe dat sy waeren vremdelingen / noch
sy en hebben insghelijcks als de dortel-duyve
niet versucht: soo dan / gheduerende desen tijt /
en is de voys der dortel-duyve in onse lan-
dauwe niet ghehoort geweest: Maer als daer
belofte ghedaen is van het Rijcke der heme-
len / als-dan heeft de voys van de dortel-duy-
ve haer alder-eerst in 't openbaer laeten hoorē.
Want ter-wijlent elcke bysonder heylige siele
versuchtende was om Christus teghenwoor-
dicheyt / ende dat sy voorder uyt-stel seer quae-
lijck kost verdraeghen; ende ter wijlent sy al
weenende ende al suchtende van verre was
groetende haer gewenschte Vaeder-landt / en
[pb: 177] dunckt u niet dat de selve siele d'Ampt be-
diende van die quelende ende aldersuyverste
dortel-duyve? t'sedert dien tijdt is de voys
van de dortel-duyve in onse landauwe ghe-
hoort geweest. Waer toe dan en sal ick om de
af-wesentheyt Christi niet vergieten menich-
te van traenen: Heere alle mijne begeerte is
voor u, ende mijne versuchtinghe en is voor
u niet verborghen. Ick hebbe gearbeydt in
mijne versuchtinge. O Heere het is u bekent.
Maer hy sal gheluckich zijn die sal konnen
segghen: Ick sal alle nachten vvaschen mijn
bedde, ende mijne ligh-plaetse besproeyen
met traenen. Ick en ben alleene niet die dese
versuchtinge my voor-beelde / maer dat wordt
oock gedaen van alle de ghene die Godts aen-
komste lief hebben / ende dit was dat hy seyde:
En moghen des Bruydegoms kinderen niet
vvel droevigh zijn ter vvijlent den Bruyde-
gom is met hen-lieden? de daeghen sullen
komen dat den Bruydegom hun sal worden
ontnomen, ende als-dan sullen sy rouvvigh
wesen. Als oft hy wilde seghen / als-dan sal
de voys der dortel-duyve ghehoort worden.
O goedertieren Iesv , het is alsoo / de dae-
ghen zijn aenkomen; VVant het schepsel sel-
ve versucht, ende tot noch toe gaet het groot,
verwachtende de veropenbaeringe der kin-
deren Godts? Maer sy en is niet alleene die
versucht; want wy versuchten oock in ons
[pb: 178] selven, verwachtende de verkiesinghe van-
de kinderen Godts, ende de verlossinge ons
lichaems. Ende verre zy van daer dat dese
versuchtinghen souden zijn te vergheefs. Ha
neen. Aen de selve wordt uyt den hemel soo
soetelijck gheantwoordt: Om de ellende der
ghebreckighe, ende de versuchtinghe der
aerme sal ick nu op-staen, seght den Heere.
In den tijdt der Vaeders was dese voys van
versuchtinghe: nochtans heeft sy seer selden
ghehoort gheweest / ende een ieder versuchte
maer alleenelijck by sy-selven. Daerom seyde
eenen: Mijn secreet is in my, mijn secreet is in
my. Maer naedemael dese woorden gheroepen
zijn gheweest met luyder stemmen / soeckt
het ghene hier boven is, daer Christus Iesvs
is sittende ter rechter handt Godts, t'sedert
heeft de voys der dortel-duyve beghinnen te
klincken in den mondt van een ieghelijck / eñ
een ieghelijck heeft oorsake ghevonden om te
weenen ende te versuchten.

Mijn siele heeft begheert te vvenschen uvve
rechtveerdichmaeckinghen.

NV ick in twijffel ben / wat liefd'ick soud' aenveerden
Het zy de liefde Godts / off die van deser aerden /
Ick stae met als bekeurt / en ben in anghst en noot
Wat streke noch op 't lest sal houden mijnen boot.

Ghelijcker-wijs een schip dat wagghelt metten winde
Van liefde tweederley ick my ghetoghen vinde /
Die alle bey begaen een twijffelbaer ghevecht
Waer door dat mijnen wensch wordt teenemael gheslecht.

Mijn Godt het is ghenoech! 'ken kan niet meer ghelijden /
Laet immers eens mijn hop' in d'haeven heur bevrijden
Noch dat gheen' ander liefd' en komme my ontrent
Ten zy die ghy van hoogh self in mijn herte sendt.

Neen / ick en loochen niet / 't is heughdich voor ons allen
Met veelderleyen wensch te moghen werre-ballen /
Die nimmermeer en wilt in pranghe zijn gheset
Noch in het alder-minst staen onder iemandts wet.

Men siet hoe dat een peerdt loopt los en onbedwonghen
Met dat het sijn gorreel heeft van den hals ghevronghen /
Men siet hoe dat den Oss' hem wentelt in het groen
Als hy sijn swaere iock heeft konnen af-ghedoen:
Maer soo men die van her ten ploeghe meynt te wennen
S'en willen quaelijck eens dan hun ghetuyghe kennen;

Concupiuit anima mea desiderare justifi-
cationes tuas.

Soo wordt den vrijen wensch van ieghelijck begheert
Die meer als dat hy baet / beschaedight / ende deert:

O Phaëton soo ghy vielt uyt uws Vaeders waeghen
Van peerden onbekent woudt ghy zijn opghedraeghen /
Soo ghy / ô Icare, te naer de sonne vlieght
V selven och helaes! ghy iammerlijck bedrieght!

Met wat verscheyden wensch wy d'hemelen doch quellen!
Ick weet dat die daer zijn met ons ter deghe rellen.
D'een wenscht om eene vrouw / een ander om een vrucht /
En somtijts iemandt el / dit alle-beyde vlucht /
D'een wenscht sijns Vaeders doodt / den anderen sijn leven:
Den Ionghelinck die wenscht van ouderdom te beven /
Den ouden schudde-bol die soude zijn verheughdt
Dat hy noch eens mocht sien sijn voor-gheleden ieughdt.
Daer en is quaelijck een van hondert duysent menschen /
Off hy is wanckelbaer in alle sijne wenschen:
Want ieder sijn ghebedt ghemeynelijck soo doet /
Hoe dat hy nauw en weet / wat dat hy bidden moet.

Wy zijn al-even-eens ghelijck die swangher vrouwen
Die daer soo walghelijck dicks haere maeltijdt houwen /
En vinden off in krijdt / off kolen hun behaegh /
Off ander vuylicheen bedervende de maegh.
Maer wat ist dat ick segh'? wat ist dat ick al haecke /
En schiete naer het wit dat ick noyt en gheraecke?

Tsa vliedt dan nu van my mijn sichten allegaer /
Tsa vliedt dan nu van my / mijn treuren / en mis-baer
Tsa vliedt dan nu van my / ghewensch vol twijffelheden
Ick stiere tot den Heer alleene dees ghebeden.

O Godt dat gheene liefd' en komme my ontrent /
Ten zy die ghy van hoogh' self in mijn herte sendt.

Concupiuit anima mea desierare iu-
stificationes tuas.

Mijne siele heeft begheert te vvenschen
uvve rechtveerdichmaeckinghen.

HEt is te verwonderen hoe dat den
wensch begheert wordt / noch dat wy
niet en weten wat begheerlijckheydt nu te-
ghenwoordich in ons is.
Wie en weet niet / oft in den mensche en is
begheerlijckheydt / ende met eenen wenschin-
ghe? waer-toe heeft men dan de begheerte
om te verkrijghen / als oft van buyten wierde
aenghebrocht? Oft oock hoe kan men iet be-
gheeren sonder dat te wenschen; naedemael
den wensch ende de begheerte zijn eene ghene-
ghentheydt? want sonder twijffel wenschen
is begheeren. Wat wonderbaere ende on-
sprekelijcke quellinghe is 't dan te begheeren
sonder te moghen wenschen? ende nochtans
het schijnt soo te zijn! want den siecken / wien
alle saken walghen / heeft begheerte om wen-
schen te weten / terwijlent hy gheen walghin-
ghe en begheert te hebben. Is 't dan een
ander saecke iet te begheeren / oft iet te wen-
[pb: 184] schen? niet dat den wensch niet en is begheer-
lijckheydt: maer om dat alle begheerlijck-
heydt gheenen wensch en is; want daer
worden somtijdts saecken begheert die wy
besitten / ende niet en besitten: want door het
begheeren gheniet den mensche het ghene hy
heeft; ende door het wenschen begheert hy
dat hy niet en heeft. Wat is dan den
wensch als een begheerte van af-wesende sa-
ken? Maer hoe konnen de rechtveerdich-
maeckinghen Godts ons af-wesen? oft moe-
ten wy die achten niet teghenwoordich te we-
sen / als wy die weten / ende dat de selve niet
en gheschieden? want menigh-mael wy we-
ten wat ons te doene staet / ende wy en doen
dat niet / om dies wille dat het ons niet en
lust te doen / ende nochtans wy hebben be-
gheerte op dat het ons soude lusten. Het ver-
standt vore vlieght / ende kent terstondt de
waerheydt / maer de krancke menschelijcke
liefde somtijdts en volght niet / oft indien die
volght / sy volght seer traeghe. Soo dan het
is daerom dat den Propheet begeerte hadde
om saecken te wenschen / die hem dochten
goedt te wesen / wenschende hem selven in die
selve te moghen verheughen / daer-af hy kon-
de de reden wel ghenoech bemercken.

Hy en heeft niet gheseydt / ick hebbe be-
gheert uwe oordeelen / maer ick hebbe be-
[pb: 185] gheert te wenschen; want ghelijckerwijs le-
ven met het leven / meer is dan leven (aenge-
sien het leven ghemeyn is van die hier leven)
maer te leven met het leven / is ghemeyn met
die Heylighen; alsoo begheerte te hebben / op
dat wy wenschen Godts oordeelen / is meer
dan te wenschen sijn oordeelen; want wy heb-
ben begheerte om wenschen / als oft den
wensch niet en waere in ons vermoghen:
maer van weghen Godts bermherticheydt.
Sonder twijffel / als den Heere sal bemerc-
ken / hoe dat wy ghenuchte nemen in de be-
gheerte van den wensch sijner oordeelen / soo
sal hy in ons vermeerderen dien soberen lust /
ende de flauwe gheneghentheydt; want soo
wy sonde doen / en begheeren wy Godts oor-
deelen niet te wenschen / daerom en seght den
Heere niet te vergheefs: Ick hebbe met alder
wenschinghe seer ghewenscht met u-lieden
te eten dit Paesch-lam, niet alleenelijck wen-
schende; maer met twee-voudighen wensch
begheert te gheven volkomen verghiffenisse
der sonden. Laet ons dan hebben die be-
gheerte om te wenschen Godts oordeelen.

Want soo eenighe liefde wordt ghenoemt
vleeschelijck (die de Poëten gheven den nae-
me van Cupido) naer den welcken de liefde
draeght / saeyt in den vleesche; alsoo isser oock
eene gheestelijcke liefde / naer de welcke den
[pb: 186] inwendighen mensche liefde draeghende saeyt
in den gheest.

Onderscheydt nu de begheerte uwer her-
ten / van de begheerlijckheyt des vleeschs / on-
derscheydt die soo ghy kont. Om soo te seg-
ghen / desen is blindt naer den lichaeme / hy
bidt op dat hy verlicht worde. Dese begheer-
te is eene begheerte des vleeschs. Daer is ee-
nen sieck / hy bidt om ghesondtheydt / ende de-
se ende dierghelijcke zijn ghebeden des
vleeschs. Wel aen / wat is dan de begheer-
te des herten? ghelijckerwijs de begheerte
des vleeschs is / te wenschen dat sijn ooghen
moghen bereydt worden om te sien het licht /
('t welck met ooghen moet ghesien worden /)
alsoo is dese begheerte des herten haer kee-
rende tot dat licht / Saelich zijn sy die suyver
zijn van herten, want sy sullen Godt sien.

Maer den mensche wilt sy selven laeten
voor-staen dat hy soo los / ende onbedwon-
ghen is als den ionghen Woudt-esel / die
door een onghetoomde brimsticheydt soeckt
te volbrenghen al wat hy wenscht. Wat is
dan anders sijne begheerte dan ghelijck ee-
nen ionghen Woudt-esel hier te wesen; op
dat den toom der goeder leeringhe hem niet
en besnijde / maer vry ende stoutelijck / los
ende onbedwonghen langhst het woudt
[pb: 187] sijner ghewenschen soude moghen loopen
verloren?

Onse sinnen / ghelijck ons lichaem zijn de
veranderinghen / ende de onghestaedicheden
onderworpen; want soeckende het ghene sy
niet en hebben / arbeyden om dat te verkrij-
ghen / ende sy en hebbent nauwelincks ver-
kreghen / 't en is hun leet te hebben de saecke
die sy ghesocht hebben. Sy beminnen dick-
mael dat sy veracht hebben / ende sy verach-
ten dat sy bemindt hebben. Sy soecken lan-
ghen tijdt om een luttel van het opperste goet
te moghen vinden; maer vallende in hun
oude ghewoonte hebben seer luttel vastig-
heydt aen het ghene dat sy hebben ghevon-
den.

Want wy-lieden gheboren in de katijvic-
heydt deser pelgrimagie / hebben hier onsen
smaeck soo bedorven / dat wy niet en weten
wat wy moeten wenschen.

Ende waerachtelijck wy en weten niet
hoe wy behoorelijck sullen bidden. Den eenen
wilt komen ten houwelijckschen staete / den
anderen sijn vrouwe gestorven zijnde en wilt
gheen andere / den anderen en is niet ghehout
noch hy en wilt niet ghehoudt wesen / noch
proeven oock van het houwelijck de wellustē.

Ende ick haeckte naer eere / naer ghewin /
naer houwelijcken / ende ick wierdt / mijn
Godt / van u belacchen.

Waerachtelijck die in sijn ghebedt is seg-
ghende: Heere / vermenichvuldight mijne
Rijckdommen / oft gheeft my die soo veel / ghe-
lijck ghy aen dien / oft desen hebt ghegheven /
oft vermeerdert mijne staeten / oft maeckt my
in dese wereldt machtich / ende verheven / oft
iet sulcks ghelijckende. Ende hy seght / en-
de bidt dit alles als oft hy hadde daer toe de
begheerte / niet eens denckende met dese mid-
delen noch ander menschen te helpen. Ick en
dencke niet dat hy in sijn daeghelijcks ghe-
bedt / den Vaeder onse, soude konnen bevin-
den dat hy dese wenschen eenichsins soude
konnen te passe brenghen. Daerom laet ons
ten minsten schaemen te eysschen dat wy ons
niet en schaemen te begheeren / ende nochtans
is 't by aldien dat wy ons schaemen / soo sul-
len wy beter doen te bidden / dat hy ons wille
verlossen van dat quaedt deser begheerlijck-
heydt / naedemael dat wy tot hem soo dick-
mael segghen: Verlost ons van het quaedt.

Hier kondt ghy dan bemercken alle quaet
gheresen te zijn uyt den lust der begeerlijck-
heydt / naedemael dat den wensch hem niet
en kan ghehouden tusschen sijn eygen paelen.
[pb: 189] Want alle het ghene daer over-treedt de pae-
len die Godt ghestelt heeft / is lust-gierich van
vuyle ende ongheoorloofde saecken. Want
ghelijck men dickmael siet ghebeuren die den
smaeck der spijsen verloren hebben / dat sy aer-
de ende steentiens eten; ende die bedorven zijn
door onvermoghen dorst altemets lust heb-
ben om vuyl waeter ende slijck te drincken.

Alsoo mijn herte is een ydel / onbestierigh /
ende lichtveerdich herte / soo wanneer dat
door sy-selven gheleydt wordt / ende is der-
vende den raedt van Godt Almachtich. Het
en kan in sy-selven niet begaen / maer onghe-
staedigher dan alle dat is onghestaedich /
wordt het gheteest / ghesolt / ende hier ende
daer ghetoghen / ende op het leste ruste soec-
kende / en vindt gheene / maer blijft ellendich /
ende altijdt gheduerich in arbeydt / ende in 't
midden der onruste. Het en komt met sy-sel-
ven niet over-een / het springht van sy-selven /
het verwisselt den wille / het verandert de
raedtslaeghen / het maeckt nieuwe / het breeckt
de oude / het hermaeckt dat ghebroken was /
ende al het selve gaet het noch eens op een an-
der maniere veranderen / ende her-stellen;
want het wilt ende het en wilt niet / ende
nimmermeer en blijvet in eene ghestelte-
nisse.

Maer / ô Heere / breeckt mijne begheerlijck-
heydt door uwe soeticheydt / die ghy voor die
u vreesen hebt verborghen / op dat ick u be-
gheere met innigher begheerten / ende op dat
den inwendighen smaeck bedroghen door
ydel begheerten / het bitter niet en neme voor
het soet / noch het soet voor het bitter.

Och oft mijne vveghen gheschickt vvierden
om uvve rechtveerdichmaeckinghen te on-
derhouden!

WAer sal ick henen gaen? nu dese krinckel-weghen
Door twijfflheyt / en schrick / by-nae my houden teghē!
Den eenen die is recht / den anderen is krom /
Den eenen die is by / den anderen is om /
Den eenen die is licht / den anderen is swaerder /
Den eenen die is verr' / den anderen is naerder.
In 't korte waer ick gaen / waer ick my wend' oft keer /
Den uytganck och helaes! en vind'ick nimmermeer!

'T en was soo ghenen wech / hoe wel in twee ghescheyden
Die naer den hemel eens ghinck Hercules gheleyden:
Noch den Meanders vloedt soo seer hem niet en kromt
Weer hy sijn eyghen nat dicks te ghemoete komt.
Noch Dædalus en kost den dool-hof soo ghemaecken /
Off hier en zijn al meer bedrieghelijcker saecken.

'Ken kan hier uyt oft in / ick ben hier in bedwangh /
En hier is al veel meer dat my beneemt den gangh.
Ken acht dien dool-hoff niet met al sijn omme-keeren
Daer 't uyt en inne gaen kost Dædalus elck leeren.
Maer hier wat dat ick ga / 'ken kan gheen eynde sien /
Iae selfs soo komt den nacht my mijnen wegh verbien!
Niet eenen voet stap laes! en kan ick hier ghespeuren
Off ievers eenich mensch misschien noch waere veuren.

Wat helpet dat ick tast alomme met mijn handt /
En dat ick voor / en naer / my mijde t'allen kant /

Vtinam dirigantur viæ meæ ad custodien-
das iustificationes tuas!

Den nacht / en het bedrogh met vreese my om-ringhen /
Soo dat ick niet en derf off loopen / ofte springhen.

Een die daer moe en mat van verre komt ghereyst /
En hem den nacht omvanght veel vroegher eer hy 't peyst /
Soo datter niet een sterr' en flickert op den hemel /
En dat hy niet en siet dan ievers een ghewemel:
Ten lesten wordt beruert: want soo hy voorder gaet
En weet off voor hem landt / off voor hem waeter staet.
Dus pooght hy met gheroep dat heel ghewest te stooren /
Off ievers eenen boer opsteken mocht sijn ooren:
Maer 't is al te vergheefs / sijn roepen is al niet
Als niemandt hem en hoort / als niemandt hem en siet.

O Godt wie sal my nu oock dienen voor een baecke /
Off leenen eenen draet op dat ick uyt gheraecke!
Als Israël by nacht door-reysde de Woustijn
Een vierighe Colomm' quam heure fackel zijn.
Een sterre-licht alleen dry Helden heeft ghesonden
Daer ghy laeght in een kribb' met luyerkens omwonden /
Die nochtans al dit al hieldt onder u ghebodt
En waert ter selver uer als van te voor oock Godt.

De Broers van Helena den schip-man dicks verblijden /
Ké toont my dit ghesterrt oock ievers van besijden!
Door Ariadnes draet Theseus de doodt ontquam
Leander op het licht van sijner Hero swam.
Mijn Godt wilt my dan oock als Ariadne wesen /
En doet als Hero deed' aen haeren uytghelesen /
Worpt my van daer ghy zijt een koord' off eenen draet /
En licht my met u schijn eer dattet wordt te laet!

Siet ghy de menschen niet met menichte van hoopen
Door malligheydt ghestiert / ten alle kanten loopen?
Den eenen onbekent sijn baene niet en vindt /
Den anderen die tast / als oft hy waere blindt.
Den eenen gaet te seer / den anderen te traeghe /
Den eenen gaet by nacht / den anderen by daeghe /
Den eenen klimt om hoogh' / den anderen die daelt /
Den eenen die gaet wel / den anderen die faelt /
[pb: 193] Den eenen sal altoos hem keeren ende wenden /
Den anderen op veel noyt sijnen wegh kan enden:
Want soo hy seker meynt hoe dat hy is vol-daen /
Hy vindt hem op de pleck daer hy was in-ghegaen /
Iae met een vol ghedruys soo loopet volcksken dolen:
Wie houdt doch hier de padt die aen hem is bevolen?

Och! waer eens mijnen ganck voorspoedelijck ghe-endt
En dat my gheen belet en quaeme meer ontrent!
Ghelijck als eenen schicht / komt snelligh aen-ghevloghen
Vol-arrems van de pees' naer eenich wit ghetoghen:
Soo moet ick stappen aen / ô Godt / dits mijne bé
Tot dat ick eens gheraeck in u ghewenschte sté.
Zijt ghy de pese dan als ghy naer my sult schieten
T'ontfanghen dien scheut en sal my niet verdrieten /
En laet my naer uw' handt oock wesen soo ghevit
Als oft ick waer den pijl / waermé ghy raeckt het wit.

Vtinam dirigantur viæ meæ ad custodien-
das iustificationes tuas!

Och oft mijne vveghen gheschickt vvierden om
uvve rechtveerdichmaeckinghen te onder-
houden!

HIeremias seght: Ick vveet Heere; want
den mensche en vveet sijnen wegh niet,
noch 't en is in hem niet dat hy vvandele, en-
de wel schicke sijne ganghen: ende dien-
volghende soo eenen in de Psalmen tot Godt
hadde gheseydt: Ghy hebt bevolen dat uwe
gheboden te seer nauvve moeten zijn gaede
gheslaeghen; terstondt en heeft hy dit van
[pb: 194] sy-selven niet voorghenomen / maer heeft ge-
wenscht dat hy mocht volbrenghen het ghene
hy sagh gherechtelijck te zijn bevolen. Soo
seght hy dan: Och oft mijne vveghen ghe-
schickt vvierden om uvve rechtveerdich-
maeckinghen te onderhouden.

Den Krijgher treckende te velde / en be-
schickt sy-selven den wegh niet / noch hy en
mach niet gaen daer hy wilt / noch hy en
neemt gheen quartier naer sijn eyghen ghe-
sintheydt: maer hy ontfanght sijn ordre van
den oppersten Veldt-Heer / die hy by hem
houdt / ende moet op-trecken soo hem is voor-
gheschreven / hy houdt den rechten wech / op
dat hy vinde al het ghene hem dient tot on-
derstandt! Ick soude wel wenschen dat dese
ordonantie van op-trecken onder het beleydt
van Christus Iesvs , ende van sijne Heyligen /
u-lieden oock waere kennelijck. Onse Voor-
vaeders zijn oock ghetrocken uyt het landt
van Aegypten / door langhe / verdrietighe / en-
de moeyelijcke weghen / ende wy bemercken
ghenoech uyt de schrifture hunne sterckten /
ende de plaetsen daer sy ondertusschen heb-
ben ghebleven: ende wie hun de selve be-
schickt heeft / ende in wat manieren de kin-
deren van Israel waeren wandelende; want
Godt by daeghe die voren ghinck in een Co-
lomme der wolcken / ende by nachte in een
colomme des viers / op dat hy hun soude den
[pb: 195] wegh wijsen / ende weeren de duysternissen.
De wegh-wijsers waeren de colomme / het
vier / ende de wolcke.

In dit leven zijn veel weghen / ende veel
verscheyden paeden / die den gaenden man
seer dickmael brenghen in groot perijckel.
Hoe lichtelijck sal hy in alle dese weghen do-
len / die de verscheydentheydt der weghen
niet en is onder-kennende / daerom laet ons
onse weghen wel onder-soecken / jae selfs de
weghen der quaede / ende der goede gheesten /
om ten lesten te moghen gheraecken in de we-
ghen des Heeren.

Want soo ghy te veldt zijnde verstelt staet /
u vindende aen eenen cruys-wegh (ende niet
en weet waar ghy moet inne-slaen) soo over-
leght ghy by u selven / oft ghy wilt kiesen den
eersten / tweeden / oft den derden wegh / dien
ghy wilt volghen / noch ghy en denckt niet
eer uwe reyse te voorderen / ten zy ghy die
met de sinnen wel hebt over-slaeghen: hoe
veel te meer behoort ghy dan dit te versinnen
ghy die daer treckt naer het rijcke der heme-
len / ende te betrachten by u selven dat alle we-
ghen ons derwaerts niet en leyden / ende dat
alle weghen niet recht en loopen naer dat he-
melsche Ierusalem. Daer zijn weghen die
quaede uytganghen hebben des doodts. Dese
[pb: 196] zijn de weghen van de welcke men leest:
VVant daer zijn vveghen die den mensche
schijnen recht te vvesen, maer het eyndeken
der selver helt naer den afgrondt der hellen.

De weghen dan van de kinderen van
Adam draeyen in noodt ende in begheerte /
oversulcks wy worden van beyde gheleydt
ende ghetrocken / ten zy dat wy meer schijnen
ghedwonghen te worden door noot / dan ghe-
trocken te worden door begheerte; want den
noot schijnt bysonder ghegheven te worden
aen het lichaem / noch hy en is niet alleene /
maer heeft veel omme-keeren , door welcke
men veel tijdts ende veel weghs is verliesen-
de / ende zijnder ievers eenighe weghen die
recht loopen / sy zijn seer weynich: Soo moet
den mensche dan leeren / hoe noodich dat is te
roepen tot Godt / verlost my niet alleene van
desen wegh des noots / maer verlost my uyt
alle mijnen noot. Ende alle mensche die
met gheen doove oore en heeft ontfanghen de
vermaeninge van den Wijsen-man / sal wen-
schen niet alleene gheleydt te worden van de-
sen wegh des noots / maer oock van den wegh
der begheerte. Maer wat seght den Wijsen-
man? Hebt af-keer van uvven vville, noch
en gaet niet naer uvve begheerlijckheden.
Dese zijn de weghen die alle menschen schij-
nen goedt te wesen / maer sy en hebben gheen
[pb: 197] eynde / ten zy dat sy sincken in het alder-
diepste.

Is 't by aldien dat ghy ghespeurt hebt de
menschelijcke weghen / overmerckt eens oft
van de selve niet en is gheseydt: In hunne
weghen is leetschap ende ongheluck. Droef-
heydt ende leetschap ontmoeten elck-ander in
noot / ende het ongheluck in begheerte. Laet
ons oock sien de weghen der quaede gheesten /
laet ons die sien ende die wachten / laet ons
die sien ende die schouwen; want hunnen
wegh is hooghe vermetelheydt ende krijgel-
heydt. Och van wat quaet ende verkeert her-
te zijn de kinderen der menschen / die daer tre-
den in de weghen des duyvels? want ghe-
heel dese woelinge der quaeder gheesten is te-
ghen ons / om ons te verleyden / ende ons te
brenghen in hunne weghen / ende tot dien be-
stelden eynde / die voor hun ende hunne naer-
volghers bereydt is. Maer welck zijn daer
die weghen der heyligher Enghelen? Het zijn
de selve die den eenighen Godt heeft uytghe-
sproken / segghende: Ghy-lieden sult de En-
ghelen sien op-klimmen ende neder-daelen
op den Sone des menschen. Soo zijn dan
dese op-klimminghen ende neder-daelinghen
hunne weghen / de op-klimminghe voor hun-
lieden / de neder-daelinge voor ons. Ick denc-
ke oock dat ghy-lieden wilt hooren de wegen
[pb: 198] van den Heere. Hy heeft ons sijne weghen
gheleert / als hy heeft ontsloten de lippen van-
den Propheet / om te segghen: Allegaeder de
vveghen van den Heere zijn ghenaede ende
vvaerachticheydt.
Alsoo komt hy tot ieder in 't besonder / al-
soo komt hy ghemeynelijck tot alle menschen /
te weten / in genaede ende in waerachticheyt.
Van dese vveghen zijn gheboghen de ghe-
berghten des vvereldts, de hooveerdicheyt /
de duyvels, ende de Princen deser aerde.

Als men reyst / oft op-treckt / bemerckt
eens de ordre die men houdt / eenighe gaen vo-
ren / en leyden de ander / ende dese volghen in
sijn gheleydt. Die voren gaen gheven hen
uyt tot leydts-mannen voor die hun naer-vol-
ghen. Maer wilt ghy segghen dat sy van nie-
mandt gheleydt en worden? indien sy van
niemandt gheleydt en wierden sullen den
wegh faelen / ende sullen dolen. Dese leydts-
mannen hebben oock eenen die hun leydt / te
weten / Christum Iesvm, ende ghy kont noch
bemercken hoe hy dese weghen beschickt heeft
by den Apostel Paulus / als hy seght: VVeest
naervolghers Christi, ghelijck ick ben. De
recht-veerdighe slaen hun oogh-merck op de
ghene die hun in deughden zijn voor-ghe-
gaen / ende sy volghen hun op ghelijcke ma-
[pb: 199] niere. Hoedaenelijck is 't dat sy volghen? De
rechtveerdige sullen sien eñ vreesen. Sy sul-
len sien ende vreesen te volghen de quaede we-
ghen / principaelijck hebbende ghesien dat ee-
nighe andere die beter waeren dan sy-lieden /
oock de beste weghen hebben verkoren. Ende
dese segghen by hun-selven / ghelijcker-wijs
dat segghen die daer achter lande gaen / als sy
twijffelachtich zijn van hunnen wegh die sy
moeten houden / ende staende aldus bekom-
mert / sien eenighe ander lieden die daer he-
nen gaen sonder achter-dencken / soo segghen
sy by hun selven / dese die daer voor gaen moe-
ten den wegh wel kennen / om dat sy naer
den selven niet eens en vraeghden / ende dat sy
onsen selven wegh houden. Ende waerom
gaen sy met goedt betrouwen alhier / ten zy
dat elders quaedt is ende periculeus? soo sul-
len dan de rechtveerdighe sien ende vreesen.
Alhier sien sy eenen enghen wegh / alhier lut-
tel menschen / ende aldaer vele: maer zijt ghy
goedt ende rechtveerdich / en wilt niet tellen /
noch acht slaen op de ghene die den breeden
wegh inne-trecken. Den breeden wegh ont-
fanghter vele / eñ den enghen wegh seer luttel.

De weghen der verworpene zijn altoos
krom-loopende / soo dat die / gheneghen zijnde
tot quaede begheerlijckheden / oft gheen goedt
en begheeren / oft dat begheerende / met een
[pb: 200] flauw-herticheydt tot het selve de vrije gan-
ghen des ghemoets niet voort en wenden;
want oft sy en beghinnen niet dat goedt is / oft
op den wegh vermoeyt zijnde / en konnen tot
het selve niet gheraecken / oversulcks dat sy-
lieden / ghelijck 't ghemeynelijck ghebeurt)
vermoeyt ende verslaeft wederom keeren / en-
de hun selven in wellusticheydt des vleeschs
neder vellen / ende dencken alleene op dat ver-
ganckelijck is / niet eens achtende op 't ghene
dat hun soude konnen voor altoos by-blij-
ven.

Het eynde van hunnen omme-keer? wat
is hunnen omme-keer? dat sy souden omme-
gaen ende niet stille staen / dat sy souden
draeyen in den keer hunder dolinghe / daer dat
den wegh is sonder eynde; want die in de
lenghde gaet / moet ievers beghinnen / ende
ievers eynden / ende die omme-draeyt en kan
nievers eynde nemen. Desen is dan den ar-
beydt der quaede / die ons klaerder wordt be-
wesen in eenen anderen Psalm: De quaede
wandelen in den omme-keer.

Seer ghevoeghlijck wordt dan gheseydt
van die verworpene / De vveghen van hunne
ganghen zijn krom ende om-loopende;
want sy begheeren wel in hun voornemen al-
le dat goedt is / maer sy worden wederom ge-
[pb: 201] brocht tot hun oude ghewoonte / ende als ver-
doolt uyt hun eyghen selven / door eenen om-
me-keer / komen van herr' tot hun selven / sy
begheeren wel het goedt; maer sy en wijcken
nimmermeer van het quaedt.

Ende eenighe vallen uyt den wegh / ghe-
lijck die noyt en hebben gheweest van de Kerc-
ke / sommighe vallen van den wegh / ende zijn
dese. Het is beter niet te kennen den wegh
der rechtveerdicheydt, dan naer dat men
den selven ghekent heeft, achter-waerts te
deysen. sommighe vallen in den wegh / ghe-
lijck men seght: Den rechtveerdighen valt
seven mael 's daeghs.

Maer daer is groot verschil van den val
der rechtveerdighe / ende van den val der on-
rechtveerdighe. Den rechtveerdighen, seght
hy / soo hy ghevallen is, en wordt niet sef-
fens neder-ghevelt. Den onrechtveerdighen /
ende die sijn betrouwen niet en heeft ghestelt
in Godt / indien hy valt / wordt seffens te neer
gheroeyt / ende hy en staet niet op / dat is / in
dien hy heeft ghesondight / en heeft gheen leet-
schap / ende en kan sijn sonde niet versoenen.

O draeyende weghen! wee die onver-
saefde siele / die ghehopt heeft / waert dat sy / ô
Godt / van u ghegaen hadde / dat sy wat be-
[pb: 202] ters soude ghehadt hebben / sy is ghegaen / sy
is ghekeert naer den rugghe / naer de sijde /
naer den buyck / ende het heeft haer alles seer
swaer ghevallen / ende ghy alleene / ô Godt /
zijt de eenighe rust-plaetse. Ende siet / ghy
zyt by ons / ende ghy verlost ons van onse el-
lendighe dolingen / ende ghy stelt ons in uwen
wegh / ghy troost ons / ende ghy seght: Loopt
ende ick sal 't verdraeghen, ick sal u-lieden
gheleyden, iae ick selve sal u-lieden op-ne-
men.

Veel beter wierden van den Heere bestiert
de ganghen der ghene aen wie 's nachts was
lichtende een colomme des viers / eñ s'daeghs
een colomme der wolcken. Wel aen ghy
Christene menschen / verdient dan door goe-
de wercken / ende bidt / hoe dat uwwe weghen
moghen bestiert worden van den Heere, op
dat uvve voeten niet en beruren. Siet oock
toe dat ghy de rechte baene houdt / noch dat de
omme-keeren der krinckel-vveghen u niet
en bedrieghen; daerom seght hy: Maeckt
bereet de vveghen des Heeren / maeckt recht
sijne voet-paeden. Laet ons recht maken de
weghen onser siele / op dat wy niet en vallen /
ende onse voeten niet uyt en schieten / ghelijck
sy deden vande huys-vrouwe van Loth / die /
omme-siende / haere ganghen niet en heeft
konnen voort-wenden. Dat sy niet uyt en
[pb: 203] schieten / ghelijck van die van Aegypten / wiens
ganck de zee-baeren hebben ghebroken. En
sal men niet oprechtelijck konnen segghen
van de ghene die 't leet is wel gheleeft te heb-
ben / hunne ganghen zijn uyt-gestort?

O die verlaeten hebt de rechte weghen om
te komen in de weghen der duysterheydt! O
die verheughen hebt in het quaedt / ende u-lie-
den verblijdt in boosheydt / ende wiens we-
ghen quaedt zijn / ende vviens loopen krom
ende slom zijn, ghelijck hunnen Meester is
door-trocken ende geneghen tot wulpscheyt:
waerom hebdy begonst te haeten den rechten
wegh? sonder twijffel den Heere en heeft niet
gheweest u-lieden leydts-man.

O Heere / die zijt het licht / die zijt den wegh /
de waerheydt / ende het leven / in welcke geen
duysternissen / gheene dolinghen / gheen ydel-
heydt / noch gheene doodt en kan ghewesen.
O licht sonder duysterheydt / wegh sonder do-
linghe / waerheyt sonder ydelheydt / leven son-
der doodt: Heere / seght het woordt: dat het
licht kome, op dat ick het licht aenschouwen-
de / mach schouwen de duysternissen: dat ick
den wegh sie / ende mach schouwen de dolin-
ghe / dat ick de waerheydt sie / ende mach
schouwen de ydelheydt / dat ick het leven sie /
ende mach schouwen de doodt. Verlicht, seg-
[pb: 204] ghe ick / verlicht desen blinden, sittende in
duysternissen, ende in de schaduvven des
doodts, ende bestiert sijne voeten in den
vvegh der vrede.

Ghedult dat mijne siele zy den schicht in
de handt van den Al-moghenden / om ghe-
schoten te worden naer dat opperste wit: ick
weet dat dat selve is onsen Bruydegom / ende
dat hy insghelijcks is den schutter. Ghedult
oock dat de selve siele ghelijckelijck zy den
schicht / ende de Bruydt / die hy als eenen
schicht ghebruyckt / ende soo drijve tot het wit
van al het goedt dat daer boven is te be-er-
ven.

Volmaeckt mijne ganghen in uvve pae-
den: op dat mijn voet-stappen niet en
vvorden beroert.

O Godt die soo vernuftich zijt
Dat ghy mijn stappen kondt ghetellen,
Sal ick dan struyckelen altijdt
Als ick den voet meyn vast te stellen?
U ooghe doch eens neder-slaet,
En siet hoe dat u schepsel gaet.
Den Oyevaer vvent sijn ghebroet
Met vederen de locht te snijden,
'T vvelck hy van ioncks hem volghen doet
Tot dat'et selv' naer korte tijden
Alleene, stout, en onbevreest
Den onghebaenden vvegh aen-reest,
Den Arent die beroept sijn ionck
Met vleughelen heel vvijt ontploken,
Het vvelck met eenen vlugghen spronck
Heeft oock de locht haest door-ghebroken,
Die dus ghewennet sijnen Vaer
Cloeck-moedelijk te volghen naer.

Perfice gressus meos in semitis tuis:
vt non moueantur vestigia mea.

Soo 't Ionghelinghsken een rivier
Om in te svvemmen gaet verkiesen,
Tot dattet vvel vveet die manier
'T maeckt hem een vloot van dunne biesen,
Hoe vvel dat dicks noch neder-schockt
En menich golpken vvaeter slockt.
Maer soo 't allenghsken vvordt ghevvent
Ghelijckelijck hem uyt te strecken,
Gheen diepte en kan daer sijn ontrent.
Off het en derft daer henen trecken,
Iae 't is oock t'aller ure ree
Om te vertrotsen eene zee.
O Godt, die dagh en nacht altoos
Al onse paeden kondt aenschouvven,
Siet desen kinder-vvaeghen broos
Mijn traeghe lichaem onder-houvven.
O siet hoe moeyelijck ick stier
Dees katarollen alle vier!
Soo voert den ouden man sijn peerdt,
En sijnen stock om op te rusten,
Niet dat het gaen oft staen my deert;
Want dat te doen zijn mijne lusten:
Neen, nimmermeer ick en beklaegh
Dat mijne voeten zijn te traegh.
S'en zijn noch stram, s'en zijn noch manck,
'K en heb gheen noot te moeten vallen,
Frisch-moedigh vvenn'ick mijnen ganck,
Noch ick en mijd' die niet met allen.
Iae selver ick my roemen vvil
De vleughel-voetighe Camil.
[pb: 207] Maer 't ghene my bedroeven doet
Dat my mijn beenen dus begheven,
Is faulte laes! van mijn ghemoet
Dat langhst ter aerde light ghedreven,
Soo dat 't seer quaelijck kan op-staen
En min der deughden padt in-slaen:
Och liep'ick af als het papier
Het vvelck men siet in Nilo groeyen,
Off als het riet dat 't blixem-vier
Ghelijckelijck daer doet verschroyen,
En vvederom vergaen soo haest
Als Aeolus een lamp uyt-blaest!
Maer op dat ick niet heel en schijn
Met lyicheydt te zijn bevanghen,
Al is het moeyt, al is het pijn
Somtijts soo mak'ick noch mijn ganghen,
Ick suckel hier, ick duysel daer
Als off ick vol-ghedroncken vvaer.
Ick hincke-pinck, ick vall' om verr'
Ick vvil, 'k en vvil, 'k en vveet hoe maecken,
Heel mijnen gheests is in 't vervver',
Dan is hy koudt, dan gaet hy blaecken,
En meesten-deel ick met on-eer
Ten halven vveghe vveder-keer.
Laes! ick en vinde nieuvers pleck
Daer ick een voetjen soude stellen,
En vverre-vvaerts ick my vertreck
Den vaer en anghst my neder-vellen.
Ick ben ghetrocken en gheteest
Van mijne sonden als een beest.
[pb: 208] Ghelijck een schip seylt teghen vvindt
En teghen stroom, en teghen tije,
Al even-eens ick my bevindt
In teghen-spoedt en slaevernije.
VVat help'et dat ick gae off stae
Als ick altijdt blijv' even nae?
Als ick altijdt gheduerich vverck
Ghelijcker-vvijs dat doen de slaeven
Die dagh en nacht in 't meulen perck
Hun leven langh daer moeten draeven,
Den meulen onderhoudt den keer
En sy en rusten nimmermeer.
VVat sal ick doen, och! arrem vvicht
'K en ben te voet, 'k en ben te peerde:
Den vvegh die naer den hemel sticht
Is verr' en vvijt van deser eerde.
Och! hoe gheraeck ick daer ô Heer
Met desen rolle-vvaeghen teer?
Als eenen Reus' zijt ghy te been,
Van Oost tot VVest zijn uvve spronghen,
Ghy verghelijckt dat beeldt van steen
VVaer onder eertijdts onbedvvonghen
Met volle seylen aen de mast
De schepen vvierden door-ghepast.
Daer ick als een schildt-padde traegh
Kom lijselijck maer aenghekropen,
'T is al dat ick my selven draegh,
Siet my daer komen voorts gheslopen,
Noch min off meer als eenen kreft
Die gheenen voortganck en betreft.
[pb: 209] Hoe raeck'ick dan met dit gheveerdt
Daer ick my gheeren soude vvenschen?
Een saeck' alleen is mijn begheert,
Toe-siender vvijs van alle menschen:
U soet ghesichte naer my vvendt,
Ick sal u komen haest ontrent.

Perfice gressus meos in semitis tuis,
vt non moveantur vestigia mea.

Volmaeckt mijne ganghen in uvve pae-
den, opdat mijne voet-stappen niet en
vvorden beroert.

WAer in verbetert den Ionghelinck sij-
nen wegh?

Want dickmael als ick meyn op d'hope vast te staene
Word ick hoogh opghestiert / en reycke naer de Maene /
Seer verre van de deughdt ghewenn'ick mijne vluggh' /
'T welck my van boven neer doet vallen over-ruggh'.
Met my ist even ens als die bepooght te loopen
Op 't Zee-sandt dat de vloet komt met 't getije doopen
Hy slibbert dickmael uyt / en hoe dat hy 't al doet
Gheen vasticheydt en vindt / om stellen sijnen voet.
Ick vall' / ick stae weer op // en 't is al moeyt verloren /
Helaes! het is met my veel argher dan te voren.
Altoos soo blijv'ick gaen / 'k en vinde nievers rust
En d'aerde wordt van my seer menich-mael ghekust.

Heere, onderrecht my uvve vveghen, en-
de leert my kennen uvve paeden.

Gheleydt my in uvven vvegh.
Psal. 142. Maeckt my kennelijck den vvegh in
vvelcken ick magh vvandelen.

Want wie kan tusschen soo veel quellin-
ghen van dit lichaem / tusschen soo veelderlije
vleyinghen deser wereldt sijnen voetstap vry
ende ongheschendt bewaeren? de ooghe heeft
ghesien / ende de siele sal haer verstroyen; de
oore heeft ghehoort / ende de oprechte meynin-
ghe omgheboghen / den geur is opghekomen
ende heeft belet de ghedachtenisse; den mondt
heeft gheproeft / ende heeft het misdaet voorts
gheseydt; het ghevoel heeft gheraeckt / ende
heeft het vier onsteken.

Daeromme soo wie den wegh der deugh-
den inne-slaet / moet hem wachten voor veel
saecken / ende de selve ontwijckende / voor-by
loopen. Doet oock het selve ghy die daer tot
Christum gaet (die de kracht Godts is)
vliedt de over-daet / onkuyscheydt / over-spel /
vliedt dieverijen / valsche ghetuyghenissen / en-
de daer en boven vliedt de ghiericheydt / ende
alle begheerlijckheydt / van gheldt / ende van
alle ander ongherechticheydt / vliedt de leu-
ghen-taele / ende alle de ydelheydt deser we-
reldt.

Maeckt tot uwen voet een goet been / want
sulck een te hebben en komt niet uytter na-
ture / maer uyt den wille; laet ons dien licht
maecken / op dat het ander ghewichte de
[pb: 211] rassicheydt der voeten niet en belemmere.
Leert de voeten voorsichtich wesen; want op
vele plaetsen is den vloet slibber-achtich / in-
dien ghy valt / ghy hebt veel verloren / noch-
tans indien ghy ghevallen hebt / staet op / het
is gheoorlooft alsoo te winnen. En wilt u dan
niet betrouwen op on-vaste saecken / ende ghy
en sult niet vallen.

Want wy betoonen hier mede met wat ee-
nen iever dat wy branden tot Godt / is 't by
aldien dat wy niet alleene tot hem en trecken
door stille ende ghemackelijke weghen / maer
wel door die swaer zijn ende moeyelijck.
Ter deser oorsaecke seght den Propheet: Die
mijn voeten volmaeckt heeft als die van
eenen hert. Want als daer eenen hert hem
somtijts is stijgende tot op het hooghste der
gheberghten / als-dan al het ghene dat hy steyl
siet / ende ghelijck on-aengheraeckelijck / als-
dan al het ghene hem te voren komt / verwer-
rent in braemen ende in dorenen / sal hy ver-
trotsen met eenen lichten spronck / ende sonder
eenigherhande belemmeringe vervoert wor-
den in het alder-opperste. Insghelijcks is 't
oock met de sielen der uytghelesene; want be-
mercken sy iet in dese wereldt hun teghen te
staen / setten hun daer over door den spronck
der aendachticheydt: Ende ghelijcker-wijs
de herten niet eens en passen op alle dit voor-
gaende / alsoo is 't dat sy hun selven oock ver-
[pb: 212] voeren tot boven die hemelsche gheberghten.

Daer is eenen opgangh / ende eenen over-
sprongh / die niet en worden ghedaen oft met
voeten / oft met leeren / oft meer vleughelen;
nochtans indien ghy wel ter deghen aensiet
den inwendighen mensche / soo gheschiedet
met voeten / met leeren / ende met vleughelen;
Want soo verre dit niet en gheschiedt door voe-
ten / hoe ende op wat maniere spreeckt den in-
wendighen mensche? Dat my doch niet aen
en kome den voet der hoovaerdije! Indien
dit oock niet en ghebeurt met leeren / wat ist
van die leere die ghesien was by den Patriar-
che Iacob? Indien dit oock niet en gheschiedt
door vleughelen; wie is hy die daer seght:
VVie sal my vleughlen gheven ghelijck van
eener duyve, ende ick sal vlieghen ende ru-
sten? maer in lichaemelijcke dinghen / an-
ders zijn de voeten / anders zijn de leeren / an-
ders zijn de vleughelen. De voeten / de leeren /
de vleughelen / zijn de inwendighe herts-trec-
ken / ende de goede gheneghentheden.

De siele staet verheven door de handt van
het Goddelijck woordt / ghelijck op twee voe-
ten / te weten / op de godt-vruchticheydt ende
eyghen kennisse. Sy staet / segghe ick / verhe-
ven; maer dat sy eens acht slae op die woor-
den die tot haer worden ghesproken / dat hy
die waent te staen, voor hem sie, dat hy niet
en valle. Ghelooft ghy dan dat de siele door
[pb: 213] haer selven soude konnen recht staen / die uyt
haer selven haer niet en heeft konnen op-hef-
fen? Waer toe dan (is 't by aldien dat sy door
haer selven niet en hadde konnen op-staen)
heeft den mensche gheroepen van der aerde:
Heere wilt my verstercken in uvve vvoor-
den. hy hadde bekent sijne broosheydt / als
hy daer by voeghde: Ghestooten zijnde ben
ick ghekeert om te vallen, ende den Heere
heeft my teghen gehouden, ende aenveerdt.
Nu sult ghy vraeghen wie u soude ghestooten
hebben? 't en is niet eenen alleene. Den duy-
vel stoot ons / de wereldt sleurt ons / ende den
mensche treckt ons. Maer ghy sult vraeghen
wie is desen mensche? Een ieghelijck sy-sel-
ven. En wilt niet verwonderen / den men-
sche stoot sy-selven om verre / ende dat met soo-
daene behendicheydt / dat ghy niet en hebt te
duchten voor de handen van uwen vijandt /
indien ghy de uwe ontwaepent / ende haer be-
let u te verkrincken. Uwe handt is uwe toe-
laetinghe. Soo is 't dan datter nu bevonden
worden dry loose worstelaers / die bearbeyden
om achterwaerts om te trecken die daer recht
staet. Den duyvel gheeft eenen heurt door
nijdicheydt / de wereldt door den windt van
hoovaerdije / den mensche door het ghewich-
te van sijn eyghen bedervenisse. Den duyvel
gheeft wel eenen heurt / maer hy en stoot niet
omverre / indien ghy hem weyghert het aen-
[pb: 214] kommen. De wereldt stoot oock (om dat sy
in het quaedt ghesteldt is) sy komt wel alle
menschen op / maer en velt maer haere beste
vrienden. Wt allen het welcke ghenoech is
blijckelijck / hoe dat den mensche is den mee-
sten omme-stooter van sy-selven / die door
sijns selfs eyghen aenstoot / sonder eens an-
ders / kan ghevallen / ende door eens anders
sonder den sijnen en kan niet ghevallen. Maer
die daer is steunende op het woordt Godts /
ende ghekleedt met de kracht van boven / geen
ghewelt / gheene loosheydt / gheen aenlocksel /
en sal den staenden konnen om verre stooten /
noch iemandt doen wesen onderworpen. Wilt
ghy zijn uyt de vreese van dese gheduerighe
aen-stooten? dat u niet aen en kome dē voet
der hoovaerdije, noch dat u niet en beroere
de handt die teghen u stoot. Sy zijn daer ghe-
vallen die boosheydt zijn bedrijvende. Het
is daer dat de duyvels ende de Enghelen zijn
afgheworpen. Eyndelijck / hy en heeft niet
ghestaen in de vvaerheydt, die niet ghesteunt
en heeft op het woordt / ende misschien heeft
hy daeromme willen sitten / omdat hy niet
machtich en was te staen / want hy seyde /
Ick sal sitten op het geberchte des verbondts;
ten laetsten Godt anders ordeelende / en heeft
ghestaen / noch oock gheseten / maer heeft ghe-
vallen / soo dat den Heere seght: Ick hebbe
Sathanas ghelijck den blixem sien vallen uyt
[pb: 215] den hemel. Soo dan die staet / indien hy niet
en soeckt te vallen / dat hy sy-selven niet en
betrouwe / maer steune vastelijck op het
woordt. Het is noodich dat ghy wordt te-
ghen ghehouden door die kracht van die sel-
ver handt / die u doet op-staen.

Onsen wegh / die den wegh des hemels is /
soeckt volck om te bewandelen; maer daer
zijn dry soorten van menschen / die op den sel-
ven quaelijck zijn dienende / eñ gheen deught
en doen / te weten / die blijven draelen / die te
rugghe keeren / ende die den rechten wegh
verlaeten om eenen anderen in te slaen. Ha!
dat doch door de hulpe des alder-hooghsten
van dese dry soorten van quaedt onsen voort-
ganck bescherremt worde! Soo wy dan wan-
delen / den eenen wandelt te traeghe / den an-
deren te dapper / nochtans wandelen sy alle
beyde; dus zijn dan te verwecken ende aen te
drijven de ghene die blijven / te roepen die we-
derom keeren / ende die doolen te stellen op
den wegh / de traeghe te vermaenen / de vlij-
tighe naer te volghen. Die gheenen voort-
ganck en doet in de deughdt / is op den wegh
blijven haeperen / die af-wijckende is van een
goedt voor-nemen / is achterwaert ghekeert /
ende die verlaet zijn gheloove / is ghedwaelt
van de rechte baene. Laet ons dan met die
traeghe ende haestighe ganghers altijt voort-
gaen / ende soo blijven ten minsten op den
[pb: 216] rechten wegh. Wie is hy die gheenen voort-
gangh en doet? Die sy selven laet voren staen
dat hy wijs is / ende seght / het is my ghenoech
dat ick ben / dien ick ben / ende die geen acht
en neemt op hem die daer seght: Vergetende
gheheel den vvegh die achter my is, ende die
ick alreede voldaen hebbe / soo en slae ick
alleenelijck maer acht op dien my noch te
doen staet, nochtans mijnen vvegh altijdt
voorderende met arbeydt ende standtva-
sticheydt, vervolghe den seghen van de
kracht Godts, in Christo Iesv, onsen Salich-
maecker. Hy heeft hem ghenoemt den loo-
penden / hy heeft hem ghenoemt den naer-
volghenden / ende waerachtelijck hy is niet
achter-bleven / noch hy en heeft niet omme
ghesien; verre moetet dan zijn dat hy soude
ghedoolt hebben; want den wegh heeft hy
ons ghewesen / die hy selver was inne-ghe-
gaen.

Saelich zijn zy die hun selven niet en stree-
len om hun voorgheleden gherechticheydt /
maer volghende het segghen van den Apo-
stel / in hun eyghen selven daghelijckx zijn
vernieuwende de deughdt. De gherechticheyt
des rechtveerdighen en sal hem niet baeten
in sijne gherechticheydt / van den dagh af /
dat hy heeft ghelaeten te zijn rechtveerdigh.
Soo dat den goeden selve noyt en moet ghe-
rust zijn / soo langhe als hy verkeert in den
[pb: 217] strijdt / ende het ghewoel van dit leven / dat ee-
nen wegh is om de gherechticheydt niet al-
leene te beginnen / maer wel ende behoorelijck
te vol-eynden / sonder dat de oeffeninghe uwer
voorgaender daeghen u gheve eenich voor-
deel om uwen loop in te houden / ende u vaste-
lijck betrouwende op uwe voorgheleden ghe-
rechticheydt / dat ghy u niet en toont onacht-
saemer.

Wilt ghy dan gheraken tot het ghene ghy
noch niet en zijt / laet u mis-haeghen u eygen
selven; want indien ghy u eyghen selven be-
haeght hebt / soo zijt ghy in u eyghen selven
blijven woonen: Maer is 't by aldien dat ghy
seght / het is my ghenoech / soo zijt ghy ver-
loren. Neen / neen zijt altoos besich / wandelt
altoos / voordert altoos / noch en wilt niet blij-
ven op den wegh / en wilt niet te rugghe kee-
ren / noch uwen wegh oock faelen. Hy blijft die
niet en voordert / hy keert achterwaert die tot
ander dinghen komt daer hy was af-ghewe-
ken / hy gaet vanden wegh / die wijckt van sijn
gheloove. Veel beter ende rechter gaet eenen
kreupelen in sijnen wegh dan eenen looper
die den wegh is faelende.

Elias heeft geseydt tot den Volcke. Waer-
om gaet ghy-lieden manck over beyde de
zijden? ghelooft ghy-lieden in Godt / soo volgt
hem / ghelooft ghy-lieden in de wereldt / soo
volght haer / indien Godt wordt verkosen /
[pb: 218] dat men hem naer sijn begheerte dan diene;
maer wordt de werelt verkosen / waertoe wort
het gheveynst herte aen Godt geleent? O lief-
hebber Christi / wat hebt ghy te doene met de
prachten des duyvels? O onsuyvere verganc-
kelijcke wereldt / ghy wilt / dat men aen u hou-
de / wat soudt ghy doen dat ghy mocht blijvē?
wie en soudt ghy soo soet-lacchende niet be-
drieghen / als ghy ons nu zijt voedende met
alle bitterheyt / eñ verbittert zijnde / ons de sel-
ve voor leckernijen noch doet ontfanghen?

Godt den Heere is mijne sterckte, ende hy
sal stellen mijne voeten, ghelijck de voeten
van de Herten.

Eenighen tijt hadde ick ghehoopt in mijne
deughden / die nochtans gheene deughden en
waeren / ende ick hebbe oock van ghelijcken
willen loopen / ende ick ben gevallen daer ick
my betrouwde alder-best te staene / ende ick
ben meer achterwaert ghedreven / dan voor-
waerts / ende dat ick meynde te achterhaelen
is my meest ontweken.

Ick hebbe mijne weghen dan over-slae-
ghen, ende mijne voeten ghekeert in uvve
ghetuyghenissen.

Ick volghe noch / ick voordere noch / ick
wandele noch / ick ben noch op den wegh / ick
recke my noch uyt / ende noch en ben ick niet
toe-ghekomen.

Doorsteeckt mijn vleesch met uvver vreese:
vvant van uvve oordeelen hebbe ick ghe-
vreest.

DEn eersten A.B.C. en d'alder-oudtst leere /
Was oyt / ghelijck men seght / de Vreese van den Heere:
En wie van Salomon is trachtende den sin /
Moet houden die te zijn van wijsheydt het beghin.

In aldus-daene school ben ick oock onderwesen /
En my wierdt dagh voor dagh dees lesse voor-ghelesen.
Maer wat! ick was soo bot: ick nam soo luttel aen
Dat ick noch niet en weet een letter te gheraen.

Ben ick dan niet wel weer palm-maeten te verdraeghen:
Als hebbende verquist onnuttelijck mijn daeghen?
Want gheen soo kleynen wicht / oft 't worde de letters wijs
Soo dattet maer en siet wat ghispelingh van rijs.

Dat wel soo vele doet / hoe dat haest wordt bequaeme
De letters een voor een te gheven hunnen naeme /
En die met wetenschap te konnen onder-scheen /
Hoe wel sy allegaer van verruwe zijn een.

Wel hoe! sal dan het ghen' de kindtscheydt heeft gheweten /
Nu in den ouderdom zijn allegaer vergheten?
'T is waer: ick hebb' alleen veel saecken wel gheleert:
Maer tot de vreese Godts mijn sinnen noyt ghekeert.

'T is schande dat ick acht' 't ghen' weert is te versmaeden,
Noch dat ick niet en vrees 't ghen' my sou konnen schaeden!

Confige timore tuo carnes meas, à iudicijs
enim tuis timui.

Ick wachte te mis-doen voor d'ooghe van de lien:
En ick en dencke niet dat d'Hemelen my sien.

'S nachts vrees ick hoe my mocht een moordenaer ont-lijven /
En ick en vraeghe niet waer mijne siel soud' blijven:
Het voghelken ontvlieght de toeghemaeckte schouw /
En van de kempe-webb' en hevet gheenen grouw.

Den Hert die loopt verbaest met dat de schichten vlieghen:
Maer d'honden meestendeel hem op een kort bedrieghen.
Den onghetemden leeuw / briescht / brullet / en al schent
Als maer een laeyken viers en wemelt hem ontrent.

Soo gaet het met den mensch / sulcks zijn die fantazijen
Dat hy het kleyne vreest / en 't groote stelt bezijen:
Men gabbert met de Hell' / en met den helschen gloet /
En Godt en sijn ghebodt verstoot men met den voet.

Dit schijnt al galfery / en tijdt-verdrijf te wesen
Tot dat die traeghe vraeck komt op den hals gheresen.
Dan is het och helaes! wat heb ick al ghedaen!
Dan is het met de vuyst al voor de borst te slaen!

Als-dan soo komt het sweet uyt d'aederen gheslopen /
En Godt doet sijnen boeck ten langhen lesten open /
Den schrickel en de anghst doen tauteren de leen /
Men grouwelt / en men beeft van in sijn bedd' te treen.

Want soo men door het stroy een muyseken hoort vringhen /
'T schijnt off ons eenen leeuw quaem daedelijck bespringhen /
En soo maer eenen windt en reuselt in 't gheboomt /
'T hair borstelt hem om hoogh / men tautert / en men schroomt.

Wat soudet dan al zijn / als blixem ende donder
Sou'n keeren al dit al van boven af tot onder?
En als dat fel gherucht voor allen ons bedrijf
Vermenghelt met het vier sou kletteren door 't lijf?

Men vliedt der sonnen glants / en soo gheen doncker kuylen
Off men wou onder die voor eeuwelijck wel schuylen.
[pb: 221] Waer dat wy gaen off staen / 't is al benauwtheydt groot /
Wy vinden ons allom te midden in de doodt?

Wat helpet in een bosch rondsom hem te bedelven /
Als 't raesende ghemoet verraedt sijn eyghen selven?
Als daer soodaene pijn den sondaer is bereydt /
Soo dat hy van sijn self wordt op de banck gheleydt?

Siet hoe Orestes loopt en schuymt van raesernije
Als hy sijns moeders gheest siet neven sijne zije?
Pentheu ghy lasteraer wat is aen u ghebeurt /
Heeft u dijn Moeder oock niet teenemael verscheurt?

Neen gheen soo wreeden beul en wasser oyt bevonden
Als de ghetuyghenis van ons selfs eyghen sonden!
Sy zijn 't die dagh en nacht door knabbelen het hert
Waer doore dat den mensch alleen verraeden werdt.

O Godt dat dan u vrees' mijn herte magh door-steken /
Op dat al aerdsche vuyl uyt my magh zijn gheweken.
'T is beter u ghevreest eer dat ick vall' in 't quaet /
Dan 't selve te gaen doen alst soude zijn te laet.

Confige timore tuo carnes meas, à
iudicijs enim tuis timui.

Door-steeckt mijn vleesch met uvver
vreese: vvant van uvve oordeelen
hebbe ick ghevreest.

TEn is by aldien dat de vreese van wel
te schicken ons leven worpe de eerste be-
ghinsels / het sal onmoghelijck zijn de hey-
ligheydt behoorelijck te onder-houden.
Doorsteeckt, seght den Prophete / met
uvver vreese mijn vleesch; want ghelijc-
kerwijs die de lidt-maeten des lichaems
met naghelen hebben door-steken / behou-
den die selve onverroerelijck tot allen werc-
ke: alsoo de ghene / wiens siele de vreese
des Heeren bevanghen heeft / schouwen
daedelijck alle onbequaeme gheleghentheydt
der sonde; oversulcks dat den godt-vreesen-
den gheene macht en onbreeckt om te aen-
veerden de deughdt / principaelijck als hy
door de vreese van alle eer-loose ende
vuyle daeden wordt belet ende wederom ge-
roepen.

Want ghelijck den eycke-boom hoe hy die-
per staet ghewortelt / door gheenderhande
[pb: 223] windt en wordt omverre ghebuyscht / soo en
sal gheenen windt der bekoringhen / de siele
door-steecken zijnde door de vreese Godts /
lichtelijck oock konnen uyt-roeyen.

De siele heeft haer vleesch / ghelijckerwijs
dat doet het lichaem. Het vleesch van de siele
zijn vleeschelijcke ghedachten. Dat dan die
Vreese des Heeren, ende van sijne oordeelen
dit vleesch door-steecke, ende vast naghele
aen sijne gheboden.

Door aldusdaene vreese gheleert ende on-
derwesen zijnde / sult ghy dan uwe siele brey-
delen als met eenen toom / ende die verhoeden
voor alle quaede wellusten / tot welcke sy sou-
de zijn gheneghen.

Den heylighen Propheet begheert wijsse-
lijck ende saelighlijck gheschoten ende be-
vochten te wesen / als hy seght in sijn ghebedt:
Doorsteeckt met uvve vreese mijn vleesch.
De vreese is daer den alder-besten pijl / die
doorschiet de prickelen des vleeschs / op dat
den gheest soude zijn behouden.

Laet ons dan gheduerich blijven in de
vreese des oordeels / dat den schroom van
dat eeuwich vier ons doe verschudden ende
[pb: 224] beven / laet ons bedencken de stricken des
doodts / de pijne der hellen / den knaeghenden
worm / het stinckende sulpher / die helsche
vlamme / ende alle het quaedt dat daer is te
vinden.

Want inder waerheydt / ick hebbe gheleert
hoe datter niet beter en is om te verdienen /
om te behouden / om wederom te verkrij-
ghen de ghenaede des Heeren / dan in soo ver-
re ghy ten allen tijden bevonden wordt niet
te seer willen vernuftigh zijn / maar te vree-
sen. Saeligh zijt ghy indien ghy u herte
vervult met dryderhande vreese: Eerst dat
ghy vreest voor die ghenaede by u ontfan-
gen / eñ noch meer voor die ghy hebt verloren /
ende alder-meest voor die ghy hebt wederom
verkreghen.

Maer Vele hebben gheschudt door
vreese, daer ghene vreese en vvas. Is 't
niet een vreese als iemandt verliest sijnen
rijckdom? daer en is gheen vreese / ende
daer wordt ghevreest / maer die verliest de
wijsheydt / daer is voorsekerlijck vreese / ende
daer en wordt niet ghevreest! O dwaes-
heydt! ô faute van verstandt! laet ons seg-
ghen / daer en is gheenen Godt. De vreese
van dese aerde te verliesen doet u dit segghen /
[pb: 225] ende die selve vreese heeft u doen verliesen den
hemel / sonder u van d'aerde eenichsins te
versekeren.

Maer de sonde is van sulcken aerdt / dat
eer sy volbracht wordt het herte bedrieght
ende verduystert; Ende volbracht zijnde /
dan is 't dat sy gheheel haere leelijckheydt
ons is stellende voor ooghen / soo dat als-dan
die korte ende vuyle ghenuchte ons in het
herte saeyt eene gheduerighe droefheydt / en-
de sy beneemt het betrouwen der conscientie /
overgietende die selve met een verstroyinghe.
Den bermhertighen Godt heeft begheert
dusdaenen betichter ons ontrent te wesen /
op dat wy nimmermeer en souden alleene
ghelaeten worden / maer dat den selven son-
der ophouden soude roepen / ende vereysschen
de straffe over sijne mis-daeden. Als oft
schoone den onkuyschaert / oft den Over-
speelder sijn quaedt leven wilde vergheten /
soo en soude hy hem soo niet konnen verste-
ken / oft hy en wordt vervolght van dien
scherpen betichter / oft hy en vreest het be-
moeden / oft hy en beeft voor de schaduwen /
ende voor de ghene die dat weten ende niet en
weten / sijn siele wordt gheslaeghen tusschen
de baeren van verscheyden ghedachten / ende
sy drijft in een gheduerigh tempeest. Daer-
[pb: 226] enboven den slaep en is hem niet aenghe-
naem / maer vol van schroom / ende spooc-
kerije: noch oock de spijse en is hem niet
smaeckelijck. Indien hy is in gheselschap /
de ghenuchelijcke t'saemen spraecken en
moghen hem niet vermaecken / noch ee-
nichsins verlossen uyt de perijckelen sijner
benouwtheydt: maer naer dat hy sijne
boosheydt volbracht heeft / wandelt als oft
hy den beul by hem hadde / die hem pij-
night / die hem gheesselt / ende in stille
doet verdraeghen alle de onverdraeghelijc-
ke pijnen / als wesende in sy selven den mis-
daedighen / den rechter / den betichter / ende
den beul te saemen.

Het gheluydt der verschricktheydt is al-
toos in sijne ooren: ende soo daer vrede is
bemoedet altijdt eenighe listen.

Verthoont my de conscientie van den
Goddeloosen / ende ghy sult daer binnen
sien een swaer gheruchte van sonden / een
gheduerich achter-dencken / een on-weder
van beroerten / ende u sal duncken dat den
gheest / ende het verstandt van dien onghe-
luckighen / gheklommen op den rechter-
stoel sijner conscientie / aldaer is sittende
ghelijckerwijs een rechter / die sonder ghe-
[pb: 227] naede is strijckende sijn vonnisse; oversulcks
dat de ghedachten van den mis-daedighen
hem dienen voor scherp-rechters / om soo
sijn stranghe vonnissen te volbrenghen. On-
dertusschen soo wordt hy ghepijnight / ende
ghehanghen in de polije / daer beyde sijne sij-
den door de naghels sijner conscientie wor-
den opgheschrabt / daer door hy roept ende
huylt om sijn bedreven boosheydt: Maer
niemandt en verstaet hem / niemandt en
hoort hem dan Godt alleene / die siet sijne
pijne / ende sijne betuyghenisse van leetschap.
Want oftschoon die ghevallen soude zijn in
over-spel met allen waere machtich ende
rijck / ende niemandt en zy die hem be-
schuldighe / oft daerom in recht is roepen-
de; daerom en laet hy hem selven niet te
beschuldighen ende te veroordeelen. De
ghenuchte is verganckelijck / ende de pijne
daer uyt volghende is eeuwich. Daeren-
boven de vervaertheydt / de benouwtheydt /
ende het quaedt vermoeden / vinden hem
alomme / hy is beanghst ten alle plecken /
de hoeckskens van sijne slaep-kamer en
zijn hem niet tot versekertheydt: Iae sijn
selfs schaduwe sal hem doen deysen achter-
waerts / sijn dienaeren iaeghen hem in
achter-dencken / noch en betrouwt de ghene
die sijne treken zijn kennelijck / ende niet
[pb: 228] kennelijck. Hy ducht allen ooghenblick
te komen in 't ghesichte van die Vrouwe die
hy bedorven heeft / oft sy misschien (bevan-
ghen met leetwesen) met den poignaert in
de handt haere eere van hem wederom
eyschte / ende hem woude verkorten sijn le-
ven; hy wacht oock verrascht te worden
van den man die hy soo veel spijts ende on-
ghelijcks ghedaen heeft; Hy gaet / hy staet /
hy wandelt / altoos neven hem hebbende
dien verbitterden betichter / sijn eyghen
conscientie / als wesende veroordeelt door
sijn selfs eyghen oordeel / sonder te verwer-
ven oft ghenaede oft uyt-stel / iae selver
niet eenen ooghenblick om te moghen ver-
scheppen sijnen aessem. Want in sijn bed-
de / aen sijne taeffel / op de straete / in sijn
huys / in sijne droomen siet hy die afgrijs-
selijcke ende die schrickelijcke beelden / ende
spoockerijen die sijne boosheydt hem voren-
wendt. Hy leeft in der waerheydt het le-
ven van eenen Cain / suchtende ende beven-
de op der aerden / ende beklaeghende sijne
ellende. Altijdt draeght hy by hem een
vier dat hem inwendich ende in droever
stilte is door-blaeckende. Alle dit selve moet
oock worden verstaen van de ghene die daer
ontrecken het goedt van hunnen even-nae-
sten / ende die hun gheneeren met bedrie-
[pb: 229] gherije / leughen-taele: Insghelijcks de
dronckaerts / ende alle andere die een boos
leven zijn leydende. Want het vonnisse dat
de conscientie selver is ghevende / is soo stran-
ghe / dat met gheene ghiften en kan worden
omghestelt.

De wereldtlijcke Rechters worden som-
tijdts door gheldt wel omghestelt ende ver-
willight / ende somtijts eene vreese doet hun
sien door de vingheren / ten lesten soo zijnder
noch veel andere saecken die hun gherechtich
vonnisse krom maecken: Maer den rechter-
stoel van onse conscientie en sal voor niemant
wijcken / het recht is recht / weer ghy dreyght /
weer ghy bidt / weer ghy smeeckt / ende al
doet dat ghy kondt / soo sal hy teghens de
sondighe ghedachten strijcken een recht von-
nisse / jae soo / hoe dat die ghene die sonde ghe-
daen hebbende / hem selven veroordeelt / al
is 't dat niemandt hem en beschuldight.

Als dien recht-sinnighen Rechter de Con-
scientie / teghens den mensche op-staet / soo
roept hy met klaerder stemme / ende sy ver-
toont / sy beschuldight / ende sy stelt als voor
ons ooghen de menighvuldicheydt der son-
den.

Soo dan / ô Heere / Doorsteeckt met uvver
[pb: 230] vreese mijn vleesch: dat mijn herte verblijde
op dattet vreese uwen naeme. Och oft die
sondaerighe siele aldus vreesde / ghelijcker-
wijs dien Heylighen / als hy seyde: Ick heb-
be Godt altoos ghevreest, ghelijck ick sou-
de vreesen eenen over-vloedt van vvaeter,
ende schuymende baeren die my mochten
inne-slicken.

Keert mijne ooghen, op dat sy gheen ydelheydt
en aenschouvven.

Eeens heeft my een almachtigh handt
Tvvee sterren in het hooft gheplant
Waerin dat elck houdt sijne ronde
En die bevvaert tot aller stonde.
Maer off dees sterren oock vergaen
Off dat sy blijven stille staen
En kan ick seker niet ghevveten;
Want wonderbaer zijn hun secreten.
Ick sie sy loopen op den dril,
Ick sie sy zijn oock somtijdts stil,
Sy soecken 't by, sy soeckent verre,
Hoe noem ick dan nu elcke sterre?
Kom aen, mijn Ooghen, vvilt dan zijn
Dit wanckelbaere sterre-schijn
'T staet u-lien toe te moeten vvaecken,
En my te dienen voor tvvee baecken.
Maer van die baecken die de klip
By nachte toonen aen het schip,
Soud'ick voorvvaer meer vvillen houvven.
Sy zijn al beter te betrouvven.

Auerte oculos meos ne videant vanita-
tem.

VVant soo langh als hun vlamme duert,
En is den schip-man niet beruert,
Noch hy en vvijckt van sijne streken,
Off sy en is hem heel ontvveken.
Maer ghy-lien, loerigh, snoo ghebras
Verloopt soo dapper, en soo ras,
Soo brimstigh, woest en onbedvvonghen,
Als peerden uyt den toom ghevronghen.
Och ooghen, ooghen alle bee
Oprechte klippen van een zee,
Hoe menigh schip hebdy doen sincken,
Hoe menich mensch oock doen verdrinckē?
Het luste Dina te gaen sien
Van Sichem d'onbesneden lien,
VVat hevet haer al konnen baeten
Als sy daer moest haer eere laeten!
Dauid die sagh dat in een badt
Een moeder-naeckte Vrouvve sat
Die van aldaer hem soo gheraeckte
Dat hem het hert met allen blaeckte.
Als den Assyriaenschen heldt
Die schoone Iudith sagh ghestelt
Met alsoo fraey heur op te stellen
Heeft sy dien heldt haest konnen vellen.
Dat sien van een Susanne-beeldt
VVat spel en hevet niet ghespeelt?
En brocht'et niet tvvee grijse boeven
In druck, en anghst, en in bedroeven!
Den rauvvsten vvindt die hem op-steeckt
Soo vele schepen niet en breeckt,
[pb: [233]] Noch en kan soo sijn buyen tooghen
Als vvel en doen tvvee menschen ooghen!
Noch Scylla, noch Charibdis vreet
En doen de schippers soo gheen leet.
Noch nerghens soo gheen steyle rotsen,
Al ist dat sy daer teghen botsen.
Neen Iob die hadde desen vondt
Dat hy ghinck maecken een verbondt,
En dat hy dé sijn ooghen vvachten
Door allegaeder sijn ghedachten.
Democritus heeft vvel ghedaen
Als hy rijpsinnigh ghinck bestaen
Sijn ooghe-lichten te verblinden
Op dat hy sou de vvijsheydt vinden.
Hoe schoon, hoe edel en bequaem
Moet van Lucia zijn den naem,
Die om het sien haer af te breken
Heeft bey haer ooghen uyt-ghesteken.
O ooghen! rootsen! hert ghesteent!
Wie sou sulcks hebben oyt ghemeent
Dat u-lien vreughd' is te vernielen
Ghemeynelijck de kloeckste sielen!
Een ieghelijck van u-lien klaeght
Als die soo quaelijck sorghe draeght;
VVant meestendeel zydy bevonden
Te vvesen 't vonck van alle sonden.
En vvaertoe vvordy doch ghelooft
Te zijn de vvaeckers van het hooft!
Dan dat ghy soudt als trauvv dienaeren
Den heelen mensche mé bevvaeren.
[pb: 234] Maer vvat! het schijnt dat gh'u vervaert
Met hem te klimmen uytter aerdt,
En dat u let den klaeren schemel
Als gh'u soudt stieren naer den hemel?
Neen, neen mijn ooghen, dese pleck
Die soud'u vvesen een vertreck
Daer gh'u-lien soudt voor eeuvvich rusten
En spieghelen in alle lusten.
Maer laes! men achtet vuyle slijck
Veel schoonder als het hemel-rijck!
'T is jammer hem soo te verliesen
En 'tquaede voor het goedt te kiesen!
Wel ooghen vvat sal ick dan doen
Die gheene reden vvilt bevroen?
Och ooghen, ooghen wilt u wachten
Off'k bidde Godt die te versmachten.

Averte oculos meos ne videant vani-
tatem.

Keert mijne ooghen op dat sy gheen ydel-
heydt en aenschouvven.

WEe die verblinde ooghen de welcke u
niet en aenschouwen / ô sonne verlich-
tende den hemel ende die aerde! Wee de ghene
die zijn schemel-ooghende / ende u niet en kon-
nen aensien! Wee die af-keerende ooghen / op
dat sy niet en souden aenschouwen de waer-
achticheydt! Wee die ooghen de welcke hun
niet af en keeren op dat sy-lieden de ydelheydt
niet en besichtighen!

Terwijlent wy op deser aerde zijn levende /
konnen wy ooghen hebben om daer mede de
ydelheydt niet t'aenschouwen. Want alle
schepsel is de ydelheydt ondervvorpen. Is 't
niet ter deser oorsaecke dat den Wijsen-man
bidt / dat sijn leven niet en zy onder de sonne /
alwaer alle saecken zijn ydelheydt.

Hy die daer wandelt in den wegh des Hee-
ren / en siet nimmermeer de ydelheden des
wereldts / den rechten ende den volmaeckten
wegh is Christus / die dan in Christo
is / hoe soude hy konnen loopen naer die
[pb: 236] ydelheden / naedemael dat Christus in sijn
vleesch alle de ydelheydt des wereldts ghe-
cruyst heeft. Laet ons dan van de ydelheden
keeren ons ghesichte, op dat het herte niet
en begheere het ghene die ooghe soude ghe-
sien hebben? ghy aensiet guychelaers ende
klucht-speelders. Het is ydelheydt. Ghy siet
eenighe die met elckander worstelen. Het is
ydelheydt. Ghy siet peerden die naer den
rinck loopen. Het is ydelheydt. Christus Ie-
svs is recht voor ons ooghen / voor de welc-
ke hy den prijs is ophanghende / die daer te
winnen staet; tot desen prijs wilt stieren uwe
ooghen / die selve keerende van alle wereldt-
sche prachten ende ydele vertooninghen.
Slaet die dan wel gaede / op dat ghy de selve
tot iet beters meught ghebruycken. Verheft
die naer den hemel / ende wilt by nachte aen-
schouwen dat kostelijcke cieraet der sterren /
die schoone ronde der volle maene / ende by
daeghe dien klaeren glans der sonnen. Aen-
siet de zee / besiet de aerde / op dat elck schepsel
door goddelijcke daedt voort-ghebracht / met
een ghenoeghen alle beyde uwe ooghen wille
versaeden! wat bevalligheydt van verschey-
den ghdaenten en sult ghy niet vinden in de
aerdsche ghedierten? Wat schoonheydt en sult
ghy niet beseffen in de menschen? Wat fraey-
heydt en sult ghy niet ontmoeten in de ghe-
voghelten? Wilt dit allegaeder aenschouwē /
[pb: 237] ende ghy en sult gheen quaedt sien; wilt dit
allegaeder aenschouwen / ende de doodt en sal
nimmermeer komen door de vensters van
uwer ooghen. Is 't by aldien dat ghy aen-
schouwt eenighe Vrouwe tot on-eerelijcke be-
geerte / de doodt is door de vensters ingheko-
men. Is 't by aldien dat ghy ghesien hebt het
erf-deel eener weese / oft het huys eener we-
duwe / ende dat ghy dit hun begeert af-han-
digh te maecken / 't is seker dat uwe vensters
geopent staen voor die doodt. Is 't by aldien
dat ghy uwe ooghen hebt geworpen op de
Iuweelen / 't zy goudt / oft silver / van uwen
even-naesten met yver van die te verkrijgen /
oft door erghe-list / oft door geweldt / de doodt
is u by-gekomen. Wanneer ghy sult sien
de schoonheydt van eens anders Vrouwe /
sluyt dan dese vensters / op dat de doot lanckst
daer niet inne en geraecke / noch plaetse en ne-
me in uwe siele. De bekommernissen van de-
se wereldt en zijn maer ydelheydt. Den men-
sche verloopt hem in ydelheydt / die hem sel-
ven laet voren staen dat allen wereldtschen
voorspoedt hem is toe-vloeyende / daer hy in-
der waerheydt gelijck een schaduwe maer is
wemelende. VVilt dan uvve ooghen af-kee-
ren , op dat sy de ydelheydt niet en aen-
schouvven. Maer het en is niet genoech dat
ghy u selven af-keert; want somtijdts soudt
ghy wel willen ende niet konnen. Indien u
[pb: 238] den duyvel te voren stelt eenighe vertoon-
speelen van ydelheydt / indien hy u voorwen-
det eenighe prickelen van onkuyscheydt / bidt
Godt / dat hy selve believe af te keeren uwe oo-
ghen / ende u te verhoeden voor alle quaedt.

De ooghen verheughen hun in schoone
gedaenten / ende levende coleuren; dat dit aen-
schouwen mijne siele niet en bevanghe / maer
dat Godt die believe vast te houden / hy is 't
sonder twijffel die alle dingen loffelijck eñvol-
komelijck geschaepen heeft / hy is alleene mijn
eenich goedt. Ick weder-stae de verleydingen
mijner ooghen / op dat mijne voeten niet en
worden belemmert / wesende met die selve
ghestelt in uwen rechten wegh / ende ick aen-
schouwe u met onsichtbaere ooghen / op dat
ghy mijne voeten soudt trecken uyt die stric-
ken de welcke hun waeren voorgeleyt. Som-
tijts is 't dat ghy die uyt-treckt (want sy wor-
den oock somtijdts vastelijck ghestrickt.)
Wat ontalligher saecken hebben oyt de men-
schen hun selven tot verleydinghe der ooghen
aenghedient / 't zy in konsten / in fraeye werc-
ken / in gaen ende staen / 't zy en kostelijckhe-
den / in beelden / in schilderijen / in bronse / in
plaester / ende andere dierghelijcke / niet allee-
nelijck in seker ghetal / maer dat meer is / in
overvloedicheydt / daer af men hem selven is
dienende / sonder middel-maete oft noot / ver-
keerende ende veranderende het eynde ende de
[pb: 239] eyghen bediedenisse van alle dinghen: Aen-
merckt dan de heden-daeghsche afgoderije / de
menschen loopen uyt hun eyghen selven / om
te volghen hun eyghen wercken / ende midde-
ler tijdt verlaeten hun eyghen siele / ende den
ghenen van wie sy zijn gheschaepen; sy soeckē
te vereenen het ghene sy maecken / om uyt te
roeyen die hun ghemaeckt heeft. Maer ick / ô
mijnen Godt / die zijt alle mijne hope / singhe u
hier eenen lof-sangh / ende offer den selven aen
mijnen Salich-maecker / om dies-wille dat
alle schoonicheydt deser wereldt de sielen in-
ghestort / ende door meesterlijcke handen ghe-
groeft zijn / voortkomende van die alder-op-
perste schoonheydt / die alle de sielen is gaende
te boven / naer de welcke mijne siele dagh en-
de nacht is versuchtende. Terwijlent ick dan
nu ben spreeckende dese woorden / soo en laeten
mijn voeten niet beklickt te worden in dese
stricken der schoonicheydt; maer ghy ô mijn
Godt weet die terstondt wederom uyt te trec-
ken / ghy selve zijt diese uyt-treckt / om dies-
wille dat uwe bermherticheydt is voor mijn
ooghen; Want ick ben ellendelijck ghevan-
ghen / ende ghenaedelijck ghy my verlost; ja
somtijdts soo dat ick 't niet en ghevoele / om
dat ick sonder ghevoelen was vallende; som-
tijdts met pijne / om dat ick langhen tijdt in
de stricken hadde ghehaepert.

Ghy zijt gheschaepen om Godt te sien / niet
om u leven hier te sleypen lanckst der aerden /
oft ghelijckerwijs de beesten te vroetelen in
onkuysche lusten / den reghel van ons leven
moet wesen de instellinghe van een leven dat
hemels is / ende ten opsiene van dese weldaet
seght den wijsen Salomon: Den vvijsen
draeght sijne ooghen in sijn hooft. Wie zijn
de ghene die hun ooghen hebben op een ander
plaetse? naer de letter te verstaen / niemandt
niet: maer naer den gheest / desen draeght sijn
ooghen in het hooft / als in die plaetse / om van
daer te besichtighen die wonders van hier
boven; want die sijn oogh-merck niet en treft
naer den hemel / maer alleenelijck naer de
aerde / treckt sijn ooghen uyt het hooft / ende
slaet die selve nederwaerts ter aerden.

Het is een verkeerde ende eene leelijcke sa-
ke / hoe dat een vat van slijck / ende een lichaem
van aerde de ooghen kan om hooghe heffen /
om volkomelijck t'aenschouwen den hemel /
ende die selve vermaken in het sien van die
schoone hemelsche lichten / ende dat daeren-
tusschen de siele die van den hemel heeft hae-
ren oorspronck / haer ghesichte is wendende
vast naer de aerde / ende die selve die behoorde
de trotsen in 't goudt ende in 't schaer-laecken /
ghelijckerwijs een sogh blijft ligghen in den
dreck / ende in de vuylicheydt. O siele wilt u
dan schaemen / dat ghy uwe hemelsche gelijc-
[pb: 241] kenisse verwisselt hebt in de ghelijckenisse van
een onnutte beeste; wilt / segghe ick / u schae-
men / dat ghy / die van de hemelen draeght
uwe af-komste / soo schandelijck moet vroeten
in slijck ende in vuylicheydt.

Hy die 't al heeft gheschaepen is beter dan
alle sijn gheschepsel / schoonder dan alle schoo-
nicheydt / stercker dan alle sterckheydt / ende
sijne groot-daedicheyt verheft haer boven al.
Wat dat ghy begheert sult ghy van hem ont-
fanghen / ende in hem besitten. Leert bemin-
nen den Schepper in sijn schepsel / den Werck-
man in sijn werck / noch en staet niet verstelt
omdat hy dat gheschaepen heeft om oock te
breken / ende dat ghy hem verliest van wien
ghy zijt gheschaepen: Soo dan / Saelich is
den man, vviens hope is den naeme des Hee-
ren, ende niet en heeft ghesien naer de ydel-
heden ende leughenachtighe verwaenthe-
den. Misschien sal hy ons segghen / die door
dese woorden gheraeckt zijnde / hem sal wil-
len verbeteren / ende alreede den enghen padt
heeft begonnen in te slaen / indien ick anders
hier niet gewaer en worde / soo en sal ick niet
machtich zijn te blijven wandelen. O broe-
ders wat sullen wy dan maken? sullen wy u
wederom senden sonder iet vremts te sien?
Ende wat sullen wy den Christen mensche te
sien gheven? O Heere mijnen Godt ghy hebt
selver ghemaeckt een groot ghetal van uvve
[pb: 242] wonders! den mensche bemerckt de wonders
van menschen / eñ alsnu bemerckt hy de uwe.
Den Heere heeft veelderhande wonders
uytghestelt, dat den mensche dan de selve
besichtighe. Ghy acht ende ghy prijst eenen
koetsier / bestierende sijne vier peerden / ter-
wijlen sy brimstelijck zijn springhende / son-
der nochtans in het minste hem selven te
hinderen / oft van boven neer te worpen. Maer
seght my eens en heeft Godt niet meer won-
ders hier uytgherecht? Ha dat den mensche
bestiere sijne wulpsheydt / sijne traegheydt /
sijne ongherechticheydt / sijne verwaentheyt;
dat hy dit al bestiere / ende hem selven onder-
worpe / ende als met eenen toom vast toe-
breydele. Siet daer eenen koorden dansser /
(die / terwijlent hy is hanghende aen sijne
koorde) uwen gheest oock is verhanghende /
ende daer en tusschen besiet eens dien grooter
meester van hemel ende van aerde / die u oock
te siene gheeft de vertooninghen van meerder
konste: den koorden-dansser die ghy daer ge-
sien hebt / heeft sijn leven langh met grooten
arbeydt hem gheoeffent ontrent die koorde:
ende den anderen en heeft hy niet doen wan-
delen op het waeter die 't selve noyt gheleert
en hadden? Wendt u ghesichte van die ghe-
nuchte die u dien koorden-dansser is gheven-
de / ende slaet dat eens op Petrum / dien ghy
niet en sult sien danssen op een koorde / maer
[pb: 243] wel sien treden op de baeren van eener zee.
Wandelt dan oock op dit waeter / niet op het
selve daer S. Peeter heeft op ghewandelt /
('t welck iet was bediedende) maer op ander
waeter; want dese wereldt is een zee / wandelt
hier ende wilt die betreden. Ghy wilt we-
sen den aenschouwer / zijt ghy selve het aen-
schouw-spel. Dese zijn de wonders van Godt
almachtich / dese zijn sijn ghedachten / by de
welcke hier niet en is te verghelijcken / dit zijn
de wonders / bequaem om alle andere te ve-
legghen / ende soo beter ende meerder te soec-
ken / ende die hebbende ghevonden / daerin te
scheppen een volkomen ende waerachtelijck
ghenoeghen.

Voorts men moet sijn ooghen gaede slaen;
want het is ergher met die te vallen / als met
de voeten; Indien u ooghe u schandael aen-
doet, snijdt die uyt, ende vvorptse van u. Te
lodder-ooghen / ende hier en daer die soetelijck
te werpen / en is niet anders dan met de selve
te boeleeren. Want de eerste domme lusten
daer uytspringhende / maecken ghelijck een
voor-spel / om alsoo den slagh aen te gaen / de
ooghen bederven hun al eer dat eenich an-
der lit des lichaems wordt bedorven.

Seer wel heeft David die selver gheproeft
hadde de perijckelen van sijns selfs ghesichte /
[pb: 244] desen gheacht voor gheluckich / wiens be-
trouwen nieuwers el en is dan in den naeme
Godts / want desen en siet niet naer de ydel-
heden ende leughenachtighe vervvaenthe-
den, van welcke hy wederom ghekomen
zijnde / tot sy-selven seght: Keert mijne oo-
gen op dat sy niet en aenschouvven de ydel-
heydt. De peerden te sien loopen oft den
rinck slaen is ydelheydt. Want het en
helpt ons niet / noch het en kan ons niet hel-
pen ter salicheydt / tooneelen / guychel-spelen /
dansserijen / mommerijen / ende dusdaene ver-
tooninghen zijn ydelheydt. Den Wijsen-
man seght: Alle dat in dese vvereldt is, is
naeckte ydelheydt.

Och hoe menich mensche weet ick bedro-
ghen door het ghesichte / ende ghevallen door
het selve in de stricken des duyvels! Dina Ia-
cobs dochter was uyt ghegaen om te besich-
tighen de Vrouwen van het landt / sy wierdt
bemint ende ontschaeckt van Sichem, die
schandelijck heeft benomen haeren maegh-
dom / ende alsoo die arme dochter / om dat sy
in het vleesch ghesien heeft dat sy niet en be-
hoorde te sien / heeft haere eere ende haeren
maeghdom verloren. Dauid oock eens staen-
de in de galderije van sijn hof sagh eene
Vrouwe / ende om haere liefde is ghevallen in
over-spel ende doot-slagh / ende aldus bedrogē
[pb: 245] door sijn selfs gesichte / is bevonden een schul-
denaer teghens de wetten van den Heere.
Samson den kloecksten heldt van sijnen tijde
is ghekomen in het landt der Philistijnen / en-
de heeft aldaer ghesien eene Vrouwe / die hy
beminnende / is gaen slaepen in haren schoot.

Och oft hy hadde gheweest soo voorsichtich in
hem te wachten van dese Vrouwe / als hy
sterck hadde gheweest om te vernielen eenen
leeuw.

Sy heeft hem sijn hair af-gheschoren / ende
hem ghelevert in de handen van sijne vijan-
den / die hem terstondt hebben uytghesteken
sijne ooghen. Daerom vermane ick u dat
ghy met uwe ooghen soudt vvillen maken
een verbondt, uyt vreese / dat ghy niet onver-
hoedts en siet het ghene ghy niet en behoordet
te sien.

Men behoorde hem aldermeest te verhoe-
den voor het ghesichte der vrouwen; want sy
konnen ons doen sondighen / niet alleene met
die te genaecken / maer met die t'aenschouwē.
Daerom die den rechten wegh soecken in te
gaan / ende hier te leyden een goedt leven /
en konnen die niet ghenoegh ghevlieden. Dat
dan uwe ooghen recht voor hun sien. Want
al is 't by aldien dat kan gheschieden dat hy
die eene Vrouwe aensiet / hem kloeckelijck
draeghe / daerentusschen nochtans moet hem
[pb: [246]] wachten dat hy niet en valle; want het kan
geschieden dat hy die de selve aensiet / kan ge-
vallen / maer het en kan niet gheschieden dat
hy die niet ghesien en heeft / sal iet begheeren
van dat hy niet en is kennende.

Dat mijn herte onbevleckt ghedije in
uvve rechtveerdichmaeckinghen, op
dat ick niet en vvorde verstroyt!

MAer Bruydegom mocht ick u vraeghen,
Off het u oock vvel sou behaeghen
Dat ghy aenschoudet mijn aenschijn?
VVant vvist ick iae: soo soud'ick loopen
Om alle dinghen op te koopen
Die my daertoe van noode zijn.
Ick soud' met muscus my begeuren,
En gaen op-soecken de coleuren,
En alle waeters hier en daer
Bequaem om vlecken te verdrijven,
En poeyer oock om mé te vrijven
Mijn tandekens d'een voor en naer.
Ick sou my weten te blancketten
En vvel soo lustigh op te setten,
Ick soud' haest krijghen het verstandt
Om heel mijn aensicht schoon te maecken:
VVant lichtelijck soud'ick gheraecken
Aen 't salfken dat Poppæa vandt.

Fiat cor meum immaculatum in iu-
stificationibus tuis, vt non confun-
dar!

Noch ick en sou niet langhe toeven
Van dat de meyskens al behoeven
Mijn cabinetjen te voor-sien:
En off ick schoon dan noch iet vonde,
Dat by ghevalle my mis-stonde
En sou mijn ooghen niet ontvlien.
Neen alle fauten souden blijcken
Met in den spieghel eens te kijcken
VVaert datter iet aen my ghebraeck.
Neen, ick en soude niet ghedooghen
Dat hem het minste sou vertooghen
Tot iemandts vvalgh oft onvermaeck.
Soud'ick een rimpel maer beseffen,
Off ievers iet dat vvaer oneffen,
Ick soud' met allen zijn belaen.
Ick liepe my voor u versteken,
Om dat ik weet dat gheen ghebreken
O Bruydegom u aen an staen.
Iae selver oock het sou my schroomen
Om met een vvertjen maer te komen,
Versekert zijnde u aenschijn
Hem op een kort van my sou deysen:
VVant liefste lief vvat soud'ick peysen
Dan dat ick u een schuvv' sou zijn!
Dus al het ghen' u mocht vernoeyen
Soud'ick bepooghen uyt te roeyen
Het zy met arbeydt ofte pijn.
Soo niet, de konst en sou niet faelen
Dit allegaeder te betaelen
Ten alderminsten met een schijn.
[pb: 249] Ick sou mijn hairken doen op-vlechten,
En schoone peerels daer in hechten
Daer toe soud'ick mijn ooren bey
En mijnen hals rondom vercieren
Met diamanten, en Saphyren
Mijn herteken, tot u gherey.
Maer soo my dunckt gh'en zijt niet t'houvven
Met het vercierssel der Iongh-vrouvven
VVaer door den minnaer vvort ghevvinckt;
VVant vvert van hun dees kraemerijen,
VVat blijfter aen om voorts te vrijen,
Meer dan een lichaem dat daer stinckt.
De domme Ionckheyt vvordt bedrogen,
En listelijck in 't net ghetooghen
Van al dat sy voor ooghen siet,
Doorgrondet vvel, en gaet tot binnen
VVat salder zijn om te beminnen
Dan ydelheydt, en eenen niet?
Al VVilgefortis schoonigheden
Vol duysent duyst bevalligheden
Van langher eeuvve zijn vermaert:
Nochtans sy badt dat haere vvanghen
Met locken ruyt sou'n zijn omvanghen,
En haere kinn' met eenen baert.
Lucia sach dat haer ghesichte
Soo menich minnaer hier ontstichte,
En dat het selve vvas soo lack.
Om dan aldus niet meer te branden.
Sy sett' te vverck haer eyghen handen,
VVaermé sy seffens dat uyt-stack.
[pb: [250]] Euphemia die t'allen stonden
Een staelen herte kost doorvvonden,
Met alle bey haer lipkens root;
Heeft met een mes die afghesneden,
Om soo niet meer te zijn bestreden,
En haer te lossen uyt den noot.
Angadrisina wiert ghepresen
Om haere schoonheydt uytghelesen:
VVant diesghelijcks men niet en vandt,
Sy badt dat Godt heur soud' mis-maecken
Om met die reden te gheraecken
Van daer sy mé was in verbandt.
Neen mijn Hert-soet ten zijn geen oogen
Die u tot liefde konnen booghen,
Noch gheenderhande fraey ghestel:
Maer daer ghy vvilt u liefd' op setten
Moet zijn een herte vry van smetten
En dat in als volght u bevel.
Och off het mijn' oock van ghelijcken
Voor u soo suyver konde blijcken
'Ken waer, ô liefste, niet beschaemt!
Ick soud' u hopen te verwerven,
En in u liefde dan te sterven,
Soo soetelijck met die versaemt!

Fiat cor meum immaculatum in iu-
stificationibus tuis, vt non confun-
dar!

Dat mijn herte onbevleckt ghedije in
uvve rechtveerdichmaeckinghen, op
dat ick niet en vvorde verstroyt!

ALle den yver / ende de sorghe der Heyli-
ghen / die verfoeyden het cieraet / ende de
uytwendighe overvloedicheydt van den uyt-
wendigen mensche (die waerachtelijck wort
bedorven) was altijdt met alle vlijticheydt
hen besich te houden met te vercieren den in-
wendighen mensche / die naer het beelt Gods
gheschaepen is / ende die van dagh tot dagh
wordt vernieuwt ende schoonder gemaeckt.

Dese is voor-seker de schoonicheydt / de
welcke niet en ontbreeckt / ende is alleene
weerdich te hooren dese woorden Godts; Ghy
zijt gheheel schoone mijn lieve ghebuerne,
ende in u en is niet dat kan vvesen begrepen.

Want de alderschoonste ende de volmaeckt-
ste schoonigheydt is de schoonheydt van de
siele / ende ten is gheen reden dat die gheschae-
[pb: 252] pen zijnde naer het beeldt ende ghelijckenisse
Godts (als verachtende het oprecht eerste
voor-beworp) soude daer toe brengen eenich
uytwendich verciersel / stellende de broose en-
de onnutte konste der menschen voor de kon-
ste van Godt almachtich.

Soo en is 't dan niet behoorelijck dat de
uytwendighe ghedaente van den mensche
moet worden verciert / maer wel de siele ende
het inwendich moet blincken in het kleedt
van eerbaerheydt ende deughdt.

De slechte Ionckvrouwen die soo veel
noodts ende moeyte doen om haer-lieden op
te tooyen / en weten niet hoe sy verliesen hun
ingheboren schoonigheydt / terwijlent sy eene
afgheleende meynen te veroveren. Den Co-
mediant Antiphanes houdt met dusdaene sij-
nen rel in sijne Malthæa. Siet, seght hy /
sy komt, sy gaet voorby, neen, soo niet,
maer sy komt naerder, sy komt, sy is daer,
sy strijckt haer, sy streelt haer, sy besight
poeyerkens, Spaensche zeepe om haer te
suyveren, sy kemt haer, sy vlecht haer,
sy friseert haer, sy vvascht haer, sy spie-
ghelt haer, sy tooyt haer, ende sy salft
haer, sy vrijft haere tanden, sy bestrijckt
haere lippen, sy is bebaelsemt als een doodt
[pb: 253] lichaem, ghelijck sy in der vvaerheydt is,
ende tervvijlent men haer paleert, optooyt
ende beschildert, indien dan daer het min-
ste ghebreeckt, het gaeter al verloren, jae
het is ghenoech om haer te doen besvvijc-
ken. Dese poppen en zijn niet eens maer
vvel dry-mael vveerdich dat sy vvorden uyt-
gheroeyt, die daer besighen den dreck der
Cocodrilen, ende die hun bestrijcken met
het schuym van Eechdissen, ende die hunne
vvind-brauvven bestrijcken met svvartsel
ende met ceruse.
Eenen anderen Comedi-schrijver / ghe-
noemt Alexis is dese oock berispende op
sulcke maniere: Hoort sijne woorden / Daer
is ievers eene die te kleyn ende te kort sal
vvesen, men naeyt in haere schoenen stel-
lagien van vloot-hout, daer is eene die te
groot ende lanck sal schijnen, men sal die
doen treden op enckele ende dunne
schoentjens, ende soo sy het hooft laet
hanghen op de schouders, het schijnt dat
de ongheschickte lenghde sal vvorden vvat
inghetrocken. Heefter eene de heupen te
seer inghevallen, men sal met een gorreel
die onder-setten. Heefter eene eenen sach-
ten ende op-stijgenden schoot, gelijckervvijs
dat doen die Comediantsche Voester-vvijfs,
men sal daer noch iet by voeghende, den sel-
[pb: 254] ven meer pooghen te doen rijsen, indien hy
effen ende plat is, men doet die met eenen
spriet oft vvalvisch graete voorder uyt ko-
men. Indien de vvind-brauvven te blondt
wesen, met svvartsel vvorden sy beschildert
ende af-gheset. Isser eene die svvart is, sy
middelt dat met haer te blancketten, isser ee-
ne die te bleeck is, dat vvordt verbetert met
vermillioen, heeft eenighe ievers een deel
van haer lichaem boven maeten vvit, sy sal 't
ontblooten ende aen alle man vertoonen,
heeft sy schoone tanden, het is van noode
dat sy gheduerich lacche, om die te laeten
sien, ende al is 't schoon dat sy van natuere
niet en is blij-gheestich, nochtans den heelē
dagh en sal sy niet doen dan lacchen, heb-
bende gemeynelijck altoos een tuylken van
myrtus tusschen haere lippen, op dat sy wor-
de bedvvonghen, vveer sy vvilt ofte niet, die
selve te laeten aenschouvven.

Neen / dat de schaemte ende de sebaerheydt
hunne woon-plaetse houden op het maeghde-
lijck wesen / eñ dat daer door ten vollen mach
blijcken / hoe dat sy waerachtighe maeghden
zijn / maer dat alle dat ghebras ende de vuy-
licheydt van perfumeerders / van goudt-sme-
den / verreweraers / ende van aldusdaene
winckelen moghen zijn uytghebannen.

Want naerdien het vleesch maer en is een
slaeve (gelijckerwijs den Apostel Paulus sel-
ver is ghetuyghende) wie sal die slaeve dan
willen op-tooyen / ende haer dienen als ee-
nen koppelaer? Den H. Gheest versekert ons
door den mondt van den Prophete Isaias / dat
den Heere selver by de menschen voor leelijck
ende mismaeckt wierdt gherekent. VVy heb-
ben hem ghesien sonder te konnen bemerc-
ken eenighen treck, oft de minste ghelijcke-
nisse van schoonicheydt. Wie isser schoonder
als den Heere? die niet en vertoont de ver-
ganckelijcke schoonheydt des vleeschs (die
maer en wordt begrepen door het uytwen-
dich ghesichte) maer wel een oprechte ende
waere schoonigheydt van siele ende van li-
chaem / welck zijn de volmaecktheydt der sie-
le / ende de onsterffelijckheydt des lichaems
te saemen.

Terwijlent ghy waert in de wereldt / ghy
bemindet de wereldt / al uwe sorghe was met
purpur-root u wanghen te bestrijcken / ende
met blancketsel u aenschijn te beschilderen; u
hooft te vercieren / ende met afgheleent hair u
te bereyden eenen hooghen tros om die te
doen struyvelen. Ick swijghe van uwe ko-
stelijcke oor-baggghen / van die schoone orien-
taele peerels / voor u ghevischt uyt de roode
zee / ick swijghe van die aenghenaeme groe-
[pb: 256] nicheydt der Esmerauden / van die vlamme-
kens die komen uyt de Carbonckels / van
die waterkens drijvende tusschen de Hyacin-
then / naer al welcke de hofsche Iouffrouwen
hun sinnekens al te seer ende te sorghvulde-
lijck zijn drijvende.