Voorreden tot de Ieught
Op laestverleen Maydagh, Maydagh, die is vercooren
Wt al de daghen soet des Lentes nieughebooren,
Van ’t Minnedraghers gildt, om met danckbaren sin,
Iaer-offer uyt te reen, swanck Venus de Godin
Haer lieve lachend’ oogh eens over heen de scharen
Die yvrich tot haer dienst, en overgheven, waren
Ter aerden neergheknielt, om offerand te doen
Met Wieroock suyver-breyn, en versche Roosenhoen;
En in ’t aenschouwen van soo veel, die op haer wachten,
Gheneucht rees in haer borst; en lust in haer ghedachten,
Om styghen t’halver lucht, van waer zy te ghelijck
Sach op en nederwaerts haer wijtverbreyde rijck.
Zy oversloech ’t gheslacht der sterffelijcke dieren
En liet haer snel ghesicht door’s Hemels oorden swieren,
Die zy beseten vant met onghemeten Goon.
Saturnus met zijn star in ’t hoochst; die haer gheboon,
Stockoudt, noch volghen moest en Phillyra gaen vryen.
Daer aen Juppijn berucht met soo veel snoeperyen,
Als meenichvouwde vondt wel van hem wordt vertelt,
Nu swan, nu starcke stier, nu weer becoorlijck geldt.
Daer nae den strengen Mars, dien zy zijn croese sinnen,
In’t branden van den strijdt, en dulle lust van ’t winnen,
In’t jaghen van ’t ghescheurt en overrompelt heyr,
Alsoo te’ ontlaten weet, dat toom en gladde speyr
Door’t walen van zijn moed, hem uyt zijn handen druypen,
Als zy hem gheeft een wenck om tot haer in te sluypen.
En daer nae Phoebus schoon, die dickwijl heeft gesmaeckt
Haer lieffelijcke cracht; die, in zijn hart gheraeckt
Heeft uyt den Hemel hooch ter aerden moeten dalen,
En’t hulsel Conincklijck van zyne gouden stralen
Verworpen, om een staf van een Olyven tack
Te grypen in zijn handt, en cleen een harders pack.
Den cluchtighen Mercur zijn soeten val in’t praten,
Noch schallickheyt doortrapt en hadden moghen baten,
Doe zy met Herses min ontstelde zynen gheest;
Hy had al mede van dat evel sieck gheweest.
De slaperighe Maen haer waterighe sinnen
Ontgingen daerom niet den heeten brandt van minnen;
Wanneer zy’s middernachts te dalen neder plach,
En custe’Endimion daer hy in slape lach.
In’t cort, zy vandt de Goon van minste tot den meesten,
En ’t middelbaer gheslacht der langlevende gheesten,
Haer en haers Soons ghevaen; aen yder zy vernam
Littekens van zijn pijl, brandttekens van haer vlam;
D’onentlijckheyt haers rijcx sach zy haer openbaren.
Doe spranck haer’t hart van vreucht en reesen al haer aren.
Doe gaf de roem haer borst menighen soeten prick;
Des zy de vlugghe Min toe sprack: mijn Soon, dien ick
Alleen voor al mijn cracht en groot vermoghen houwe,
Als ick den omvang woest van’s werelds ront aenschouwe,
Wat Godheyt ken het Hof des Hemels ons ghelijck
In breedtheyt onbepaelt van eeuwich streckend rijck?
Of in waerdye van de gheen die voor ons knielen?
Of in het schencken mildt van wellust aen de sielen?
Want weldoen meest de Goon van schepsels onderscheyt.
Het Smeeckertjen de Min heeft hier op dus gheseyt,
Wel machmen, Moeder Lief, ghetuyghen sonder looghen,
Dat gheene Goon by ons houden of halen moghen,
Maer is den spijt des niet te grooter, datter zy
Op aerden ’t laechste rondt, soo snooden kettery
Dat zy ons niet alleen en weyghert Eer, maer lastert
V voor oncuys, my voor een aterlingschen bastert.
Van ons comt, segghen zy, den menschen gansch geen goedt;
Ghy hebt my afgherecht van joncx en opghevoedt
Op alle guytery; ons moghen zy het dancken
Dat reuckeloosheyt slof en ontrouw by haer bancken.
Onnutte sorghen swaer worden van ons ghebroedt;
En sorgheloosheyt weer, daer sorghe wesen moet.
Versuym, en quisting sot, verwartheyt en beslommering,
Ghebreck, armoed, ellend, en knaghende becommering.
En twist, en quaet vermoen, jae scheuring, oproer, crijch,
En duysendt plaghen meer, die ick om kortheyt swijch,
Waermede dat wy’t al verwoesten en verwilderen.
Dus leelijck wetense’ ons by yder af te schilderen,
Om rooyen uyt onse’Eer en aensien, t’aller uyr:
En mochten zy begaen, zy geltten de natuyr:
Soo dat, indien wy haer niet schrickelijck en straffen,
’Tsal worden een ghewoont op onsen naem te blaffen,
Met goddeloose tong. En wie sal echter dan
De schoone Venus met de Minne bidden an,
Of legghen offerand ootmoedich op d’Altaren?
Hier op sey Venus, soet van harten. Laet dat varen;
Gheweldt tegen gheweldt, mijn Soone, dat’s bescheyt:
Maer reden moeten zijn met reden wederleyt.
Indien ghy ginckt de saeck, met strafheyt streng beginnen,
Ghy soudt alleen’t ghelaet en niet het harte winnen.
De vreese veynsers maeckt: d’eerbiedicheyt in ’t hart,
Door de weldadicheyt alleen, vercreghen wert.
Gheveynsde’eerbiedicheyt can gheenen God vernoeghen,
En licht wint ghy met reen, die sich tot reen wil voeghen.
Des die gheen reden acht, ist niet te pyne waert
Dat ghy tot veynsen dwingt, en met de straf vervaert:
Noch heeft de strafheyt dit; dat als men wil behoeden
Met haer, zijn reden goedt, soo gheeft het een vermoeden,
Dat elders soecktmen hulp, en swack de reden zy.
Dus is het nut noch recht te straffen kettery.
Maer soeckt met onderwijs van reden haer te winnen.
Vrouw Moeder, sey de Min, hoe soud’ick dat beginnen?
Ick ben mijn kintsheyt nauw ten eynden, die ghy weet
Ick meer in leeren doen, als praten heb besteedt.
Mijn handt meer als mijn tong bekent is allen oorden,
De wercken zijn my veel ghereeder als de woorden.
Maer oudt de ketters meest en wel ter tael altoos.
Doe Venus: Ghy daerom en zijt niet tongheloos,
Of schoon de daden cloeck, boven uw uytspraeck pralen.
Derhalven volcht mijn raedt; en gaet henlie verhalen
Als Onderrechter, datmen niet misbruycken dan
De goede dinghen, en oock meest de beste can.
Dat wy gheen oorsaeck zijn van de ghemelde quaden,
Maer dat zy lieden, die, selve’ op haer halsen laden,
Door dien s’ons bruycken vaeck heel sonder onderscheydt
Van rechte maet, en tijdt, en van gheleghentheydt.
Is lieffelijckers yets op aerden vroech of spade
Als Libers, uwes ooms, verheughende ghenade?
Nochtans d’onmaticheyt die weetse te besteen
Tot stichting van misval en duysendt swaricheen.
Wilt soo de lusten van der Minnen brandt ghebruycken
Dat z’uyt uw kintsch gebeent het merrech niet en suycken
Noch dats’ u drooghen uyt den Ouderdoom ghecromt.
En port de Minne niet eer hy van selve comt.
En legt uw Minne daer ghy vaylich moocht ghenieten:
Of immers daer’t ghenot is waerdich de verdrieten.
Wie dese les betracht die weet ons beyden danck.
Laet dese reden, Soon, op Aertrijck, gheven clanck,
Met welbereede tong, en onderrecht de dwasen;
Of blaestse’ een Minnaer in, om voor u uyt te blasen.
’Twas wel van zynen sin. Des seyd hy: Ick weet raet
En sonder meer quam my verschynen in den staet,
Waer in hy wort ghesien van ’t eeuwich hof vol weelden.
En laste my: ick souw dit schryven voor de Beelden
Die van gheleerder handt hier nae gheteeckent staen,
Op dat de gheene die somtijds sal [v]inden aen
Het Minnen quelling vast, hem daer af niet verleyden laet,
En gheef de Min gheen schult, maer ’sMinnaers onbescheyden raet.
Zy steeckt om hoogh het hooft.
O Venus Voestervrouw, uw vlammen niet en dooft
De grondeloose Zee: Ghy steeckt om hoogh het hooft.
Extulit os sacrum.
Pulchra Venus, ponto non mergere; nascere ponto:
Sique tuum tetigit, jam tepet unda, caput.
Iamais n’enfonce.
Les flammes dont Venus embrase tout le monde,
Ne s’amortissent pas pour les plonger dans l’onde.
Datje mijn haet en dunckt my niet.
Deckt vry uw vlammend hart met minneloos ghelaet;
Ick sie door’t glasen schildt, datje mijn niet en haet.
Pelluces.
Perspicio: malè crystallo tegis usa Minervæ
Insidias: vulnus das foris; intus habes.
Amovr ne se cele.
Minerve couvre en vain d’une despitte face,
Les feux que l’Archerot void au travers sa glace.
Een treckt my.
Van soo veel schoonen, die des Werelds dop bedeckt,
En isser niet als een daer hart en zin nae treckt.
Una rapit.
Mille stellarum rem lux habet unica mecum,
Os semper cujus vergit in ora meum.
Vne me tire.
Quoy que le Ciel se pare, il n’y à qu’une flame,
Emmy tant de flambeaux qui ravisse mon ame.
Van branden blinckt hy.
Van Minnaers daden claer ’tgherucht volmondich spreeckt,
Wanneer der Minnen vlam een edel hart ontsteeckt
Ardet et inde nitet.
Non licet obscuro, nisi cùm perit, esse calori.
Nemo, nisi ignotis notus, amanter amat.
Amovr vaillant.
Un flambeau allumé monstre alors sa lumiere
Et qui aime c’est or qu’il a l’ame guerriere.
Ick buijgh en breeck niet.
Al verght de Min my veel door stadich ongheval,
Hy moet my buyghen lang, eer hy my breken sal.
Fero non frangor.
Arcus ego facilis flecti non frangor Amoris:
Non me, qui curvat, rumpere parvus amat.
En endvrant on dvre.
Comme l’Archer son Arc sans rompre, bande & tire
Ainsi n’est surmonté l’Amant par le martyre.
Zy druckt en heft.
Nu heft ghy overend, dan druckt ghy my heel crom,
Ach wreede speelzieckt! Min hoe springdy met mijn om?
Premitque levatque.
Deprimis, attollis frondosæ brachia sylvæ.
Deprimis, attollis? Caurus es, aut es amor.
Tovt vient d’amovr.
Comme un vent violent les rameaux hausse & baisse,
Ainsi l’amour nous livre & plaisir & tristesse.
Gheen ben ick sonder u.
’Tis wat; als my mijns Sons almachtich ooch aensiet:
Maer decktse haer aenschijn; dan ben ick my selven niet.
Nil sine te.
Cœlestis cùm me Sol aspicit ore sereno,
Protinus ad numeros mens redit apta suos.
Rien sans toy.
Ie suis ce que ie suis par ta clairté extresme,
Mais sans toy, mon Soleil, ne suis ie plus moy mesme.
Ghy vveckt my van der doodt.
Mijn flaeuwe leven bleef verdelcht van onghenoecht,
Soo ghy de dorre doodt niet van mijn lippen joecht.
His radiis rediviva viresco.
Vita semel fugiat languentem expuncta dolore,
Os mihi nî caleat Lucis ab ore meæ.
De ses yevx depend ma vie.
La douleur qui saisit iusqu’a la mort mon ame
Ne me laisse iamais qu’en faveur de Madame.
VVaerom ghy meer als ick?
Ick quijn; een ander sal mijn Lief haer trouw ontfaen:
Twee Roosen even schoon d’een plucktmen d’aer blijft staen.
Cur tu præponeris mihi?
Hæc rosa, & illa rosa est: placet hæc, neque carpitur illa.
Non pariter meritis fit bene cûique suis.
Par rencontre non par merite.
De deux esgalles Fleurs de l’une on fait eslite.
De deux Amants pareils l’un n’a ce qu’il merite.
In lyden blinck ick.
Het slaen verweckt de vonck uyt ’sKeyselsteens quetsuyr,
In’t slaen van ramp soo blijckt en blinckt het Minnevuyr.
Si feriar fulgeo.
Splendorum fundunt, non vulnera nostra cruorem.
Pulchro percussus lumine claret ámor.
Des tenebres la lvmiere, & de la mort la vie.
Le feu sort du caillou si battre lon le face,
Le feu d’amour paroist aux coups de la disgrace.
Zy blinckt, en doet al blincken.
Mijn Vrouwe blinckt, en set haer claerheyt and’re by;
’Tis weerschijn van haer glans, licht’er yet goedts in my.
Cætera splendida reddens.
In speculum Sol effusus solet inde refundi.
Aureus, in cujus lux cadit ista caput.
Amovr n’a rien a soy.
Amour est au miroir tout esgal ce me semble,
Il prend d’ailleurs lueur & la redonne ensemble.
Dienende teer ick uijt.
De Minne kluijft mijn vleijsch, ick rammel in mijn huijdt;
Aen and’re dient de Lamp, haer selven teert zy uijt.
Serviendo consumor.
Sese ipse exurit lucendo per atria lychnus.
Materies flammis est amor ipse suis.
Movrir povr servir.
Ainsi que le flambeau se paist de sa ruïne
L’Amour vit par ses feux & par ses feux se mine.
Zy brandt en beeft.
Verwondert u de vlam? O Min, ’tis weynich reens:
Het hart des Minnaers brandt en tziddert al alleens.
Tremit et ardet.
Concalet, ac tremulo petit ignis acumine cœlum.
Spe simul ardet amans, febricitatque metu.
Tovsiovrs en crainte & esperance.
La flamme en s’eslevant est tousiours tremblotante,
L’Amoureux n’est iamais sans crainte & sans attente.
Ick voed’ een vvondt.
Een lidtmaet dat ick voed, my in den strick verwart;
Dat’s ’tooch: door dese wondt vaert my de pijl in’t hart.
Vulnus alo.
Corde laborantis solum mea plaga videre est.
Esse, sed haud cæcum, te scio vulnus, amor.
Ie novrris vne playe.
Las ie nourris mon mal, c’est l’œil qui me fourvoye;
Par cette bresche Amour obtint mon cœur en proye.
Zy leeft en doet oock leven.
Het leven van de windt baert leven in de gloedt:
Soo leeft met my mijn Lief, die leeft en leven doet.
Meæ spiritus vitæ.
Fortius arsuras animant, en, flamina flammas.
Quo vivo, Vitæ spiritus ille meæ est.
Ame de mon ame.
Voyez vous les Zephyrs qu’ils allument la flame:
Madame elle est l’esprit qui avive mon ame.
’Tmoet nu voort.
Die Minnes strengheyt vrucht, coom zynen oorspronck veur;
Met my ist al te laet, het moeter nu mee deur.
Irrevocabile.
Protinus intrabis, si tangas limen Amoris.
Pertinet ad scopulum missa sagitta suum.
Il y favt obvier de bonne heure.
Qui craint les traits d’Amour ne luy doit donner place,
Qui l’a fait une fois quand il veut ne le chasse.
Des eenes glans des anders brandt.
Het glinstren van het Glas een heeten brandt verweckt:
Mijns Vrouwen glans, aldus, met Minne ’thart ontsteckt.
Unius splendor alteri ardor.
Quam Sol incussit Speculo, in me flamma resultat:
Iamque foco muter; sim modò cespes ego.
La splendevr de l’vn est l’ardeur à l’autre.
Par la lueur du voire en l’obiect prent la flame;
Ainsi par ta splendeur l’Amour brusle mon ame.
Hoe hoogher hoe heeter.
Des middachs steeckt de Son, die soet is als het daecht,
Soo wast der Minnen brandt hoemense langher draecht.
Altior ardescit.
Emergis tepidus, mox attamen arduus ardes.
Num sedet in curru, Phæbe, Cupido tuo?
En covrant il s’accroit.
Comme en son ascendant le Soleil se renforce,
Außi va par degrez l’Amour croissant sa force.
Een die my past.
Of menich Minnaer, elck om strijdt, zijn brandt ghetuycht,
Maer, een, die tot my past, het pit mijns harten buycht.
Uni pareo.
Vna uni serulæ clavis respondet; & uni
Arcano similis convenit una mihi.
Que povr vn.
Comme à une Serrure une Clef se r’apporte;
N’ouvre außi de ton cœur qu’à ton amy la porte.
Deur valsch.
O valsche Spieghel diep schijn ick in u te staen;
Maer sietmen, tastmen wel, het isser ver van daen.
Intime fallax.
O fallax Speculum, tibi visus inesse profundo,
Specto repercussus meque, meumque locum.
Trompevr a tovtes restes.
Madame est le Miroir. I’y semblois avoir place;
Mais à bien y sonder i’en trouve nulle trace.
’Touvvde deuntjen.
Altijt hoop, nemmer heijl ben ick t’ontfaen ghewent,
En wat ick loop of jaech, mijn slooven heeft gheen endt.
Eadem cantilena.
More rotam inclusi volvo atque revolvo sciuri.
Fine carens captum circulus urget: amo.
Mon mal est sans fin.
Ainsi que l’Escurieul i’ay beau tourner sans cesse,
L’Amour tourne avec moy & iamais ne me laisse.
Branden’t.
Wel is het Wieroockvat schoon, aerdich en wat rijcx,
Maer branden ’t harte dan waer ’t eerst wat Goddelijcx.
Si ardeat.
Turibulum prædives opus, nil dignius aris.
Hoc flammis auctum ritè superbit opus.
Brvslast il.
Voyez vous l’Encensoir de presence honorable?
Mais s’on y met le feu c’est chose venerable.
Coudt zijnde sticht zy brandt.
De couwde vuijrslach vuijr, in’t drooghe voedsel, plant:
Couwd is mijn Lief in haer, in and’re stichtse brandt.
Frigida accendit.
Quantumcunque simul frigent ferrumque silexque;
Fomes at igniculos excipit inde suos.
Froide elle allvme.
Le Fusil quoy que froid la Mesche froide enflamme,
Un cœur marbré s’allume aux glaçons d’une Dame.
Van u mijn licht.
De Son verguldt de Maen haer silv’ren aenghezicht:
Dus houd’ ick oock te leen, van u mijn Lief, mijn licht.
Acceptam fero lucem.
Purum a fratre capit glacialis Luna colorem.
Ac Dominae color est vivus in ore meo.
Ie recoy de m’amie, vigueur & vie.
Comme Phœbe reçoit du Soleil sa lumiere,
Ainsi fay-ie & vigueur de ma belle guerriere.
Niet aen ghevanghen.
Woorden in’t oor, tot loon voor langdienstighe Min,
Zijn winden in een net, men vaerter uijt end in.
Verba dedit.
Verba bona auribus incantata haud verba merentis
Bella irretiti præmia sunt Zephyri.
En amovr n’y a point d’asseurance.
S’asseurer en Amour c’est estre temeraire,
Puis qu’il n’a que des vents pour solde & pour salaire.
Die sielen neemt en gheeft.
De windt blaest op, en uijt, de kaerssen, daer zy streeft:
Mijn Vrouw heeft oock een cracht, die Sielen neemt en gheeft.
Animat et exanimat.
Accenditque facem, extinguitque facem nothus idem.
En Dea, quæ vitam datque adimitque mihi.
L’amie donne mort ov vie.
Le vent tue un flambeau; ne le r’allume il pas?
Ainsi de vous me vient la vie ou le trespas.
VVillighe vanckenis.
Ick vlie niet, ofmen schoon mijn kercker open doet:
Ick ben te wel ghewent, mijn dienst is al te soet.
Carcer voluntarius.
Carcere non clauso spatium patet ætheris ingens.
Non volo. Libertas carcere stare mea est.
Ma prison est volontaire.
Le Perroquet ne sort, bien qu’ouverte sa cage,
Aussi ma liberté c’est l’Amoureux servage.
Voor vryheyt vaylicheyt.
In vancknis voedert my de Min; en was ick vry,
Het ongheluck had onghelijck meer machts op my.
Serva sed secura.
Inclusam accipiter frustra, felisque volucrem
Rapturiunt. nequeo captus amore mori.
Plvs sevr que libre.
Libre n’est pas l’Amant, mais bien seur en servage,
Comme l’Oiseau tenu prisonnier en sa cage.
Daer schuijlt.
Met lecker’ hoop, de Min staet om te locken breedt:
Maer ’tAes bedeckt den Hoeck, vast ismen, eermen’t weet.
Latet error.
Vermiculo indutum cave perca voraveris hamum:
Me quoquè sperandâ fronte fefellit amor.
Il y a de qvoy craindre.
Ainsi que le Poisson se prend à cette amorce,
De mesme Amour nous trompe & nous force sa force.
Van’t leven comt de doodt.
Terwijlmen jockt en lacht, maeckt ons verloopen glas
VernielsterVenus van die VoesterVenus was.
Ex alma libitina.
Labitur angustum per iter breve tempus: & alma
Per ioca, per risus fit Libitina Venus.
Tovt se passe avec le temps.
Comme passe le temps par un petit espace,
Aussi par ieux, par ris, en fin Venus se passe.
Soo ’ck heb gemint, en min, en onghetroost moet blyven.
Liedt. Indien het claghen kan versachten d’onghenade.
Sonnet. De Stralen mijns ghesichts, die ’r mengden in de stralen.
Liedt. Ghij suchten heet.
Liedt. Ick loos’ de suchten die mijn banghe borst verstoppen.
Sonnet. Leydsterren van mijn hoop, Planeten van mijn jeucht.
Sang. Diana soo ghy licht cunt overwinnen.
Liedeken. Ick schouw de werelt aen.
Sonnet. Mijn Vrouvv de Min en Ick hebben een harde strijt.
Sang. Vluchtige Nymph waer heen so snel?
Sang. Het vinnich stralen van de Son.
Sonnet. Cond ick u ’t binnenst van mijn hart MeVrouvve tooghen.
Sang. Windeken, daer het bosch afdrilt.
Sang. Ghy lodderlijcke Nymphen soet.
Sonnet. Schoon ooghen die vermeucht te nemen en te gheven.
Sang. Schoon Nymphelijn, ach mindje mijn, wat soud ick al versieren.
Liedt. Sal nemmermeer ghebeuren my, dan nae dese stondt.
Sonnet. Nijdighe Tijt vvaerom ist dat ghy u versnelt.
Liedt. Medea onbeweecht, in wiens verwoede borst.
Liedt. Verheven grootsche siel die ’s werelts doen belacht.
Sonnet. VVech soete sotterny, flux segg’ ick vvilt verreysen.
Sang. Indien men poocht mijn hart van mijn liefs hart te scheyden.
Sang. Weet yemandt beter saus als hongher tot de spysen.
Sonnet. Indien mijn leven sich soo langhe kan vervveeren.
T’Samensang. Ach Amaryllis!
Sang. Voochdesse der ghemoeden.
Sonnet. Voor ’t droevighe ghemoedt ghesmoort in hooploos leydt.
Sang. Voor ’t al te schittrich licht, dat Venus uyt haer lampen.
Sang. Hoe diep zijt ghy ghesoncken, met u gewenschte smart.
Sonnet. Waert dat Iuppijn ten hoof my in zijn hemel bade.
Sang. Op op mijn geest, en wacker weest.
T’Samensang. Persisch’ Infante, Bloem uyt Cyrus edel aren.
Sonnet. Mijn Lief, mijn Lief, mijn Lief. soo sprack mijn Lief my toe.
’t Ghemoedt herwenscht verloren vrolijckheden.
Sang. Sichbare God, te pralen.
Sonnet. Ghesvvinde Grijsaert, die op vvackre wiecken staech.
Sang. Voochdesse van mijn siel, uytmuntend hooch cieraedt.
Sang. Ghy die, met sulck gheweldt, gaet uyt mijn bosem rocken.
Sonnet. Vonckende God oft gheest van Godes naeste neven.
Sang. Soo Venus schoon, aenschijn, ten toon.
Sang. Ghy Haylicheydtjens, die in bloemen, en in kruyden.
Sonnet. VVanneer de Vorst des Lichts slaet aen de gulden toomen.
Sang. Mijn Licht, doe d’eerste dach uw ’s levens aemtocht leerde.
Liedt. Wat neevel met haer laeuwe bron.
Sonnet. Mijn Sorch vvanneer ick peyns dat u soo seer behaghe.
Mommery. Dat ghy de strenghe Min.
Veldtdeuntjens. Rosemondt die lach en sliep.
© Our work is licensed under a Creative Commons License.